Przypisy

wilia (daw.) — wigilia. [przypis edytorski]

Wilia (daw.) — Wigilia. [przypis edytorski]

wilia (daw.) — wigilia. [przypis edytorski]

wilia (daw.) — wigilia; w wilię: w przeddzień. [przypis edytorski]

wilia — dzień poprzedzający. [przypis edytorski]

wiliajut (z ros.) — powiewają, merdają (ogonem). [przypis edytorski]

Wilia — rzeka na Białorusi i Litwie, prawy dopływ Niemna, przepływa przez Wilno. [przypis edytorski]

Wilia — rzeka na terytorium Litwy, prawy dopływ Niemna. [przypis edytorski]

wilia — wigilia, dzień bezpośrednio poprzedzający jakieś święto a. wydarzenie. [przypis edytorski]

wilia, wigilia — dzień poprzedzający coś. [przypis edytorski]

wilia — wigilia, dzień poprzedzający jakąś datę. [przypis edytorski]

wilia — wigilia, dzień poprzedzający święto. [przypis edytorski]

wilia — wigilia, przeddzień, wstęp. [przypis edytorski]

Wilia — Wigilia. [przypis edytorski]

wilię (daw.) — wigilia; dzień poprzedzający inny, szczególnie ważny. [przypis edytorski]

Wilii — tu rytm wiersza sugeruje dawną trzysylabową wymowę: Wi-li-ji. [przypis edytorski]

Wilii — ze względu na melodię wiersza wyraz ten należy czytać jako trzysylabowy: Wi-li-i. [przypis edytorski]

Wilija, dziś Wilia, litew. Neris — najdłuższy dopływ Niemna, przepływa przez Wilno i Kowno. [przypis edytorski]

Wilija — dziś: Wilia. [przypis edytorski]

Wilij — dziś popr. forma D.: Wilii. [przypis edytorski]

wilijny — wigilijny. [przypis edytorski]

Wilja, dziś popr. Wilia, litew. Neris — najdłuższy dopływ Niemna, przepływa przez Wilno i Kowno. [przypis edytorski]

wilkierz (hist., z niem.) — w dawnej Polsce: przepis prawny uchwalony przez radę miejską. [przypis edytorski]

wilki kuchenne — rozwidlone pręty, na których obraca się rożen. [przypis edytorski]

Wilkoński, August (1805–1852) — satyryk; autor zbioru humoresek Ramoty i ramotki literackie. [przypis edytorski]

Wilkoński, Zygmunt (1832–1882) — polski przedsiębiorca i prawnik, twórca pierwszej na Kujawach cukrowni w Janikowie. [przypis edytorski]

Wilkowi — poddani Wilka. [przypis edytorski]

Wilk stepowy — powieść Hermanna Hessego (1877–1962), opublikowana w 1927 r. [przypis edytorski]

Wilk stepowy — wyd. w 1927 najsłynniejsza powieść niemieckiego prozaika i poety Hermanna Hessego, laureata nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1946). [przypis edytorski]

wilku — dziś popr. forma C. lp: wilkowi. [przypis edytorski]

wilkum (z niem. willkommen: witać) — powitanie. [przypis edytorski]

wilku — popr. forma C. lp: wilkowi. [przypis edytorski]

willa Hadriana pod Tivoli — rozległa rezydencja rzym. cesarza Hadriana, zbudowana w latach 118–134 w Tivoli, ok. 30 km od Rzymu, składająca się z zespołu budowli rozlokowanych w sztucznie urozmaiconym krajobrazie, na obszarze ok. 1 km². [przypis edytorski]

willa Hadriana w Tivoli — rozległa rezydencja rzym. cesarza Hadriana, zbudowana w latach 118–134 w Tivoli, ok. 30 km od Rzymu, składająca się z zespołu budowli rozlokowanych w sztucznie urozmaiconym krajobrazie, na obszarze ok. 1 km². [przypis edytorski]

willa Mellini — piętnastowieczna willa rzymska. [przypis edytorski]

willa Mills — XVII-wieczna willa na rzymskim wzgórzu Palatyn, kupiona w 1818 przez Charlesa Millsa; rozebrana na pocz. XX w., aby umożliwić wykopaliska na stanowisku archeologicznym. [przypis edytorski]

Willamowitz-Möllendorf, Ulrich von (1848–1931) — niemiecki filolog klasyczny, badacz antyku. [przypis edytorski]

willa „Tofana” — nawiązanie do postaci Giulii Tofany, straconej w Rzymie w 1659 roku za wieloletnie dostarczanie sporządzanej na bazie arszeniku trucizny, tzw. Aqua Tofana, kobietom, które chciały się pozbyć okrutnych mężów. [przypis edytorski]

Wille, Bruno (1860–1928) — niem. pisarz, filozof, kaznodzieja ewangelicki, założyciel stowarzyszenia Freie Volksbühne; autor powieści oraz utworów autobiograficznych i filozoficznych, m.in. Einsiedler und Genosse („Pustelnik i towarzysz”, 1897); za swoje przekonania siedział w więzieniu w Friedrichshagen „Pod pruskim orłem”; w utworze: Das Gefangnis zum Preussischen Adler. Eine Selbsterlebte Schildbürgerei. Mit einem Bill das Gefangnisses (Jena 1914) sportretował Przybyszewskiego w postaci bohatera nazwanego Przski, wyśmiewając się z jego wymowy i stylu życia. [przypis edytorski]

Wille (niem.) — wola. [przypis edytorski]

Wille zur Macht (niem.) — wola czynu. [przypis edytorski]

Wille zur Macht (niem.) — wola czynu, termin stworzony przez Fryderyka Nietzschego. [przypis edytorski]

Williamek (daw.) — polskie spieszczenie anglosaskiego imienia William. [przypis edytorski]

Williams, Edward (1793–1822) — emerytowany oficer, przyjaciel Shelleya. [przypis edytorski]

Willi (daw.) — spolszczona (dziś niepoprawna) pisownia anglosaskiego imienia Willie a. Willy, będącego zdrobnieniem imienia William. [przypis edytorski]

Willis, Thomas (1621–1675) — ang. prof. anatomii w Oxfordzie. [przypis edytorski]

will keiner die ringende Seele entbinden — Will mir keiner im Todeskampf beistehen? [przypis edytorski]

Willkomen (niem.) — witajcie. [przypis edytorski]

willkommen (niem.) — witamy. [przypis edytorski]

Willstätter, Richard Martin (1872–1942) — chemik niemiecki, laureat Nagroda Nobla (1915) za badania barwników roślinnych, zwłaszcza chlorofilu; prowadził badania nad syntezą związków organicznych z prostszych substratów, w ramach badań nad przetwarzaniem drewna zajmował się jego scukrzaniem. [przypis edytorski]

Willy (1856–1931) — właśc. Henry Gauthier-Villars; francuski pisarz i dziennikarz, autor czterotomowej powieści-pamiętnika z lat 1900–1904 — Klaudyny, która została jedynie przez niego zredagowana, a za jego namową napisana i ubarwiona erotycznymi wątkami przez jego żonę, Sidonię-Gabriellę Colette. [przypis edytorski]

Willy (1856–1931) — właśc. Henry Gauthier-Villars; francuski pisarz i dziennikarz, autor czterotomowej powieści-pamiętnika z lat 1900–1904 pt. Klaudyna, która została jedynie przez niego zredagowana, a za jego namową napisana i ubarwiona erotycznymi wątkami przez jego żonę, Sidonię-Gabriellę Colette. [przypis edytorski]

Wilno — historyczna i obecna stolica Litwy; w latach 1922–1939 należało do Polski i było stolicą województwa. [przypis edytorski]

Wilson, Archdale (1803–1874) — brytyjski oficer, uczestnik drugiej wojny brytyjsko-sikhijskiej, za udział w tłumieniu powstania sipajów m.in. w zdobyciu Delhi (14–21 września 1857) i uwolnieniu Lucknow od oblężenia (27 listopada 1857) otrzymał tytuł szlachecki. [przypis edytorski]

Wilson, Thomas Woodrow (1856–1924) — amerykański mąż stanu, od 1912 prezydent; wprowadził liczne reformy społeczno-ekonomiczne, w polityce międzynarodowej propagował doktrynę o prawie narodów do samostanowienia. [przypis edytorski]

Wilson, Thomas Woodrow (1856–1924) — amerykański mąż stanu, od 1912 prezydent; zasłużył się wprowadzeniem licznych reform społeczno-ekonomicznych, a w polityce międzynarodowej propagowaniem doktryny o prawie narodów do samostanowienia. W orędziu do Kongresu USA 8 stycznia 1918 przedstawił sformułowany w czternastu punktach program pokojowy, którego realizacja miała zapewnić sprawiedliwość na świecie po I wojnie światowej (m.in. dzięki uznaniu prawa do samostanowienia narodów) oraz zapobiec przyszłym wojnom. Trzynasty punkt deklaracji Wilsona dotyczył Polski, mówił o potrzebie stworzenia niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą oraz zagwarantowaną przez konwencję międzynarodową integralnością terytorialną odtworzonego państwa. 5 października 1918 kanclerz Rzeszy, Maksymilian Badeński uznał tę listę za podstawę rokowań pokojowych, co doprowadziło do rozejmu kończącego I wojnę światową. [przypis edytorski]

Wilson, Thomas Woodrow (1856–1924) — amerykański mąż stanu, od 1912 prezydent; zasłużył się wprowadzeniem licznych reform społeczno-ekonomicznych, a w polityce międzynarodowej — propagowaniem doktryny o prawie narodów do samostanowienia. [przypis edytorski]

Wilson, Thomas Woodrow (1856–1924) — amerykański mąż stanu, prezydent (1913–1917; 1917–1921); po wybuchu I wojny światowej jako prezydent USA ogłosił deklarację neutralności (7 grudnia 1914); podczas drugiej kadencji, w 1917, po ujawnieniu przechwyconej tajnej depeszy niemieckiej proponującej rządowi Meksyku sojusz przeciwko Entencie i Stanom Zjednoczonym oraz rozpoczęciu przez Niemcy nieograniczonej wojny podwodnej przeciw amerykańskim statkom na Atlantyku, opinia amerykańska zmieniła zdanie, Wilson porzucił politykę neutralności i doprowadził do wypowiedzenia wojny państwom centralnym. [przypis edytorski]

w ilu francuskich tornistrach leży patent na pułkownika, jenerała albo i marszałka — Napoleon Bonaparte mawiał: „Każdy francuski żołnierz nosi w swoim tornistrze buławę marszałka Francji”, co oznaczało, że do awansu nawet na najwyższe stopnie nie jest konieczne szlacheckie pochodzenie, jak niegdyś w armii królewskiej, lecz decydują o nim indywidualne zasługi. [przypis edytorski]

Wil — William Szekspir. [przypis edytorski]

wilżyć — zwilżać. [przypis edytorski]

Wimbledon — dzielnica w południowej części Londynu. [przypis edytorski]

wim (gw.) — wiem. [przypis edytorski]

W imię was prawdy zaklinam — inaczej: zaklinam was w imię prawdy (szyk przestawny). [przypis edytorski]

Wiminal — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu. [przypis edytorski]

Wiminal właśc. Wiminał (łac. Collis Viminalis) — noszące nazwę od porastających je wierzb (łac. vimen) wzgórze, jedno z siedmiu wzgórz Rzymu (pozostałe to: Awentyn, Celius, Eskwilin, Kapitol, Kwirynał i Palatyn), znajdujące się w śr.-wsch. części miasta, między Kwirynałem i Eskwilininem, pierwotnie zamieszkałe przez Sabinów; u jego podnóża znajdował się kanał ściekowy (łac. Cloaca Maxima); na Wiminale stanęły termy Dioklecjana. [przypis edytorski]

winąć (daw.) — wić. [przypis edytorski]

winąć — rozwinąć, spleść. [przypis edytorski]

winąć się (daw.) — wić się. [przypis edytorski]

winąć się — owinąć się, snuć się. [przypis edytorski]

winąć — wiązać, splatać. [przypis edytorski]

wina (daw.) — grzywna, kara pieniężna. [przypis edytorski]

wina (daw.) — tu: przyczyna. [przypis edytorski]

Wina i kara — ros. Преступле́ние и наказа́ние (Priestuplienije i nakazanije) w przyjętym tłumaczeniu na polski: Zbrodnia i kara, powieść Fiodora Dostojewskiego z 1866 r. [przypis edytorski]

Wina i kara — właśc. Zbrodnia i kara (ros. Преступление и наказание), powieść Fiodora Dostojewskiego z roku 1866. [przypis edytorski]

Wina ojca idzie w syna (…) — można tu dostrzec motyw, który z pism Krasińskiego zaczerpnął Szujski, współtwórca krytycznej szkoły historycznej krakowskiej. Szujski opublikował pełen patriotycznej goryczy list Krasińskiego do ojca pisany z Florencji 26 stycznia 1836 r., w którym padają m.in. słowa: „Strasznymi bywają zapisy czynione przez przodków: zdrowie, choroba — materialnie, radość, smutek — moralnie, i jeszcze kara lub chwała. My w testamencie dostali tylko wypłatę długów”. [przypis edytorski]

Wina, wina, wina dzban, to mi radca, to mi pan! — fragm. partii wokalnej z VII sceny operetki Nocleg w Apeninach Aleksandra Fredry i Stanisława Moniuszki. [przypis edytorski]

Wincenty á Paulo (1581–1660) — święty Kościoła Katolickiego, ksiądz, założyciel zgromadzeń lazarystów i szarytek. [przypis edytorski]

Wincenty a Paulo (1581–1660) — francuski ksiądz katolicki, opiekun sierot i ubogich, założyciel zgromadzeń misjonarzy i szarytek; święty Kościoła katolickiego (1737). [przypis edytorski]

Wincenty krakowski — mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem. [przypis edytorski]

Wincenty z Szamotuł (zm. 1332) — wojewoda poznański, brał udział w bitwie pod Płowcami. [przypis edytorski]

wincerada — płaszcz nieprzemakalny noszony przez marynarzy. [przypis edytorski]

winchester — amerykański karabin powtarzalny produkowany przez Winchester Repeating Arms Company, którego kolejne wersje cieszyły się popularnością na przełomie XIX i XX w. [przypis edytorski]

Winchester — miasto w płd. Anglii, ok. 100 km na płd.-zach. od Londynu; jedno z najważniejszych miast Anglii do podboju przez Normanów w XI w. [przypis edytorski]

Winchester — miasto w Stanach Zjednoczonych (w stanie Wirginia); założone w roku 1802. [przypis edytorski]

winch — kabestan a. wciągarka, tu chyba urządzenie do wciągania łodzi na brzeg. [przypis edytorski]

Winckelmann, Johann Joachim (1717–1768) — niemiecki archeolog i historyk sztuki, autor dzieła Dzieje sztuki starożytnej, propagator neoklasycyzmu. Był homoseksualny, zaś jego pisma na temat estetyki cechuje otwarty homoerotyzm. [przypis edytorski]

Winckelmann, Johann Joachim (1717–1768) — niemiecki archeolog i historyk sztuki, propagator klasycyzmu. [przypis edytorski]

winczester — strzelba produkowana przez Winchester Repeating Arms Company, której kolejne wersje cieszyły się popularnością na przełomie XIX i XX w. [przypis edytorski]

winda (niem: Winde) — tu: dźwig, żuraw portowy. [przypis edytorski]

Windelband, Wilhelm (1848–1915) — filozof niemiecki, przedstawiciel neokantyzmu, założyciel tzw. szkoły badeńskiej; od 1903 wykładowca na uniwersytecie w Heidelbergu. [przypis edytorski]

Windelband, Wilhelm (1848–1915) — niemiecki filozof, neokantysta, założył szkołę badeńską (zob. neokantyzm). [przypis edytorski]

Windelband, Wilhelm (1848–1915) — niemiecki filozof, przedstawiciel neokantyzmu. [przypis edytorski]

windelicki — od nazwy plemienia Słowian zach. Windelitów, identyfikowanych z Połabianami, zajmującymi tereny między Odrą a Łabą, obszary Bawarii, sięgając na płn. Hamburga i być może ujścia Odry, zaś na płd. Tyrolu. [przypis edytorski]

windować (pot.) — wnosić na górę, podnosić coś ciężkiego. [przypis edytorski]

windować — wnosić coś na górę. [przypis edytorski]

windowy — przym. od rzecz. winda. [przypis edytorski]

Windsbraut — Sturm. [przypis edytorski]

Windsor — ang. miasto na zach. od Londynu, słynne z Zamku Windsor, głównej rezydencji królów Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

winduga — miejsce składowania drzewa spławnego. [przypis edytorski]