ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 15301 przypisów.
śrzon (starop.) — szron. [przypis edytorski]
štamas moterų (vok.) — čia: visos moterys. [przypis edytorski]
śtanga właśc. sztanga (z niem.) — sztaba żelazna tu: zabezpieczająca wrota. [przypis edytorski]
Ś-to Jerska — dziś popr. pisownia: Świętojerska. [przypis edytorski]
śtraf (z niem.) — kara. [przypis edytorski]
śtreka (z niem.: Streck) — odcinek. [przypis redakcyjny]
śtuk drogi (gw.) — szmat drogi, kawał drogi. [przypis edytorski]
śtyrdzieści (gw.) — czterdzieści. [przypis edytorski]
śtyry (gw.) — cztery. [przypis edytorski]
Śudra a. Shudra — czwarty, najniższy stan (varna) społeczeństwa Indii, warstwa pracujących (obok kapłańskiej kasty Braminów, rycerskiej Kshatriya i rzemieślników-przedsiębiorców z kasty Vaishya). Obyczaje hinduskie zabraniają nie tylko małżeństw między przedstawicielami różnych kast, ale nawet przyjmowania poczęstunku od kogoś z niższej kasty. [przypis edytorski]
šulas — nukirstas ar nugenėtas storas medis, rąstas. [przypis edytorski]
šulas — nukirstas storas medis. [przypis edytorski]
šulas — žymus asmuo, veikėjas. [przypis edytorski]
šunbajoris — nusigyvenęs, menkas bajoras. [przypis edytorski]
šunbranktis — valkata, bastūnas. [przypis edytorski]
šunė — dabar: šuo. [przypis edytorski]
šunės — sen.: šunys. [przypis edytorski]
šunimalas — čia: nenuorama. [przypis edytorski]
šutravimas — nuo: šutruoti - sparčiai dirbti [przypis edytorski]
šventinyčia — šventovė. [przypis edytorski]
šviesylas — šviesulys. [przypis edytorski]
švinas — metalas. [przypis edytorski]
švogeris — svainis. [przypis edytorski]
św. Ambroży, Ambroży z Mediolanu — ur. ok. 334, biskup mediolański (374–397); napisał m.i. Hexaemeron, De officiis ministrorum (na wzór Cicerona De officiis). [przypis autorski]
św. Ambroży (ok. 339–397) — arcybiskup Mediolanu, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, wyznawca (tj. świadek wiary, otoczony pośmiertnym kultem, zmarły śmiercią naturalną), ojciec i doktor Kościoła; zwalczał arian, przeciwników ustaleń soboru nicejskiego I (z 325 r.), wyznawców kultów pogańskich, a także judaizm; był wybitnym mówcą, głoszącym katechezy mistagogiczne (tj. wprowadzające w misterium wiary, duchową tajemniczą rzeczywistość), miał wielki wpływ nie tylko na lud, który nauczał, ale również na władców. [przypis edytorski]
św. Anna — matka Marii i babka Jezusa, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego. [przypis edytorski]
św. Antoni a. Antoni Wielki (250/251–356) — egipski pustelnik, opat i twórca anachoretyzmu, jednego z ruchów monastycznych; w swej pustelni miał być wielokrotnie kuszony przez szatana, przed którego atakami rzekomo ratowały eremitę nadprzyrodzone wizje. [przypis edytorski]
św. Apolonia (zm. 249) — męczennica, wg legendy przed spaleniem na stosie wybito jej zęby. [przypis edytorski]
śwargotać — szwargotać; szybko i niezrozumiale mówić. [przypis edytorski]
śwarny (daw.) — ładny. [przypis edytorski]
śwarny (gw.) — elegancki, szykowny. [przypis edytorski]
św. Augustyn a. Augustyn z Hippony (354–430) — filozof, teolog, pisarz i święty. [przypis edytorski]
św. Augustyn, ażeby uprzystępnić pojęcie troistości Bożej, wskazywał na podobieństwo trójcy, które człowiek w sobie nosi… — por. Augustyn, Confessiones (Wyznania), XIII, 11. [przypis autorski]
Św. Augustyn — Epist. CXX. 3. [przypis tłumacza]
Św. Augustyn ma ich najwięcej z przyczyny rozdwojenia jego przyjaciół — Inni czytają nieprzyjaciół. [przypis tłumacza]
Św. Augustyn, Montaigne Sebond — Św. Augustyn w Apologii Rajmunda Sebonda przez Montaigne'a. [przypis tłumacza]
Św. Augustyn, powstając przeciw takim ludziom (…) — Augustyn z Hippony, Państwo Boże, XXI, 5. [przypis tłumacza]
św. Augustyn przeciw mnichom afrykańskim — Augustyn z Hippony, De Opere Monachorum (O pracy mnichów), rozdz. 23, 31, 32. [przypis tłumacza]
św. Augustyn z natury skłaniał się do tolerancji, ale później, patrząc, jak donatyści pod grozą surowych represji rządu wracali do Kościoła, zmienił stanowisko swoje i począł zalecać umiarkowaną surowość — Vacandard, L'Inquisition, Paris, Bloud, 1912. [przypis autorski]
św. Barbara a. Barbara z Nikomedii — według legendy dziewica i męczennica chrześcijańska, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego, żyjąca na przełomie III i IV wieku. [przypis edytorski]
św. Bartłomieja — rocznica paryskiej rzezi hugenotów, która miała miejsce z 23 na 24 sierpnia 1572. [przypis edytorski]
św. Bartłomiej zastał pokrajaną już ziemię i przyjął (…) zasiew ozimy — chodzi o dzień św. Bartłomieja w kalendarzu liturgicznym kościoła katolickiego obchodzony 24 sierpnia (w kościele wschodnim 7 września); do tego czasu zaorywano ziemię pod siew ozimy (tj, zboże mające przetrwać zimę i obrodzić najwcześniej następnego roku). [przypis edytorski]
św. Benedykt z Aniane (747–821) — francuski benedyktyn, doradca Ludwika Pobożnego, zapoczątkował istnienie benedyktyńskich klasztorów w dzisiejszej Francji. [przypis edytorski]
św. Benedykt z Nursji (ok. 480–547) — założyciel zakonu benedyktynów. [przypis edytorski]
św. Bernard, Cant. 24 — Bernard z Clairvaux (1090?–1153), Sermones in Cantica canticorum (Kazania o Pieśni nad pieśniami), XXIV, 4. [przypis tłumacza]
św. Bernard [wyśmiewał błędy ludzkie] — w: Epistulae 336. [przypis tłumacza]
św. Bonifacy — prawdopodobnie chodzi o Bonifacego-Winfrida (ok. 675–754), biskupa, benedyktyna, misjonarza, męczennika i świętego określanego jako „apostoł Niemiec”. [przypis edytorski]
św. Brygida Szwedzka (1303-1373) — wizjonerka, pisarka i teolog, założycielka zakonu brygidek. [przypis edytorski]
św. Cecylia (zm. ok. 230) — męczennica, patronka muzyków. [przypis edytorski]
św. Dionizy (zm. ok. 250–258) — pierwszy biskup Paryża, męczennik, patron Francji. Według legendy po egzekucji przez ścięcie wstał i przeszedł kilka kilometrów z głową pod pachą, by oddać ją jakiejś pobożnej kobiecie. [przypis edytorski]
św. Dominik a. Guzmán, Dominik (ok. 1171/1173–1221) — hiszpański prezbiter, założyciel Zakonu Kaznodziejskiego, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
św. Ekspedyt — męczennik chrześcijański i święty Kościoła katolickiego, patron studentów, egzaminatorów, a także spraw trudnych i beznadziejnych. [przypis edytorski]
Św. Franciszek w ekstazie miłości dla całego stworzenia nazywał zwierzęta „braćmi i siostrami”, wreszcie w niektórych legendach rola zwierząt bywa otoczona jakimś szczególnym nimbem… — Kazimierz Lubecki, Kwestia zwierząt, Kraków 1909. [przypis autorski]
św. Franciszek z Asyżu (1181/82–1226) — włoski duchowny katolicki i mistyk, założyciel zakonu franciszkanów; propagował ubóstwo zakonne. [przypis edytorski]
św. Franciszek z Asyżu (1181 a. 1182–1226) — włoski święty, założyciel zakonu franciszkańskiego. Kojarzony z łagodnością, radością, ubóstwem. [przypis edytorski]
Św. Gudula — gotycki kościół św. Michała i św. Guduli (patronki Belgii) w Brukseli, obecnie mający status kościoła katedralnego. [przypis edytorski]
św. Hermandada — tu: policja; nazwa Święta Hermandada odnosi się właściwie do związku miast hiszp., założonego przez Ferdynanda II i Izabelę Kastylijską; związek utrzymywał siły porządkowe, policję strzegącą porządku na podległym mu terenie. [przypis edytorski]
św. Hieronim w swoich listach [śmiał się z błędów i szaleństw] — w: Epistulae 84, 99, 101. [przypis tłumacza]
Św. Hilary w przedmowie do Psalmów, powiada (…) — Wedle tego rozdziału XIV Ezdrasz miał odtworzyć Pismo spalone w czasie niewoli, na rozkaz i pod dyktatem Boga. [przypis tłumacza]
świątalnych — dziś: świątecznych a. świątynnych. [przypis edytorski]
Świąteczny czas! — niem. Sonntagswetter: niedzielna pogoda. [przypis edytorski]
świątek (gw.) — święty. [przypis edytorski]
świątek — ludowa figurka świętego. [przypis edytorski]
świątek — wykonana przez ludowego artystę figura świętego. [przypis edytorski]
Świątki (ros. Святки) — w Kościele prawosławnym okres 12 dni świątecznych pomiędzy Bożym Narodzeniem (25 grudnia) a świętem Chrztu Pańskiego (6 stycznia). [przypis edytorski]
świątko Diasjów — Diasia (Διάσια), wielkie święto obchodzone w Atenach na cześć Zeusa Meilichiosa (Opiekuńczego). [przypis edytorski]
świątnica — świątynia. [przypis edytorski]
świątobliwe męże — dziś popr. forma B. lm: świątobliwych mężów. [przypis edytorski]
świątynia delficka — świątynia boga Apollina w Delfach, w Grecji środkowej, z najsławniejszą w starożytnym świecie wyrocznią. [przypis edytorski]
świątynia Faustyny i Antoniusza, właśc. świątynia Faustyny i Antonina — świątynia w płn. części Forum Romanum w Rzymie, zbudowana w 141 na polecenie cesarza Antonina Piusa dla uczczenia jego zmarłej żony Faustyny Starszej. [przypis edytorski]
świątynia Izydy w Rzymie — świątynia najpopularniejszej egipskiej bogini zbudowana na Polu Marsowym, prawdopodobnie za panowania Kaliguli; w roku 80 spłonęła w wielkim pożarze wraz z innymi ważnymi budynkami, odbudowana przez Domicjana; w V w. zniszczona przez kolejny pożar, popadła w zapomnienie. [przypis edytorski]
świątynia Jowisza Amońskiego, popr.: świątynia Jowisza-Amona — ważna starożytna świątynia z wyrocznią egipskiego boga Amona, utożsamianego z greckim Zeusem (którego odpowiednikiem był rzymski Jowisz), położona w oazie Siwa na zachodniej pustyni, 550 km na zachód od Nilu; najsłynniejszym z licznych przybyszów był Aleksander Wielki, który został przez wyrocznię uznany za syna Amona i prawowitego władcę Egiptu; wg rzymskiego pisarza Pliniusza (Historia naturalna XXXI, IX) w pobliżu świątyni Jowisza-Amona produkowano sól o nazwie hammoniacum. [przypis edytorski]
świątynia królowej Hatasu — świątynia grobowa kobiety-faraona Hatszepsut (1473–1458 p.n.e.) z XVIII dynastii. Zbudowana w dolinie Deir el-Barahi, przylegająca do wielkiego skalnego zbocza, złożona z trzech kaskadowych tarasów, częściowo wykuta w skale. Unikatowy zabytek architektury egipskiej, częściowo odbudowany przez polską misję archeologiczno-konserwatorską. [przypis edytorski]
świątynia moja w gruzy upadła… — w roku 70 n.e. podczas wojny żydowskiej przeciw Rzymianom. [przypis edytorski]
świątynia, o dziesięciopiętrowych pylonach — zachowana do dziś ogromna świątynia Horusa w Edfu została zbudowana na miejscu starszej, mniejszej świątyni, w epoce hellenistycznej, w latach 237–57 p.n.e., tysiąc lat po wydarzeniach opisywanych w powieści. [przypis edytorski]
świątynia Salomona — Świątynia Jerozolimska, budowla opisana w Biblii, zbudowana w IX w. p.n.e. w Jerozolimie, ostateczne zburzona przez Rzymian w 70 r. n.e. Wg przekazów biblijnych, świątynię wzniesiono na rozkaz legendarnego króla Salomona w miejscu, gdzie patriarcha Abraham miał złożyć ofiarę ze swojego syna, Izaaka. W świątyni tej przechowywano słynną Arkę Przymierza (skrzynię zawierającą tablice z przykazaniami) aż do zniszczenia budowli przez babilońskiego króla Nabuchodonozora II. Świątynia została następnie odbudowana w VI w. p.n.e., rozbudowana przez Heroda I Wielkiego (I w. p.n.e.) i zniszczona przez cesarza Tytusa (I w. n.e.). Za najstarszy fragment Świątyni Jerozolimskiej uchodzi tzw. Ściana Płaczu. [przypis edytorski]
Świątynia (…) stała na górze — Syjon, którą niekiedy zwano także Moria (2 Krn 3, 1; w Rdz 22, 2, jest mowa o „ziemi Moria”, אֶ֖רֶץ הַמֹּרִיָּ֑ה ed. Cylkowa; u Wujka: „ziemia Widzenia”). [przypis tłumacza]
Świątynia Sybilli — klasycystyczna budowla na planie koła wchodząca w skład zespołu pałacowo-parkowego przy pałacu Czartoryskich w Puławach, wzorowana na staroż. świątyni Westy w Tivoli koło Rzymu, zbudowana w latach 1789–1801; pierwsze polskie muzeum narodowe. [przypis edytorski]
świątynia Tezeusza w Atenach — dobrze zachowana grecka świątynia w stylu doryckim poświęcona Hefajstosowi, znajdująca się u stóp Akropolu w Atenach; z powodu dekoracji ze scenami ukazującymi czyny Heraklesa i Tezeusza dawniej była błędnie opisywana i nazywana Thesejonem, tj. świątynią Tezeusza; obecnie nazywa się ją Hefajstejonem. [przypis edytorski]
świątynia — tu: wyznanie, religia. [przypis edytorski]
Świątynia w Jeźnie (…) ze zboru helweckiego przerobiona — Łukaszewicz, Dzieje wyznania helweckiego, t. II, s. 20, wzmiankuje tylko o zborze w Jeźnie, nawet nie wiedząc, gdzie leży to miasto. [przypis autorski]
świątynia w Karnaku — mieściła się na terenie Teb, najsłynniejszej stolicy starożytnego Egiptu. Ta największa świątynia świata (380 m długości i ponad 100 m szerokości, o 134 kolumnach) była głównym miejscem kultu boga słońca i urodzaju Amona, także opiekuna biedoty. Kapłani świątyni w Karnaku mieli duży wpływ na rządy w państwie, pod koniec drugiego tysiąclecia arcykapłan tej świątyni, został nawet faraonem (pisze o tym Prus w powieści Faraon). [przypis redakcyjny]
świątynia w Rawennie — Słynna katedra, zbudowana przez cesarza Teodoryka na szczątkach świątyni Heraklesa. [przypis tłumacza]
świątynia Złotego Cielca — zbudowana przez Jeroboama; właściwie wystawił dwie, jedną w Betel, drugą „w Dan, u źródeł Małego Jordanu”, p. Starożytności, VIII, VIII, 4. [przypis tłumacza]
świątynię kochanki Wertumna — Temple de Pomone [fr.: świątynia Pomony; red. WL]. [przypis autorski]
Świątynie splamił Augi porodem — w jednej z tragedii Eurypidesa tytułowa bohaterka, kapłanka Auge, urodziła syna Telefosa w świątyni Ateny. [przypis edytorski]
świątyniowy — dziś popr.: świątynny. [przypis edytorski]
świątyni — τέμενος, u Papego: Tempelbezirk, obręb świątyni. [przypis tłumacza]
świątyni — właściwie Przybytku, τῷ ναῷ. [przypis tłumacza]
świątyni — właściwie także: świętych miejsc, τῶν ἁγίων. [przypis tłumacza]
świadczą o niedawnym trzęsieniu ziemi — silne trzęsienie ziemi, jakie dotknęło wybrzeża morza Marmara 10 lipca 1894; zginęło w nim ponad 1300 osób. [przypis edytorski]
świadczę się niebem — inaczej: niebo mi świadkiem, biorę niebo na świadka. [przypis edytorski]
świadczy Aelius Lampridius — Aelius Lampridius, Vita Alexandri Severi. [przypis edytorski]
świadczy Kaspar Contarenus — Caspar Contarenus, De Republica Venetorum, ks. 2. [przypis edytorski]
świadczy Wirgilius, gdzie o Palancie, którego był ojciec jego dał za towarzysza Eneaszowi, tak pisze — Wergiliusz, Eneida, ks. 8. [przypis edytorski]
Świadectwem „kariery problematyki” (…) będą propozycje metodologiczne Stefana Żółkiewskiego, wyłożone w rozprawie „Główny problem literatury współczesnej” — S. Żółkiewski, Zagadnienia stylu, Warszawa 1965. Rozprawa drukowana uprzednio w „Odrze” 1964, nr 12. [przypis autorski]
Świadectwo Graccianiego, który w 1515 objeździł Polskę ze sławnym kardynałem Commendonim (…) — obacz: Gracianiego Vie du Cardinal Commendoni, Paris 1680; cyt. u Wiszniewskiego [w: Pomniki historii i literatury polskiej]. [przypis autorski]
świadki — dziś popr. forma B. lm: świadków. [przypis edytorski]
świadki — dziś popr. forma B.lm: świadków. [przypis edytorski]
świadki — dziś popr. forma W. lm.: świadkowie. [przypis edytorski]
