Przypisy

Concordia res parvae crescunt, discordia maximae dilabuntur (łac.) — W zgodzie małe rzeczy wzrastają, w niezgodzie nawet największe upadają; cytat z pism rzymskiego historyka Salustiusza (86–34 p.n.e.). [przypis edytorski]

Concordia res parvae crescunt (łac.) — cytat z dzieła Bella Iugurthinum rzymskiego historyka Salustiusza (Gaius Sallustius Crispus, 86–35 p.n.e.), druga część zdania brzmi: discordia vel maximae dilabuntur, a całość oznacza: Dzięki zgodzie małe rzeczy stają się większe, a przez niezgodę nawet największe rozpadają się. [przypis edytorski]

concorso (wł.) — konkurs, konkurencja. [przypis edytorski]

conde de Montezuma (hiszp.) — hrabia Montezumy, dziedziczny tytuł hiszpańskiej szlachty przysługujący linii potomków Montezumy II (od roku 1865: ducado de Moctezuma, książę Montezumy); Montezuma II Xocoyotzin (1466–1520) był ostatnim przed przybyciem Hiszpanów władcą imperium Azteków w Meksyku; nie stawiał oporu Hiszpanom, uznał władzę zwierzchnią króla hiszpańskiego; został uwięziony przez Cortésa, zginął podczas powstania antyhiszpańskiego w stolicy. [przypis edytorski]

Conde de Sulaco (hiszp.) — hrabia Sulaco. [przypis edytorski]

conde (hiszp.) — hrabia. [przypis edytorski]

condemned cells (ang.) — cele skazańców. [przypis edytorski]

conde (port.) — hrabia. [przypis edytorski]

Condiderant civitatem Romnove, trahentem nomen suum a Roma — założyli miasto Romnowe, biorące swa nazwę od Romy (Rzymu). [przypis edytorski]

con Dio (wł.) — z Bogiem. [przypis edytorski]

conditiones sine quibus non (łac.) — warunki konieczne. [przypis edytorski]

conditio sine qua non (łac.) — warunek konieczny. [przypis edytorski]

conditio sine qua non (łac.) — warunek niezbędny. [przypis edytorski]

Conditor alme siderum — łaciński hymn gregoriański z VII w., śpiewany w liturgii wieczornej podczas adwentu. [przypis edytorski]

Condorcet, Jean Antoine Nicolas (1743–1794) — francuski filozof-racjonalista, matematyk, ekonomista i polityk epoki oświecenia; jako jeden z pierwszych w historii głosił powszechną i bezpłatną edukację, konstytucjonalizm i równouprawnienie bez względu na płeć i rasę. [przypis edytorski]

Condorcet, Jean Antoine Nicolas (1743–1794) — fr. filozof-racjonalista, matematyk, ekonomista i polityk epoki oświecenia; jako jeden z pierwszych w historii głosił hasła powszechnej i bezpłatnej edukacji, konstytucjonalizmu i równouprawnienia bez względu na płeć i rasę; jego gł. dziełem jest Esquisse d'un tableau historique des progrès de l'esprit humain („Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje”, 1794) zawierający wykład teorii postępu ludzkości. [przypis edytorski]

Condorcet, Jean Antoine Nicolas (1743–1794) — fr. filozof-racjonalista, matematyk, ekonomista i polityk epoki oświecenia. Jako jeden z pierwszych w historii głosił powszechną i bezpłatną edukację, konstytucjonalizm i równouprawnienie bez względu na płeć i rasę. Jego gł. dziełem jest Esquisse d'un tableau historique des progrès de l'esprit humain (Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, 1794) zawierający wykład teorii postępu ludzkości. Wziął czynny udział w rewolucji francuskiej, w 1793 uznany za „zdrajcę narodu”, zaczął się ukrywać. Podczas próby ucieczki z Paryża został zatrzymany i uwięziony, 2 dni później znaleziono go martwego w celi. [przypis edytorski]

Condorcet, Jean Antoine Nicolas (1743–1794) — fr. filozof-racjonalista, matematyk, ekonomista i polityk epoki oświecenia. Jako jeden z pierwszych w historii głosił powszechną i bezpłatną edukację, konstytucjonalizm i równouprawnienie bez względu na płeć i rasę. Jego gł. dziełem jest Esquisse d'un tableau historique des progrès de l'esprit humain (Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, 1794) zawierający wykład teorii postępu ludzkości. [przypis edytorski]

Coney Island — dzielnica rozrywkowa i mieszkalna na półwyspie będącym częścią nowojorskiego Brooklynu. [przypis edytorski]

conferva (biol.) — rodzaj glonów wyróżniany w dawnych systemach taksonomicznych, obejmujący m.in. dzisiejsze zielenice, krasnorosty i sinice. [przypis edytorski]

confessions (fr.) — wyznania. [przypis edytorski]

confetti a. konfetti — kolorowe krążki papieru, rozsypywane podczas zabawy. [przypis edytorski]

confetti — drobne kawałki papieru służące do obsypywania się podczas balów, zabaw karnawałowych itp. [przypis edytorski]

confetti — kolorowe kawałki papieru, którymi obsypują się uczestnicy balu. [przypis edytorski]

Confitebor Tibi Domine in toto corde meo (łac.) — Chwalę Cię, Panie, całym sercem; Psalm 9. [przypis edytorski]

confiteor (łac.) — spowiadam się (pierwsze słowa modlitwy, stanowiącej część łacińskiej mszy św.). [przypis edytorski]

confiteor (łac.) — wierzę; początek modlitwy w kościele katolickim, zw. spowiedzią powszechną: Confiteor Deo omnipotenti (Wierzę w Boga wszechmogącego). [przypis edytorski]

confiteor (łac.) — wyznaję; pierwsze słowo modlitwy katolickiej znanej jako „spowiedź powszechna”, wykorzystane przez Stanisława Przybyszewskiego jako tytuł jego manifestu; tu przen.: manifest. [przypis edytorski]

confiteor (łac.) — wyznaję. [przypis edytorski]

conformiter (łac.) — zgodnie. [przypis edytorski]

congé (fr.) — zwolnienie. [przypis edytorski]

congiuro te… va via! va via (wł.) — zaklinam cię, odejdź. [przypis edytorski]

congressus (łac.) — spotkanie. [przypis edytorski]

congressus (łac.) — spotkanie, zjazd. [przypis edytorski]

congressus (łac.) — zjazd. [przypis edytorski]

co niebądź (daw.) — tu: trochę. [przypis edytorski]

co nie jest rzecz łatwa — dziś popr.: co nie jest rzeczą łatwą. [przypis edytorski]

co nie k'myśli baczysz — co ci się nie spodoba. [przypis edytorski]

co ni mom przyńść (gw.) — czemu nie miałabym przyjść. [przypis edytorski]

Coninck, Giles de a. Aegidius de Coninck (1571–1633) — jezuicki teolog z Flandrii. [przypis edytorski]

coniunctivus (łac.) — tryb warunkowy. [przypis edytorski]

conjungium (z łac. coniungium) — małżeństwo; małżonek; spółkowanie. [przypis edytorski]

connaissait la question a fond (fr.) — znał dokładnie sprawę. [przypis edytorski]

Connaraceae, pol.: bobniowate (biol.) — rodzina tropikalnych pnączy, krzewów i niskich drzew. [przypis edytorski]

Connaught a. Connacht — jedna z prowincji irlandzkich w zachodniej części kraju. [przypis edytorski]

Connaught, Connacht — jedna z prowincji Irlandii. [przypis edytorski]

Connecticut — północno-wschodni stan Stanów Zjednoczonych, jedna z trzynastu pierwotnych kolonii. [przypis edytorski]

conquistador (hiszp.), pol.: konkwistador — zdobywca; najczęściej odnoszone do hiszpańskich zdobywców Ameryki Południowej i Środkowej. [przypis edytorski]

Conradi, Hermann (1862–1890) — pisarz niem., pionier naturalizmu w Niemczech, wydawca antologii Moderne Dichtercharaktere (Współczesne sylwetki poetów; wyd. 1885). [przypis edytorski]

Conrad, Joseph (1857–1924) —- właśc. Józef Teodor Konrad Korzeniowski, angielski pisarz i publicysta. [przypis edytorski]

Conrad, Joseph, właśc. Józef Konrad Korzeniowski (1857–1924) — powieściopisarz i publicysta angielskojęzyczny polskiego pochodzenia; jego twórczość łączy nurt romantyzmu z pozytywizmem, symbolizmu z impresjonizmem, tematyka dotyczy przede wszystkim kwestii psychologiczno-moralnych; Conrad czerpał w swej prozie obficie z doświadczeń nabytym podczas wieloletniej służby w marynarce handlowej, początkowo we Francji, następnie w Wielkiej Brytanii, gdzie uzyskał stopień kapitana i brytyjskie obywatelstwo; jest autorem licznych powieści (m.in. Szaleństwo Almayera, 1895; Wyrzutek, 1896; Murzyn z załogi „Narcyza”, 1897; Lord Jim, 1900; Nostromo, 1904; Tajny agent, 1907; W oczach Zachodu, 1911; Gra losu, 1913; Smuga cienia, 1917), a także opowiadań (m.in. Jądro ciemności, Tajfun, Amy Foster, Falk), dramatów i kilku tomów wspomnieniowych (m.in. Zwierciadło morza, 1906; Ze wspomnień, 1912); jego proza doczekała się licznych adaptacji filmowych. [przypis edytorski]

Conrad-Korzeniowski — właśc. Józef Konrad Korzeniowski (1857–1924), powieściopisarz publikujący po angielsku jako Joseph Conrad, kapitan żeglugi wielkiej. [przypis edytorski]

Conrad-Korzeniowski — właśc. Józef Konrad Korzeniowski (1857–1924), powieściopisarz publikujący po angielsku jako Joseph Conrad, kapitan żeglugi wielkiej. [przypis edytorski]

Conrad von Hötzendorf, Franz (1852–1925) — szef sztabu generalnego i całej potęgi zbrojnej Austro-Węgier w latach 1906–1917. [przypis edytorski]

conscriptio (łac.) — zapis w rejestrze. [przypis edytorski]

consensus omnium (łac.) — zgoda wszystkich. [przypis edytorski]

consensus sapientium (łac.) — konsensus mądrych; zgoda wśród mądrych. [przypis edytorski]

consensus (z łac.) — zgodne stanowisko w jakiejś sprawie. [przypis edytorski]

consentior, consentire (łac.) — zgadzam się. [przypis edytorski]

Conservami la bella… (wł.) — Zachowaj mnie, piękna, do której me serce tak płonie. [przypis edytorski]

conservare iuventutem meam (łac.) — zachować swoją młodość. [przypis edytorski]

consilium bellicum (łac.) — rada wojenna. [przypis edytorski]

consilium facultatis (łac.) — rada wydziału. [przypis edytorski]

consilium (łac.) — narada. [przypis edytorski]

consilium (łac.) — rada. [przypis edytorski]

consistit (łac.) — zawiera się. [przypis edytorski]

Consolidated B-24 „Liberator” — czterosilnikowy ciężki bombowiec amerykański, produkcja w latach 1940-1945, wykorzystywany również jako samolot transportowy. [przypis edytorski]

conspectus (łac.) — widok. [przypis edytorski]

conspiration de l'étranger (fr.) — spisek cudzoziemców. [przypis edytorski]

con spirito (wł.) — tu: z duszą, z pełnym zaangażowaniem, żywo, z ogniem. [przypis edytorski]

conspuez (fr.) — plujcie. [przypis edytorski]

conspuez Zola (fr.) — plujcie na Zolę. [przypis edytorski]

Constant, Beniamin (1767–1830) — polityk i pisarz francuski, autor m.in. powiastki Adolf i licznych dzieł z zakresu filozofii politycznej. [przypis edytorski]

Constant, Beniamin (1836–1891) — brazylijski polityk, założyciel Klubu Militarnego. [przypis edytorski]

Constant, Benjamin (1767–1830) — polityk i pisarz francuski, pochodzący ze Szwajcarii, autor m. in. powiastki Adolf i licznych dzieł z zakresu filozofii politycznej, związany uczuciowo z panią de Staël. [przypis edytorski]

Constant, Benjamin (1767–1830) — polityk i pisarz francuski, pochodzący ze Szwajcarii,autor m. in. powiastki Adolf i licznych dzieł z zakresu filozofii politycznej. [przypis edytorski]

constante (łac.) — niewzruszenie. [przypis edytorski]

„Constitutionnel” — francuska gazeta polityczno-literacka założona w Paryżu w 1815, podczas Stu Dni Napoleona, organ liberałów, bonapartystów i antyklerykałów. [przypis edytorski]

con sua signorina tanto amata (wł.) — ze swoją damą ukochaną. [przypis edytorski]

Consuella — tu: George Sand (1804–1876), fr. pisarka, popularna zwł. w okresie romantyzmu; pseudonim od tytułu jej powieści Consuelo, publikowanej pierwotnie w odcinkach, w latach 1842–1843 w czasopiśmie „La Revue indépendante”, opartej po części na wątkach romansu autorki z Fryderykiem Chopinem. [przypis edytorski]

consuetudo altera natura (łac.) — przywzyczajenie jest drugą naturą. [przypis edytorski]

consulere saluti comuni (łac.) — radzić o wspólnym ratunku. [przypis edytorski]

consul (łac.) — konsul, wysoki urzędnik rzymski; w starożytnym Rzymie wybierano dwóch konsulów na tok. [przypis edytorski]

consul (łac.) — radny miejski. [przypis edytorski]

consumatum est (łac.) — dokonało się. [przypis edytorski]

consummatum est (łac.) — dokonało się. [przypis edytorski]

consumption (ang.) — gruźlica. [przypis edytorski]

contadino (wł.) — rolnik. [przypis edytorski]

contador (hiszp.) — księgowy. [przypis edytorski]

Contarini, Gasparo (1483–1542) — wenecki dyplomata; po odbyciu studiów na Uniwersytecie w Padwie rozpoczął karierę polityczną w służbie Republiki Weneckiej; w 1520 krótko pełnił urząd ambasadora weneckiego przy dworze cesarza Karola V; uczestniczył w zwołanym w Wormacji sejmie Rzeszy, na którym Martin Luter występował w obronie swoich pism wobec Karola V i przedstawicieli kościoła, lecz nie dyskutował z augustianinem, którego po sejmie obwołano oficjalnie heretykiem; Contarini był świeckim dyplomatą,lecz w 1535 r. został mianowany przez papieża Pawła III kardynałem, aby zyskać go dla polityki kościoła katolickiego. Jako kardynał Contarini należał do najbardziej wpływowych Spirituali, tj przywódców ruchu na rzecz reformy kościoła katolickiego; w kwietniu 1536 papież wyznaczył go na przewodniczącego komisji mającej na celu opracowanie szczegółów dotyczących przeprowadzenia koniecznych reform; następnie Contarini przewodniczył przedstawicielstwu katolickiemu jako legat papieski podczas dysputy z teologami reformacji w Ratyzbonie w 1541 r., po której doszło do ostatecznego rozłamu kościołów. [przypis edytorski]

conte de fée (fr.) — bajka, baśń. [przypis edytorski]

contemnere (łac.) — pogardzać. [przypis edytorski]

contemptus mundi (łac.) — pogarda dla świata. [przypis edytorski]

conte (wł.) — hrabia. [przypis edytorski]

Conti delle Fontanelle — wzgórze na Półwyspie Sorrentyńskim, popularny punkt widokowy oddalony o kilka km od Sorrento. [przypis edytorski]

Conti — muzyk z powieści Balzaca. [przypis edytorski]

„Continental” (fr. ) — „Kontynentalny”; tu: nazwa pociągu, którego trasa biegnie poprzez cały kontynent. [przypis edytorski]

contingence (fr.) — przypadkowość. [przypis edytorski]

continuiesz — trwasz. [przypis edytorski]

continuum (łac.) — ciągłość. [przypis edytorski]