Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zoologia
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4824 przypisów.
garson (z fr.) — kelner. [przypis redakcyjny]
garstewka — dziś: garsteczka. [przypis edytorski]
garstka filozofów wracała ze strefy polarnej — Maupertuis, Clairaut, Camus i Le Monnier, geometrzy i astronomowie, którzy w 1736 udali się do Torneå w Laponii mierzyć stopień południka [tj. w celu dokonania pomiarów terenowych, jaką długość ma w tych okolicach łuk południka, któremu odpowiada kąt równy jednemu stopniowi szerokości geograficznej; różnice wyników pomiarów w Laponii, we Francji oraz w Peru, dokąd wysłano inną ekspedycję, wykazały spłaszczenie biegunowe globu ziemskiego; red. WL]. [przypis tłumacza]
Garstko maleńka (…) Sztandar walki wywiesiłaś, powiewa — kontekstem historycznym wiersza, datowanego na 24 kwietnia 1943 roku, jest powstanie w getcie warszawskim, które rozpoczęło się pięć dni wcześniej.
W getcie warszawskim, dzielnicy zamkniętej usytuowanej w centralnych rejonach Warszawy, wydzielonej przez nazistów jesienią 1940 r. dla odseparowania ludności pochodzenia żydowskiego od reszty społeczeństwa, wybuchły dwa powstania. Pierwsze 18 stycznia 1943 r.; było ono czterodniowym zbrojnym oporem Żydowskiej Organizacji Bojowej przeciw planowanej przez Niemców akcji likwidacyjnej (wcześniejsza, trwająca od 22 lipca 1942 r. masowa deportacja więźniów getta do obozu zagłady w Treblince pochłonęła 300 tys. ofiar). Drugie powstanie wybuchło w poniedziałek 19 kwietnia 1943 r. i trwało blisko miesiąc.
Kiedy w przeddzień święta Pesach niemieckie oddziały piechoty oraz czołgi i wozy pancerne wkroczyły na teren getta, do walki z nimi stanęło ok. 300–500 członków ŻOB pod dowództwem Mordechaja Anielewicza, ok. 250 członków Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW) oraz luźne uzbrojone grupy bojowców. Niemcy, dysponując zapleczem poza obrębem getta, wysyłali codziennie do walki ponad tysiąc żołnierzy Waffen-SS i policjantów. Większość więźniów getta stanowili cywile (ok. 45–50 tys. ludzi), którzy nie podporządkowali się niemieckim rozkazom o wysiedleniu i ukrywali się w bunkrach i kryjówkach tworzonych na terenie getta od stycznia 1943 r. Niemcy pod dowództwem Jürgena Stroopa przetrząsali kolejne ulice w poszukiwaniu ukrywających się, w końcu zaczęli sukcesywnie podpalać dom po domu, a do bunkrów wrzucać świece dymne lub materiały wybuchowe. Wielu z osaczonych znajdujących się na wyższych piętrach decydowało się na samobójczy skok na ulicę; pod gruzami walących się domów i w zasypanych bunkrach zginęły tysiące ludzi.
8 maja został wykryty bunkier dowództwa powstania przy ul. Miłej 18, większość bojowniczek i bojowników (z Anielewiczem włącznie) popełnia samobójstwo. 16 maja Niemcy wysadzili Wielką Synagogę na ul. Tłomackie; datę tę przyjmuje się za symboliczny koniec powstania w getcie warszawskim.
W początkowych wersach najprawdopodobniej chodzi o walki powstańcze o pl. Muranowski w Warszawie trwające między 19 a 23 kwietnia 1943 roku; opór zbrojny Niemcom stawił tam oddział ŻZW pod dowództwem Pawła Frenkla; powstańcy wywiesili na wysokiej kamienicy przy wspomnianym placu flagę syjonistyczną z gwiazdą Dawida oraz biało-czerwoną flagę polską.
[przypis edytorski]
Garszin, Wsiewołod (1855–1888) — popularny w kołach „Młodych Niemiec” pisarz rosyjski; przedstawiciel dekadentyzmu, autor przepojonych liryzmem pesymistycznych nowel psychologicznych, sięgających po formy alegoryczne i symboliczne oraz wyrażające moralne i społeczne konflikty epoki; najbardziej charakterystyczne dla jego twórczości jest autobiograficzne opowiadanie Czerwony kwiatek (ros. Красный цветок, 1883). [przypis edytorski]
garsztka — wyd. lwow. ma: garstka. [przypis redakcyjny]
Garszyn, Wsiewołod Michajłowicz (1855–1888) — popularny w kołach „Młodych Niemiec” pisarz rosyjski; przedstawiciel dekadentyzmu, autor przepojonych liryzmem pesymistycznych nowel psychologicznych, sięgających po formy alegoryczne i symboliczne oraz wyrażające moralne i społeczne konflikty epoki; najbardziej charakterystyczne dla jego twórczości jest autobiograficzne opowiadanie Czerwony kwiatek (ros. Красный цветок, 1883). [przypis edytorski]
Garszyn, Wsiewołod Michajłowicz (1855–1888) — prozaik ros., przedstawiciel dekadentyzmu, autor przepojonych liryzmem pesymistycznych nowel psychologicznych, sięgających po formy alegoryczne i symboliczne oraz wyrażające moralne i społeczne konflikty epoki; tu: odwołanie do opowiadania Czerwony kwiat (ros. Красный цветок). [przypis edytorski]
gartel — pleciony sznur zastępujący pas. [przypis tłumacza]
Gartenlaube, Über Land und Meer (niem.) — Altanka, Na lądzie i nad morzem (prawdopodobnie tytuły typowych motywów malarskich). [przypis edytorski]
garuga (z hol.) — wiatr boczny. [przypis redakcyjny]
garum — rodzaj sosu z wnętrzności marynowanych ryb. [przypis redakcyjny]
garus — maź. [przypis edytorski]
garus — zupa owocowa. [przypis edytorski]
garybaldka — czerwona koszula, naśladująca ubiór żołnierzy Garibaldiego. [przypis edytorski]
Garylan — rzeka Garigliano w płd. Włoszech. [przypis redakcyjny]
garzć — dziś popr.: garść. [przypis edytorski]
garzec a. garniec — daw. miara objętości ciał płynnych i sypkich, w XIX w. wynosząca ok. 4 litry. [przypis edytorski]
Gasiński, Edmund (1860–1924) — aktor teatralny i kabaretowy (a od 1916 r. także filmowy), śpiewak, tancerz, reżyser teatralny. [przypis edytorski]
Gasiński, Edmund (1860–1924) — polski aktor, śpiewak, tancerz. [przypis edytorski]
gaskamera — inaczej: komora gazowa; urządzenie do uśmiercania ludzi trującym gazem. Uśmiercanie gazem (zwykle preparatami cyjanowodoru, np. cyklonem B) było jednym ze sposobów masowego mordowania przez nazistów w czasie drugiej wojny światowej.
Początkowo naziści wykorzystywali trujące właściwości spalin samochodowych, uśmiercając nimi w ramach Akcji T4 niemieckie dzieci z widocznymi wadami rozwojowymi, przebywające w instytucjach opiekuńczych, następnie dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub chore psychicznie (szacuje się, że w sumie w ten sposób zamordowali ok. 300 tys. osób, początkowo obywateli Niemiec i Austrii, z czasem także Polski z terenów okupowanych przez III Rzeszę). Od 1942 r., kiedy Akcja T4 została zakończona, zaangażowany w nią personel i sprzęt skierowano do obozów koncentracyjnych i obozów zagłady. Trujących gazów używano w ciężarówkach (po raz pierwszy użyto ich do zamordowania ludzi ze względu na ich narodowość w lutym 1942 r., było to ok. 4 tys. osób narodowości romskiej i ok. 4 tys. żydowskiej), następnie w pomieszczeniach istniejących już budynków (np. w piwnicach zamków), a z czasem w specjalnie wybudowanych pomieszczeniach, które miały udawać łaźnie. Takie komory gazowe funkcjonowały na Majdanku, czyli obozie, w którym przebywała i została zamordowana autorka wiersza.
[przypis edytorski]
Gaskell, Elizabeth (1810–1865) — angielska pisarka, biografka Charlotte Brontë. [przypis edytorski]
Gaskończycy — mieszkańcy księstwa Gaskonii w płd. Francji (departament Landes). [przypis redakcyjny]
Gaskończycy podnoszą krzyki i domagają się swoich dzwonów — Krwawe powstanie w Gaskonii (w r. 1548). Wsiom, które wzięły udział w rozruchach, zabrano dzwony z kościołów i dopiero w r. 1550 pozwolono je zawiesić na nowo. [przypis tłumacza]
Gaskończyk — człowiek pochodzący z Gaskonii, historycznej krainy w płd.-zach. Francji; Gaskończycy słynęli z waleczności, dumy i chełpliwości. [przypis edytorski]
Gaskończyk Henryka omami — Papież Klemens V i cesarz Henryk VII. [przypis redakcyjny]
Gaskończyk — mieszkaniec Gaskonii, historycznej krain w płd.-zach. Francji. [przypis edytorski]
Gaskończyk —mieszkaniec lub ktoś pochodzący z Gaskonii, historycznej dzielnicy Francji. [przypis edytorski]
Gaskońskie oto są junaki… — I tutaj również nie mógł tłumacz z powodu nadzwyczajnych technicznych trudności być całkiem ścisłym. Zachował jednak tak samo jak w balladzie ogólny tok myśli i formę trioletów, o co jako o szczegół kolorytowy głównie chodziło. [przypis tłumacza]
gaskonada (daw.) — pyszałkowatość, samochwalstwo. [przypis edytorski]
gaskonada (z fr. gasconnade) — błazeństwo, przechwałki, chełpliwość. [przypis edytorski]
gaskonada (z fr.) — przechwałki, bufonada, chełpliwość (mieszkańcy Gaskonii, krainy w płd.-zach. Francji, mieli w kraju opinię chełpliwych). [przypis edytorski]
Gaskoni — mieszkańcy księstwa Gaskonii w płd. Francji (departament Landes). [przypis redakcyjny]
gasnął — dziś popr. forma: gasł. [przypis edytorski]
gaspada (z ros.) — panowie. [przypis tłumacza]
gaspadin (ros., fonet.) — pan. [przypis edytorski]
Gaspadyń fiesor (…) ona okropno trudnaja — Panie psorze, nie nauczyłem się tej lekcji, w żaden sposób nie mogłem się jej nauczyć. Dlaczego? Bo jest okropnie trudna. (Uczeń próbuje mówić po rosyjsku, nadając polskim wyrazom rosyjskie brzmienie i końcówki). [przypis edytorski]
Gassendi a. Gassend, Pierre (1592–1655) — francuski filozof, astronom i matematyk; uważa się, że Cyrano był jednym z jego uczniów. [przypis edytorski]
Gassendi, Pierre (1592–1655) — filozof i matematyk fr., profesor Kolegium Królewskiego w Paryżu; odnowiciel w duchu chrześcijańskim atomistycznej filozofii Epikura (z odrzuceniem np. koncepcji materialności duszy i odwieczności atomów); jako pierwszy obserwował przejście Merkurego na tle tarczy Słońca w 1631 r. [przypis edytorski]
Gassendi, Pierre (1592–1655) — fr. matematyk i fizyk. [przypis edytorski]
Gaster — brzuch. [przypis tłumacza]
Gaston Arman de Caillavet (1869–1915) — fr. dramatopisarz, w latach 1901–1915 współpracował z komediopisarzem Robertem de Flersem. Przyjaźnił się z Marcelem Proustem. [przypis edytorski]
Gaston Boissier (1823–1908) — literat, krytyk i archeolog, pozostawił m.in. wiele studiów z zakresu literatury i kultury starożytnej. [przypis redakcyjny]
Gaston de Foix (1489–1512) — książę de Nemours, francuski dowódca wojskowy, zginął w zwycięskiej dla jego wojsk bitwie pod Rawenną. [przypis edytorski]
Gaston Deschamps (1861–1931) — pisarz, krytyk, dziennikarz i polityk, odbył podróż do Azji Mniejszej, należał do redakcji „Journal des Debats”, a w r. 1893 objął po Anatolu France dział krytyki literackiej w „Le Temps”. [przypis redakcyjny]
Gastrolatrzy — czciciele brzucha. [przypis tłumacza]
gastromancja — wróżenie z brzucha. [przypis tłumacza]
gaszek a. gach (daw.) — kochanek. [przypis edytorski]
gaszek (daw.) — kochanek. [przypis edytorski]
gaszek (daw.) — zdrobnienie od gach, tj. kochanek. [przypis edytorski]
gaszek (daw.) — zdrobn. od gach (pogardl.): kochanek, zalotnik. [przypis edytorski]
gaszek — kawaler, chłopak. [przypis edytorski]
gaszek — zdrobn. od: gach; kochanek. [przypis edytorski]
gaszek (z niem.) — zalotnik, kawaler. [przypis redakcyjny]
gaszkostwo (daw.) — młodość, czasy kawalerskie (od daw. gach: młodzieniec). [przypis edytorski]
Gaszpar [Gaspar] Obidzi — przyjaciel i wielbiciel Bemba. [przypis redakcyjny]
Gasztold był przymusowym zwolennikiem antydekadenckiej nagonki, w której pętach widzieliśmy już Strumieńskiego (por. s. 169 i dalsze) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku na odnośnej stronie znajduje się fragment rozdz. VIII: „Ludzie subtelni i czuli zaczęli zazdrościć półgłówkom, zaczęli szukać ożywczych soków, bredzić o kwietyzmie, chorobliwości, wybujałościach cywilizacji, aż wreszcie zgodnie stwierdzono, że się jest do niczego, a za jakiś czas, że się już jest na drodze do poprawy i czynów. (…) Strumieński przebył już swoją awanturę erotyczną, nie przyciągała go więc odwrotna strona medalu, zwierciadło grzechu nie kusiło go do grzechu, ale wessał w siebie teorię i dobijał nią to, czego mu jeszcze nie zohydziły Ola i nowe jego zachcianki. Bał się wprawdzie, że charakteru jego nie można już naprawić, ale na wypadek, gdyby tak było niestety, zamierzał przybrać przynajmniej pozór, że jest innym, wstydzić się i żyć ze swoim »garbem psychicznym« wśród ludzi incognito”. [przypis edytorski]
Gasztold znajdował się pod wpływem nowoczesnych ogólników o rasach, kastach, sferach itd. (…) (Por. także zapatrywania Roberta s. 54) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się fragment: „[Piotr] niezaspokojony swój apetyt pokrywał miną dumnej obojętności. Ale na tej odmianie dumy Robert się nie poznawał i widział w niej tylko dziedziczną służbistość Piotra, bo chciał go uważać za »zdrową plebejuszowską naturę«, siebie samego zaś miał za »naturę arystokratyczną«, delikatną, trochę chorą, ale przede wszystkim souverain, ale subtelną i zdolną nie tylko do wyczuwania, lecz i wytwarzania wrażeń estetycznych”. [przypis edytorski]
gas (z węg.) — strach, bieda, zguba. [przypis redakcyjny]
Gaszyński, Konstanty (1809–1866) — polski poeta, prozaik, publicysta i tłumacz; uczestnik powstania listopadowego, emigrant; przyjaciel Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]
Gaszyniec — chodzi zapewne o Gajowca, postać z Przedwiośnia Żeromskiego; był to ideowiec zaangażowany w odbudowę Polski porozbiorowej, urzędnik państwowy. [przypis edytorski]
Gateshead — miasto w płn.-wsch. części Anglii. [przypis edytorski]
Gat — starożytne miasto, stolica Pentapolis Filistyńskiej; miejsce urodzenia Goliata (1Sm 17,23); w czasie ucieczki Dawida przed Saulem, miastem Gat władał król Akisz (1Sm 21,11). [przypis edytorski]
gatunek pośredni, który, czując swoje zakłopotanie (…) przekręca pytanie, że w końcu już nikt nie wie, o co w nim szło. Tak uczynił już Leibnitz — chwiejność Leibnitza w tej kwestii widać najwyraźniej z jego listu pisanego do Coste'a [Coste Pierre: tłumacz Locke'a O rozumie ludzkim, wydawca dzieł Montaigne'a i Labruyre'a. Zob. Kleinere philosophische Schriften von Leibnitz w przekładzie Habsa (Reclam), uw. 207. Przekład wspomnianego listu znajduje się na s. 268. Platonizm Leibnitza, odróżniający rzeczywistość wieczną i czasową, prowadzi Leibnitza do odróżnienia konieczności bezwzględnej, czyli bezwarunkowej, od warunkowej, czyli hipotetycznej. Tę warunkową konieczność nazywa przypadkowością, a więc nie utożsamia tej ostatniej z bezprzyczynowością i stwarza tym sposobem sprzeczne w sobie pojęcie przypadkowej konieczności. Stosownie do tego odróżnia prawdy konieczne od przypadkowych. Ów list zawiera rozwinięcie tych myśli i wyjaśni czytelnikowi poniekąd stanowisko Schopenhauera wobec Leibnitza, przyczyni się zapewne także do przyznania słuszności temu pierwszemu: gdyż nie można bezkarnie wojować tak sprzecznym pojęciem, jak „przypadkowa konieczność”: popada się samemu w sprzeczności i niejasności; przyp. tłum.] Opera phil., ed. Erdmann, p. 447; następnie także w Théodicée, § 45–53. [przypis autorski]
gaúcho (port) — południowoamerykański pasterz była, odpowiednik północnoamerykańskiego kowboja. [przypis edytorski]
Gauchat — ksiądz, napisał lichą książkę pt. Listy o niektórych pismach współczesnych, za którą nagrodzono go tłustym probostwem. [przypis tłumacza]
gaucho (port.) — południowoamerykański pasterz była, odpowiednik północnoamerykańskiego kowboja. [przypis edytorski]
Gaudeamus a. Gaudeamus igitur (łac.: cieszmy się zatem) — pieśń studentów, pochodząca ze średniowiecza. [przypis edytorski]
Gaudeamus igitur (łac.) — cieszmy się więc (pierszy wers popularnej śrdw. pieśni studenckiej). [przypis edytorski]
Gaudeamus igitur (łac.) — cieszmy się więc (początek popularnej pieśni studenckiej). [przypis edytorski]
gaudeamus igitur (łac.) — cieszmy się zatem; pierwsze słowa popularnej, biesiadnej pieśni studenckiej pochodzącej z czasów średniowiecza, obecnie wykonywanej podczas oficjalnych uroczystości uniwersyteckich. [przypis edytorski]
Gaudeamus igitur (łac.: cieszmy się zatem) — pieśń studentów, pochodząca ze średniowiecza. [przypis edytorski]
Gaudeamus (łac.: radujmy się) — pierwsze słowo pieśni studenckiej Gaudeamus igitur, obecnie uroczystej i wykonywanej podczas oficjalnych uroczystości, niegdyś śpiewanej podczas studenckich biesiad. [przypis edytorski]
gaudeamus (łac.) — radujmy się. [przypis edytorski]
gaudeant bene nanti (łac.) — niech radują się bogaci. [przypis edytorski]
gaudeant bene nati (łac.) — niech radują się dobrze urodzeni. [przypis edytorski]
Gaudeat de bona fortuna — Niech się cieszy szczęściem. [przypis tłumacza]
gaudent brevitate moderni (łac.) — Współcześni lubują się w zwięzłości. [przypis tłumacza]
gaudeo (łac.) — cieszę się. [przypis edytorski]
Gaudete in Domino semper (łac.) — Radujcie się zawsze w Panu. [przypis redakcyjny]
gaudium (łac.) — radość, przyjemność; tu: ucztowanie. [przypis redakcyjny]
gaudium (łac.) — radość. [przypis edytorski]
gaudium (łac.) — radość, wesołość. [przypis edytorski]
gaudium (łac.) — radość, zadowolenie. [przypis edytorski]
gaudo, gaudere (łac.) — cieszyć się; tu 3 os. lp cz.ter. gaudet: cieszy się. [przypis edytorski]
Gauguin, Paul (1848–1903) — francuski malarz, postimpresjonista. [przypis edytorski]
Gauguin, Paul (1848–1903) — francuski malarz, postimpresjonista, związany z tzw. szkołą Pont-Aven, część życia spędził na Tahiti. [przypis edytorski]
Gauguin, Paul (1848–1903) — francuski malarz, przedstawiciel postimpresjonizmu, w swoim charakterystycznym stylu używał uproszczonych form i malował płaskimi plamami barwnymi. [przypis edytorski]
Gauguin, Paul (1849–1903) — malarz, przedstawiciel postimpresjonizmu. [przypis edytorski]
Gaulana — Γαυλάνη, LXX Γαυλών, גּוֹלָן ([Golan] Pwt 4, 43 etc.), dzisiejsza nazwa Dżolan, ziemia na wschód od jeziora Genezaret. [przypis tłumacza]
gauleiter (niem.) — wysoki polityczny stopień paramilitarny, nadawany przywódcy okręgu partii nazistowskiej w Niemczech hitlerowskich; w praktyce gauleiter miał niekwestionowaną władzę na danym obszarze, podlegając wyłącznie centralnym władzom partii. [przypis edytorski]
Gaule, Justus i Alice — Justus Gaule (1849–1939), profesor fizjologii na uniwersytecie w Zurichu, oraz Alice Gaule (1859–1935), jego studentka i żona. [przypis edytorski]
Gaultier, Jules de (1858–1942) — filozof francuski, znany ze swojej teorii bowaryzmu (stałe poczucie niezadowolenia, stan permanentnego braku satysfakcji). [przypis edytorski]
Gaultier, Jules de (1858–1942) — francuski filozof i eseista, jeden z głównych zwolenników nietzscheanizmu oraz twórca teorii bowaryzmu (nazwa pochodzi od tytułu powieści Flauberta Pani Bovary), przez który rozumiał postawę rozczarowania wywoływanego przez sprzeczność pomiędzy fikcyjno-wyidealizowaną wizją własnej osoby a rzeczywistością i związaną z tym ciągłą potrzebę okłamywania samego siebie. [przypis edytorski]
Gaultier's memorandum for the provincial booksellers, Lyon (1776), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, rozdz. 1 s. 46. [przypis autorski]
Gaultier's memorandum…, rozdz. 1 s. 2. [przypis autorski]
Gaultier's memorandum…. rozdz. 1 s. 2. [przypis autorski]
Gaultier's memorandum…, rozdz. 1 s. 36. [przypis autorski]
Gaultier's memorandum…, rozdz. 1 s. 37. [przypis autorski]
Gaultier's memorandum…, rozdz. 1 s. 3. [przypis autorski]
