Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7708 przypisów.
Chopin, Fryderyk (1810-1849) — polski kompozytor i pianista. [przypis edytorski]
Chopin, Fryderyk (1810–1849) — polski kompozytor i pianista. [przypis edytorski]
Chopin gdyby jeszcze żył (…) — w bełkotliwych wynurzeniach pijanego Nosa komentatorzy dosłuchiwali się echa deklaracyj Stanisława Przybyszewskiego, jego fascynacji muzyką Chopina (którego kompozycje grywał podczas pijatyk w gronie cyganerii). W samej postaci Nosa odnajdywano uosobienie „przybyszewszczyzny” krakowskiej. Owo zagadkowe „ram-tam-tam-tam-tam”, które w ustach Nosa zastanawiało może czasem którego z czytelników Wesela, to niewątpliwie nic innego, tylko fraza z Preludium A-dur Chopina, które Przybyszewski godzinami potrafił grywać w chwili największego napięcia, waląc coraz wścieklej, coraz rozpaczliwiej w klawiaturę. I więcej znalazłoby się cech przybyszewszczyzny w Nosie; pewne aktorstwo desperacji, owo „na plan pierwszy wstąpić muszę”, i echa Nadczłowieka: „Bonaparte, ten miał nos” etc. W ten sposób, tą jedną figurą, Wyspiański otwiera (dla wtajemniczonych) okno na cały dwuletni bujny okres krakowskiego i polskiego życia artystycznego. Nos, ten maruder przybyszewszczyzny, odcina się od tego całego środowiska tragicznie groteskową plamą (por. Tadeusz Żeleński-Boy, Plotka o „Weselu”). [przypis redakcyjny]
chorągiew' — daw. apostrofem oznaczano miękkie w (co ujawnia się w odmianie: chorągwi itd.), a zarazem miejsce po zaniku prasłowiańskiej półsamogłoski, jeru miękkiego. [przypis edytorski]
chorągiew (…) dobrze okrytą — dobrze obsadzoną, w pełnej liczbie (100–120 ludzi). [przypis redakcyjny]
chorągiew elearska — lisowczycy, oddział lekkiej jazdy, sformowany w 1615 r. przez Aleksandra Józefa Lisowskiego. Lisowczycy nie pobierali żołdu i utrzymywali się z łupów wojennych, brali udział w wojnie polsko-szwedzkiej 1626–1629; oddział rozwiązano w 1635 r. po rozbojach, jakich dopuścili się lisowczycy na ludności polskiej; elear (węg.) — harcownik, wojownik biorący udział w harcach, tj. pojedynkach z wojownikami strony przeciwnej przed bitwą. [przypis edytorski]
chorągiew (hist. wojsk.) — w daw. Polsce podstawowa jednostka organizacyjna jazdy rycerskiej, w XVII w. licząca ok. 100–200 żołnierzy; pod chorągiew pójść a. trafić: zaciągnąć się lub zostać powołanym do wojska, na wojnę. [przypis edytorski]
chorągiew kozacka — pancerna. [przypis redakcyjny]
chorągiew pancerna — jazda lżejsza od husarzy; opancerzenie jeźdźców składało się z kolczugi (zbroi kolczej wykonanej z metalowych kółek tzw. daw. kolców), misiurki (tj. hełmu składającego się z metalowej misy na górze głowy oraz kaptura kolczego) okrywającej głowę, policzki, podbródek i ramiona; broń pancernych stanowiły dzidy z proporcem, szable, karabiny i pistolety; posługiwali się także łukami. Pasek służył w królewskiej chorągwi pancernej. [przypis redakcyjny]
chorągiew petyhorska — oddział średniozbrojnej jazdy w wojsku litewskim. [przypis edytorski]
chorągiew tatarska — hist. jednostka polskiego wojska, oddział lekkiej jazdy liczący ok. 100 żołnierzy; nazwa wiąże się z tatarskim stylem walki, w którym szybkość i zwrotność rekompensowały brak ciężkiej zbroi; wojsko tego typu sprawdzało się doskonale w czasie pościgów za uciekającym nieprzyjacielem. [przypis edytorski]
chorągiew trzechtwarza — chorągiew ze znakiem trzech twarzy, tj. trzech najważniejszych bóstw litewskich. [przypis edytorski]
chorągiew wołoska — oddział lekkiej jazdy. [przypis edytorski]
chorągiew wołoska — oddział lekkiej jazdy, sprawdzającej się dobrze w pościgach i zwiadach; w chorągwiach tych służyli często żołnierze z Wołoszczyzny, ale także Polacy i Ukraińcy; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
chorągiew wolentarska — oddział ochotniczy, nie pobierający żołdu a utrzymujący się z łupów wojennych. [przypis edytorski]
chorągwie — dziś popr. forma D.lp: chorągwi. [przypis edytorski]
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
chorągwie komputowe — stałe wojsko zaciężne w XVII w. [przypis edytorski]
chorągwi — oddziałów jazdy. [przypis redakcyjny]
chorąski — chorążego. [przypis edytorski]
chorąży — dawniej: żołnierz niosący sztandar swojego oddziału (obecnie: stopień podoficerski). [przypis edytorski]
chorąży jerozolimski — w oryginale: gonfaloniere di Gerusalemme (wł.), szef milicji miejskiej lub cywilny zarządca miasta. [przypis edytorski]
chorąży Koniecpolski — Aleksander Koniecpolski herbu Pobóg (1620–1659), książę, chorąży wielki koronny, magnat i starosta kresowy, uczestnik wojen kozackich, syn hetmana Stanisława Koniecpolskiego. [przypis edytorski]
chorąży — w innym tłumaczeniu: wojewoda. [przypis edytorski]
chorąży zapasu — dziś: chorąży rezerwy. [przypis edytorski]
chorał — uroczysty wielogłosowy śpiew kościelny; także: utwór muzyczny do wykonywania podczas nabożeństw. [przypis edytorski]
chorały — dziś popr. forma N. lm: chorałami. [przypis edytorski]
chorał żałobny — stanowi on pieśń żałobną na śmierć Byrona. [przypis edytorski]
choram — skrócenie od: chora jestem. [przypis edytorski]
Chorbate Góry — Karpaty. [przypis edytorski]
chor — chory (daw. krótka forma przym.). [przypis edytorski]
chor — dziś popr.: chór. [przypis edytorski]
chor — dziś popr.: chór. [przypis redakcyjny]
Choreb — syn króla frygijskiego, Mygdona. [przypis tłumacza]
choreg (gr.) — zamożny obywatel greckiego miasta-państwa wyznaczony przez władze do wystawienia na własny koszt chóru biorącego udział w agonie (konkursie) teatralnym lub muzycznym, z czym wiązało się dobranie chóru, sfinansowanie jego przygotowania, jak również opłacenie kostiumów, dekoracji, efektów specjalnych i akompaniujących muzyków. Nagrodą za wkład choregów było przyznawanie w Atenach nagród za zwycięskie przedstawienie wspólnie dramaturgom i choregom. [przypis edytorski]
chorej jego żonie Julianie wielki mistrz krzyżacki posyłał (…) — [zob.] M. Baliński, Starożytna Polska, t. III, s. 213. [przypis autorski]
choroba Adissona — niedoczynność kory nadnerczy, przejawia się m.in. przebarwieniami skóry. [przypis edytorski]
choroba bellerofoncka — melancholia, która miała dotykać ludzi błąkających się po pustynnych, odludnych miejscach, jak to się zdarzyło greckiemu herosowi Bellerofontowi, zabójcy Chimery. [przypis edytorski]
choroba francuska — choroba weneryczna (kiła, syfilis). [przypis redakcyjny]
choroba francuskia — syfilis. [przypis edytorski]
choroba, którą „Dziennik Kopenhaski” przed mniej więcej rokiem opisał (…) — uważam ją za gicht, który się częściowo rzucił na mózg. [przypis autorski]
choroba, która zmienia twarz w plaster miodu — ospa. [przypis autorski]
choroba ostra, ciężka — po tych słowach wykazał lukę Schöll, p. Lindsay. [przypis tłumacza]
choroba rzuciła się na całe jego ciało, powodując rozmaite boleści… — opis choroby Heroda dowodzi, że Flawiusz nie posiadał naszych wiadomości lekarskich i że ową chorobę przedstawia tak, jakby ją przedstawił dzisiejszy prostak ze wsi. Z tego też powodu tłumacz musiał dobierać wyrażeń umyślnie nieścisłych, jak „ból na wnętrzu”, „żywot” itp., aby oddać ducha tekstu greckiego. Stąd też i rozbieżność między tłumaczami, którzy im ściślej chcieli się wysłowić, tym mniej szczęśliwie wywiązywali się z zadania. „Na wnętrzu” κόλου (κώλου, Dindorf), coli, in den Eingeweiden (Clementz) [pominięto tłum. na rosyjski]. Pape daje cały szereg znaczeń, między innymi: κώλου, jetzt richtig κόλου, Darm, wie κωλικός, Darm, Kolik. — „W żywocie” τοῦ ἤτρου, inflatio abdominis, im Unterleib (Clementz) [pominięto tłum. na rosyjski]. Pape: Unterleib, der Bauch vom Nabel abwärts. „Gdzie miał wstyd”, αἰδοίου, in pudendis, an den Schamteilen (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Pape: τό αἰδοίου, die Scham, das Schamglied. Por. Euzebiusz, z syryjskiego Historia kościelna, (E. Nestle), str. 25. [przypis tłumacza]
choroba św. Eutropy z Ksaintes — róża, przeciwko której ten święty był patronem. [przypis tłumacza]
choroba św. Franciszka — czyli brak pieniędzy, przez aluzję do surowych ślubów ubóstwa mnichów tego zakonu. [przypis tłumacza]
choroba Świętego Walentego — epilepsja, padaczka. [przypis edytorski]
choroba wzrastała — dziś popr.: choroba rozwijała się. [przypis redakcyjny]
Chorobliwe uczucia zgłaszają się wówczas (…) gdy rozmyślanie owo łączy się z wyczerpującą siły pracą nóg — tym, co się studiom oddają, trudno poniechać zabawiania się na samotnych przechadzkach wyłącznie tylko rozmyślaniem. Przekonałem się jednak na sobie samym i słyszałem także od innych, których o to pytałem: że wytężone myślenie podczas chodzenia szybko nuży; za to ruch działa pokrzepiająco, jeśli się oddajemy wolnej grze wyobraźni. Zachodzi to w stopniu jeszcze wyższym, gdy podczas tego ruchu, połączonego z rozmyślaniem, prowadzimy równocześnie rozmowę z drugim; tak że wkrótce czujemy się zmuszonymi siedząco prowadzić dalej grę naszych myśli. Celem przechadzki na powietrzu jest właśnie to, by przez zmianę przedmiotów osłabić natężenie uwagi, skierowanej ku każdemu z nich z osobna. [przypis autorski]
Chorol — miasto na Ukrainie, w obwodzie połtawskim, nad Dnieprem. [przypis edytorski]
chorość — choroba. [przypis edytorski]
chorość (daw.) — choroba. [przypis edytorski]
choroszyj (ukr. хороший) — dobry. [przypis edytorski]
chorował na kamień — mowa o kamieniach żółciowych lub nerkowych, cierpieniu bardzo bolesnym, zmieniającym nawet wyraz twarzy chorego. [przypis redakcyjny]
chorowito — dziś: chorowicie. [przypis edytorski]
chorowód — dziś popr.: korowód. [przypis edytorski]
chorowód (gw.) — korowód. [przypis edytorski]
chorowód — tu: korowód. [przypis edytorski]
chorowod — dyrygent. [przypis edytorski]
chorowody — pieśni i tańce ludowe. [przypis edytorski]
chorszy — dziś popr.: bardziej chory. [przypis edytorski]
Chortyca — największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża; w tradycji ukraińskiej miejsce częstego stacjonowania Kozaków zaporoskich. [przypis edytorski]
Chortyca — największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża; w tradycji ukraińskiej miejsce częstego stacjonowania Kozaków Zaporoskich. [przypis edytorski]
Chortyca — wyspa na Dnieprze, inaczej, według Pastoriusa, Wiśniowcem zwana. [Największa wyspa na Dnieprze, znajduje się w okolicy miasta Zaporoże, w trad. ukr. miejsce częstego stacjonowania Kozaków Zaporoskich. Red. WL]. [przypis redakcyjny]
choru — dziś popr. forma: chóru. [przypis edytorski]
chorujące — dziś popr. forma B.lm: chorujących. [przypis edytorski]
chorus (łac.) — chór. [przypis edytorski]
chorus mysticus (łac.) — chór mistyczny. [przypis edytorski]
Chory młodzian — Tytuł elegii Andrzeja Chenier. [przypis tłumacza]
chorym (…) się zbudził — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika i szykiem przestawnym; zbudziłem się chory. [przypis edytorski]
chory wróbel — odniesienie do starożytnej przypowieści chińskiej. Za czasów panowania wschodniej dynastii Han (25–220 n. e.) dziewięcioletni Yang Bao, bawiąc się w górach Huayin (jap. Kainsan), pomógł leżącemu na ziemi wróblowi, którego zaczęły już zjadać mrówki po tym, jak został zaatakowany przez sowę. Yang Bao zaopiekował się nim i do wieczora ptak ozdrowiał. Tej samej nocy we śnie pojawił mu się wysłannik bogini Xiwangmu (jap. Seiōbo) i w podzięce ofiarował mu cztery białe pierścienie, przepowiadając, że każdy z jego potomków, aż po czwarte pokolenie, będzie nosić ów pierścień, który należy się tylko tym, którzy odznaczają się czystym sercem i dosięgną rangi tzw. „trzech ekscelencji” (chiń. sanfu, jap. sampu), co było zbiorowym określeniem trzech najwyższych urzędników w starożytnych Chinach. Należeli do nich: Najwyższy Sekretarz (chiń. taishi, jap. daishi), Najwyższy Guwerner (chiń. taif, jap. daifu) oraz Najwyższy Obrońca (chiń. taibao, jap. daiho). Słowa przepowiedni ziściły się i przez cztery następne pokolenia synowie Yang Bao służyli na urzędzie „trzech ekscelencji”. [przypis tłumacza]
Chory z urojenia — komedia Moliera z 1673, ostatnie jego dzieło, opowiadające historię hipochondrycznego Argana; w scenie ceremonii promocji na doktora medycyny, wyśmiewającej pozory uczoności, wypowiedzi postaci są gęsto naszpikowane łacińskimi słowami, niekiedy z dodanymi rodzimymi końcówkami gramatycznymi. [przypis edytorski]
chory z Zeusa woli — chory umysłowo. [przypis edytorski]
chorzeć (daw.) — chorować. [przypis edytorski]
chorzeć — dziś popr.: chorować. [przypis edytorski]
chorzy b. ministrowie Kokoszkin i Szyngarew. Ściągnięto ich na dół, wleczono po błocie ulicznym, w końcu rozsiekano — Obu znałem, należeli do stronnictwa tzw. kadetów [tj. liberalnej Partii Konstytucyjno-Demokratycznej, powstałej podczas rewolucji 1905 roku, zdelegalizowanej dekretem Rady Komisarzy Ludowych w grudniu 1917, od skrótu nazwy „K-D” nazywanej potocznie „partią kadetów” lub „kadetami”; red. WL]. Wyróżniali się prawością charakteru i szlachetnością poglądów. Kokoszkina poznałem bliżej w r. 1905 na zjazdach ziemców. Był szczerym przyjacielem naszym i zawsze gorąco i wymownie sprawy naszej bronił. [przypis autorski]
Choses vues (fr.: Rzeczy widziane) — książka, w której Hugo opisuje swoją wizytę u umierającego Balzaka, krytykując nieobecność przy boku konającego jego żony, pani Hańskiej. [przypis edytorski]
Chot' szarom pokati (ros.) — nic nie ma, zupełnie pusto. [przypis redakcyjny]
Chou-fleur (fr.) — kalafior. [przypis edytorski]
chować się —tu: wychowywać się. [przypis edytorski]
chować w cale — zachowywać w całości, nienaruszone. [przypis edytorski]
chowaj sie na te — oszczędzaj się dla tych. [przypis redakcyjny]
chowałem się dzieckiem (daw.) — wychowywałem się jako dziecko. [przypis edytorski]
chował je na wielebności i na krasie (starop.) — utrzymywał ich wspaniale i pięknie. [przypis edytorski]
Chowański, Andrzej — kniaź, wódz moskiewski. [przypis redakcyjny]
Chowański, Iwan Andriejewicz (zm. 1682) — rosyjski wojskowy, bojar i wojewoda, jeden z dowódców w wojnie polsko-rosyjskiej (1654–1667). [przypis edytorski]
Chowański, Iwan Andriejewicz (zm. 1682) — rosyjski wojskowy, bojar i wojewoda, jeden z dowódców w wojnie polsko-rosyjskiej (1654–1667), o której Sienkiewicz nie mógł w 1884 r. pisać wprost ze względu na cenzurę carską; kariera Chowańskiego zaniepokoiła w końcu dwór carski do tego stopnia, że został ogłoszony buntownikiem i ścięty wraz z synem, co stało się powodem buntu wojskowego, a w XIX w. tematem opery Modesta Musorgskiego Chowańszczyzna. [przypis edytorski]
chowanie (starop.) — tu: wychowanie. [przypis edytorski]
chowanka (daw.) — chowany, zabawa w chowanego. [przypis edytorski]
chowanka (daw.) — zabawa w chowanego. [przypis edytorski]
chowanki — zabawa w chowanego. [przypis edytorski]
Chowanna — Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej…, praca filozofa Bronisława Trentowskiego (1808–1869). [przypis redakcyjny]
chowan — pochowany. [przypis edytorski]
chowany (daw.) — udomowiony. [przypis edytorski]
chowierał — wietrznik [człowiek lekkomyślny i niestały]. [przypis autorski]
chozy (gw.) a. hoży — urodziwy, dorodny. [przypis edytorski]
chramać a. chromać (daw.) — kuleć, utykać; niedomagać, szwankować. [przypis edytorski]
chramać (daw.) — chromać, chorować; chramać na czymś: mieć chory jakiś narząd, część ciała lub miejsce. [przypis edytorski]
chramać (daw.) — chromać; chorować. [przypis edytorski]
chramać (daw.) — kuleć, przen. nie radzić sobie. [przypis edytorski]
chramać (daw.) — kuleć, utykać. [przypis edytorski]
