Przypisy

rozzuchwaleni wielbiciele Penelopy… — porównaj Odyseję, księga XX. w tłum. Siemieńskiego: „Zgromadzeni uznali trafność dobrej rady,/ I hurmem weszli w wnętrze gmachów Odyssowych:/ Chleny zdjęte na krzesłach kładąc purpurowych,/ Obiatując barany i tuczne koziołki,/ Wieprze karmne i ze stad najpiękniejsze ciołki,/ Skwarząc trzewia i nimi racząc się nawzajem…”. [przypis redakcyjny]

rs — skrót: rubli srebrnych. [przypis redakcyjny]

rtuczeka… — po rewolucji w związku z powstaniem nowych urzędów i instytucji weszło w życie wiele skrótów. Pierwszy z wymienionych w tekście oznacza jedną z instancji Czeka; znaczenie dalszych skrótów: gubczeka— gubernialna Czeka, gubispolkom — gubernialny komitet wykonawczy, narobraz — wydział oświaty ludowej, narkompros — ludowy komisariat oświaty, sownarkom — rada komisarzy ludowych (nazwę „ministerstwo” zmieniono po rewolucji na „komisariat ludowy”). [przypis redakcyjny]

Ruan — rzeka Rodan we Francji. [przypis redakcyjny]

rubaszka, rubacha (ros.) — koszula (noszona przez chłopów rosyjskich jako odzież wierzchnia). [przypis redakcyjny]

Rubens, Peter Paul (1577–1640) — znakomity malarz flamandzki epoki baroku; sztuka jego odznacza się bujnością kształtu, przepychem i soczystością barw. [przypis redakcyjny]

rubież — mord (dosł.: rąbanina). [przypis redakcyjny]

rubież — pogranicze, tu: koniec świata. [przypis redakcyjny]

rubież — rąbanina. [przypis redakcyjny]

rubież (reg.) — tu: zarąbanie (na śmierć). [przypis redakcyjny]

Rubinstein Antoni (1829–1894) — rosyjski pianista i kompozytor. Odbywał słynne podróże koncertowe po Europie. [przypis redakcyjny]

rublów, ryńskich, talarów — rubel srebrny był wart 6 zł. polskich 10 gr. ówczesnych; złoty reński 5 zł.; pruski talar 6 zł. [przypis redakcyjny]

rubrycela — kalendarz zawierający spis nabożeństw, parafii, kościołów itd. [przypis redakcyjny]

ruby (daw.) — gruby. [przypis redakcyjny]

ruchać się (starop.) — ruszać się. [przypis redakcyjny]

rucho (daw.) — ruch. [przypis redakcyjny]

rucho (daw.) — suknia. [przypis redakcyjny]

rucho (starop.) — ruch. [przypis redakcyjny]

Ruch wywołany przez Ściegiennego — Agaton Giller, Historia powstania narodu polskiego w roku 1864, Paryż 1867–1871, t. III, s. 512–518. [przypis redakcyjny]

ruczaj — strumień, potok. [przypis redakcyjny]

rucznica — dziś popr.: rusznica. [przypis redakcyjny]

Ruda Guzowska — wieś i stacja kolejowa znajdująca się 42 km od Warszawy w kierunku Skierniewic. [przypis redakcyjny]

rudel — ster, koło sterowe. [przypis redakcyjny]

rudymentach — [w] początkach. [przypis redakcyjny]

Rue du Sentier — dosłownie „ulica ścieżki”. [przypis redakcyjny]

Rue Poissonniere — poissonniere: po fr. naczynia na ryby. [przypis redakcyjny]

Rue St. Fiacre — ulica Św. Fiakra. [przypis redakcyjny]

Rufach — miasteczko wyższej Alzacji do biskupstwa strasburskiego należące. [przypis redakcyjny]

rufa — tył okrętu. [przypis redakcyjny]

Rufia — miasto w Syrii. [przypis redakcyjny]

ruga (daw., z łac.) — zmarszczka. [przypis redakcyjny]

rug (daw.) — rumor, hałas. [przypis redakcyjny]

rug — głucha wrzawa. [przypis redakcyjny]

rugi (daw., z łac. ruga) — fałdy, zmarszczki. [przypis redakcyjny]

Rugier — syn Rugiera i Galacyelli (Galacyej), brat Marfizy, narzeczony Bradamanty, jeden z główniejszych bohaterów poematu. [przypis redakcyjny]

Rugier (…) wypuścił szablę i leży na drodze — leży szabla, nie Rugier. [przypis redakcyjny]

rugi — sprawdzanie prawności wyborów poselskich. [przypis redakcyjny]

rugować — usuwać. [przypis redakcyjny]

Ruisdal — Jacob Izaakszoon van Ruisdael (1628–1682), sławny malarz holenderski, pejzażysta. [przypis redakcyjny]

rulach — [w] zwojach. [przypis redakcyjny]

ruleta — gra hazardowa. [przypis redakcyjny]

rumatyzmy — zniekształcona forma od: reumatyzm (z gr.), choroba mięśni i stawów. [przypis redakcyjny]

rum (daw.) — nuż, dalej. [przypis redakcyjny]

rum (daw.) — nuże, dalej. [przypis redakcyjny]

rum (daw.) — rumowisko, gruzy. [przypis redakcyjny]

rumelec — rumak. [przypis redakcyjny]

rum — miejsce wolne (z niem. Raum). [przypis redakcyjny]

rum — nuże. [przypis redakcyjny]

rumpel — rękojeść steru. [przypis redakcyjny]

rumy — zwaliska, rumowiska. [przypis redakcyjny]

rum (z niem. Raum) — miejsce. [przypis redakcyjny]

rum — (z niem. Raum) miejsce wolne. [przypis redakcyjny]

ruń — młoda zieleń świeżo wyrosłego zboża; tu: młody zarost twarzy. [przypis redakcyjny]

Runo Złote — Order Złotego Runa, ustanowiony w r. 1430 przez Filipa III Burgundzkiego, nadawany jako jedno z najwyższych odznaczeń w monarchii habsburskiej, a także przez królów hiszpańskich. [przypis redakcyjny]

rupia — srebrna moneta, mająca obieg w Indiach, równa się 4 zł polskim. [przypis redakcyjny]

rupie (starop.) — robaki w żywocie [tj. w przewodzie pokarmowym]. [przypis redakcyjny]

rus — gra w karty; Kitowicz ją objaśnia. [przypis redakcyjny]

rus — gra w karty, w której ten wygrywał, kto miał trzy kolejne karty starsze lub jednego koloru [przypis redakcyjny]

ruskami — wyraz niejasny; w wyd. lwowskim wydrukowano: piuskami. [przypis redakcyjny]

ruskie tkaniny — rosyjskie, sprowadzane z Rosji. [przypis redakcyjny]

Ruskin, John (1819–1900) — ang. publicysta, krytyk i teoretyk sztuki. [przypis redakcyjny]

rusy (daw.) — rudy, czerwonawy. [przypis redakcyjny]

ruszenickich — od nazwy: Ruszenice, wsi pod Opocznem, gdzie Czarniecki napadł na tylną straż szwedzką. [przypis redakcyjny]

Ruta — imię to spotyka się w Katakumbach. [przypis redakcyjny]

Ruysdael, właśc. Ruisdael, Jakub (1628–1682) — znakomity pejzażysta holenderski. [przypis redakcyjny]

rwi — dziś popr. forma 2.os.lp trybu rozkazującego: rwij. [przypis redakcyjny]

Rybak — słynny obraz malarza fr. Puvis de Chavannes (1824–1898); jego właściwy tytuł to: Le pauvre pecheur (Ubogi rybak). [przypis redakcyjny]

rybak — [tu:] św. Piotr. [przypis redakcyjny]

rycerza dzielnego, / Który pannę wyzwolił od smoka srogiego — św. Jerzy, o którym tu mowa, miał królewnę libijską „wyzwolić od smoka srogiego”. [przypis redakcyjny]

rycerz, co zabił Almonta — Orland. [przypis redakcyjny]

Rycerz — dalszy tekst ujawnia cechy, kojarzące go z historycznym Zawiszą Czarnym z Garbowa, który m.in. walczył pod Grunwaldem („Grunwald, miecze, król Jagiełło”), pozostał w tradycji jako symbol „rycerza niezłomnego”. Kazimierz Tetmajer był autorem „fantazji dramatycznej” Zawisza Czarny, którą wystawiono w teatrze krakowskim sześć tygodni przed premierą Wesela. [przypis redakcyjny]

rycerze (…) dwaj wybrani — Rynald i Sakrypant; por. II, 15 i n. [przypis redakcyjny]

rycerz jednorogi — rycerz mający w herbie jednorożca. [przypis redakcyjny]

Rycerz najozdobniejszy, z nikiem niezrównany — bohaterem, którego w stancach 25–27 nad miarę i zasługi nasz poeta wychwala, jest Alfons d'Avalo, margrabia z Wastu, syn wspomnianego w stancy 23, w. 7 Inika [Inico Vasto]. [przypis redakcyjny]

rycerzy domowego znaku — tzn. stanowiących prywatne wojsko domu wojewody (znak: sztandar). [przypis redakcyjny]

rycerz zawołany, / Z lamparta — Astolf, jako królewicz angielski, miał w herbie lamparta, godło Anglii. [przypis redakcyjny]

rycerz z Brawy — Brawa, tyle co Blaja, Blaye, miasto w departamencie Girondy we Francji; rycerz z Brawy: Roland. [przypis redakcyjny]

Rychart właśc. Ryszard II (1367–1400) — król Anglii (1377–99), został wzięty do niewoli przez ks. Horeforda, który jako Henryk IV ogłosił się królem; uwięzienie trwało zaledwie kilka miesięcy, gdyż Ryszard, zrzekłszy się tronu 29 września 1399 r., 14 lutego 1400 r. już nie żył. [przypis redakcyjny]

rychtując — kierując. [przypis redakcyjny]

rychtyg (z niem.) — właśnie, dokładnie. [przypis redakcyjny]

Ryciardeta z Estu — nieznana zresztą, krewna Bianki i Diany. [przypis redakcyjny]

Ryciardot, Ryciardyn — Ricciardetto, syn Amona, brat Rynalda i Bradamanty. [przypis redakcyjny]

Ryciardyn, Ryciardot — Ricciardetto, syn Amona, brat Rynalda i Bradamanty. [przypis redakcyjny]

Rydel, Lucjan (1878–1918) — poeta, dramatopisarz, znawca sztuk plastycznych. [przypis redakcyjny]

rydwan (niem. Reitwagen) — prosty wóz kryty. [przypis redakcyjny]

rydzy — rudy. [przypis redakcyjny]

ryfa — określenie pogardliwe. [przypis redakcyjny]

ryfa — tu: dureń. [przypis redakcyjny]

Ryfejskie góry — tak nazywali starożytni góry gdzieś na dalekiej północy leżące (Ural?). [przypis redakcyjny]

Ryfeusz — Ryfeusz Trojańczyk, o którym Wirgiliusz mówi: Justissimus unus qui fuit in Teucris, et servantissimus aequi (Eneida, ks. 1). [przypis redakcyjny]

ryfuś — prostak, cham. [przypis redakcyjny]

Ryf wan Anout — rafa k. wyspy Anholt. [przypis redakcyjny]

Ryga wraz z okolicami z największem okrucieństwem była zniszczona — w r. 1710. [przypis redakcyjny]

rygielek (z niem.) — szew ze ściegów poprzecznych. [przypis redakcyjny]

ryhacie — tryb rozkazujący; sens całości: stosujcie się bojarowie do cara. [przypis redakcyjny]

Rykarda — małżonka Mikołaja I d'Este, matka Herkulesa I, doczekała się powrotu z wygnania syna i wstąpienia na tron przodków. Zob. Borso i Leonel. [przypis redakcyjny]

Rylski — Rylski Benjamin. [przypis redakcyjny]

rym (daw.) — [tu:] zaklęcie. [przypis redakcyjny]

rym (starop.) — [tu:] zażegnywanie, zaklęcie czarodziejskie. [przypis redakcyjny]

Rym — w żartobliwym tym wierszu poeta rozmyślnie spiętrzył rzadkie i dziwne wyrazy. [przypis redakcyjny]