Przypisy

abo (starop.) — albo. [przypis edytorski]

abo (starop.; gw.) — albo. [przypis edytorski]

aby białą płcią bydź miała (starop.) — że miałaby być białą płcią; tj. że miałaby być kobietą. [przypis edytorski]

abych (starop.) — abym, żebym. [przypis edytorski]

aby mu urazy ukradkiem dane nie przyniosły razy (starop.) — aby ukradkiem dane razy nie przyniosły mu urazy; tj. aby nie uraziły go ukradkiem (przez przeciwnika) zadane ciosy. [przypis edytorski]

aby się beła jako ratowała (starop.) — żeby się jakoś ratowała. [przypis edytorski]

aby się przez mię twych niecnót zemściło (starop.) — aby się [niebo] przeze mnie zemściło za twe niecnotliwe [tj. występne] czyny. [przypis edytorski]

ać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; znaczenie: a, a wtedy. [przypis edytorski]

ać (starop.) — tu: niech. [przypis edytorski]

a coby drugi (…) miał się o pomoc do swoich obrócić (starop.) — a jak kto inny mógłby się do swoich zwrócić o pomoc. [przypis edytorski]

a co nad nawyższe (starop.) — a co najważniejsze; a przede wszystkim. [przypis edytorski]

aczbymci (starop.) — chociaż bym. [przypis edytorski]

acz ci i owo zły (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci; znaczenie: jednak ci i tamten (jest) zły; jednakże i tamten (jest) zły. [przypis edytorski]

acześ nie rycerz (starop.) — choć nie jesteś rycerzem; chociaż nie rycerz z ciebie (ale mistrz ciesielski itd.). [przypis edytorski]

acz (starop.) — aczkolwiek; jednakże. [przypis edytorski]

acz (starop.) — a jednak; chociaż. [przypis edytorski]

acz (starop.) — chociaż. [przypis edytorski]

afekt (starop.) — uczucie. [przypis edytorski]

albobym puklerzem (…) się stała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: albo stałabym się puklerzem (tj. tarczą). [przypis edytorski]

ale a. ali (starop.) — tu: oto. [przypis edytorski]

ale co wiedzieć, co myśli (starop.) — ale nie wiadomo, co myśli. [przypis edytorski]

ale nie przeto (…) czuje (starop.) — szyk przestawny; inaczej: ale nie czuje przez to (z tego powodu). [przypis edytorski]

ale to na stronę (starop.) — ale to na bok; ale o tym nie mówmy. [przypis edytorski]

alić (starop.) — i oto, oto. [przypis edytorski]

aliści (starop.) — jednakże. [przypis edytorski]

ali (starop.) — ale (tylko w rymie). [przypis edytorski]

aliż (starop.) — dopóki. [przypis edytorski]

alteracja (starop.) — zdenerwowanie, wzburzenie. [przypis edytorski]

ani dnia czekała (starop.) — nawet nie czekała dnia (aż dzień wstanie). [przypis edytorski]

ani sam wzwie (starop.) — ani się spostrzeże. [przypis edytorski]

ani tak mów (starop.) — nawet tak nie mów. [przypis edytorski]

ani wzwiesz (starop.) — ani się spostrzeżesz. [przypis edytorski]

a niźli (starop.) — aniżeli; niż. [przypis edytorski]

a niżbym (…) doczekała (starop.) — niżbym doczekała; zanim bym doczekała. [przypis edytorski]

a niżli (starop.) — aniżeli; niż. [przypis edytorski]

anjele Gabryjele (starop.) — forma W.lp; dziś: aniele Gabrielu. [przypis edytorski]

anjeli (starop.) — dziś: anieli. [przypis edytorski]

ano (starop.) — ale, a tylko, a przecież. [przypis edytorski]

ano (starop.) — tu: choć, chociaż. [przypis edytorski]

antałek (starop.) — mała beczułka. [przypis edytorski]

Antyochiiey (starop.) — Antiochii; Antiochijej dostali: zdobyli Antiochię. [przypis edytorski]

a ono (starop.) — tu: a oto; i oto. [przypis edytorski]

a oraz (starop.) — a także. [przypis edytorski]

armata (starop.) — tu: armada, flota. [przypis edytorski]

armata (starop.) — tu: flota. [przypis edytorski]

armonia (starop.) — harmonia. [przypis edytorski]

aśćka (starop.) — popularny skrót zwrotu grzecznościowego w odniesieniu do kobiety: Waszmość, co z kolei było skrótem od: Wasza Miłość. [przypis edytorski]

a samem (starop.) — tu: a im samym [tj. walczącym]. [przypis edytorski]

asińdziej (starop.) — skrót od zwrotu grzecznościowego: waszmość-dobrodziej. [przypis edytorski]

asindziej (starop.) — skrót od zwrotu grzecznościowego: waszmość-dobrodziej. [przypis edytorski]

a (starop.) — i, oraz. [przypis edytorski]

atoli (starop.) — mianowicie. [przypis edytorski]

ato (starop.) — za to; natomiast. [przypis edytorski]

a wżdy już lat przeszło wiele (starop.) — a przecież już minęło wiele lat. [przypis edytorski]

ażali (starop.) — czyż. [przypis edytorski]

aż kiedy (starop.) — tu: dopóki. [przypis edytorski]

aż w niedzielę (starop.) — dopiero w niedzielę. [przypis edytorski]

aza, azali (daw., starop.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

aza, azaś (starop.) — czy, czyż; alboż, może (często używane w pytaniach retorycznych) [przypis edytorski]

azali (starop.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

azaś nie czytał (starop.) — czyś nie czytał; czy nie czytałeś. [przypis edytorski]

azaś (starop.) — czyś; czy jesteś. [przypis edytorski]

aza (starop.) — czy, czy też. [przypis edytorski]

aza (starop.) — czy; czy też. [przypis edytorski]

aza (starop.) — czy, czyż, alboż; może. [przypis edytorski]

aza (starop.) — czy. [przypis edytorski]

azaż a. aza (starop.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

azaż (starop.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

azaż (starop.) — czyż. [przypis edytorski]

azaż (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; aza: czy, czy też. [przypis edytorski]

azaż (starop.) — przecież; czyż. [przypis edytorski]

baczenie (starop.) — rozwaga, uwaga, czujność. [przypis edytorski]

baczenie (starop.) — tu: rozum. [przypis edytorski]

baczenie (starop.) — uwaga, rozwaga; z baczeniem: rozważnie, czujnie. [przypis edytorski]

baczny (starop.) — uważny, rozumny. [przypis edytorski]

baczyć drugi i rozumieć drugi (starop.) — tu: konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; znaczenie: ktoś inny zauważa to i rozumie dobrze. [przypis edytorski]

bada i umysł (starop.) — bada nawet umysł. [przypis edytorski]

bajać (starop.) — opowiadać baśnie, zmyślać. [przypis edytorski]

bał się w swych ludziach iakiey wielkiey szkody (starop.) — bał się, że jego ludzie doznają jakiejś wielkiej szkody (krzywdy, uszczerbku). [przypis edytorski]

bałwany (starop.) — bałwanami; falami. [przypis edytorski]

bałwany (starop.) — bożki pogańskie; tu: niechrześcijańska religia. [przypis edytorski]

barwierz (starop.) — balwierz, golarz; felczer. [przypis edytorski]

barzoście to śmieli (starop.) — bardzo jesteście śmiali (grzecznościowa forma lm.; bardzo jesteś śmiały). [przypis edytorski]

barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]

barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]

bawić się czym (starop.) — zajmować się czym. [przypis edytorski]

bawić się gdzie (starop.) — przebywać gdzie. [przypis edytorski]

bawić się (starop.) — tu: zwlekać. [przypis edytorski]

bawić się (starop.) — zajmować się czym; tu: zwlekać. [przypis edytorski]

bawić się (starop.) — zwlekać. [przypis edytorski]

będąc w baczeniu uniosły (starop.) — tracąc kontakt z rzeczywistością, rozsądek. [przypis edytorski]

będą winni (starop.) — będą mieli powinność. [przypis edytorski]

będzieć pomocna (starop.) — skrót od: będzie ci pomocna. [przypis edytorski]

będzielić długo bujał (starop.) — czy ci długo pożyje. [przypis edytorski]

będzie przykładem inszem (starop.) — będzie przykładem dla innych. [przypis edytorski]

będziewa oba (starop.) — będziemy oboje. [przypis edytorski]

beło (…) opatrzono (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: opatrzono wcześniej (uprzednio, kiedyś itp.). [przypis edytorski]

beł za więźnia wiedziony (starop.) — był prowadzony jako więzień (w charakterze więźnia). [przypis edytorski]

bespiecznie (starop.) — bezpiecznie; tu: nie zachowując pieczy, nieostrożnie, zuchwale. [przypis edytorski]

bez braku (starop.) — bez wyjątku. [przypis edytorski]