Przypisy

Fabrycjusz nad złoto przeniósł ubóstwo ożenione z cnotą — Fabrycjusz, Rzymianin głośny z surowości zasad moralnych. Jako poseł Rzymu do króla Epiru nie uląkł się groźby i wzgardził drogimi królewskimi darami. [przypis redakcyjny]

Fabrycy Kolonna — dowódca wojska papieskiego w bitwie pod Rawenną. [przypis redakcyjny]

fabryka (daw.) — budowa. [przypis redakcyjny]

Fabrykant Niemiec jest dla hrabiego Henryka uosobieniem filisterstwa i prozaiczności, bezduszności i zmaterializowania. Jest to zarazem wyraz przekonań samego Krasińskiego, dzielonych przez niego wraz z wieloma romantykami. [przypis redakcyjny]

Fabulas — bohater powieści Louveta de Covrocy. [przypis redakcyjny]

facecje — żarty. [przypis redakcyjny]

facile credo (łac.) — łatwo wierzę. [przypis redakcyjny]

facilius est consolari afflictum, guam sustinere (łac.) — łatwiej pocieszać strapionego, niż podnieść. [przypis redakcyjny]

Facilius est errare naturam, quam ut dissimilem sui princeps possit formare Rempublicam (łac.) — łatwiej jest zbłądzić naturze, niż żeby panujący mógł uformować rzeczpospolitą niepodobną do siebie. [przypis redakcyjny]

facjata (z wł.) — środkowa część ściany frontowej. [przypis redakcyjny]

facjatka — izba na poddaszu. [przypis redakcyjny]

facjatka — poddasze. [przypis redakcyjny]

facjenda — spekulacja, afera. [przypis redakcyjny]

factiosus (łac.) — intrygant. [przypis redakcyjny]

facultatem (łac.) — swobodę. [przypis redakcyjny]

facultates (łac.) — dostatki. [przypis redakcyjny]

facunde, erudite (łac.) — wymownie, uczenie. [przypis redakcyjny]

facundia (łac.) — wymowa. [przypis redakcyjny]

facundissima oratione (łac.) — kształtem nader ozdobnym. [przypis redakcyjny]

Faenca — miasto w środkowych Włoszech, niedaleko Rawenny. [przypis redakcyjny]

Faeton — w mitologii gr. syn Heliosa (mitologii rzym. Feba). Uprosił on ojca, boga słońca, aby pozwolił mu wyjechać na niebo rydwanem słońca, lecz wyjechawszy stracił panowanie nad rumakami i został przez Zeusa strącony do rzeki Pad. [przypis redakcyjny]

faeton (z gr.) — powóz lekki bez drzwiczek. [przypis redakcyjny]

fagas — pogardliwie: służący, tu przenośnie: lizus, służalec. [przypis redakcyjny]

Fair Montreux! I had rather sleep with thee (ang.) — Piękne Montreux! Wolałbym spać na twym cmentarzu. [przypis redakcyjny]

fajczarnia — palarnia. [przypis redakcyjny]

fajerki — żarzelnie, piecyki przenośne. [przypis redakcyjny]

fajfer — w dawnym wojsku muzyk przygrywający na piszczałce. [przypis redakcyjny]

fajfer (z niem.) — grający na piszczałce. [przypis redakcyjny]

fajn (niem.) — przedni, dobry (pisownia zniekształcona). [przypis redakcyjny]

Fajsławice — wieś znajdująca się 17 km od Krasnegostawu. [przypis redakcyjny]

fakcja — intryga. [przypis redakcyjny]

fakcja — stronnictwo. [przypis redakcyjny]

fakcja (z łac. factio: grupa, koteria) — tu: intryga. [przypis redakcyjny]

fakcja — zmowa, stronnictwo. [przypis redakcyjny]

fakcje — partie, stronnictwa. [przypis redakcyjny]

fakcjować (daw.) — wichrzyć. [przypis redakcyjny]

fakcyja — tu: intryga. [przypis redakcyjny]

fakcyja (z łac.) — intryga. [przypis redakcyjny]

fakin (z wł. facchino) — tragarz we Włoszech, posłaniec. [przypis redakcyjny]

fakir — asceta, pokutnik hinduski. [przypis redakcyjny]

faktorii (z łac. facere: robić, czynić; daw.) — placówka handlowa w krajach kolonialnych. [przypis redakcyjny]

Fakt, że wizja Chrystusa nie została dostrzeżona przez drugiego przedstawiciela rewolucji, że zatem nie został on tą wizją zniszczony, spowodowała takie próby interpretacji zakończenia, że nie jest ono bynajmniej jednoznaczne z końcem świata, z ostateczną zagładą ludzkości. E. Dembowski pisał np.: „A jeśli wódz ludu, Pankracy, kona spozierając na krzyż, to nie kona sprawa ludowa, tylko jej przewódca, który nie był jeszcze ideałem ewangelicznego umiłowania sprawy. Skonał więc, a w jego miejsce tchnący taką miłością, jakiej Chrystus nauczał, wstąpi cały lud w braterskości żyjący. To znaczenie wyrazów ostatnich Pankracego i Nie-Boskiej komedii: „Galilaee vicisti”. W nich pojęcie zupełnej reformy społecznej, którą zwycięstwo żywiołów ludowych sprawi” (Pisma, t. III, s. 443). [przypis redakcyjny]

fałeczny (starop.) — fałszywy. [przypis redakcyjny]

Fałszywe zwierzenia — komedia Marivaux. [przypis redakcyjny]

falandysz — sukno drogie (feinlundisch) i tanie. [przypis redakcyjny]

Falant — dowódca Parteniów, t. j., młodzieży nieprawej, wypędzonej przez Greków po wojnie trojańskiej, założyciel Tarentu. [przypis redakcyjny]

Falbowski — właściwie: Falibowski. „Drudzy tegoż imienia na Wołyniu osiedli, z których Stanisław pisał się na Jana III elekcją” (Niesiecki). [przypis redakcyjny]

Faleryna ją (szablę) beła w ogrodzie zrobiła / Organy na to, aby Orlanda zabiła. — wiedźma Faleryna, królowa Organi, sporządziła czarodziejską szablę, którą miała zabić Orlanda; ten jednak zabrał jej wyczarowany miecz i zniszczył nim zaczarowany jej ogród. [przypis redakcyjny]

falsarucha (starop.) — gatunek sukni. [przypis redakcyjny]

Famagusta — miasto na Cyprze. [przypis redakcyjny]

fama — pogłoska. [przypis redakcyjny]

fama — sława, tu: wzięcie u podróżnych. [przypis redakcyjny]

fama — wieść. [przypis redakcyjny]

familia (łac. rodzina) — tu: niewolnicy domowi. [przypis redakcyjny]

familiant — członek wpływowej rodziny. [przypis redakcyjny]

familiantka — szlachcianka z bogatego i wpływowego rodu. [przypis redakcyjny]

familiant — szlachcic z bogatego i wpływowego rodu. [przypis redakcyjny]

familia święta — rodzina Branickich. [przypis redakcyjny]

familia — tu i dalej: dom panujący [tj. dynastia. Red. WL]. [przypis redakcyjny]

famulus — pogardliwie: służący. [przypis redakcyjny]

famulus — służący, lokaj. [przypis redakcyjny]

fandango — hiszpański taniec narodowy. [przypis redakcyjny]

fandango — odmiana flamenco; hiszp. taniec ludowy o szybkim, dynamicznym tempie wybijanym kastanietami oraz podkutymi specjalnie butami, wykonywany z towarzyszeniem gitary. Partnerzy tańczą osobno, niejako „do siebie”, nie obejmując się; ruchy ich nóg i rąk są niezwykle ozdobne. [przypis redakcyjny]

fanfary (z fr.) — triumfalna melodia wygrywana na instrumentach dętych, blaszanych. [przypis redakcyjny]

fanszlibrowy (z niem. feines Silber) — srebrny. [przypis redakcyjny]

fansznur — lina do podnoszenia bandery na maszt. [przypis redakcyjny]

fantastyczne — mające źródło w kaprysie (fr. de fantaisie); np. pałace, ogrody, zwierzyńce. [przypis redakcyjny]

fantazji — nie chciał psuć ochoty, zabawy. [przypis redakcyjny]

fanty — bielizna i ubrania. [przypis redakcyjny]

fanty — cenne przedmioty, tu: dane w zastaw. [przypis redakcyjny]

fant (z niem.) — rzecz wartościowa. [przypis redakcyjny]

faraona — rodzaj gry hazardowej. [przypis redakcyjny]

faraon — hazardowa gra w karty, niezwykle popularna w Polsce od czasów saskich. [przypis redakcyjny]

Farbę Bugowej, widziałem, krew wody / Nasza zmieniła, prócz pohańskiej szkody — tj.: widziałem, jak nasza krew zmieniła barwę wody Bugu, choć pohańcy nie odnieśli szkody. [przypis redakcyjny]

Farceur (fr.) — komediant. [przypis redakcyjny]

farewell (ang.) — żegnam, do widzenia. [przypis redakcyjny]

farewell, king (ang.) — bądź zdrów, królu. [przypis redakcyjny]

Farewell, miss Iza, farewell! (ang.) — Żegnaj, panno Izo, żegnaj! [przypis redakcyjny]

farewell World (…) King (ang.) — bądź zdrów, świecie [zamiast] królu. [przypis redakcyjny]

farfura (daw.) — porcelana. [przypis redakcyjny]

farfura (daw.) — wyrób fajansowy. [przypis redakcyjny]

farfurki — naczynia fajansowe. [przypis redakcyjny]

farfurowe — fajansowe. [przypis redakcyjny]

Farisas — karžygys, pas arabus-beduinus. [przypis redakcyjny]

far niente (wł.) — bezczynność, lenistwo. [przypis redakcyjny]

farsz — nadziewka. [przypis redakcyjny]

Far — wysepka na wybrzeżu egipskiem, którą Aleksander Wielki połączył groblą z lądem stałym (Aleksandrią). [przypis redakcyjny]

faryna — fr. mąka; tu: rodzaj, gatunek. [przypis redakcyjny]

faryna — mąka; tu: tryb, sposób postępowania, moda. [przypis redakcyjny]

faryna (z fr.) — mączka cukrowa. [przypis redakcyjny]

faryna (z fr.) — mąka. [przypis redakcyjny]

faryny cukrowej — mąki, mączki cukrowej. [przypis redakcyjny]

farys — w krajach arabskich zaszczytny tytuł rycerski; tu w znaczeniu: człowiek o szlachetnych ideałach i wyższych dążeniach. [przypis redakcyjny]

faryzeusze — polityczno–religijne konserwatywne stronnictwo żydowskie w Palestynie, odznaczające się formalistycznym stosunkiem do starych praw i obyczajów religijnych, a w wyniku tego fałszywą, uprawianą na pokaz pobożnością. Wbrew utartemu zwyczajowo przekonaniu, znajdującemu odzwierciedlenie i u Krasickiego, że byli przeciwnikami Jezusa i jego uczniów, wielu faryzeuszy znalazło się wśród chrześcijan (m.in. św. Paweł). [przypis redakcyjny]

fas albo nefas — godziwe czyli niegodziwe. [przypis redakcyjny]

fascykuł — zwój papierów, dokumentów. [przypis redakcyjny]

fashionable (ang.) — modniś, elegant. [przypis redakcyjny]

fashion (ang.) — moda. [przypis redakcyjny]

fasja — wymiar podatku; termin z języka austriackich urzędów skarbowych; podwójną fasję miał płacić według zarządzenia cesarza Józefa II ten, który by nie spędzał w obrębie posiadłości austriackich przynajmniej sześciu miesięcy na rok. [przypis redakcyjny]

fason — [forma B.lp:] krój, formę. [przypis redakcyjny]