Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 452 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | żartobliwie | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 24942 przypisów.
szturmować — szturm nastąpił 11 listopada. [przypis redakcyjny]
sztyftować — przygotowywać. [przypis redakcyjny]
sztyk (ros.) — bagnet. [przypis redakcyjny]
sztymbort — prawa strona okrętu; [także: sztybor, sztymbor, sztymborg a. sztumbork; red. WL]. [przypis redakcyjny]
sztywle (z niem.) — buty. [przypis redakcyjny]
szubieńca (daw. forma) — szubienica. [przypis redakcyjny]
szufelka — łopatka wklęsła. [przypis redakcyjny]
szumi — szumem głosi ich chwałę. [przypis redakcyjny]
szumny — wystawny, efektowny, bogaty. [przypis redakcyjny]
szurgota — popychadła, wycierucha. [przypis redakcyjny]
szuruj (gw.) — idź, wynoś się. [przypis redakcyjny]
szust (daw.) — szelest. [przypis redakcyjny]
szuwaksem — czernidłem na buty. [przypis redakcyjny]
szwadronami — w rękopisie: szwadranami. [przypis redakcyjny]
szwagier (…) dla Władysława — Kwietniewskiego. [przypis redakcyjny]
szwagier — Jan, książę Exeter, brat Ryszarda II, mąż Elżbiety, siostry Bolingbroke'a. [przypis redakcyjny]
szwajcar — odźwierny, portier. [przypis redakcyjny]
szwajca — szydło; złota szwajca — przekupstwo. [przypis redakcyjny]
szwarc — czernidło. [przypis redakcyjny]
szwarcgelber (z niem.) — „czarno-żółty”, Austriak (od dawnych barw państwowych Austrii). [przypis redakcyjny]
szwatrać — szwargotać, mówić niezrozumiale w obcym a nieprzyjemnie brzmiącym języku. [przypis redakcyjny]
Szwecja od gwałtu despotów Moskiewskich inaczej uwolnić się nie mogąc, postanowiła nad sobą własnego despotę — zamach stanu Gustawa III r. 1772, który Szwecję wyzwolił spod przemocy rosyjskiej. [przypis redakcyjny]
szyb (daw.) — lot, spadek. [przypis redakcyjny]
Szybkiej konia w wyskoku przychylił się woli — tj. pozwolił się ponieść rwącemu się koniowi. [przypis redakcyjny]
Szybko na górę pobiegła Maryja — W niższych kręgach tej góry objawiają się obrazy cnót przeciwnych występkom, jakie w nich się czyszczą, przez obrazy, płaskorzeźby, sny i głosy. W tym kręgu są ci, którzy za życia ziemskiego przez lenistwo duchowe na przykłady tych cnót nie dawali żadnego baczenia: dlatego tu swoim przyśpieszonym biegiem oznaczają duchową żarliwość do prędszego oczyszczenia skaz grzechowych, z jakimi po śmierci tu przyszli. Maryja według Ewangelii św. Łukasza po zwiastowaniu wstała i śpiesznie poszła w góry. [przypis redakcyjny]
szybkość lub leniwość kazały sądzić, jaka ich szczęśliwość — Według większej lub mniejszej szybkości obrotu świateł poeta wnioskuje o większej lub mniejszej szczęśliwości duchów błogosławionych. [przypis redakcyjny]
szyb — orzeł klejony z papieru. [przypis redakcyjny]
szyc — gatunek psa, wspominany także u innych autorów XVII w. „Tak szyc szalony, kiedy się więc wścieka”. (ks. Walenty Odymalski, Oblężenie Jasnej Góry Częstochowskiej, VII, 25). [przypis redakcyjny]
szydersko — dziś: szyderczo. [przypis redakcyjny]
szyfonier (fr.) — zbieracz gałganów. [przypis redakcyjny]
Szyję zrób (…) Batyla — obraz Batylosa [w:] Anakreont, Pieśni, Lwów, „Księgarnia Polska” 1900, nr 55, s. 78. [przypis redakcyjny]
Szyk przestawny pod wpływem składni łacińskiej: w której nie psowała (nie psuła się). [przypis redakcyjny]
szyldwach (daw.) — żołnierz stojący na warcie. [przypis redakcyjny]
szyldwach — wartownik. [przypis redakcyjny]
szyldwachy — straże, warty. [przypis redakcyjny]
szylkretowe — szyldkretowe, ze skorupy żółwia. [przypis redakcyjny]
Szymanowski Wacław (1821–1886) — literat i dziennikarz, redaktor zachowawczego „Kuriera Warszawskiego”, przeciwnik pozytywizmu. [przypis redakcyjny]
szynel — płaszcz wojskowego kroju. [przypis redakcyjny]
szynkiel — koniec osi koła, szyjka. [przypis redakcyjny]
szynkiem — dostarczając „na rękę” (tak, jak się płaci). [przypis redakcyjny]
szynkować (starop.) — wydać. [przypis redakcyjny]
szynkuje im — dostarcza [im, zaopatruje ich]. [przypis redakcyjny]
szyper (z niem.) — dozorca statku, tratwy. [przypis redakcyjny]
szyposz (daw.) — trębacz. [przypis redakcyjny]
szyrmem (starop.) — stylem, układem, od szermowania, składania się pałaszem. [przypis redakcyjny]
szyrmować (starop.) — po rycersku bronią robić. [przypis redakcyjny]
szyrmować (starop.) — wojować. [przypis redakcyjny]
szyszak — ochronne okrycie głowy. [przypis redakcyjny]
szywebucher — uczeń wyższej szkoły religijnej. [przypis redakcyjny]
tą razą — Żmichowska nie tylko stale używa błędnej formy „tą razą” (formy, którą zresztą spotykamy u Mickiewicza, u Słowackiego, u Fredry), ale nawet broni jej w jednym z listów: „Zdaje mi się przecież, że tą razą (podkreślam, bo się długo za takie wyrażenie w Warszawie ujmowałam)(…)” (Do Elli, 18 sierpnia 1871). [przypis redakcyjny]
tą razą — zam. tym razem, prowincjonalizm pospolity do dziś dnia, napotykany zresztą i u pisarzy na ogół poprawnych, np. u Koźmiana w Pamiętnikach. [przypis redakcyjny]
tą śmiercią może ja umrę — według odtwarzanych tu wierzeń, duch błądzący nie wiedział, jaki nań padnie ostateczny wyrok losu. [przypis redakcyjny]
tążyć (daw.) — tęsknić, dążyć. [przypis redakcyjny]
tążyć (daw.) — tęsknić. [przypis redakcyjny]
tabaccaro (wł.) — handlarz tytoniem. [przypis redakcyjny]
tabela prestacyjna — tablica zawierająca zestawienie opłat, podatków, robocizny i danin obciążających włościan. [przypis redakcyjny]
taberna — kram, sklep, garkuchnia. [przypis redakcyjny]
Tabernik (…) Pietrapiana — Góry, pierwsza w Sklawonii, druga w Toskanii [przypis redakcyjny]
tabes — uwiąd rdzenia pacierzowego; choroba ta wywołuje trudności w poruszaniu się. [przypis redakcyjny]
tablatura — nuty; stawiać pięty z tablatury: być wyniosłym. [przypis redakcyjny]
tablinum — pracownia i gabinet pana domu. [przypis redakcyjny]
taborek — wozy z zaopatrzeniem. [przypis redakcyjny]
taborety — stołki bez oparcia. [przypis redakcyjny]
tabor — obóz. [przypis redakcyjny]
Ta broń, która bestyej garła pozbawiła — tj. miecz, który też trzeba rozumieć przez wyraz ogólniejszy broń (strofa 35, w. 1). [przypis redakcyjny]
Tabula rasa! (łac.) — nie zapisana tablica, czysta karta. [przypis redakcyjny]
tacite (łac.) — milcząco. [przypis redakcyjny]
ta, co Europę z Azyą spuściła — Helena, dla której Grecy (Europa) walczyli z Trojanami (z Azją). [przypis redakcyjny]
Ta, co wszechwidzi swoimi oczyma — Beatrycze. [przypis redakcyjny]
ta, co z Rzymu króle czystością wygnała — Lukrecja, żona Tarkwiniusza Kollatyna, nie mogąc przeżyć hańby zgwałcenia, zabiła się sama i stała się przez to przyczyną wypędzenia rodziny królewskiej z Rzymu. [przypis redakcyjny]
tactorum (z łac.) — dotkniętych. [przypis redakcyjny]
Ta (…) część utworu (…) [r]ozwijana w szeregu uzupełnień już po śmierci Lucjana Rydla tworzonych — Bliższe szczegóły o wspomnianych uzupełnieniach znaleźć można w książce Stefana Nowińskiego, Wojna z czasem (s.181–186): Jasełka L. Rydla w teatrze krakowskim). [przypis redakcyjny]
Tadmor — nazwa staroż. osady w oazie na Pustyni Syryjskiej powstałej ok. 2 tys. lat p.n.e.; w Biblii (2Krn 8:4) jest wzmianka o tym, że król Salomon „odbudował Tadmor na pustkowiu”. W języku aramejskim Tadmor oznaczało palmę i gr. nazwa powstałego w tym miejscu miasta Palmyra (a. Pamira) jest przekładem nazwy pierwotnej. Miasto znajdowało się blisko szlaków handlowych, było zamożne i rozbudowywało się, a za czasów cesarstwa rzym., uznając zwierzchność Rzymu, zachowało autonomię. Krótki okres sławy i świetności przeżywała Palmyra w drugiej poł. III w., kiedy stała się stolicą królestwa rządzonego przez Odenata, a następnie jego żonę Zenobię, którzy prowadzili politykę coraz bradziej zdecydowanie dążącą do całkowitego uniezależnienia się od Rzymu. W 273 r. nastąpiła interwencja zbrojna legiów rzymskich pod wodzą Aureliana, armia Zenobii została pokonana, miasto zdobyte, a następnie w odwecie za nieugięcie buntowniczą postawę wobec najeźdźców całkowicie splądrowane i zniszczone. Palmyra nigdy już nie odzyskała świetności; za czasów Dioklecjana była obozem wojskowym, a dzieła unicestwienia dopełnili Arabowie w 744 r. oraz trzęsienie ziemi. W XVIII w. rozpoczęto prace archeologiczne na terenie oazy palmyreńskiej. [przypis redakcyjny]
Tadmor — we wschodnich językach nazwa Palmyry, starożytnego miasta, zbudowanego wśród oazy na pustyni Syryjskiej, kilkakrotnie burzonego i odbudowywanego; dziś są to trudno dostępne ruiny. [przypis redakcyjny]
Ta druga — Dydona, znajoma z Eneidy Wergiliusza. [przypis redakcyjny]
taediosum (łac.) — przykro. [przypis redakcyjny]
taedium vitae — znużenie życiem, wstręt do życia. [przypis redakcyjny]
Ta familia, która najliczniejszy rej szlachty wodziła — mowa o roli politycznej Potockich za Sasów. [przypis redakcyjny]
tafta — kitajka. [przypis redakcyjny]
Tagliamento — Mieszkańcy margrabstwa Trewiskiego. [przypis redakcyjny]
Ta góra od świata początku (…) od wszelkich zaburzeń natury — Za bramą czyśćcową opisaną w pieśni IX poczyna się wieczny porządek; przed nią zaś jeszcze ziemski porządek panuje. Tylko namiętność i grzech, buntując się przeciw prawom porządku, sprowadzają przygodne wypadki w świecie moralnym. Tam, gdzie ich nie ma, panuje niezmienne prawo, jak poza obłokami sklepi się niebo wiecznie błękitne. [przypis redakcyjny]
Tag — rzeka w Hiszpanii; w jej piasku w starożytności znajdowano ziarenka złota. [przypis redakcyjny]
tajemna rada — tajne zamysły. [przypis redakcyjny]
tajemna siła — To jest tęsknota do rzeczywistego duchowego życia, jakiego żarłocy zatopieni przez ciąg swojego życia w fałszywym użyciu nigdy doświadczać nie mogą. [przypis redakcyjny]
Tajemnice Samotrackie — por. Rubensohn, Die Mysterienheligthümer in Eleusis und Samothrake, Berlin 1892. [przypis redakcyjny]
tajemniczy ptak — bajeczny ptak Feniks, symbol nieśmiertelności. [przypis redakcyjny]
Taj hodi (ukr.) — i dosyć. [przypis redakcyjny]
tajmień — duża ryba z gatunku łososi. [przypis redakcyjny]
tajna — tajona, ukrywana. [przypis redakcyjny]
tajne — zatajone przed społeczeństwem. [przypis redakcyjny]
Taką nowiną chciałem się zasmucić — Dante należący do stronnictwa gwelfów białych, spotkał w tym kręgu Fuccia, który był gwelfem czarnym; ten zagniewany, że poeta widział go w takiej piekielnej męce, z rozkoszą przepowiada jemu upadek ostateczny gwelfów białych. Rys dość charakterystyczny zajadłości stronnictw politycznych. [przypis redakcyjny]
Taka obrona — chodzi o wojska stałe zawodowe, utrzymywane kosztem ogółu, i powiększane nie w miarę jego zdolności i sił, ale ambicji zaborczych domu panującego lub potrzeby utrzymania równowagi z sąsiadami. [przypis redakcyjny]
taka to jest prosto — taka to jest ich sprawiedliwość [przypis redakcyjny]
Tak bym się chciała cieszyć na wspomnienie św. Jana — mowa o projekcie przeniesienia się do Warszawy. [przypis redakcyjny]
tak cię Erazm mienił… — w rozmowie Convivium religiosum pisze Erazm z Rotterdamu: „ledwo się wstrzymać mogę, iżbym nie rzekł: Święty Sokratesie, módl się za nami”. [przypis redakcyjny]
Tak czynią nowe bogi w ten dzisiejszy czas! — Zeus zaczął nowe panowanie bogów, oparte na rozumie. Przed nim panowali tytani, zrodzone z Matki-Ziemi żywiołowe potęgi, kierujące się prawami natury. Do nich należą prastare bóstwa, Erynie. [przypis redakcyjny]
takem się zawiodł na nadziei, jako owa baba (…) — jest to, jak słusznie zauważył prof. Bruückner (Kwart. Hist. XII, 1898, 866), owa baba, co to w obawie przed nowym, gorszym panem, modliła się o zdrowie dla starego tyrana (Valer. Max. V. Ext. 2). Pobałamucił jednak Pasek, wkładając prośbę Fedrowych żab w usta baby. [przypis redakcyjny]
Tak grono dziewic w tańcu się unosi (…) na dźwięk nowej nuty — To porównanie zapewne odnosi się do znanego za czasów poety tańca, w którym tancerze nie przerywając kręgów tanecznych, czasami według nuty muzyki, rytm czyli takt tańca zmieniali. [przypis redakcyjny]
Tak Gustaw Horn w Nordlindze dzisia tryumfował (…) — pierwsza porażka Szwedów, r. 1644, pod Nordlingen bawarskim. [przypis redakcyjny]
Takie bowiem istnienie pojmuje się jako prawdę wieczną, czyli jako treść rzeczy (…) — Por. List 12 (dawniej 29). [przypis redakcyjny]