Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 10707 przypisów.
kazać — tu: wygłaszać kazanie. [przypis edytorski]
kazać — wygłaszać kazanie, mowę umoralniającą; tu forma 1 os. lp cz. ter.: każę. [przypis edytorski]
kazać — wygłaszać kazanie; tu forma 3 os. lm cz. ter.: każą. [przypis edytorski]
Kazał bowiem biczować i na krzyż przybijać ludzi stanu rycerskiego — karze tej podlegali u Rzymian tylko niewolnicy (supplicium servile). [przypis tłumacza]
kazał był ulać — daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego; znaczenie: kazał ulać wcześniej, kiedyś kazał ulać. [przypis edytorski]
kazał ich ostrzyc i oskubać jak świnie na tylnej części głowy — Fortunę przedstawiano jako postać z grzywą włosów z przodu oraz łysym tyłem głowy, na znak tego, że należy ją (tj. szczęśliwy traf) chwytać zawczasu, zaś kiedy minie stosowna chwila, nie sposób tego uczynić. [przypis edytorski]
kazał im pozatykać — προστάξας ἀναβοᾶν τὰ σημεῖα τῶν ἐν τοῖς στρατοπέδοις φυλάκων (Niese), αναβἀντας… φυλάκων ισταν (D). [przypis tłumacza]
kazał im zostać na swych stanowiskach i jeść śniadanie — w ten sposób wykluczony rabunek i gwałty w zdobytym mieście. [przypis tłumacza]
kazał je — tj. Tyberiadę, u Dindorfa Gischalę; μετὰ δ᾽ἡμέρας ὀλίγας Σεπφωρίταις (N), ὀλίγας Γίσχαλα Σεπφωρίταις (D). [przypis tłumacza]
kazał kompaniom zachodzić na front, jedna za drugą — z rozwiniętej linii falangi, w której kompanie stały obok siebie, utworzył Epaminondas głębokie kolumny, kompania za kompanią. Zwykle falanga liczy 8 ludzi w głąb; Epaminondas ustawiał zwykle na lewym skrzydle aż 50 ludzi w głąb, na prawym mniej, co z daleka wyglądało na szyk ukośny. W Grecji zazwyczaj prawe skrzydło zwyciężało, ale gdy pod Leuktrami 8 żołnierzy prawego skrzydła Spartan zaatakowało 50 z lewego Teban, wbrew wszelkiej tradycji zwyciężyło oczywiście tebańskie lewe. [przypis tłumacza]
Kazał mu Pan Bóg wziąć Jozuego i postawić przed kapłanem Eleazarem (…) rozkazując wszem ludziom, aby go słuchali. I przydał, aby zawżdy, gdy co miał poczynać, radził się Pana Boga przez kapłana Eleazara, a na jego słowo wychodził i wchodził on sam i lud wszytek. — por. Lb 27, 20–21. [przypis edytorski]
kazał pod Imieniem Boga wyrznąć w Polsce tych wszystkich ludzi, którzy nie są ruskiej religii; jakoż w niedziel kilka wyrznięto około sto tysięcy osób — bunt chłopów ukraińskich podsycany przez fanatyzm wyznaniowy w r. 1768 (koliszczyzna); ogółem wymordowanych zostało do 200 tys. osób, katolików i żydów, w samym Humaniu do 20 tys. [tzw. rzeź humańska. Red. WL]. [przypis redakcyjny]
kazał powiesić trzydziestu jeden bardzo potężnych królów — Jozue zwyciężył po zachodniej stronie Jordanu ogółem 31 królów (Joz 12, 7–24), natomiast kazał powiesić 5 królów amoryckich, po bitwie pod Gibeonem (Joz 10, 16–26). [przypis edytorski]
kazał przywołać synów — Cyrus miał dwóch synów: starszego Kambyzesa, następcę tronu, zrodzonego z matki Kassandane, córki Farnaspesa z rodu Achemenidów (Ksenofont podaje, że Cyrus ożenił się z córką Kyaksaresa, a Medię otrzymał jako wiano), i młodszego Tanaoksaresa. U Ktezjasza, historyka Persji, Greka, nadwornego lekarza Artakserksesa II, brzmi to imię „Tanyoksarkes”, u Herodota „Smerdis”, u Persów „Bardija”. Kambyzes przed wyprawą egipską kazał go potajemnie zgładzić, a zbrodnia ta stała się później przyczyną jego zguby. [przypis tłumacza]
kazał Sylonowi i Herodowi ruszyć na Partów — rok 38 p.n.e. [przypis tłumacza]
kazał wyniść wszytkim Spartanom przed miasto we zbroi i ukazał je panom onym swoim, powiedając im: „Azaż to nie są mocne mury miasta tego (…)” — Plutarch, Powiedzenia spartańskie. Agesilaos 29. [przypis edytorski]
kazał znacznej liczbie żołnierzy uzbrojonych… — Piłat rządził Judeą i Samarią od 26 do 36 r. n.e. Według relacji Filona (Legatio ad Caium 38) był to gwałtownik, okrutnik i łapownik, potwierdza to także ewangelia Łk 13, 1: „A byli niektórzy na ten czas oznajmując mu o Galilejczykach, których krew zmieszał Piłat z ofiarami ich”. Renan, opierając się na Starożytnościach Flawiusza XVIII, II-IV, znacznie łagodzi to zdanie (Żywot Jezusa, str. 325–326). Euzebiusz (Historia kościelna Σ, str. 46) robi go samobójcą. [przypis tłumacza]
kazał zwinąć żagle przednie, tylne, krzyżowe, mestrale, mufle, sywadiery (…) — Terminologia techniczna jest w oryg. o wiele bogatsza; w przekładzie, dla braku polskich odpowiedników, musiała być nieco uproszczona. [przypis tłumacza]
kazalnica (daw.) — ambona. [przypis edytorski]
kazamata — loch wykorzystywany jako więzienie. [przypis edytorski]
kazamata — pomieszczenie pod fortyfikacjami, ze sklepieniem z cegły lub betonu, chroniącym przed ogniem artyleryjskim, wykorzystywane dawniej także jako więzienie; pot.: więzienie (także w formie lm: kazamaty). [przypis edytorski]
kazamata — schron a. twierdza w daw. fortyfikacjach; pot. więzienie (także w formie lm: kazamaty). [przypis edytorski]
kazamata — schron a. twierdza w daw. fortyfikacjach. [przypis edytorski]
kazamata (z wł.) — pomieszczenie pod fortyfikacjami, ze sklepieniem z cegły lub betonu, chroniącym przed ogniem artyleryjskim, używana jako magazyn lub stanowisko obronne. [przypis edytorski]
kazamaty — ciężkie więzienie, zlokalizowane w podziemiu. [przypis edytorski]
kazamaty — forteczne lochy, więzienie. [przypis redakcyjny]
kazamaty — lochy, podziemia. [przypis edytorski]
kazamaty — podziemne cele w ciężkim więzieniu. [przypis edytorski]
kazamaty — schrony w dawnych fortyfikacjach; tu: więzienie. [przypis edytorski]
Kazań — miasto w Rosji, przy ujściu rz. Kazanki do Wołgi; ok. 220 km na płn. od Ulianowska (daw. Symbirska); dawniej stolica tatarskiego Chanatu Kazańskiego, podbitego w XVI w. przez cara Iwana IV Groźnego. [przypis edytorski]
kazanie na górze — według ewangelii św. Mateusza (V. 39) w kazaniu tym Chrystus miał powiedzieć: „Żebyście się nie przeciwili złemu, ale kto by cię uderzył w prawy policzek twój, nadstaw mu drugi”. [przypis redakcyjny]
Kazanie na Górze — zawarty w Ewangelii Mateusza (rozdz. 5–7) zbiór powiedzeń i nauk przypisywanych Jezusowi, streszczających jego nauczanie moralne; jedną z jego najbardziej znanych części jest tzw. Osiem błogosławieństw. [przypis edytorski]
Kazanie pierwsze — kazanie to ma też odautorski podtytuł O mądrości potrzebnej do rady. [przypis edytorski]
kazanie — tu: karanie (błąd albo od słowa „kaźń”). [przypis edytorski]
Kazano mi spać trzysta dziewięćdziesiąt dni na lewym boku i jeść przez cały ten czas jedynie chleb jęczmienny (…) posmarowane… nie śmiem powiedzieć — Ezechiel, IV [tj. biblijna Księga Ezechiela (Ez 4, 4–15), gdzie prorok dostaje rozkaz od Boga, by zachowywać się tak na znak niedoli, jaka spadnie na mieszkańców oblężonej Jerozolimy; jednak sporządzone przez niego pożywienie z ziaren nie miało być posmarowane rzeczą niewymowną, ale upieczone jak podpłomyk, lecz… na wysuszonym nawozie ludzkim; red. WL]. [przypis autorski]
Kazano w kraju niewinnej dziecinie modlić się za mnie co dzień — dzieciną tą był Staś Januszewski, syn wuja poety, który poległ w powstaniu. Słowacki interesował się żywo Stasiem, a nawet marzył, że weźmie go na wychowanie do siebie. [przypis redakcyjny]
Kazanowski, Adam (ok. 1599–1649) — marszałek nadworny koronny, stolnik koronny; dworzanin i przyjaciel królewicza Władysława Wazy, który specjalnie dla niego przywrócił urząd stolnika; uczestnik wyprawy Władysława do Moskwy po koronę cara. [przypis edytorski]
kazarki (biol.) — rodzaj ptaków z podrodziny kaczek, obejmujący kilka gatunków zamieszkujących Afrykę, Eurazję i Australię. [przypis edytorski]
kazerna (niem. die Kaserne) — koszary. [przypis edytorski]
kaześ (gw.) — gdzieżeś. [przypis edytorski]
kaz (gw.) — gdzież. [przypis edytorski]
kazić (daw.) — psuć, brudzić. [przypis edytorski]
kazić (daw.) — psuć, brukać (por. nieskazitelny). [przypis edytorski]
kazić (daw.) — psuć, zaburzać. [przypis edytorski]
kazić w zdrowiu (starop.) — psuć zdrowie; tu: odbierać zdrowie, odbierać życie. [przypis edytorski]
kazić — zaburzać, zanieczyszczać. [przypis edytorski]
kazienny (daw.) — skarbowy, skarbnik. [przypis edytorski]
kazienny… loch — loch służący kaźni, czyli wykonaniu kary (najczęściej kary śmierci, połączonej z torturami). [przypis edytorski]
Kazimiery Bujwidowej, która w swojej „Garści wspomnień” sama opisała to pierwsze spotkanie z wybitnymi działaczkami Krakowa — „Kobieta Współczesna”, nr 19 z 1928 r. Artykuł poświęcony Marii Turzymie. [przypis autorski]
Kazimierz czasami zacinał się z lekka w mowie — wg Długosza. [przypis autorski]
Kazimierz Czyński (1891–1956) — aktor, reżyser. [przypis edytorski]
Kazimierz dowodzi (…) w nieprzewidzianą przyszłość — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 15. [przypis autorski]
Kazimierz III Wielki (1310–1370) — król Polski, ostatni władca z dynastii Piastów. Za jego czasów nastąpił znaczny rozwój gospodarczy kraju, dlatego mówi się, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. [przypis edytorski]
Kazimierz III Wielki (1310–1370) — ostatni król Polski z dynastii Piastów. [przypis edytorski]
Kazimierz IV Jagiellończyk (1427–1492) — młodszy syn Władysława Jagiełły, król Polski i wielki książę litewski. W walkach z krzyżakami odzyskał Pomorze i Gdańsk, wzmocnił dynastię Jagiellonów. [przypis edytorski]
Kazimierz Jan Kaszewski (1825–1910) — krytyk literacki i teatralny, tłumacz m.in. Sofoklesa, Ajschylosa, Wiktora Hugo. [przypis edytorski]
Kazimierz — Kazimierz Dolny nad Wisłą w województwie lubelskim, zwany daw. małym Gdańskiem, ożywiony punkt handlowy, z spichrzami na zboże. [przypis redakcyjny]
Kazimierz Mnich — Kazimierz Odnowiciel (1016–1058), książę rządzący Polską od ok. 1039, według przekazów kronikarzkich pierwotnie przeznaczony do stanu duchownego. [przypis edytorski]
Kazimierz nie szczędzi moraliście określeń, że jest on „najstraszliwszym, najkonsekwentniejszym, najobłudniejszym egoistą” — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 48. [przypis autorski]
Kazimierzowe — aluzja do panowania Kazimierza Wielkiego (1310–1370) i poprawy standardów cywilizacyjnych w Polsce za jego czasów. [przypis edytorski]
Kazimierz świat pożegnał wreszcie — Kazimierz Odnowiciel zmarł 28 listopada 1058 r. [przypis edytorski]
Kazimierz Wielki (1310–1370) — król polski, w historiografii uważany za jednego z najwybitniejszych władców Polski. [przypis edytorski]
Kazimierz Wielki (1310–1370) — król Polski w latach 1333–1370. [przypis edytorski]
Kazimierz Wielki (1310–1370) — ostatni król Polski z dynastii Piastów (od 1333), znacząco poprawił sytuację gospodarczą kraju i standardy cywilizacyjne. [przypis edytorski]
Kazimierz Wielki a. Kazimierz III Wielki (1310–1370) — ostatni król Polski z dynastii Piastów, założyciel warowni w Czorsztynie. [przypis edytorski]
Kazimierz Wielki — król Polski w latach 1333–1370. W historiografii uważany za jednego z najwybitniejszych władców. Jego postać w dramacie rozpoczyna pochód ważnych bohaterów historycznych, którzy gromadzą się przy żłóbku Jezusa. [przypis edytorski]
Kazimirz a. Kaźmirz — Kazimierz; zapis fonetyczny wymowy powszechnej we wschodnich województwach daw. Rzeczpospolitej. [przypis edytorski]
Kazimirz — Kazimierz; tu: zapis zgodnie z wymową właściwą ludności zamieszkującej wsch. województwa daw. Rzeczpospolitej. [przypis edytorski]
Kazimirz — zapis imienia jest tu zgodny z wymową powszechną we wschodnich województwach Rzeczpospolitej. [przypis edytorski]
Kazi no, czełowicze, kudy droga na Erec Isruel — powiedz no, człowieku, którędy droga do Ziemi Izraela. [przypis edytorski]
kazionny rabin — urzędowy rabin. [przypis tłumacza]
kazionny (ros. казённый) — państwowy, służbowy. [przypis edytorski]
kazionny (ros. казённый) — służbowy. [przypis edytorski]
kazionny (z ros.) — państwowy. [przypis edytorski]
kazirodny (daw.) — kazirodczy. [przypis edytorski]
Kaziuta — Kazimierz Tetmajer. [przypis redakcyjny]
kazjatka a. kasjatka — daw. krótki kaftanik kobiecy, w XVII w. górna część dwuczęściowej sukni zwanej alamodą. [przypis edytorski]
kazka (ukr.) — baśń, bajka. [przypis edytorski]
kazna (daw.) — skarb, kasa. [przypis edytorski]
kazna (ros. казна) — budżet państwowy, skarb państwa. [przypis edytorski]
kazna (ros. казна) — skarb państwa. [przypis edytorski]
kaznodzieja — tu: wymowny obrońca. [przypis redakcyjny]
kaznodzieje — dziś forma D.lp: kaznodziei. [przypis edytorski]
Kaznodziejski — chodzi tu o zakon kaznodziejski, czyli dominikanów. [przypis edytorski]
kazować (gw.) — kazać; kazuje — dziś popr. forma 3.os. lp cz.ter.: każe. [przypis edytorski]
kaz ta (gw.) — gdzież to. [przypis edytorski]
kazualność — tu: oparcie się na przypadku; precedens. [przypis edytorski]
kazuarina — gatunek drzewa tropikalnego występującego w Australii i Oceanii. [przypis edytorski]
kazuariusz (struthio casuarius) — ptak mniejszy od strusia, niezdatny do latania; żyje w Azji i w Afryce. W rkp. jest obok tekstu umieszczony następujący uszkodzony przypisek: „Kazwaryjusz ptak to wielki, piór na nim nie ma, tylko sierść jak na świni, lata”. [przypis redakcyjny]
kazuary (biol.) — rodzina nielotnych ptaków zamieszkujących Nową Gwineę i płn.-wsch. Australię, a także wyspy leżące pomiędzy nimi. [przypis edytorski]
kazuaryna a. rzewnia (biol.) — rodzaj drzew i krzewów z suchych terenów płd. Azji i Australii, charakteryzujący się bardzo twardymi liśćmi przypominającymi igły sosny; uznawane za najlepsze drewno opałowe na świecie. [przypis edytorski]
kazuaryna a. rzewnia — rodzaj drzew i krzewów z suchych terenów płd. Azji i Australii; ich silnie zredukowane, twarde liście przypominają pióra strusi lub igły sosny. [przypis edytorski]
kazuaryna — inaczej rzewnia; rodzaj drzewa lub krzewu, charakteryzujący się bardzo twardymi liśćmi przypominającymi igły sosny; uznawane za najlepsze drewno opałowe na świecie. [przypis edytorski]
kazuista — człowiek stosujący kazuistykę: drobiazgowe rozważanie szczegółowych problemów, najczęściej moralnych lub prawnych, poprzez podciąganie ich pod zasady ogólne, pot.: pokrętne argumentowanie w celu uzasadnienia założonej z góry tezy. [przypis edytorski]
kazuista — człowiek stosujący kazuistykę: drobiazgowe rozważanie szczegółowych problemów, najczęściej moralnych lub prawnych, poprzez podciąganie ich pod zasady ogólne, pot.: pokrętne argumentowanie w celu uzasadnienia założonej z góry tezy. [przypis edytorski]
kazuista — człowiek stosujący kazuistykę: drobiazgowe rozważanie szczegółowych problemów, najczęściej moralnych lub prawnych, poprzez podciąganie ich pod zasady ogólne, pot.: pokrętne argumentowanie w celu uzasadnienia założonej z góry tezy. [przypis edytorski]
kazuistyczny — (o argumentacji itp.) skomplikowany, drobiazgowy, zależny od konkretnego przypadku. [przypis edytorski]
kazuistyka — drobiazgowe rozważanie szczegółowych problemów, najczęściej moralnych lub prawnych, poprzez podciąganie ich pod zasady ogólne; pot.: pokrętne argumentowanie w celu uzasadnienia założonej z góry tezy. [przypis edytorski]
kazuistyka — drobiazgowe rozważanie szczegółowych problemów, najczęściej moralnych lub prawnych, poprzez podciąganie ich pod zasady ogólne. [przypis edytorski]
kazuistyka — drobiazgowe rozważanie szczegółowych problemów, najczęściej moralnych lub prawnych, poprzez podciąganie ich pod zasady ogólne, pot.: pokrętne argumentowanie w celu uzasadnienia założonej z góry tezy. [przypis edytorski]
