Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 5207 przypisów.
liwerant (daw.) — dostawca towarów. [przypis edytorski]
liwerant (daw.) — dostawca towarów, zwł. w wojsku; zaopatrzeniowiec. [przypis edytorski]
liwerant (daw.) — dostawca wojskowy. [przypis edytorski]
liwerant — dostawca, pośrednik. [przypis edytorski]
liwerunek (daw.) — podatek, zwykle w naturze, na utrzymanie wojska. [przypis edytorski]
liwerunek — w Polsce w latach 1790–1867: podatek w naturze na utrzymanie wojska; przymusowa dostawa żywności dla wojska. [przypis edytorski]
liwerunek (z niem.) — dostawa. [przypis redakcyjny]
Liwia (58 p.n.e.–29 n.e.) — [rzymska patrycjuszka, od 38 p.n.e. druga żona żona Oktawiana Augusta, miała wielki wpływ na sprawy państwa, po śmierci Augusta zgodnie z jego wolą otrzymała tytuł augusty (cesarzowej) i została członkiem jego rodu (Gens Iulia), stąd stała się znana jako Julia Augusta; red. WL]; Λιουία, później Julia. „Czytano testament przyniesiony od dziewic westalskich, w którym Tyberiusza z Liwią dziedzicami swymi naznaczył, Liwię do familii Juliuszów przyłączył” (Tacyt, Roczniki I, VIII, przekład Naruszewicza). Wedle Starożytności XVII, I, 1 Liwia radziła Salome zastosować się do woli Heroda. [przypis tłumacza]
Liwia (…) wspomagała chucie Augusta — „ponoć nawet Liwia, własna żona cesarza Augusta, wyszukiwała mu dziewice” (Swetoniusz, Boski August, 71 [w:] Żywoty cezarów). [przypis tłumacza]
Liwia — żona Cezara. [przypis tłumacza]
Liwiusz pisze — Liwiusz, Bellum punicum, ks. 6. [przypis edytorski]
Liwiusz — Titus Livius (59 p.n.e.–17 n.e.), historyk rzymski. [przypis edytorski]
Liwiusz — Titus Livius (59 p.n.e.–17 n.e.), historyk rzymski. [przypis edytorski]
Liw — miasto na płn.-zach. od Siedlec. [przypis redakcyjny]
Liwonia — kraina historyczna na terenie dzisiejszej Łotwy. [przypis edytorski]
Liwowie — grupa etniczna, zamieszkująca w średniowieczu wybrzeża Bałtyku na terenie dzisiejszej Łotwy, a mówiąca językiem z rodziny ugrofińskich (spokrewnionym z węgierskim, fińskim i estońskim). Na początku XXI w. nieliczny naród liwoński stanowi jedną z mniejszości narodowych Łotwy. [przypis edytorski]
Liwowie — grupa etniczna, zamieszkująca w średniowieczu wybrzeża Bałtyku na terenie dzisiejszej Łotwy, a mówiąca językiem z rodziny ugrofińskich (spokrewnionym z węgierskim, fińskim i estońskim). Na początku XXI w. nieliczny naród liwoński stanowi jedną z mniejszości narodowych Łotwy. Liwóm — dziś popr. pisownia: Liwom. [przypis edytorski]
liwr — dawna srebrna moneta francuska. [przypis edytorski]
liwr (fr. livre, od łac. libra: funt wagowy) — dawna francuska jednostka wagowa i pieniężna w systemie obrachunkowym wprowadzonym przez Karola Wielkiego; później wskutek dewaluacji wartość pieniądza nazywanego liwrem przestała mieć związek z jednostkami wagowymi. [przypis edytorski]
Lizander sprowadził okręty… — po klęsce u wysp Arginuz wysyłają Spartanie jako admirała na rok 405/4 Arakosa, dodawszy mu do boku jako sekretarza (epistoleus) Lizandra, z rozkazem, by naczelną komendę sprawował sekretarz. Albowiem nie można było tego samego człowieka dwukrotnie mianować admirałem, a Lizandra koniecznie domagali się sprzymierzeńcy. Lizander zdobył naprzód Lampsakos, miasto w Azji nad Hellespontem, a gdy Ateńczycy, którzy mieli stanowiska w Europie naprzeciw Lampsaku, u ujścia Koziej Rzeki (Ajgospotamoj), stanęli do bitwy, Lizander stawał w ordynku bojowym, ale walki nie przyjmował. Wieczorem Ateńczycy odjechali na swe stanowiska. Powtarzało się to 4 dni. Lizander śledził Ateńczyków, a widząc ich niedbalstwo i niedocenianie wroga, piątego dnia (początek września 405) przed wieczorem pojechał niespodzianie do Ajgospotamoj i zajął całą flotę ateńską. Tylko Konon, który zawsze był w pogotowiu, uciekł z 8 okrętami, a zabrawszy duże żagle wroga z wybrzeża Azji (przed bitwą zdejmuje się duże żagle i chowa się je na brzegu), pożeglował na Cypr do swego przyjaciela, króla Euagorasa. [przypis tłumacza]
Lizander (zm. 395 p.n.e.) — arystokrata i wódz spartański w okresie wojny peloponeskiej (431–404), zniszczył flotę ateńską u ujścia Ajgospotamoj (405). [przypis edytorski]
Lizander (zm. 395 p.n.e.) — spartański wódz i polityk, naczelny dowódca floty w końcowej fazie wojny peloponeskiej, zwyciężył flotę ateńską w bitwie pod Ajgospotamoj (405), odegrał główną rolę w demontażu imperium ateńskiego. [przypis edytorski]
lizawka — specjalny pojemnik dla łownej zwierzyny, zawierający mieszankę soli mineralnych. [przypis edytorski]
Lizdajkon — litew. lizdas: gniazdo; patrz w Stryjkowskim podaniu o przodku Radziwiłłów Lezdejce, albo właściwiéj Lizdajkonie. [przypis autorski]
Lizdejko — litewski arcykapłan z czasów pogańskich; powszechnie uważany za protoplastę rodu Radziwiłłów. [przypis edytorski]
lizel (żegl.) — dodatkowy żagiel, rozwijany na przedłużających reje drzewcach, obok żagli rejowych, dodający statkowi szybkości przy dobrej pogodzie. [przypis edytorski]
Lizjasz — [jeden ze strategów ateńskich w roku 406/5, wybrany być może na miejsce zmarłego Archestrata]. Nie należy go mieszać ze sławnym mówcą Lizjaszem, który nie był obywatelem ateńskim, lecz metojkiem. [przypis tłumacza]
Lizjasz (ok. 445–ok. 380 p.n.e.) — grecki mówca i autor mów, zaliczany w starożytności do 10 najwybitniejszych mówców Attyki. [przypis edytorski]
Lizjasz (ok. 445–ok. 380 p.n.e.) — staroż. grecki mówca i autor mów, zaliczany w starożytności do 10 najwybitniejszych mówców Attyki. [przypis edytorski]
Lizogub, Dmitrij Andriejewicz (1849–1879) — ukraiński rewolucjonista z bogatej rodziny ziemiańskiej; jeden z założycieli organizacji Ziemla i Wola, ze swojego majątku finansował działalność rewolucyjną; w sierpniu 1878 aresztowany, rok później osądzony i stracony. [przypis edytorski]
lizol — środek o silnym działaniu bakteriobójczym, służący do odkażania pomieszczeń i urządzeń. [przypis edytorski]
lizuch a. lizus (pot.) — ktoś, kto się „podlizuje'', czyli jest przesadnie miły wobec nauczycieli i innych osób, które mają nad nim władzę, od których zależy. [przypis edytorski]
lizuch a. lizus (pot.) — ktoś, kto się „podlizuje”, czyli jest przesadnie miły wobec nauczycieli i innych osób, które mają nad nim władzę, od których zależy. [przypis edytorski]
lizuch (rzad.) — lizus, przypochlebiający się. [przypis edytorski]
lizun — dziś raczej: lizus. [przypis edytorski]
Lizybona — Lizbona. [przypis redakcyjny]
Lizyp (IV w. p.n.e.) — jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy greckich okresu klasycznego, nadworny portrecista Aleksandra Wielkiego. [przypis edytorski]
L. J. C. — Laus Jesu Christo (Chwała Jezusowi Chrystusowi). [przypis redakcyjny]
Llamas, Jeronimo de — autor Summa ecclesiastica, sive instructio confessariorum et poenitentium absolutissima (1600). [przypis edytorski]
llano estaccado — pustynia pomiędzy Teksasem, Arizoną, Nowym Meksykiem a terytorium należącym do Indian. [przypis autorski]
llano (hiszp.) — równina. [przypis edytorski]
L. Lessig, Wolna Kultura, Warszawa 2005, s. 157. [przypis autorski]
Lloyd George, David (1863–1945) — polityk brytyjski, premier Wielkiej Brytanii w latach 1916–1922. [przypis edytorski]
Lloyd — tu: Norddeutscher Lloyd, dawne niemieckie oceaniczne przedsiębiorstwo żeglugowe z siedzibą w Bremie, zał. w 1857, zlikwidowane w 1970. [przypis edytorski]
Lloyd — tu zapewne: Companhia de Navegação Lloyd Brasileiro (pot.: Lloyd Brasileiro), brazylijskie państwowe przedsiębiorstwo żeglugowe, zał. w 1894, rozwiązane w 1997. [przypis edytorski]
Lloyd — tu zapewne: Österreichischer Lloyd, największe austro-węgierskie przedsiębiorstwo żeglugowe, działające w latach 1833–1921. [przypis edytorski]
L. Moczulski, Nawracanie stracha na wróble, Kraków 1971. [przypis autorski]
lnianą chustą — σκεπάσμασιν λινοῖς, dalej (ustęp 7) περίζωμα. „Sie trugen auch jederzeit eine Art Schurzfell oder Handtuch (Kenafajim, περίζωμα), das dazu diente, sich jederzeit bei ihren Waschungen abtrocknen zu können” (Graetz, III, 93), co raczej wygląda na względy przyzwoitości, a bardziej przypomina ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν (Mt 3, 4; Mk 1, 6). [przypis tłumacza]
lniany pancerz — o płóciennych pancerzach czytamy już u Homera (Iliada II 529 i 830). Len na taką tkaninę obrabiano w specjalny sposób (jak filc); tkanina była bardzo gęsta i posiadała dużą siłę odporną. [przypis tłumacza]
López, Francisco Solano (1827–1870) — wojskowy i polityk paragwajski, syn prezydenta Carlosa Antonio Lópeza, wiceprezydent i dowódca armii, po śmierci ojca wybrany na prezydenta (1862); powodowany mocarstwowymi ambicjami wciągnął Paragwaj w krwawą wojnę z Argentyną, Brazylią i Urugwajem (wojna paragwajska 1864–1870), która doprowadziła kraj do upadku i okupacji. [przypis edytorski]
Løten — norweska gmina położona w Innlandet. [przypis edytorski]
lózny — tak w tekście źródłowym; dziś popr. pisownia: luźny (tu określenie sługi nie pełniącego żadnej wyznaczonej funkcji). [przypis edytorski]
Loanda — dziś popr.: Luanda, miasto portowe w płd.-zach. Afryce, stolica i największe miasto Angoli; założone w 1576 przez Portugalczyków jako São Paulo da Assunção de Loanda. [przypis edytorski]
Loara — najdłuższa rzeka Francji (1020 km). [przypis edytorski]
lo Boga (gw.) — dla Boga, przez (ze względu na) Boga. [przypis edytorski]
loboga (gw.) — olaboga, daw. wykrzyknienie wyrażające zaskoczenie. [przypis edytorski]
Lobuna — imię utworzone od hiszp. lobo: wilk. [przypis edytorski]
Locarno — traktat z roku 1925 normujący stosunki między Niemcami a Francją, Belgią, Wielką Brytanią i Włochami. [przypis edytorski]
lochać się (gw.) — o samicach świń a. dzików (lochach): przejawiać popęd płciowy, wykazywać objawy rui. [przypis edytorski]
Loch a. Lough — jezioro lub odnoga morska. [przypis redakcyjny]
„Loche” Radziwiłł, właśc. Leon Konstanty Radziwiłł (1880–1927) — oficer armii fr., prowadził rozrzutne życie w kręgach arystokracji, inteligencji i artystów paryskich, był przyjacielem Marcela Prousta. [przypis edytorski]
loch — tu: piwnica. [przypis edytorski]
lochy — dziś popr. N. lm: lochami. [przypis edytorski]
lochy karmelitów — klasztor karmelitów bosych w Warszawie zał. w 1639 r. przy Krakowskim Przedmieściu (obecnie nr 52/54) istniał do kasaty wszystkich zakonów w Królestwie Polskim po powstaniu styczniowym w 1867 r.; budynek klasztorny usytuowany jest obok kościoła barokowego z klasycystyczną, monumentalną fasadą pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa Oblubieńca (zw. seminaryjnym a. pokarmelickim), w sąsiedztwie daw. pałacu Radziwiłłów, przebudowanego i przemianowanego po 1818 r. na Pałac Namiestnikowski (dziś: Prezydencki), w którym odbywały się aż do powstania listopadowego posiedzenia Rady Stanu. [przypis edytorski]
Lochy podziemne — Kleiner zwraca uwagę, że taką scenerię „chętnie wprowadzała literaturą sensacyjna”, przede wszystkim romanse grozy. Tu jednak chodzi nie tylko o wywołanie nastroju grozy. To podziemie, w którym odbywa się sąd duchów nad Henrykiem, to przecież lochy więzienne z salą tortur, nieodłączny rekwizyt feudalnego zamku-warowni. [przypis redakcyjny]
Locie, coś popił tak zdrowo u skały, Aże miłości chucie niepowinney Cór własnych imać wręcz ci się kazały — wg przekazu biblijnego to córki upiły Lota, by nie wymarł jego ród. [przypis edytorski]
Locke, Gordon, Frenchard, milord Shaftesbury — angielscy filozofowie i publicyści oświeceniowi: John Locke (1632–1704): filozof i ekonomista, twórca klasycznej postaci empiryzmu, autor m.in. Listu o tolerancji (1689) oraz dzieła Dwa traktaty o rządzie (1690), krytykującego koncepcję władzy absolutnej monarchy oraz przedstawiającego fundamentalną teorię klasycznego republikanizmu, opartą na prawie naturalnym i teorii umowy społecznej; Thomas Gordon (ok. 1684–1750): propagator republikanizmu, współautor (z Johnem Trenchardem) serii esejów pt. Cato's Letters (Listy Katona, 1720–1723), które wywarły wielki wpływ na rozwój idei republikańskich w koloniach angielskich w Ameryce Płn; John Trenchard (1669–1723): publicysta polityczny, autor Historii naturalnej zabobonu (The Natural History of Superstition, 1709), współautor republikańskich Listów Katona; Anthony Ashley Cooper, hrabia Shaftesbury (1671–1713): arystokrata, filozof i etyk, uczeń Locke'a. [przypis edytorski]
Locke, John (1632–1704) — ang. filozof, polityk i ekonomista; rozwinął empirystyczną teorię poznania, stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]
Locke, John (1632–1704) — angielski filozof, lekarz, polityk, politolog i ekonomista. [przypis edytorski]
Locke, John (1632–1704) — angielski filozof oświeceniowy, nazywany ojcem liberalizmu. [przypis edytorski]
Locke, John (1632–1704) — angielski filozof oświeceniowy, polityk i ekonomista; we wpisanym na kościelny indeks ksiąg zakazanych traktacie Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (1690) rozwinął empirystyczną teorię poznania: odrzucał tzw. „idee wrodzone”, za podstawę poznania ludzkiego przyjmował wrażenia zmysłowe; stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]
Locke, John (1632–1704)— angielski filozof, polityk i ekonomista; rozwinął empirystyczną teorię poznania, stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]
Locke, John (1632–1704) — angielski filozof, polityk i ekonomista; rozwinął empirystyczną teorię poznania, stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]
Locke, John (1632–1704) — angielski filozof, twórca klasycznej postaci empiryzmu i liberalizmu. [przypis edytorski]
Locke, [John] (1632–1704) — filozof angielski, bardzo popularny we Francji w XVIII w., patron Woltera i encyklopedystów. Filozofia jego, odrzucając tzw. „idee wrodzone”, przyjmowała wrażenia zmysłowe jako podstawę poznania ludzkiego; skłaniała się przy tym do liberalizmu i tolerancji. [przypis tłumacza]
Locke John (1632–1704) — filozof angielski, właściwy twórca teorii poznania jako samodzielnej umiejętności. Urodzony we Wrington, studiował filozofię i medycynę, lecz nie praktykował jako lekarz z powodu słabego zdrowia. Stosunkom z Ashley'em Shaftesburym miał do zawdzięczenia znajomość z najwybitniejszymi mężami współczesnej Anglii. W r. 1689 wydał swoje sławne dzieło An essay concerning human understanding. Filozofia Locke'a jest badaniem zdolności poznawczej człowieka i wykazuje nasamprzód, że nie ma wrodzonych idei. Rozum (dusza) jest niezapisaną kartą (tabula rasa, white paper), którą zapisuje dopiero doświadczenie, będące zasadą wszelkiego poznania. Ono dostarcza idei, a powstaje albo przez spostrzeżenie zewnętrznych przedmiotów drogą zmysłów: zmysł zewnętrzny (wrażenie, sensacja), albo przez spostrzeżenie przedmiotów wewnętrznych (czynności rozumu): zmysł wewnętrzny, (namysł, refleksja). Ale: nihil est in intellectu, quod non fuerit in sensu. Z obu tych czynników wypływają wszystkie idee i są albo pierwotne, albo pochodne, albo pojedyncze, albo złożone. Te ostatnie dają się podzielić na sposoby (modi), substancje i stosunki. Substancja jest czymś nieznanym, jest podłożem wszystkich jakości, wywołanych w nas ideami. Jest ona wynikiem naszego subiektywnego myślenia: przyzwyczajamy się podkładać ją tym jakościom, ale posiada ona mimo to przedmiotową realność, której nie posiadają inne idee złożone. W tym punkcie zatem przyznaje Locke poniekąd pierwszeństwo rozsądkowi człowieka i hegemonię nad światem przedmiotowym, gdyż poza tym jest mu umysł czymś pochodnym wobec materii. Idea przyczyny i skutku powstaje w nas, gdy rozum spostrzega, że jakąś substancję lub jakość wywołuje czynność innej rzeczy. Locke tłumaczy zatem pojęcie przyczyny psychologicznie. „Przy zmysłowych spostrzeżeniach ciągłej zmiany rzeczy, uważamy — mówi on (An essay (…), II, rozdz. 26, § 1) — że jakości i substancje zaczynają istnieć, a mianowicie dzięki należytemu zastosowaniu i działalności innych rzeczy”. Przyczyną jest „to, co sprawia, że coś innego (…) zaczyna być”. Dzieła Locke'a obejmują 9 tomów (1853). [przypis tłumacza]
Locke, John (1632–1704) — filozof, polityk i ekonomista ang.; rozwinął empirystyczną teorię poznania, stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]
Locke, [John] (1632–1704) — słynny filozof angielski, który miał duży wpływ na encyklopedystów, zwłaszcza na Woltera. [przypis tłumacza]
Locke pisał listy o wolności prasy w wieku 60 lat. Zdaniem R. Astbury, ze względu na ówczesną przeciętną długość życia, daje to powód przypuszczać, iż dla Locke'a nie było istotnej różnicy w liczeniu okresu, w jakim mają być chronione prawa autorów, tj. czy od daty pierwszej publikacji, czy od śmierci autora. Za: J. Hughes, Locke's 1984 memorandum (and more incomplete copyright historiographies), Cal. L. Reviev. 993 (2006), s. 559, przypis 18. [przypis autorski]
Locke pisze rozprawę o „zgodności chrześcijaństwa z rozumem” — The reasonableness of christianity as delivered in the scriptures, wpisana na indeks ksiąg zakazanych w 1737. [przypis edytorski]
Locke (…) śmiano się z tego wielkiego metafizyka — Autor Historii duszy. [przypis autorski]
Lock out, sir (ang., dziś popr.: lockout) — Lokaut, panie; lokaut: zamknięcie fabryki przez właściciela, celem wywarcia presji na robotników i zmuszenia ich do ustępstw, zwykle w odpowiedzi na strajk pracowników. [przypis edytorski]
lock-out — stałe lub czasowe zamknięcie części lub całości zakładu; środek nacisku właścicieli środków produkcji względem pracowników. [przypis edytorski]
loco — głupiec. [przypis autorski]
loco (hiszp.) — szalony. [przypis edytorski]
loco (łac.: miejsce) — daw. formuła handlowa stosowana w Polsce i krajach sąsiednich oznaczająca, że sprzedający wydaje towar przewoźnikowi podstawionemu przez kupującego w wyznaczonym miejscu, najczęściej w magazynie sprzedającego; obecnie zastąpiona formułą EXW (ang. Ex Works: z zakładu). [przypis edytorski]
loco (łac.) — na miejscu. [przypis edytorski]
loco parentis (łac.) — zastępca rodziców. [przypis edytorski]
locum (łac.) — miejsce, izba. [przypis edytorski]
locum (łac.) — miejsce, mieszkanie. [przypis edytorski]
locum (łac.) — miejsce. [przypis redakcyjny]
locum quandam Belbuc nunc s. Petri castellum (łac.) — pewne miejsce Belbuc, obecnie zamek św. Piotra. [przypis edytorski]
locum standi (łac.) — miejsce pobytu. [przypis edytorski]
locum standi (łac.) — miejsce postoju; kwatera. [przypis edytorski]
locum (z łac.) — mieszkanie. [przypis edytorski]
locus fatalis (łac.) — miejsce nieszczęśliwe. [przypis redakcyjny]
locus (łac.) — miejsce (cały tytuł wiersza stanowi nawiązanie do Locus solus Raymonda Roussela). [przypis edytorski]
locus refrigerii, lucis et pacis (łac.) — miejsce ochłody, światła i pokoju (fragm. modlitwy eucharystycznej z katolickiej mszy w rycie rzymskim). [przypis edytorski]
locus standi (łac., praw.) — legitymacja procesowa, upoważnienie do prowadzenia sprawy. [przypis edytorski]
Lodem miasto w nocy zamarza (…) aktor — W. Berent, Pisma, II, s. 68 (Próchno). [przypis autorski]
