Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geografia, geograficzny | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | polski | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3504 przypisów.
instancja (z łac.) — tu: wstawiennictwo, usilna prośba. [przypis edytorski]
instancje — wstawiennictwa. [przypis redakcyjny]
instancje — wstawiennictwo. [przypis redakcyjny]
instantanee (łac.) — nagle, obcesowo. [przypis redakcyjny]
instantia in contrarium (łac., r.ż.) — istniejący przypadek zaprzeczający (jakiemuś ogólnemu twierdzeniu, a zatem obalający je). [przypis edytorski]
instar (łac.) — na wzór. [przypis edytorski]
instar (łac.) — nie mniej od; na kształt, na podobieństwo. [przypis edytorski]
in statera iudicii (łac.) — na szali rozsądku. [przypis redakcyjny]
in statu moderno (łac.) — w obecnym stanie. [przypis redakcyjny]
in statu nascendi (łac.) — w trakcie narodzin. [przypis edytorski]
in statu nascendi (łac.) — w trakcie powstawania (dosł.: rodzenia się). [przypis edytorski]
in statu quo (łac.) — w dawnym stanie. [przypis autorski]
in statu quo (łac.) — w dawnym stanie. [przypis edytorski]
in statu quo (łac.) — w niezmiennym stanie; w stanie takim jak poprzednio. [przypis edytorski]
in statuti nascendi (zniekszt. łac. in statu nascendi) — (będący) w trakcie powstawania; właśnie powstający. [przypis edytorski]
in statutis ordinis (łac.) — tu: w statutach zakonu. [przypis edytorski]
instauracją — [forma B.lp r.ż.:] naprawą; Kitowicz ma tu na myśli zwłaszcza Stanisława Konarskiego i jego reformy edukacyjne. [przypis redakcyjny]
instigator (łac.) — prokurator. [przypis edytorski]
Instillata (…) bonis — Horatius, Odae, IV, 4, 29. [przypis tłumacza]
Institut de France — Instytut Francuski, obejmujący pięć towarzystw naukowych: Akademię Francuską, Akademię Napisów i Literatury Pięknej, Akademię Nauk, Akademię Sztuk Pięknych i Akademię Nauk Moralnych i Politycznych. Siedzibą Instytutu jest pałac naprzeciw Louvre'u. [przypis redakcyjny]
institutricza (z ros.) — pensjonarka (w Rosji panny z dobrych domów uczyły się nie na pensjach, ale w instytutach, stąd utworzona nazwa uczennicy takiego instytutu). [przypis edytorski]
instructiones militares (łac.) — instrukcje wojskowe. [przypis edytorski]
instrukcje poselskie — w Rzeczypospolitej szlacheckiej sejmiki ziemskie dawały posłom na sejm walny instrukcje w sprawach przewidzianych jako punkty obrad, wymagając ich ścisłego przestrzegania. [przypis edytorski]
instrumenta (daw.) — dokumenty. [przypis edytorski]
instrumenta — daw. forma M. lm, dziś: instrumenty. [przypis edytorski]
instrumenta — daw. forma M.lm, dziś: instrumenty. [przypis edytorski]
instrumenta — daw. forma N.lm; dziś: instrumenty. [przypis edytorski]
instrumenta (daw., łac., lm r.n.) — narzędzia. [przypis edytorski]
instrumenta — dokumenty, listy urzędowe, pisma urzędowe. [przypis redakcyjny]
instrumenta — dziś: instrumenty. [przypis edytorski]
instrumenta — dziś popr. B. lm: instrumenty. [przypis edytorski]
instrumenta — dziś popr.: instrumenty. [przypis edytorski]
instrumenta elekcji — dowody wyboru. [przypis redakcyjny]
instrumenta (łac., forma lm) — narzędzia. [przypis redakcyjny]
instrumenta — popr. instrumenty. [przypis edytorski]
instrument narodowy muzyczny (…) został zapożyczony (…) — zasługa wykrycia i ustalenia litufińskich słów należy się znakomitemu lingwiście duńskiemu, p. W. Thomsenowi (w dziele Beröriager mellem de finske og de baltiske Sprog, Kopenhaga 1890); lecz że autor pominął, jak się zdaje, kilka ciekawych paralel, czy że ich nie dostrzegł, czy że im nie dowierzał, zebrany przez niego materiał da się miejscami i powiększyć, i inaczej oświetlić. [przypis redakcyjny]
instrumentować — mianować. [przypis edytorski]
instrument — tu: broń; miecz, szablę, rapier itp. [przypis edytorski]
instrumenty — narzędzia. [przypis edytorski]
in stuba judicii (łac.) — w izbie sądowej. [przypis redakcyjny]
instygatariusz, właśc. instygator — daw. oskarżyciel publiczny, prokurator; ale także: prowokator. [przypis edytorski]
instygatora — oskarżyciela. [przypis redakcyjny]
instygator (daw.) — oskarżyciel. [przypis edytorski]
instygatorem — [N.lp.] oskarżycielem publicznym. [przypis redakcyjny]
instygator (hist.) — oskarżyciel publiczny, odpowiednik dzisiejszego prokuratora. [przypis edytorski]
instygator (łac.) — podżegacz, inicjator, pomysłodawca. [przypis edytorski]
instygatorowie skrzynkowi — woźni do ściągania grzywien w trybunale. [przypis redakcyjny]
instygator — prokurator. [przypis edytorski]
instygator — urzędnik odpowiadający dzisiejszemu prokuratorowi; wiceinstygator również dygnitarz zasiadający w sądach asesorskich z głosem doradczym, a w sądzie referendarskim ze stanowczym. [przypis redakcyjny]
instygować — oskarżać przed sądem; doradzać gorliwie, inspirować, podjudzać. [przypis edytorski]
instygować — podjudzać; oskarżać przed sądem. [przypis edytorski]
instygować (z łac.) — podżegać, namawiać, podjudzać. [przypis edytorski]
instygująca — oskarżająca. [przypis redakcyjny]
instynkta (daw.) — dawna forma M. l.mn.; dziś: instynkty. [przypis edytorski]
instynkta (daw.) — dziś popr. forma M.lm: instynkty. [przypis edytorski]
instynkta (daw. forma) — instynkty. [przypis edytorski]
instynkta — dziś: instynkty. [przypis edytorski]
instynkta — dziś popr. forma M.,B. lm: instynkty. [przypis edytorski]
instynktowie — dziś: instynktownie. [przypis edytorski]
instynktowie — przysł. od: instynkt; dziś: instynktownie. [przypis edytorski]
instynktowi poświęciłam 27 rozdział drugiego tomu mojego dzieła głównego — § 27 O instynkcie i popędzie tworzenia u zwierząt (s. 402. T. II, rozdz. 27). Czynności zwierzęce są wszystkie aktami woli, którą wprowadza w ruch albo motywacja, albo instynkt, tzn. zewnętrzny bodziec, albo wewnętrzny popęd. Mimo pozornej przeciwstawności pobudka i instynkt różnią się tylko stopniem, bo pobudka działa tylko pod warunkiem, że istnieje charakter, który ona indywidualizuje w konkretnym wypadku, zaś instynkt nie działa znowu bez koniecznych zewnętrznych warunków. Instynktowe chcenie, które ma siedzibę we wnętrzu ciała i kształtuje jego narządy, jest popędem kształtowania (Bildungstrieb), a w dziełach zewnętrznych ujawnia się jako popęd tworzenia (Kunsttrieb), np. dzieł takich jak gniazdo ptasie, sieć pajęcza itp. Instynkt tworzący je potrzebuje więc także warunków do objawiania się, jak np. określonego czasu lub miejsca, materiału itp. Ale daje on tylko ogólną regułę: szczegóły i sposób zastosowania zależy natomiast od intelektu, liczącego się z tymi warunkami, instynkt różni się zatem od charakteru tym, że jest takim charakterem, który wprowadza w ruch tylko pobudka całkiem szczególnie określona, a działanie wypływające z niego jest jednostajnie jednorodne, podczas gdy charakter, na który działają różne pobudki, objawia się w czynnościach najróżnorodniejszych. Można więc określić instynkt jako charakter determinowany niezmiernie jednostronnie i ściśle. Motywacja wymaga rozwiniętego intelektu, napotykamy więc na nią przede wszystkim u ludzi, a także u zwierząt wyższego rzędu, zaś instynkt wymaga tylko tyle intelektu, ile potrzeba do spostrzeżenia właśnie tej szczególnej pobudki; spotykamy go zatem tylko u zwierząt niższego rzędu (u owadów). Czym bardziej rozwinięty intelekt, tym słabsze instynkty. A że pośrednikiem (medium) intelektu jest mózg, więc też stosownie do tego jest u istot ukształtowany system mózgowy i zwojowy. Ten ostatni jest u owadów bardzo rozwinięty. Owady są poniekąd naturalnymi lunatykami: u tych ostatnich czynnościami zewnętrznymi kieruje również nerw sympatyczny, a więc ślepy instynkt, który antycypuje przyszłość, działając celowo. Ta actio in distans popędu twórczego zwierząt przypomina visio in distans w magnetycznym jasnowidzeniu oraz owe dziwne, instynktowe przeczucia, przestrzegające nas nieraz przed nieznanym niebezpieczeństwem. U człowieka jest bardziej rozwinięty mózg, a między nim a owadem leżą wszystkie pośrednie stopnie istot w przyrodzie. Widzimy więc, jaką rolę odgrywa wola nie tylko w przyrodzie jako instynkt, tzn. ślepa pobudka, lecz także w przyrodzie kształtującej, przystosowującej już naprzód ustrój istot do przyszłych warunków życia, gojąc rany itp. Ul, mrowisko są także jakby organizmami dla siebie, gdzie każdy owad spełnia swoją czynność, jakby narząd tego organizmu. Cała różnica polega tylko na tym, że wola, kształtując organizm, działa zupełnie ślepo, w państwie zaś owadów przyświeca już światełko poznania. Ale celu jako takiego chcą owady, wcale go nie znając, całkiem tak, jak organiczna przyroda działająca według przyczyn celowych (Endursachen). Instynkt więc antycypuje pobudkę. Dzieła popędu twórczego zwierząt należy przeto uważać za dalszy ciąg cielesnego ukształtowania, koniecznego do utrzymania indywiduów i gatunku. Tu i tam jest podłożem wola. Tu i tam natrafiamy na antycypacje przyszłości. Byłyby one jednak niemożliwe, a także wszystko, co na nich polega, gdyby czas był rzeczą samą w sobie, a nie wola. Ponieważ jednak wola jest rzeczą w sobie, a czas tylko intelektualną formą wyobrażania, więc nie istnieją dla woli żadne zapory i granice, ani czasowe, ani przestrzeniowe (Schopenhauer bardzo chętnie popiera faktami zjawisk jasnowidzenia, magnetyzmu, hipnotyzmu itp. swoje twierdzenie, że wola jest rzeczą w sobie, ἕν καὶ πᾶν, która jako taka nie zna takich granic, istniejących tylko dla nas, przez nasze formy aprioryczne wyobrażania; zob. Wstęp, rozdz. 2 do niniejszej rozprawy). [przypis tłumacza]
instynktowne trafianie s. 138, w. 22 — [autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment]: „(…) wpadł Strumieński instynktownie na najlepszy sposób przygotowania sytuacji, w której by musiał wreszcie wszystko z siebie wydobyć. Wszczął wielką awanturę z żoną i pokłócił się z nią” (rozdziału VII). [przypis edytorski]
instynktowo — dziś: instynktownie. [przypis edytorski]
instynktowo — dziś popr.: instynktownie. [przypis edytorski]
instynkt — popęd nieświadomy. [przypis redakcyjny]
instynktu rozrodczego, w którym też pierwotnie zwraca się jeden stwór indywidualny ku drugiemu, szukając w transcendencji pozaosobowej uczuć ratunku przed absolutną samotnością — drugi błąd Leibniza, że własności trwania samego dla siebie rozszerzył na rozciągłości i dlatego, mimo zapewnień, nie mógł z monad ukonstytuować materii martwej i musiał przyjąć „bezokienne” monady, przecząc tym najoczywistszej oczywistości. [przypis autorski]
instynkt — wrodzona zdolność do działań zapewniających przetrwanie. [przypis edytorski]
instytucja — nauka. [przypis redakcyjny]
instytucja — pouczający napis. [przypis redakcyjny]
instytucja — tu: nauka. [przypis redakcyjny]
instytucja zwana potlacz — ceremonia składania darów praktykowana przez plemiona zamieszkujące Północno-Zachodnie Wybrzeże Ameryki Północnej w przełomowych momentach życia członków tych społeczności (narodziny, inicjacje, osiągnięcie pełnoletności, zaślubiny, śmierć, a także wojna, nieszczęśliwy wypadek, wyznaczenie spadkobiercy czy okazanie mocy religijnej); instytucję tę analizowali m.in. Alan McMillan, Ruth Benedict czy George Peter Murdock; jako podstawową funkcję potlaczu wskazywano podtrzymywanie i potwierdzanie swego prestiżu i rangi, ale także po prostu dystrybucję dóbr. [przypis edytorski]
instytucyj — dziś raczej forma D.lm: instytucji. [przypis edytorski]
instytut (daw.) — instytucja. [przypis edytorski]
Instytut — Instytut Francuski, obejmujący pięć towarzystw naukowych: Akademię Francuską, Akademię Napisów i Literatury Pięknej, Akademię Nauk, Akademię Sztuk Pięknych i Akademię Nauk Moralnych i Politycznych. [przypis edytorski]
instytutka (rzad.) — wychowanka instytutu dla panien-szlachcianek; pensjonarka. [przypis edytorski]
Instytut — tu: Instytut Francji, francuskie towarzystwo naukowe założone w 1795, w skład którego wchodzą: Akademia Francuska, Akademia Inskrypcji i Literatury Pięknej, Akademia Nauk, Akademia Sztuk Pięknych oraz Akademia Nauk Moralnych i Politycznych. [przypis edytorski]
Instytut z ulicami dokoła — wszystko imienia pp. Curie — w 1909 Uniwersytet Paryski oraz Instytut Pasteura podjęły decyzję zbudowania dla Marii Curie wielkiego laboratorium, noszącego oficjalną nazwę Instytutu Radowego. Celem instytutu było badanie zastosowań radioaktywności w fizyce, chemii i medycynie. W 1920 powołano Fundację Curie, zajmującą się głównie pozyskiwaniem środków dla Instytutu. W 1970 Instytut i Fundacja połączyły się pod wspólną oficjalną nazwą Instytut Curie. [przypis edytorski]
insuavis est poenitendae rei recordatio (łac.) — niemiłym jest przypomnienie rzeczy, której żałować musimy. [przypis redakcyjny]
Insubrowie — nazwa narodu w starożytności, mającego swe siedziby nad górnym Padem; tu rozumie poeta przez ten wyraz mieszkańców księstwa mediolańskiego. [przypis redakcyjny]
in substantivo (łac.) — dosłownie: w rzeczowniku, w rzeczy, w istocie. [przypis redakcyjny]
insuficjencja (z łac.) — niewystarczalność. [przypis edytorski]
insuła (starop.) — wyspa. [przypis edytorski]
insuła (z łac.) — wyspa. [przypis edytorski]
insula (łac.) — wyspa. [przypis edytorski]
insula (łac.) — zespół budynków tworzących jedno gospodarstwo, obejmujący pokoje mieszkalne oraz sklepy, warsztaty itd. [przypis edytorski]
insula — wyspa, dom odosobniony. Tu w tem ostatniem znaczeniu. [przypis redakcyjny]
insultować (łac.) — znieważać, obrażać. [przypis edytorski]
insultować (łac.) — znieważać. [przypis edytorski]
insultum (łac.) — zniewaga. [przypis edytorski]
insultum (łac.) — zniewaga; tu B. lm insulta: zniewagi. [przypis edytorski]
insultum populi (łac.) — napaść, niechęć ludu. [przypis redakcyjny]
insultus (łac.) — napaści. [przypis redakcyjny]
insulty — ciosy, napady. [przypis redakcyjny]
insulty — napaści. [przypis redakcyjny]
insulty — nawałnice. [przypis redakcyjny]
insult (z łac.) — zniewaga. [przypis edytorski]
insumere (łac.) — użyć, poświęcić. [przypis redakcyjny]
in summa (łac.) — razem, w ogóle. [przypis edytorski]
in summa (łac.) — tu: podsumowanie. [przypis edytorski]
in summa (łac.) — tu: podsumowując. [przypis edytorski]
