Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 443 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 157371 przypisów.
na zwierzchność nie dbać — dziś popr.: o zwierzchność nie dbać. Sens: lekceważyć władzę. [przypis edytorski]
Nazwijmy od (…) nędznych chłopów — chodzi o gen. Józefa Chłopickiego (1771–1854), dyktatora powstania listopadowego (wcześniej walczył w powstaniu kościuszkowskim, wraz z Legionami Dąbrowskiego brał udział w kampaniach napoleońskich m.in. we Włoszech i Hiszpanii, został wielokrotnie odznaczony m.in. Legią Honorową i Krzyżem Komandorskim Virtuti Militari; był nadal czynnym wojskowym w Królestwie Polskim, ale na skutek osobistego konfliktu z Wielkim Księciem Konstantym podał się do dymisji). W okresie powstania listopadowego został członkiem Rady Administracyjnej i naczelnikiem sił zbrojnych, a 5 grudnia 1830 ogłosił się dyktatorem powstania. Nie wierzył w powodzenie powstania, był zwolennikiem rokowań z carem, starał się początkowo nie dopuścić do starć zbrojnych. Wskutek takiej polityki armia rosyjska pod wodzą Dybicza wkraczając do Królestwa zastała armię powstańczą nieliczną i źle uzbrojoną. Po raz ostatni swój kunszt dowódczy pokazał Chłopicki podczas bitwy pod Olszynką Grochowską; w bitwie został ranny w nogi. 17 I 1831 zrzekł się dyktatury. Po upadku powstania wyjechał do Krakowa, gdzie pozostał do końca życia. [przypis edytorski]
nazwisko (…) Czarta — chodzi tu o księcia Adama Jerzego Czartoryskiego (1770–1861) dyplomatę, męża stanu, polityka, pochodzącego ze starej rodziny arystokratycznej. W czasie rozbiorów, po abdykacji i śmierci Stanisława Augusta uważano go za pretendenta do tronu Polski. [przypis edytorski]
nazwisko (daw.) — nazwa; czczym nazwiskiem: pustą nazwą. [przypis edytorski]
nazwisko (daw.) — nazwa. [przypis edytorski]
nazwisko (daw.) — tu: nazwa. [przypis edytorski]
nazwisko Estiów — nazwę tę niemiecką dawniej wszyscy, dziś już tylko historycy, nawet i Kunik, tłumaczą jako oznaczającą ludzi wschodu (Ostu); uszczuplano ją następnie, w miarę jak pojawiały się szczegółowe nazwy Prusów, Kurów itd., i ograniczono w końcu do Estonii i Estów. Lecz sumienie filologa-germanisty nie dopuszcza takiego wykładu. Że wieki średnie tak rzecz pojmowały, nie dowodzi niczego; niezrozumiałą dla nich nazwę Aistiów (bo tak brzmi ona u Tacyta, nie Austiów, co by „wschodnich” rzeczywiście oznaczało) zastąpiły one mimowolnie inną, zrozumiałą, odpowiadającą położeniu geograficznemu, wiążącą się z nazwą Bałtyku (Ostsee). Zamiast bezbarwnej nazwy „ludzi wschodnich” (bo któż nie siedział na Wschód od Germanów? Byli i Słowianie, i inni) otrzymalibyśmy nazwę nadzwyczaj charakterystyczną, lecz oznaczenia jej dowiemy się niżej. [przypis redakcyjny]
nazwisko pięknej pani w czarną aksamitną suknię ubranej — Matylda Natansonowa. [przypis redakcyjny]
nazwisko (tu daw.) — nazwa. [przypis edytorski]
nazwisko — tu: nazwa. [przypis edytorski]
nazwy „Cicero”, zawierającej wiele przedstawień ubocznych — a więc nieodnoszących się wprost do Cicerona, jako głównego przedmiotu myślenia, lecz kojarzących się z nim i towarzyszących mu. [przypis tłumacza]
na zwycięstwo, na ochotę — cytat z wiersza Marii Konopnickiej A jak poszedł król na wojnę. [przypis edytorski]
nazwy, dźwięki, — dziś popr. forma N. lm: nazwami, dźwiękami. [przypis edytorski]
Nazwy miecza, tarczy — Ps 71, 4. [przypis tłumacza]
nazwy wzruszeń (jak już zauważyłem) świadczą bardziej o używaniu nazw aniżeli o naturze wzruszeń — Zob. 20, Obj. [przypis redakcyjny]
nazywają się jak most — jeden z mostów w Paryżu, zbudowany z rozkazu Napoleona, nosi nazwę Pont d'Iena, dla upamiętnienia bitwy pod Jeną (1806). Napoleon miał w zwyczaju nadawać tytuły książęce nazywane od miejsc wygranych bitew. [przypis edytorski]
nazywają (…) w pewnych prowincjach Saint-Illiers, Saint-Hélier, a nawet w Jura Saint-Ylie — w późniejszych wyd. poprawiono tłumaczenie tego fragmentu: „nazywają (…) w pewnych prowincjach świętym Hilierem, świętym Helierem, a nawet w Jurze świętym Ilią”. [przypis edytorski]
nazywała się dawniej cité — prawdziwe znaczenie tego słowa zatarło się prawie całkowicie wśród ludzi nowożytnych: większość bierze miasto za cité, a mieszczanina za obywatela (citoyen). Nie wiedzą, że miasto tworzą domy, lecz że obywatele tworzą cité. Ten sam błąd drogo niegdyś kosztował Kartagińczyków. Nie czytałem, by tytuł cives był kiedykolwiek dawany poddanym jakiegoś księcia, nawet w starożytności Macedończykom, ani za naszych czasów Anglikom, aczkolwiek bliższym wolności niż wszyscy inni. Jedyni Francuzi przybierają poufale to imię „obywateli”, nie mają bowiem zupełnie właściwego jego zrozumienia, jak to można widzieć z ich słowników; inaczej, przywłaszczając je sobie, dopuściliby się zbrodni obrazy majestatu: nazwa ta u nich oznacza cnotę, nie zaś prawo. Gdy Bodin chciał mówić o naszych obywatelach i mieszczanach, popełnił ciężką pomyłkę, biorąc jednych za drugich. Pan d'Alembert nie pomylił się co do tego i dobrze rozróżnił w swym artykule Genewa cztery stany ludzi (a nawet pięć, licząc także i zwykłych cudzoziemców), istniejące w naszym mieście, a z których tylko dwa stanowią republikę. O ile wiem, żaden inny autor francuski nie zrozumiał prawdziwego znaczenia słowa „obywatel”. [Bodin: Jean Bodin (1530–1596), znakomity prawnik francuski, w dziele Sześć ksiąg o Republice (1576) oświadcza się za monarchią absolutną, wyposażoną w pełnię praw zwierzchniczych, uważa jednak za obowiązek monarchów przestrzeganie praw boskich i naturalnych (wolności, własności); d'Alembert: Jean le Rond d'Alembert (1717–1783), filozof i matematyk, jeden z założycieli i twórców Wielkiej Encyklopedii; Russo mówi tutaj o jednym z jego artykułów zamieszczonych w Encyklopedii; przyp. tłum.]. [przypis autorski]
nazywał całe swoje życie podziemne „komedią” (por. s. 387) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment: „Widziałem np., jak odkrywszy w sobie pewną warstwę komedii, zużytkowałeś to odkrycie i wycofałeś się” (rozdział XIX). [przypis edytorski]
nazywało się to jeżdżeniem „na Soboty” — nazwa miejscowości Sopot nie pochodzi od słowa „sobota”, jak usiłowano ją później rozumieć i wyjaśniać, ale od parasłowiańskiego wyrazu oznaczającego potok, źródło. [przypis edytorski]
Nazywam rozkoszą (…) doświadczać — Maupertuis. [przypis autorski]
nazywamy te ciała zjednoczonymi ze sobą i stanowiącymi razem jedno ciało, czyli jedno jestestwo, różniące się od innych przez to zjednoczenie ciał — Por. List 32 (dawniej 15). [przypis redakcyjny]
nazywano ich przyjaciółmi i gośćmi Filipa — Ajschines nazywał tak siebie. [przypis tłumacza]
nazywa „wyspą kóz” (Capraria) od stad kóz w niej napotkanych przez posłańców mauretańskich — choć nazwa wyspy pochodzi najwyraźniej od słowa capra, tj. koza, Pliniusz nie pisze o kozach na tej wyspie ani o pochodzeniu nazwy, podaje jedynie: Deinde Caprariam lacertis grandibus refertam (Potem Capraria pełna wielkich jaszczurek; tłum. J. Łukaszewicz). [przypis edytorski]
N.B. a. n.b. — skrót od łac. nota bene: dosł. zważ dobrze; nawiasem mówiąc, à propos. [przypis edytorski]
nb. — skrót od łac. nota bene: dosł. zauważ dobrze; używane jako wtrącenie, które podkreśla dodatkową informację: nawiasem mówiąc, w dodatku. [przypis edytorski]
n.b. — skrót od łac. nota bene: dosł. zauważ dobrze; właśc. nawiasem mówiąc, à propos; inny używany skrót: NB, N.B. [przypis edytorski]
N.B. — skrót od łac. nota bene: dosł. zauważ dobrze; właśc. nawiasem mówiąc, à propos. [przypis edytorski]
N. B. — skrót od łac. nota bene: dosł. zauważ dobrze; właśc. nawiasem mówiąc, à propos. [przypis edytorski]
nb. — skrót od łac. nota bene: warto zauważyć. [przypis edytorski]
nb. — skrót od łac. zwrotu nota bene (dosł.: zauważ dobrze), wprowadzającego ważną wtrąconą informację, używanego w znaczeniu: „warto zaznaczyć”. [przypis edytorski]
nb. — skrót od: notabene, zwrotu wprowadzającego ważną wtrąconą informację, używanego w znaczeniu: „warto zaznaczyć”. [przypis edytorski]
nb. żartem — [Komentarz autora z Uwag.] Rola żartu, jako jedynego czasem objawu, w którym się wynurzają tajemne uczucia wchodzące w skład jakiegoś oficjalnego stanu duchowego. [przypis autorski]
NB — zapewne: nota bene (łac.), należy zauważyć. [przypis edytorski]
N'comprends par M'sieur (pot. fr.) — nie rozumiem pana. [przypis edytorski]
ND a. Narodowa Demokracja, a. endecja — polski ruch polityczny o ideologii nacjonalistycznej, powstały pod koniec XIX wieku. [przypis edytorski]
N. Davies, Europa, rozprawa historyka, z historią, Kraków 1998, s. 293. [przypis autorski]
N. Davies, Europa, rozprawa historyka z historią, Kraków 1998, s. 482. [przypis autorski]
n.d. — skrót od: Narodowa Demokracja; endecja. [przypis edytorski]
nęcić — kusić, pociągać ku sobie. [przypis edytorski]
nęcić się — tu: znęcać się. [przypis edytorski]
nędza — tu: nieszczęście. [przypis edytorski]
nędze (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: nędzy. [przypis edytorski]
nędzić — męczyć się. [przypis autorski]
nędznem, okropnem — daw. formy N. i Ms. lp. przymiotników rodzaju żeńskiego i nijakiego; dziś ujednolicone do formy rodzaju męskiego: nędznym, okropnym. [przypis edytorski]
nędzne — nieszczęśliwe, nieszczęsne. [przypis redakcyjny]
Nędznicy — powieść Wiktora Hugo, francuskiego pisarza i dramaturga. [przypis edytorski]
Nędznicy — tytuł powieści Wiktora Hugo (1802–1885) obrazującej przekrój społeczeństwa fr. i poglądy autora na sprawiedliwość społeczną. [przypis edytorski]
nędznik (daw.) — biedak, człowiek nieszczęśliwy, nieszczęśnik (odcień znaczeniowy często pogardliwy). [przypis redakcyjny]
nędznik (starop.) — [tu:] nieszczęśnik. [przypis redakcyjny]
nędznik w dobrym mieniu — biedak wśród bogactwa. [przypis redakcyjny]
nędzny* (starop.) — nieszczęśliwy. [przypis redakcyjny]
nędzny (starop.) — tu: biedny, nieszczęsny. [przypis edytorski]
nędzny (starop.) — tu: nieszczęsny. [przypis edytorski]
nędzota (daw.) — nędza, bieda. [przypis edytorski]
nędzy — dziś popr. forma M.lm: nędze. [przypis edytorski]
née — (z fr.) urodzona; tu: z domu. [przypis edytorski]
Négrier, François Oscar de (1839–1913) — francuski generał; zdobył sławę w walkach w Algierii (1881) oraz w Tonkinie podczas wojny chińsko-francuskiej (1884–1885); uczestnik wojny francusko-pruskiej. [przypis edytorski]
nęk — dziś: nękanie, znękanie. [przypis edytorski]
nęk — znękanie. [przypis edytorski]
Nérée Quépat — Jest to anagramat, właściwe bowiem nazwisko autora brzmi René Paquet [(1845–1927), prawnik, ornitolog i historyk fr.; członek Akademii w Metzu (od 1885) oraz Société d'histoire naturelle de Moselle (od 1887); autor m.in. La Lorgnette philosophique. Dictionnaire des grands et des petits philosophes de mon temps (1873) i Essai sur la Mettrie (1873); red. WL]. [przypis tłumacza]
Nérée Quépat (…) na kartach swej wielkiej monografii, będącej owocem rozległych studiów i mozolnych długoletnich poszukiwań — La philosophie matérialiste au XVIII-e siècle. Essai sur la Mettrie, sa vie et ses oeuvres. Paris, 1873. Praca ta zawiera najkompletniejsze dotychczas zestawienie źródeł biograficznych oraz sądów o de la Mettriem. [przypis tłumacza]
Nérée Quépat właśc. Paquet d'Hauteroche, René (1845–1927) — prawnik, ornitolog i historyk fr.; członek Akademii w Metzu (od 1885) oraz Towarzystwa historii naturalnej (Société d'histoire naturelle) departamentu Moselle (od 1887); autor m.in. La Lorgnette philosophique. Dictionnaire des grands et des petits philosophes de mon temps (1873) i Essai sur la Mettrie (1873). [przypis edytorski]
n'étant pas présentable (fr.) — nie będąc przedstawianym. [przypis edytorski]
nęta — przynęta; coś nęcącego, przyciągającego. [przypis edytorski]
nęta — przynęta. [przypis edytorski]
nęta — skrócone od: przynęta. [przypis edytorski]
nężci — na masz. [przypis redakcyjny]
Nea (…) dixerit — Terentius, Heauton Timorumenos III, 5, 8. [przypis tłumacza]
Nea — Νέαν (N), Νεάπολιν (D), czyli Sikima (Sychem), dzisiejsze Nabulus p. wyżej I, II, 5. [przypis tłumacza]
neapolitańskie sumy — 430 tys. dukatów pożyczonych królowi hiszpańskiemu Filipowi II przez polską królową Bonę; po śmierci królowej pieniędzy nie udało się odzyskać. [przypis edytorski]
Neapol — miasto na południu Włoch, stolica regionu Kampania. [przypis edytorski]
Neapol — miasto w płd. Włoszech, w centrum Zatoki Neapolitańskiej; stolica regionu Kampania i prowincji Neapol. [przypis edytorski]
Neapol, mimo tamecznych skraplań — w katedrze w Neapolu przechowują bardzo stare naczynia z krwią świętego męczennika z czasów Dioklecjana. Co rok, w dzień tego świętego, krew skrapla się i dochodzi do wrzenia. [przypis tłumacza]
Neapol — stolica włoskiego regionu Kampania. [przypis edytorski]
Neapol — włoskie miasto w regionie Kampania. [przypis edytorski]
Neapol włoski w miniaturze — miasto Nauplion (gr. Nafplion) w Grecji, na Peloponezie, nosiło dawniej włoską nazwę Napoli di Romania; Napoli to włoska nazwa Neapolu, miasta w południowych Włoszech. [przypis edytorski]
Nebaba, Martyn (zm. 1651) — ataman kozacki, jeden z przywódców powstania Chmielnickiego. [przypis edytorski]
Nebaba, Martyn (zm. 1651) — ataman kozacki, jeden z przywódców powstania Chmielnickiego. [przypis redakcyjny]
ne baczył ja (z gw. ukr.) — nie widziałem. [przypis edytorski]
Nebelwerfer — niemiecka wieloprowadnicowa wyrzutnia rakietowa, używana do wsparcia artyleryjskiego na krótkim dystansie. Powstańcy ze względu na charakterystyczny odgłos słyszalny przy odpalaniu nazywali je „krowami” lub „szafami”. [przypis edytorski]
neben an (niem.) — obok. [przypis edytorski]
ne bude abijakim czołowikom (ukr.) — nie będzie zwyczajnym człowiekiem. [przypis edytorski]
Ne bude sobaka miasa isty (ukr.) — Nie dla psa kiełbasa. [przypis edytorski]
Ne budu howoryty na morozi (z ukr.) — nie będę rozmawiał na mrozie. [przypis redakcyjny]
Nebukadnezar a. Nabuchodonozor — król Babilonii w latach 604–562 p.n.e. [przypis edytorski]
Nebukad Nezar — król Babilonii z dynastii chaldejskiej w l. 604–562 p.n.e.; znany (m.in. z Biblii) jako Nabuchodonozor. [przypis edytorski]
Nebukadnezar — Nabuchodonozor, imię królów babilońskich; wg biblijnej Księgi Daniela król tego imienia w ramach kary za bluźnierstwo zaczął jeść trawę jak wół. [przypis edytorski]
Nebukadnezar, właśc. Nabuchodonozor (z hebr.) — władca Babilonu, zm. w 136 r. p.n.e. [faktycznie Nabuchodonozor zm. w 562 p.n.e.; red. WL], lecz jego potomek (syn, jak podaje Biblia), Baltazar, ujrzał na ścianie komnaty, podczas uczty, na której sprofanowano żydowskie naczynia sakralne, napis mane, thekel, fares (chald.): policzone, zważone, rozproszone, jako zapowiedź zemsty bożej. [przypis redakcyjny]
Nebukadnezar — występujący w Biblii król Babilonii Nabuchodonozor II (604–562 p.n.e.), który zdobył Jerozolimę, stolicę królestwa Judy, mianował jej nowego króla Sedecjasza, a później z powodu jego buntu zburzył miasto (587 p.n.e.) i uprowadził większość mieszkańców do Babilonii (początek tzw. niewoli babilońskiej Żydów). [przypis edytorski]
ne buwau cze (litewskie) — nie byłam tu. [przypis autorski]
Nec (…) aequum est — Catullus, Carmina, 68. [przypis tłumacza]
Nec (…) ales — Ovidius, Metamorphoses, X, 325. [przypis tłumacza]
Nec (…) annis — por. Joannes Secundus (właśc. Jan Niclas Everaerts, 1511–1536), Elegiae I, 3, 29. [przypis tłumacza]
Nec calidae (…) cubandum est (łac.) — „I ognista gorączka nie pierwej ustąpi,/ Jeśli stękasz na krasnych kobiercach w purpurach,/ Niż gdy trzęsiesz się od niej pod derką plebejską” (Lucretius, De rerum natura, II, 34; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
nec (…) curant — Cicero, De natura deorum, III, 35. [przypis tłumacza]
Nec Deus hunc mensa (…) — Wirgiliusz Eklogi, IV. [przypis tłumacza]
nec (…) disserendum — Cicero, De finibus bonorum et malorum, I, 19. [przypis tłumacza]
necessaria (łac.) — potrzebne rzeczy. [przypis redakcyjny]
Necesse est ut peccet, a quo ignoratur justitia (łac.) — Musi grzeszyć ten, kto nie nieświadom jest tego, co sprawiedliwe. Augustyn, Opus imperfectum contra Julianum, I, 106. [przypis tłumacza]
