Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 10622 przypisów.
Szlązak — dziś popr.: Ślązak. [przypis edytorski]
Szlązk — dziś popr.: Śląsk. [przypis edytorski]
szla a. szleja — prosta uprząż z rzemiennych lub parcianych pasów. [przypis edytorski]
szlabanek — rozkładany, prosty mebel służący w dzień za ławę do siedzenia, a w nocy za łóżko. [przypis edytorski]
szlachcica, z żydem, z psem, na drogoskazie wiszących — buntownicy ukraińscy (hajdamacy) wieszali szlachcia, Żyda i psa w jednym miejscu, co miało symbolizować ich pogardę. [przypis edytorski]
szlachcic chodaczkowy — ubogi, prosty szlachcic. [przypis edytorski]
szlachcic, zajmując stanowisko handlowe, poświęcał swoje przesądy szlacheckie — w daw. Polsce szlachcicowi nie wypadało zajmować się handlem. [przypis edytorski]
Szlacheccy synowie zlękli się historii — nawiązanie, podobnie jak tytuł rozdziału A tyś zląkł się, syn szlachecki! do wiersza Juliusza Słowackiego Odpowiedź na Psalmy przyszłości, będącego polemiką z postawą ideową Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]
szlachetczyzna (…) wojowała Moskwę, Niemce, Ordę i Sułtany — Rzeczpospolita szlachecka prowadziła wojny z Rosją, Niemcami, tatarską Ordą i sułtanami tureckimi. [przypis edytorski]
Szlachetna nędza, oto co mi pozostało — fragment z Zairy Woltera (akt I, sc. 4). [przypis edytorski]
szlachetniéj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]
szlachetniej jak — dziś popr.: szlachetniej niż. [przypis edytorski]
szlachetniejszą dawałam ci duszę — sens: zdawało mi się, że masz szlachetniejszą duszę. [przypis edytorski]
szlachta okoliczna — drobna, uboga szlachta, zamieszkująca wsie szlacheckie, zwane okolicami, i utrzymująca się z własnej pracy na roli. [przypis edytorski]
szlachta są — dziś popr.: szlachta jest; szlachcice są. [przypis edytorski]
szlachta wszelka — w innym tłum.: ogół rycerstwa. [przypis edytorski]
szlachta zagonowa — drobna, uboga szlachta, utrzymująca się z własnej pracy na małym kawałku ziemi. [przypis edytorski]
szlachtus a. szlachtuz (daw.) — rzeźnia. [przypis edytorski]
szlachtuz (daw.) — rzeźnia. [przypis edytorski]
szlachtuz (daw., z niem. Schlachthaus) — rzeźnia. [przypis edytorski]
szlachtuz (z niem.) — rzeźnia. [przypis edytorski]
szlafkamera (z niem. Schlafkammer) — izba sypialna; sypialnia. [przypis edytorski]
szlafmyca — dawne męskie nakrycie głowy zakładane do snu przez osoby sypiające w chłodnej porze roku w nieogrzewanych lub źle ogrzewanych pomieszczeniach. [przypis edytorski]
szlafmyca — męska czapka używana dawniej do spania. [przypis edytorski]
szlafmyca — miękka czapka, jaką panowie zakładali do spania (w czasach, kiedy domy ogrzewano piecami, które wygasały nad ranem, tak że w sypialni robiło się coraz zimniej). [przypis edytorski]
szlafmyca — nakrycie głowy zakładane do snu (nazwa utworzona z połączenia wyrazów niem. schlafen: spać oraz mütze: czapka). [przypis edytorski]
szlafmyca — nakrycie głowy zakładane do snu. [przypis edytorski]
szlafmyca — nocne nakrycie głowy. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — czapka do spania. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — czapka używana dawniej do spania. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — dawne nakrycie głowy, zakładane do snu. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — nakrycie głowy zakładane na noc, do snu. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — nakrycie głowy zakładane na noc, do snu. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem. schlafen: spać, mütze: czapka) — daw. nakrycie głowy zakładane do snu. [przypis edytorski]
szlafmycę — miękkie nakrycie głowy, zakładane głównie do snu. [przypis edytorski]
szlaga — iron. ubogi szlachcic; szlachetka. [przypis edytorski]
szlaga — kula z drewnianą rękojeścią, bitnia, rodzaj maczugi. [przypis edytorski]
szlaga (z niem. schlagen: bić, uderzać) — rębajło; por. szlagon: prowincjonalny, zasiedziały na wsi, niewykształcony szlachcic, hreczkosiej. [przypis edytorski]
szlag (daw.) — apopleksja, wylew krwi do mózgu. [przypis edytorski]
szlagoński (daw.) — właściwy szlagonowi; szlagon: bezpośredni w sposobie bycia niewykształcony szlachcic wiejski. [przypis edytorski]
szlagon (daw.) — niewykształcony szlachcic, mieszkający na prowincji. [przypis edytorski]
szlagon — niewykształcony szlachcic z prowincji. [przypis edytorski]
szlagon — prowincjonalny, zasiedziały na wsi, niewykształcony szlachcic. [przypis edytorski]
szlaja — prostytutka. [przypis edytorski]
szlaka — dziś popr.: szlaku. [przypis edytorski]
szlaki — dziś popr. forma N. lm: szlakami. [przypis edytorski]
Szlakiem duszy polskiej — szkice literacko-historiozoficzne Stanisława Przybyszewskiego wyd. Poznań 1917 r. po polsku oraz po niem. pt. Von Polens Seele, Jena (Lipsk) 1917. [przypis edytorski]
szlakować (daw.) — śledzić. [przypis edytorski]
szlak węgierski — funkcjonujący od średniowiecza do końca XVIII w. szlak handlowy łączący Polskę z Węgrami. Tym szklakiem przewożono przeważnie wino, srebro, miedź. Jedna z dróg szlaku węgierskiego przebiegała przez Boguchwałę, łącząc się ze szlakiem tatarskim ze Lwowa do Krakowa. [przypis edytorski]
szlamia — dziś: szlam; muł. [przypis edytorski]
szlanne — tak w źródle; być może: szklanne (daw.), tj. szklane. W oryg. fr. des billes (bez przymiotnika): kulki (do gry), bile; bile wyrabiano ze szkła, z marmuru, z agatu lub z gliny. [przypis edytorski]
Szlarafia (z niem. Schlaraffenland) — baśniowy kraj obfitości i błogiego lenistwa, „kraina pieczonych gołąbków”. [przypis edytorski]
szlara — tu zapewne: coś przypominającego miękkie pióra (dosł.: pióra wokół oczu sowy). [przypis edytorski]
szlarka (daw.) — układające się w falbankę lub harmonijkę obszycie brzegu sukni, gorsetu a. czepka. [przypis edytorski]
szlę (daw.) — dziś popr. forma: ślę. [przypis edytorski]
Szlęzak — dziś popr.: Ślązak. [przypis edytorski]
szle — dziś popr. forma 3.os.lp: śle. [przypis edytorski]
szle — dziś popr.: śle. [przypis edytorski]
szleja — prosta uprząż z rzemiennych lub parcianych pasów. [przypis edytorski]
szleja — rodzaj najprostszej uprzęży. [przypis edytorski]
szleje — uprząż ze sznurków lub wąskich pasków. [przypis edytorski]
szlem (daw.) — hełm. [przypis edytorski]
szlemy — ślemy. [przypis edytorski]
szlichtada (daw.) — kulig; zabawa polegająca na przejażdżce saniami, odwiedzaniu wszystkich sąsiadów i przyłączaniu ich do orszaku. [przypis edytorski]
szlichtada (daw., z niem. Schlitten: sanie) — kulig; zabawa polegająca na przejażdżce saniami, odwiedzaniu wszystkich sąsiadów i przyłączaniu ich do orszaku. [przypis edytorski]
szlichtada (daw., z niem. Schlitten: sanie) — rodzaj kuligu, rozrywka polegająca na przejażdżce kilkoma saniami, odwiedzaniu wszystkich domów w sąsiedztwie i przyłączaniu sąsiadów do orszaku. [przypis edytorski]
szlifa — naramiennik; pasek materiału naszyty na ramieniu kurtki mundurowej z umieszczoną na nim odznaką stopnia wojskowego. [przypis edytorski]
szlifa — naramiennik; pasek materiału naszyty na ramieniu kurtki mundurowej z umieszczoną na nim odznaką stopnia w wojsku lub marynarce; dawniej bogato zdobiony element munduru. [przypis edytorski]
szlif — dziś popr. forma D.lm: szlifów; szlify oficerskie — epolety, naramienniki munduru z oznaczeniami stopnia wojskowego; także: stopień oficerski. [przypis edytorski]
szlifibruk (daw.) — próżniak, włóczęga miejski. [przypis edytorski]
…szli, gniewem dysząc, Achaje — Iliada III 8. [przypis edytorski]
szlijcie — dziś popr.: ślijcie, tj. posyłajcie. [przypis edytorski]
szlij — dziś: ślij. [przypis edytorski]
szlij — ślij. [przypis edytorski]
szli odbieżał — porzucił uprząż. [przypis edytorski]
szli po miecze do boku (starop.) — sięgnęli do boku po miecze. [przypis edytorski]
szli renowie — dziś popr. forma: szły reny. [przypis edytorski]
Szlisselburg — tu: Twierdza Szlisselburska, położona na wyspie u wypływu rzeki Newy z jeziora Ładoga; od 1730 do 1917 pełniła funkcję carskiego więzienia politycznego. [przypis edytorski]
Szlisselburg — tu: Twierdza Szlisselburska, położona na wyspie u wypływu rzeki Newy z jeziora Ładoga; od 1730 do 1917 pełniła funkcję carskiego więzienia politycznego. [przypis edytorski]
szlom a. szłom (daw.) — rodzaj hełmu otwartego; szyszak. [przypis edytorski]
szlub (daw.) — dziś: ślub. [przypis edytorski]
szlub — dziś popr.: ślub. [przypis edytorski]
szlus (pot., z niem.) — koniec. [przypis edytorski]
szlus (pot., z niem) — koniec. [przypis edytorski]
szlus (z niem. Schluss) — koniec. [przypis edytorski]
szlus (z niem. schluss) — koniec. [przypis edytorski]
szmacianka — piłka zrobiona ze zwiniętych szmat. [przypis edytorski]
szmaciarz — czyli zajmujący się zbieraniem zniszczonych materiałów do recyklingu. [przypis edytorski]
Szma Israel (hebr.) — dosł. „Słuchaj, Izraelu”, jedna z najważniejszych modlitw w judaizmie. [przypis edytorski]
Szma Izrael (hebr.: Słuchaj, Izraelu) — pierwsze słowa, a zarazem nazwa jednej z najważniejszych modlitw żydowskich, pełniącej jednocześnie funkcję wyznania wiary w jedynego Boga. [przypis edytorski]
szmalcownictwo — w żargonie okupacyjnym zjawisko szantażowania, okradania i denuncjowania nazistowskim władzom ukrywających się Żydów. Istniało we wszystkich większych miastach, w których znajdowały się getta, ponieważ tam najczęściej można było wyłapywać osoby uciekające z zamkniętych dzielnic, zwłaszcza w okresie deportacji i likwidacji gett (czyli od połowy 1942). Szmalcownicy działali zwykle w grupach, czatując przy znanych miejscach ucieczek z getta (np. w Warszawie przy wyjściach z kanałów). Swoje ofiary okradali pod groźbą wydania na śmierć. Niejednokrotnie donosili na uciekających przez Zagładą Żydów i Żydówki nawet pomimo otrzymania pieniędzy czy innych kosztowności. Szantażowali i denuncjowali także osoby pomagające ukrywającym się. Niektórzy szmalcownicy podszywali się pod pomagających, obiecując wskazanie kryjówki, a następnie okradali ich i wydawali lub samodzielnie mordowali, dochodziło również do gwałtów na Żydówkach. Wśród znanych przypadków szmalcownictwa najczęściej pojawiają się w tej roli mężczyźni w wieku 25-40 lat, pochodzący ze wszystkich klas: urzędnicy, handlarze, inteligenci, artyści, robotnicy, uczniowie szkół średnich. Skala szmalcownictwa nie została nadal jednoznacznie ustalona przez badaczy, ponieważ przypadki szmalcownictwa nie były w wystarczającym stopniu dokumentowane w czasie Zagłady ani po wojnie, a ofiary szmalcowników w większości nie przeżyły. [przypis edytorski]
szmalec (gw.) — smalec. [przypis edytorski]
szmaragd — kamień szlachetny o zielonej barwie. [przypis edytorski]
szmat — dziś popr. forma M.lp: szmata. [przypis edytorski]
szmat — dziś w r.ż.: szmata. [przypis edytorski]
szmatek — kawałek. [przypis edytorski]
szmatek — tu: kawałek. [przypis edytorski]
szmatok (ros.) — kawałek. [przypis edytorski]
szmat — pewien obszar, kawał. [przypis edytorski]
szmat purpurowy — przen.: nazbyt ozdobny fragment, niepasujący do nastroju i wymowy całości. W jęz. ang. funkcjonują nawet pochodzące od tego sformułowania idiomatyczne wyrażenia purple patch oraz purple prose. [przypis edytorski]
