Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6704 przypisów.
trzaskawice (starop.) — grzmoty. [przypis redakcyjny]
trzask goleń… — goleń zamiast: goleni, a to zamiast: nagolenic. [przypis redakcyjny]
trzaski — tu: drzazgi. [przypis edytorski]
trzask kijanek — kijanka był to przyrząd drewniany, za pomocą którego kobiety prały bieliznę i ubrania w rzece, uderzając kijanką materiał zanurzony w wodzie. [przypis edytorski]
trzaskowisko (starop.) — trzaski, wióry. [przypis edytorski]
trzasł — dziś popr.: trzasnął. [przypis edytorski]
trzasło — dziś popr.: trzasnęło. [przypis edytorski]
trza — trzeba. [przypis edytorski]
trza zrobić, jako inksza Wola — trzeba postąpić tak, jak nakazuje inna (boska) wola. [przypis edytorski]
trzcie — trzcina (tu przenośnie: mnóstwo). [przypis redakcyjny]
Trzciński, Teofil (1878–1952) — dyrektor i reżyser teatralny, recenzent m.in. „Czasu”, kierownik Teatru im. Słowackiego w latach 1918–1926 i 1929–1932, także teatrów we Lwowie i Poznaniu; za jego dyrektury na scenie krakowskiej debiutował Witkacy, wystawiono wielokrotnie Fredrę; zasłynął plenerowym spektaklem Odprawy posłów greckich, niekanonicznym ujęciem Kordiana i Dziadów. [przypis edytorski]
trzcina myśląca — roseau pensant: wyrażenie, które stało się sławnym. [przypis tłumacza]
trzcina (starop.) — tu: dzida. [przypis edytorski]
trzciny — dziś popr. forma N. lm: trzcinami. [przypis edytorski]
trzęsą się perfumy (starop.) — skrapiają się [perfumami]. [przypis redakcyjny]
trzęsawica a. trzęsawisko — bagno. [przypis edytorski]
trzęsawica — bagno, trzęsawisko. [przypis edytorski]
trzęsawica — trzęsawisko, bagno. [przypis edytorski]
trzęsawica — trzęsawisko; teren bagnisty. [przypis edytorski]
trzęsawice — bagna. [przypis edytorski]
trzęsawisko — bagno. [przypis edytorski]
trzęsidupka — pliszka. [przypis autorski]
trzęsienie a. trzęsidło — zawieszka, wisior. [przypis edytorski]
trzęsienie ziemi w Lizbonie (1 listopada 1755) — wielkie trzęsienie ziemi w Lizbonie, bezpośrednio po którym wystąpiło tsunami; jeden z najtragiczniejszych tego rodzaju kataklizmów w historii: zginęło ok. 90 tysięcy osób, Lizbona została całkowicie zrujnowana. [przypis edytorski]
trzęsienie ziemi W Lizbonie — rankiem 1 listopada 1755 r. doszło do silnego trzęsienia ziemi, które niemal całkowicie zniszczyło Lizbonę. Wstrząs zalicza się do najtragiczniejszych pod względem liczby ofiar (30–40 tys. osób). Zostało zrujnowanych 80% zabudowań miasta, zniszczona została też większość południowego wybrzeża, aż do Algarve, wstrząsy zaś były odczuwalne w Wenecji. Bezpośrednio po trzęsieniu ziemi, którego siłę szacuje się na 9 w skali Richtera, nastąpiło tsunami: dwudziestometrowe fale zalewały wybrzeże, zaś na niezalewanym przez nie terenie szerzyły się pożary. Katastrofa w Lizbonie stała się tematem utworu Woltera Poemat o trzęsieniu ziemi w Lizbonie oraz powodem jego filozoficznej polemiki z Jeanem Jacques'em Rousseau. [przypis edytorski]
trzęski (daw.) — grząski. [przypis edytorski]
trzęski — grząski. [przypis edytorski]
trzeba, aby pan był ręczycielem daniny — Tak jest w Niemczech. [przypis autorski]
Trzeba, aby prawa popierały wszelki handel — Dozwalały go jedynie ludowi. Zob. Prawo III, w kodeksie de comm. et mercatoribus, pełne zdrowych poglądów. [przypis autorski]
Trzeba, aby się rozpalał (…) same umazały — [por.] Montaigne, Próby II, 14. [przypis tłumacza]
Trzeba, ażeby promienie miłości równie szły z wolna do swej wysokości — Kiedy chciwość sławy doczesnej i pośmiertnej na ziemi jest wyłącznym bodźcem aktywności człowieka, wtedy i prawdziwa miłość, która tylko Bogu jako wiecznemu dobru jest poświęcona, jest mniej żywym blaskiem oświecona i wolniej podnosi się do nieba. [przypis redakcyjny]
trzebaby (daw.) — dziś popr.: trzeba by. [przypis edytorski]
trzebaby (…) kryć (daw.) — dziś popr.: trzeba by kryć. [przypis edytorski]
trzeba było roku 1822, aby wytłumaczyć rok 1804 i płaskie łodzie w Boulogne — w wyd. francuskim z 1855 zamiast roku 1822 widnieje rok 1816; w 1801 w porcie Boulogne sur Mer Napoleon gromadził oddziały i statki desantowe do inwazji na Wielką Brytanię; zakończona porażką próba wyprzedzającego ataku dokonana przez Nelsona wzmocniła pozycję przetargową Francji, która w traktacie pokojowym z Amiens (1802) odzyskała kilka kolonii, zaś sam Napoleon po plebiscycie został dożywotnim pierwszym konsulem Republiki; w 1804 koronował się na cesarza Francuzów; po bitwie pod Waterloo (15 VI 1815), Francję zajęły wojska okupacyjne, Napoleon został zesłany na wyspę Świętej Heleny, gdzie zmarł w 1821. [przypis edytorski]
trzeba było tak naglącej potrzeby, aby to uzyskać — Tą naglącą potrzebą była walka Wenecji przeciw Turkom. [przypis tłumacza]
trzeba było tedy zostawić karę, która kazała mu nosić znak hańby przez całe życie — Rozcinano nos, obcinano uszy. [przypis autorski]
trzeba było wynalazku busoli, który sprawił, iż opuszczono brzeg Afryki i żeglowano pełnym oceanem — Na Oceanie Atlantyckim w miesiącu październiku, listopadzie, grudniu i styczniu spotyka się wiatr północno-wschodni. Przebywa cię równik; i aby ominąć ogólny wiatr wschodni, płynie się ku południowi lub też wchodzi się w strefę zwrotnikową, w miejsca, gdzie wiatr wieje od zachodu na wschód. [przypis autorski]
trzeba było Zamojskiego, by precz Cesarza zgnał Maksymiliana — w 1588 armia Rzeczypospolitej pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, stronnika Zygmunta III Wazy, pokonała wojska pretendującego do tronu polskiego arcyksięcia austriackiego Maksymiliana III Habsburga w bitwie pod Byczyną. [przypis edytorski]
Trzeba by najpierw zbadać (…) bardzo trudno stać się podstawą pesymizmu — J. Volkelt Arthur Schopenhauer, Stuttgart 1907, 8. 247–248. Jeszcze dosadniej ta argumentacja eudajmonistyczna występuje u typowego filozofa-pesymisty tego okresu, Edwarda Hartmanna, modernistom jednakże nieznanego zupełnie. Por. K. O. Petraschek, Die Logik des Unbewussten, II, München 1926, s. 164–180. Znał go tylko może Przybyszewski, albowiem stałe przekonanie Przybyszewskiego, że w miarę ewolucji wzrasta ilość cierpień i wrażliwość człowieka na ból, jest jednym z podstawowych dowodów, jakimi Hartmann umacnia swój pesymizm (Petraschek, Die Logik des Unbewussten, s. 173–175). [przypis autorski]
trzeba ci udać za powrotem — tu: będziesz musiała udawać po powrocie. [przypis edytorski]
Trzeba czasem być wężem wśród złych ludzi — por. Mt 10,16: „Oto Ja was posyłam jako owce między wilki; bądźcież tedy roztropnymi jako węże…” (Biblia Gdańska). [przypis edytorski]
Trzeba czym prędzej poprawić podatek od skór. Sposób teraźniejszy jest kosztowny, uciążliwy, a niepożyteczny — uchwała Sejmu z 30 października 1789 nakładała na skóry ubitych zwierząt podatek, który mógł być uiszczony w naturze; niezadowoleni rzeźnicy zwieźli w jednym dniu mokre skóry do składów, nieprzygotowanych na przyjęcie wielkiej ich ilości, tak że Skarb nie zyskał, a stracił. [przypis redakcyjny]
trzeba im usłużyć krytyką czystego rozumu — nawiązanie do tytułu dzieła Immanuela Kanta Krytyka czystego rozumu (1781), jednej z najważniejszych prac w historii filozofii, w której autor bada granice ludzkiego poznania. [przypis edytorski]
trzeba mi będzie w ogóle zaniechać pisania komedii — Istotnie Molier wycofuje się na jakiś czas w tym roku z teatru. [przypis tłumacza]
trzeba mocno zawarować, aby królowie do wyboru żadnych, jakichkolwiek urzędników żadnym kanałem wpływać nie mogli — Oddawać królom władzę stanowienia jakichkolwiek urzędników w rzeczypospolitej nie można, bo to jest narzędzie jedno z tych, które królom wiele służyło do despotyzmu. W rządnych jednowładztwach mnóstwo urzędników cywilnych jest po wojsku drugą twierdzą despotyzmu. Na przykład w kraju od Polski przez Dom Austriacki zabranym znajduje się teraz dwadzieścia tysięcy samych urzędników cywilnych. Jakiż to niezmierny ciężar ludzi! ale jak potężna straż samodzierstwa! W Francji nie byłoby tej rewolucji, gdyby urzędy, które tam były sprzedane, były znajdowały się w ręku królów. [Do końca XVIII w. urząd uważany jest powszechnie za beneficjum, źródło dochodów, mogące być przedmiotem sprzedaży, wymiany i darowizny, z tym zastrzeżeniem, iż władca mógł nabywcy urzędu nie zatwierdzić; zwalczył te stosunki w Prusach Fryderyk II, w Austrii Józef II, ale we Francji urzędy (poza najwyższymi) były sprzedawane do czasu Rewolucji; S.Cz.] [przypis autorski]
trzeba mu owej listy, jaką bezczelny Leporello podsuwa przed oczy smętnej Elwirze — w Don Juanie Mozarta Leporello śpiewa arię, w której wylicza Elwirze, opuszczonej małżonce, wszystkie miłostki swego pana. [przypis redakcyjny]
trzeba myślić, jako mu dosyć uczynić (daw.) — trzeba myśleć, jak mu uczynić zadość (jak mu sprostać). [przypis edytorski]
Trzeba najusilniej zawarować, aby nigdy królowie wojska objąć nie mogli (…) a sam Naród z publiczną uroczystością rozda im cnoty znamiona. — te trzy akapity usunięto w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]
Trzeba najusilniej zawarować, aby nigdy królowie wojska objąć nie mogli — są to postulaty stronnictwa patriotycznego, które kierowały nim w walce o władzę nad wojskiem w r. 1788 i początku 1789. [przypis redakcyjny]
Trzeba nam bezzwłocznie Pompeja szukać… — właściwą przyczyną wyprawy przeciw Pompejuszowi był głód w Rzymie. Ciekawe, że Szekspir motyw ten pomija. [przypis tłumacza]
trzeba (…) niebezpieczeństwa, które by ściągnęło gwałtownie uwagę człowieka na troskę o własne ocalenie — Niebezpieczeństwo Henryka Mortona w Glyde, Old Mortality, t. IV. s. 224. [przypis autorski]
trzeba oddziaływać umiejętnością, obyczajem — „moralnością” przekreślone. [przypis redakcyjny]
Trzeba przyznać (…) mało narodów mogłoby się pochwalić przewyższeniem ich w tym względzie — Puffendorf, Wstęp do Historii. [przypis tłumaczki: Samuel Pufendorf (1632–1694), historyk niemiecki. Chodzi o Wstęp do historii głównych państw Europy (1682), przetłumaczony na francuski w 1724. Cytatu nie udało się zlokalizować.] [przypis autorski]
Trzeba się było tedy zadowolić handlowaniem z Arabami, jak czyniły inne ludy; to znaczy nieść im złoto i srebro za ich towary. Handluje się wciąż jeszcze z nimi w ten sam sposób: karawana alepska oraz królewski statek Suezu niosą tam olbrzymie sumy — Karawany z Alep i Suezu wiozą tam dwa miliony naszej monety, a tyleż dostaje się tam w drodze przemytnictwa; królewski statek sueski niesie tam również dwa miliony. [przypis autorski]
Trzeba spuścić zasłonę — Corneille, Rodoguna, akt II, sc. 3. [przypis redakcyjny]
Trzeba tę rzecz skończyć! Bóg nas czy diabeł złączył, trzeba się rozłączyć! — cytat z poematu Adama Mickiewicza (1798–1855) pt. Pan Tadeusz. [przypis edytorski]
Trzeba tylko, aby kochały (…) róża, którą mają zerwać w jego obecności — Słowa Marii Stuart o Leicesterze, po rozmowie z Elżbietą, w której to rozmowie się zgubiła (Schiller). [przypis autorski]
Trzeba we wszelkiej dyspucie (…) — Odnosi się zapewne do Prowincjałek [przypis tłumacza]
trzeba widzieć zło takim, jakim jest, a ono jest straszne — Oeuvres, t. I, s. 50. [przypis autorski]
trzeba wypracować filozofię moralności i również naukę o wychowaniu dzieci (…) i mechaniki w żaden sposób nie powinno się zaniedbać — Zaznaczam, że chodzi mi tutaj tylko o wyliczenie nauk niezbędnych dla naszego celu, a bynajmniej nie o ich kolejność. [przypis autorski]
trzebaż (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą, inaczej: „trzeba że”. [przypis edytorski]
trzebaż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy trzeba. [przypis edytorski]
trzebaż — wyraz trzeba z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
Trzeba zrobić trzy strony z tych sześciu. [przypis autorski]
Trzeba z żywymi naprzód iść — słowa wiersza Daremne żale Adama Asnyka (1838–1897), uczestnika powstania styczniowego, a następnie pozytywisty. [przypis edytorski]
trzebień — kastrat. [przypis edytorski]
trzebień — kastrat (tu: Kizlaraga). [przypis edytorski]
trzebieniec — kastrat. [przypis edytorski]
trzebież — grunt oczyszczony z zarastających go drzew. [przypis edytorski]
Trzebiński, Andrzej (1922–1943) — Poeta, dramaturg wzorujący się na formie dzieł Witkacego, krytyk literacki i publicysta. Związany z Konfederacją Narodu — ponadpartyjną chrześcijańsko-narodową organizacją konspiracyjną. Redaktor pisma „Sztuka i Naród”. [przypis edytorski]
Trzech Budrysów — ballada Mickiewicza, w której stary Litwin Budrys wyprawił trzech synów na wyprawy wojenne w różne strony świata, a każdy z nich zamiast łupów przywiózł do domu narzeczoną Laszkę (Polkę). [przypis edytorski]
Trzech Fryzów rosłych (…) Ledwo by wzrostem doszli mu do czuba — Fryzowie, mieszkający w północnych Niemczech, w średnich wiekach uchodzili za wielkoludów. [przypis redakcyjny]
trzechkrotny — dziś popr.: trzykrotny. [przypis edytorski]
trzech, legii — V, X i XV. [przypis tłumacza]
Trzechletni — dziś raczej: trzyletni. [przypis edytorski]
trzech (…) pacholąt — dziś: troje pacholąt; trzech młodych chłopców (mianem pacholę określano chłopców do ok. 12 roku życia). [przypis edytorski]
trzechset — dziś raczej: trzystu. [przypis edytorski]
Trzechset ludzi oparło się całej Azji — Spartanie w bitwie pod Termopilami przeciw armii króla perskiego. [przypis edytorski]
trzechtysieczna — dziś popr.: trzytysięczna. [przypis edytorski]
(…) [trzech] złych sfer istnienia — skr. durgati, chiń. equ, jap. akushu. Tzw. trzy złe/niższe odrodzenia — piekło, świat zwierząt i świat głodnych duchów. [przypis tłumacza]
trzecią część świata — tj. Afrykę, dwie drugie: Europa i Azja. [przypis tłumacza]
trzecią pobudką ludzkiego działania jest litość — II. 483. Über d. Grundlage der Moral. [przypis redakcyjny]
trzecia godzina dnia — daw. trzecia godzina od wschodu słońca. [przypis edytorski]
trzecia godzina ranna — tj. ok. ósmej, licząc wg daw. miary i oznaczając jako pierwszą godzinę wschodu słońca. [przypis edytorski]
trzecia godziny dnia — tj. około 8.00 rano; niegdyś liczono godziny od wschodu słońca, kiedy to odbywało się pierwsze nabożeństwo, jutrznia. [przypis edytorski]
Trzecia księga (…) ułożona przez mistrza Franciszka Rabelego — Po raz pierwszy odsłania tu autor prawdziwe nazwisko, co dowodzi, iż musiał być bardzo pewny poparcia króla i swych duchownych protektorów. [przypis tłumacza]
trzecia miara — tu: trzecie stawiennictwo przed komisją wojskową, w celu oceny poborowych, którzy powinni mieć odpowiedni wiek, wzrost i stan zdrowia. [przypis edytorski]
Trzecia Międzynarodówka, zw. też Międzynarodówką Komunistyczną — organizacja międzynarodowa założona 2–6 marca 1919 w Moskwie przez 19 partii komunistycznych, z inicjatywy Włodzimierza Lenina; miała na celu propagowanie idei komunistycznych i przygotowanie światowej rewolucji; rozwiązana 15 maja 1943 przez Józefa Stalina. [przypis edytorski]
trzecia potrzeba — trzydniowa bitwa pod Warszawą 28–30 lipca 1656. [przypis redakcyjny]
Trzecia przedmowa — ukończona 15 marca 1842; Beyle [Marie-Henri Beyle, tj. Stendhal; Red. WL] umarł 23 tegoż miesiąca, jest to więc bardzo prawdopodobnie ostatnie jego pismo. (przypis R. Colomba) [przypis redakcyjny]
trzecia wojna meseńska (465–461 p.n.e.) — ostatnie, zakończone klęską powstanie podbitych mieszkańców Mesenii przeciwko Sparcie. [przypis edytorski]
trzecia wyprawa perska — chodzi o wyprawę w 480 p.n.e. wielkiej armii perskiej dowodzonej przez samego króla, Kserksesa I. Zwykle jest określana jako druga wyprawa perska, po pierwszej, z roku 490, podczas której odbyła się bitwa pod Maratonem. Tutaj liczona jest jako trzecia, gdyż uwzględniono jeszcze wcześniejszą wyprawę, z roku 513, podczas której Persowie zajęli Trację i podporządkowali sobie Macedonię, zyskując przyczółek w Europie. [przypis edytorski]
trzeci Cezar — Tyberiusz, trzeci z kolei cesarz, za panowania którego Chrystus Pan został ukrzyżowany. [przypis redakcyjny]
Trzeci, co wyszedł jak więzień z okrętu (…) córkę przedaje bez wstrętu — Karol II, król sycylijski, w bitwie morskiej przez admirała floty aragońskiej wzięty w niewolę i wypuszczony na wolność. Wydał za mąż córkę swoją Beatrycze za zgrzybiałego starca, markgrafa Azzona VI, od którego, jak mówią, wziął uprzednio w zarękę umowy niemałe pieniądze. [przypis redakcyjny]
trzecie ciało o silnej radioaktywności wykazał w blendzie smolistej p. Debierne, który nadał mu nazwę aktyn — [por.] Debierne, „Comptes rendus”, 1899 (październik) i 1900 (kwiecień). [przypis autorski]
trzeciego brata — Sobiesława, późniejszego księcia czeskiego w l. 1125–1140. [przypis edytorski]
trzeciem (daw.) — forma N.lp, dziś popr.: trzecim. [przypis edytorski]
trzecie niebo — planeta Wenus. [przypis redakcyjny]
Trzecie obejmują skarb towarzystwa, obronę jego, sprawy zagraniczne, porządek wewnętrzny, sposób sądzenia. — w wydaniu z 1816 r. to zdanie brzmi: Trzecie obejmują rząd wewnętrzny administracyjny, sądy, podatki, obronę, związki zagraniczne. [przypis edytorski]
Trzecie podanie — pisane jest już po ostatecznym pozwoleniu i powrocie na scenę Świętoszka. Czuć to po tonie tego podania; jest ono żartobliwe, wesołe, pisane z odcieniem serdecznej poufałości w stosunku do tego monarchy, w którym Molier zawsze czuł życzliwego sprzymierzeńca, mimo że w czasie tej burzy życzliwość ta musiała nieco przycichnąć. [przypis tłumacza]
