Przypisy

ubi bene, ibi patria (łac.) — gdzie dobrze, tam ojczyzna. [przypis edytorski]

ubi genus, ubi rura (łac.) — na wieś, skąd gatunek (dosł. gdzie gatunek, gdzie wieś); także: Ubi genus ubi rura / Sic asinum vocat natura: wieś określa pochodzenie, osła przyzywa jego natura. [przypis edytorski]

ubikacja (daw., z łac.) — miejsce; pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja (daw., z łac.) — pomieszczenie (o dowolnym przeznaczeniu), miejsce. [przypis edytorski]

ubikacja (daw., z łac.) — pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja (daw., z łac.) — tu: pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja (z łac.; daw.) — miejsce. [przypis edytorski]

ubikacja (z łac., daw.) — pomieszczenie. [przypis edytorski]

ubikacja (z łac.) — tu daw.: pomieszczenie, salka. [przypis edytorski]

ubikacja (z łac. ubicato: usytuowany, umiejscowiony) — tu: miejsce. [przypis edytorski]

ubi leones (łac.) — [tam] gdzie [mieszkają] lwy; starożytne wyrażenie oznaczające nieznane kraje. [przypis edytorski]

ubi leones (łac.) — tam, gdzie [mieszkają] lwy; zwrot oznaczający dalekie, nieznane krainy. [przypis edytorski]

ubi pater sum, ibi Patria (łac.) — gdzie jestem ojcem, tam (moja) ojczyzna. [przypis edytorski]

ubi patria, ibi bene (łac.) — gdzie ojczyzna, tam [jest] dobrze; nawiązanie do łacińskiej sentencji: ibi patria, ubi bene (tam ojczyzna, gdzie [jest] dobrze). [przypis edytorski]

udelektować (z łac. delectare) — sprawić przyjemność, rozkosz. [przypis edytorski]

udeterminowane (łac.) — postanowione. [przypis edytorski]

ukontentowanie (daw., z łac.) — zadowolenie. [przypis edytorski]

ukontentowanie (z łac.) — zadowolenie. [przypis edytorski]

ukontentowanie (z łac.) — zadowolenie, radość. [przypis edytorski]

Ulikses, właśc. Ulisses (łac.; mit. gr.) — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, słynny ze sprytu król Itaki, przeklęty przez Posejdona, boga mórz, podróżował przez 10 lat po świecie, nie mogąc trafić do domu. [przypis edytorski]

Ulisses (łac.; mit. gr.) — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, słynny ze sprytu król Itaki. [przypis edytorski]

Ulisses (łac.; mit. gr.) — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, słynny ze sprytu król Itaki; towarzysze Ulissa ukochali swe zezwierzęcenie: na jednej z wysp czarodziejka Kirke zmieniła jego towarzyszy w świnie. [przypis edytorski]

Ulixes (łac.) — Ulisses, Odyseusz. [przypis edytorski]

ultima ratio (łac.) — ostateczny środek. [przypis edytorski]

ultima ratio (łac.) — ostatni argument, środek ostateczny. [przypis edytorski]

ultima ratio (łac.) — ostatni argument, środek ostateczny. [przypis edytorski]

ultima ratio theologorum (łac.) — ostateczny argument teologów. [przypis edytorski]

Ultima Thule (łac.) — wg staroż. Greków wyspa położona na północ od Brytanii, uchodząca za kraniec świata, niekiedy identyfikowana z Islandią. [przypis edytorski]

ultimatum (z łac. ultimus: ostatni) — ostateczna propozycja, żądanie. [przypis edytorski]

ultimum vale (łac.) — ostatnie pożegnanie. [przypis edytorski]

ultissimum (łac.) — najbardziej ostateczne. [przypis edytorski]

ultramontanizm (z łac. ultramontanus: znajdujący się za górami) — pogląd głoszący, że polityka lokalnych kościołów rzymskokatolickich powinna być podporządkowana decyzjom papieża (którego siedziba znajduje się stale w Watykanie, a więc „za górami”; stąd nazwa); ultramontanizm jest więc stanowiskiem oznaczającym usztywnienie doktryny kościoła katolickiego oraz centralizację władzy kościelnej; jego powstanie jako prądu myślowego wiąże się z wystąpieniem papieża Piusa VI potępiającym rewolucyjną Francję w 1791 r., a głównym teoretykiem ultramontanizmu był Joseph de Maistre (1753–1821); ultramontańska dusza przen.: dusza niezwykle religijna, dusza dewotki. [przypis edytorski]

ultramontanizm (z łac. ultramontanus: znajdujący się za górami) — pogląd głoszący, że polityka lokalnych kościołów rzymskokatolickich powinna być podporządkowana decyzjom papieża (którego siedziba znajduje się stale w Watykanie, a więc „za górami”; stąd nazwa); ultramontanizm jest więc stanowiskiem oznaczającym usztywnienie doktryny Kościoła katolickiego oraz centralizację władzy kościelnej. [przypis edytorski]

ultra posse nemo obligatur (łac.) — nikt nie jest zobowiązany czynić więcej, niż może. [przypis edytorski]

ultymatywnie (z łac.) — przez postawienie ultimatum, ostatecznego żądania popartego groźbą. [przypis edytorski]

Umbilicus Orbis terrarum (łac.) — pępek całego świata (dosł.: kręgu ziemi); na Forum Romanum w Rzymie stał okrągły, ceglany monument, zwany Umbilicus urbis Romae (pępek miasta Rzymu), wyznaczający centrum miasta; w tym samym miejscu znajdowała się podziemna struktura o nazwie Mundus (świat), uważana za wejście do podziemnej krainy zmarłych. [przypis edytorski]

umbra (łac.) — cień; duch (zmarłego). [przypis edytorski]

unaminiter (łac.) — jednogłośnie. [przypis edytorski]

unanimes in domo (łac.) — zgodni w domu; zwrot z Ps 67, 7: Deus qui inhabitare facit unanimes in domo (w tłum. Wujka: „Bóg, który czyni, że mieszkają jednych obyczajów w domu”), występujący jako fragment mszy na Zielone Świątki w rycie rzymskim. [przypis edytorski]

unanimitate (łac.) — jednogłośnie, jednomyślnie. [przypis edytorski]

unanimitate (łac.) — jednogłośnie. [przypis edytorski]

unanimitate (łac.) — jednomyślnie, jednogłośnie. [przypis edytorski]

una poenitentium (łac.) — jedna z pokutnic. [przypis edytorski]

una salus victis nullam sperare salutem. (łac.) — jedyny ratunek zwyciężonych: nie spodziewać się znikąd ratunku. (Wergiliusz, Eneida II, w. 354). [przypis edytorski]

unctuarium (łac.) — pomieszczenie w łaźni służące do masażu i namaszczania ciała. [przypis edytorski]

unde malum (łac.) — skąd [pochodzi] zło. [przypis edytorski]

unde versus (łac.) — stąd wiersz. [przypis edytorski]

unguibus et rostro (łac.) — szponami i dziobem. [przypis edytorski]

universale (łac., l.mn. universalia) — powszechnik; termin filozoficzny będący odpowiednikiem nazwy i pojęcia ogólnego: coś, co obejmuje wszystkie wspólne cechy pewnego zbioru rzeczy jednostkowych; w średniowieczu prowadzono spór o uniwersalia, pomiędzy realizmem pojęciowym, według którego uniwersalia istnieją jako realne byty (łac. res universales), stanowiące jak gdyby idealne pierwowzory konkretnych przedmiotów, a nominalizmem, który głosił, że uniwersalia nie istnieją realnie, a są jedynie nazwami (łac. nomina), abstrakcjami językowymi; umiarkowana postać nominalizmu to konceptualizm, według którego powszechniki istnieją, ale tylko jako pojęcia w ludzkim umyśle, tworzenie uogólnień to sposób umysłowej organizacji obrazu świata. [przypis edytorski]

univira (łac.) — kobieta zamężna tylko raz. [przypis edytorski]

Unusquique mavult credere, quam judicare (łac.) — każdy woli wierzyć, niż wydawać własny sąd (Seneka, O życiu szczęśliwym I 4). [przypis edytorski]

unus tenor (łac.) — nad jedną treścią, nad jedną zawartością. [przypis edytorski]

urbi et orbi (łac.) — dosł. miastu i światu (formuła błogosławieństwa wygłaszanego przez papieża w Rzymie podczas ważnych uroczystości katolickich); tu: całemu światu. [przypis edytorski]

urbi et orbi! (łac.) — miastu i światu (dziś formuła błogosławieństwa papieskiego). [przypis edytorski]

urbi et orbi (łac.) — miastu i światu (formuła używana w odniesieniu do błogosławieństwa udzielanego przez papieża po uroczystej mszy w Niedzielę Wielkanocną w Rzymie). [przypis edytorski]

urbi et orbi (łac.) — miastu i światu. [przypis edytorski]

urbs Woligost apud urbaniores vocatur Julia Augusta propter urbis conditorem Julium Cesarem: (łac.) — miasto Woligoszcz przez wykształconych nazywane jest Julia Augusta, z powodu założenia go przez Juliusza Cezara. [przypis edytorski]

ursus (łac.) — niedźwiedź. [przypis edytorski]

usque ad finem (łac.) — aż do końca. [przypis edytorski]

usque ad mortem (łac.) — aż do śmierci. [przypis edytorski]

Usque quo Domine oblivisceris me in finem (łac.) — Jak długo, Panie, całkiem nie będziesz o mnie pamiętał; Psalm 13. [przypis edytorski]

ut aliquid fecisse videatur (łac.) — aby się zdawało, że coś się robi (Laktancjusz, Divinae Institutiones (Ustanowienia Boże) VII 4.1; cytat niedokładny). [przypis edytorski]

ut aliquid fieri videatur (łac.) — aby było widać, że coś zostało zrobione; placebo. [przypis edytorski]

ut aliquid fieri videotur (łac.) — aby było widać, że coś zostało zrobione. [przypis edytorski]

ut desint vires, tamen est laudanda voluntas (łac.) — przysłowie: „Chociaż brakuje sił, trzeba pochwalać chęci” (źródło: Owidiusz, Ex Ponto, w: Epistulae III 4,79). [przypis edytorski]

utensylia (z łac.) — rzeczy użyteczne; narzędzia, sprzęt, przybory. [przypis edytorski]

utensylia (z łac. utensilia) — rzeczy użyteczne; narzędzia, sprzęt, przybory. [przypis edytorski]

uterus (łac.) — macica. [przypis edytorski]

utile cum dulci (łac.) — przyjemne z pożytecznym. [przypis edytorski]

utile dulci (łac.) — właśc. utile dulci miscere: łączyć przyjemne z pożytecznym. [przypis edytorski]

Utinam falsus vates sim! (łac.) — Obym był fałszywym prorokiem! [przypis edytorski]

utinam sim falsus vates (łac.) — chciałbym się mylić. [przypis edytorski]

uti possidetis (łac.) — co posiadasz; zasada prawa międzynarodowego, wg której kończy się konflikt zbrojny z zachowaniem aktualnego stanu posiadania. [przypis edytorski]

Ut quid Deus repulisti in finem (łac.) — Dlaczego, Boże, odrzuciłeś na wieki; Psalm 74. [przypis edytorski]

utrum virgo Maria semen emiserit in copulatione cum Spiritu Sancto (łac.) — czy Maria Panna wydzieliła nasienie podczas stosunku z Duchem Świętym. [przypis edytorski]

ut salvat (łac.) — aby uratować. [przypis edytorski]

ut ventri bene sit et iis, quae sub ventre sunt (łac.) — aby dobrze było brzuchowi oraz temu, co znajduje się poniżej brzucha. [przypis edytorski]

uxor (łac.) — żona; tu B. lp. uxorem: żonę. [przypis edytorski]

uzurpacja (z łac.) — bezprawne przywłaszczenie sobie władzy. [przypis edytorski]