Przypisy

„Fliegende Blätter” — niemiecki tygodnik satyryczny wydawany w latach 1845–1944 w München. [przypis edytorski]

Fliegende Holländer (niem.) — Latający Holender, statek-widmo z legend marynarskich, skazany na wieczną tułaczkę po morzach, nie może ani przybić do brzegu, ani zatonąć; wszyscy marynarze na przeklętym statku pomarli, a jego widok zwiastuje śmierć. [przypis edytorski]

Flier, Jakov (1912–1977) — pianista rosyjski, wykonujący gł. muzykę romantyczną. [przypis edytorski]

flinta (daw.) — strzelba. [przypis edytorski]

flinta — prymitywna strzelba. [przypis edytorski]

flinta — strzelba myśliwska. [przypis edytorski]

flinta — strzelba. [przypis edytorski]

flinta — strzelba skałkowa. [przypis edytorski]

flinta — strzelba z zamkiem skałkowym, broń palna używana przez piechotę w XVIII w. [przypis edytorski]

flis — a. flisak; osoba kierująca łodzią, zatrudniona przy rzecznym spławianiu towarów. [przypis edytorski]

flisaki — osoby zajmujące się flisem, czyli rzecznym spławem towarów. [przypis edytorski]

flisak — tu: żeglarz. [przypis edytorski]

flis (daw.) — spław, flisactwo. [przypis edytorski]

flisoki (gw.) — flisacy. Flisak, oryl, flis to nazwy mężczyzny zajmującego się w dawnej Polsce flisem, czyli rzecznym transportem (spławianiem) towarów. Często flisem trudnili się sezonowo dorabiający chłopi nadrzecznych wsi. Na przykład tradycje flisaków z Ulanowa nad Sanem są wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. [przypis edytorski]

flis — osoba zarabiająca spławianiem drewna po rzece. [przypis edytorski]

flis — spławianie rzeką drewna lub zboża; w widłach Wisły i Sanu flisactwo było częstym sposobem dorabiania. [przypis edytorski]

flis — spławianie towarów na handel. [przypis edytorski]

flisz (geol.) — zespół skał osadowych cechujący się cyklicznością warstw różnego rodzaju; termin wprowadzony w 1827 przez szwajcarskiego geologa Bernharda Studera na określenie charakterystycznie przeplatanych warstw u podnóża Alp, z niem. fliessen: płynąć. [przypis edytorski]

Fliunt (gr. Phlieus) — niewielkie niezależne miasto-państwo greckie w płn.-wsch. części Peloponezu; podczas wojny peloponeskiej było sojusznikiem Sparty; produkowane we Fliuncie wino było sławne w całej Grecji. [przypis edytorski]

Fliunt (gr. Phlieus) — niewielkie niezależne miasto-państwo greckie w płn.-wsch. części Peloponezu. [przypis edytorski]

fliza — płyta kamienna lub ceramiczna służąca do dekoracyjnego wykładania powierzchni podłóg, ścian itp. [przypis edytorski]

fliz (daw.) — ozdobna płyta kamienna służąca do wykładania powierzchni ścian, podłóg itp. [przypis edytorski]

fliz — ozdobna płyta kamienna służąca do wykładania powierzchni ścian, podłóg itp. [przypis edytorski]

flobert a. flower (daw.) — karabinek małokalibrowy (w oryg. niem. Jagdflinte: strzelba myśliwska). [przypis edytorski]

floks a. płomyk — roślina z rodziny wielosiłowatych o jaskrawych, czerwonych lub fioletowych kwiatach, chętnie uprawiana w ogródkach jako ozdobna. [przypis edytorski]

Flood-tide below me (…) face to face (ang.) — Fala odpływu pode mną! Patrzę wam w twarz; / Chmury zachodu! Słońce tam, o pół godziny nad horyzontem! / Ciebie też widzę twarzą w twarz. [przypis edytorski]

Flora (mit. rzym.) — bogini kwiatów i wiosennej roślinności; na jej cześć w Rzymie świętowano na przełomie kwietnia i maja wesołe Floralia. [przypis edytorski]

Flora (mit. rzym.) — bogini kwiatów i wiosennej roślinności; [przypis edytorski]

Flora (mit. rzym.) — bogini kwiatów i wiosennej roślinności. [przypis edytorski]

Flora (mit. rzym.) — bogini kwiatów; ogólnie: świat roślin. [przypis edytorski]

Flora (mit. rzym.) — bogini kwiatów. [przypis edytorski]

Flora (mit. rzym.) — bogini kwiatów. [przypis edytorski]

florans — rodzaj dawnej lekkiej tkaniny jedwabnej. [przypis edytorski]

Flora Petrinsularis (łac.) — Roślinność Wyspy Św. Piotra. [przypis edytorski]

Flor — Blüte. [przypis edytorski]

flor de cacao (hiszp.: kwiat kakao) — pot. nazwa Quararibea funebris, rosnącego w Meksyku drzewa, którego suszonych kwiatów używa się jako ostrej przyprawy do tradycyjnego napoju czekoladowo-kukurydzianego. [przypis edytorski]

flor de noche buena (hiszp.) — wilczomlecz nadobny, pot. gwiazda betlejemska, popularna roślina ozdobna pochodząca z Meksyku i Gwatemali. [przypis edytorski]

florecyna — gatunek pierzastej paproci. [przypis edytorski]

florek (gw.) — chlorek, w znaczeniu: chlorek bielący (podchloryn wapnia), silny utleniacz, stosowany jako środek wybielający i dezynfekcyjny. [przypis edytorski]

floreńczyk — dziś popr. forma: florentyńczyk; mieszkaniec Florencji. [przypis edytorski]

Florencja — miasto w środkowych Włoszech, stolica Toskanii i prowincji Florencja. [przypis edytorski]

Florencja — włoskie miasto, stolica regionu Toskania. [przypis edytorski]

Florencja — włoskie miasto w regionie Toskania. [przypis edytorski]

Florencyja — Florencja; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

floren — moneta bita we Florencji od 1256 r. [przypis edytorski]

Florent Carton Dancourt (1661–1725) — francuski dramatopisarz i aktor, mistrz farsy, zasłynął sztuką Le Chevalier à la mode. [przypis edytorski]

florentyn — dziś popr. forma: florentyńczyk; mieszkaniec Florencji. [przypis edytorski]

florentyn — mieszkaniec Florencji; florentyńczyk. [przypis edytorski]

floren — złota moneta z Florencji, często naśladowana przez mennice innych krajów. [przypis edytorski]

flores gratitudinis (łac.) — kwiaty wdzięczności. [przypis edytorski]

flores — ozdobnik w kształcie roślinnym (w charakterze pisma, ornamentach itp.). [przypis edytorski]

floresy (z łac. flores: kwiaty) — ozdoby, ornamenty przedstawiające gałązki, łodygi i kwiaty. [przypis edytorski]

floret — broń szermiercza. [przypis edytorski]

floret — broń szermiercza z elastyczną, wąską, czworograniastą klingą. [przypis edytorski]

floret — broń szermiercza z elastyczną, wąską klingą. [przypis edytorski]

Floriańska — historyczna ulica na krakowskim Starym Mieście. [przypis edytorski]

Floriani — właśc. Caffè Florian: najstarsza włoska kawiarnia, działająca od r. 1720; mieści się w budynku Prokuracji Nowej, po płd. stronie Placu św. Marka w Wenecji. [przypis edytorski]

Florianka — być może odniesienie do imienia tytułowej bohaterki moralizującej powiastki Florianka. Jak ona poradziła ludziom w Czarnych Biedach (1884), autorstwa Józefa Hopcasa (1857–1918), reklamującej towarzystwa wzajemnych ubezpieczeń. [przypis edytorski]

Florian z Korytnicy — średniowieczny rycerz polski, kasztelan wiślicki, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. [przypis edytorski]

florinas — aukso pinigas, vartotas Vakar. Europoj viduramžiais. [przypis edytorski]

Florusa, właśc. Lucjusz Anneusz Florus (ok. 70–ok. 140 n.e.) — historyk rzymski. [przypis edytorski]

Floryda — stan na południowym wschodzie Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Floryna — patrz: Kawalerskie gospodarstwo. Stracone złudzenia. [przypis edytorski]

Floryzel — postać kobieca z Zimowej opowieści Szekspira, książę Czech, zakochany w skromnej pasterce Predycie. [przypis edytorski]

Flossenbürg — (niem.) Konzentrationslager Flossenbürg, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny, działający w pobliżu bawarskiego miasta Weiden w latach 1938–1945. [przypis edytorski]

flota niemiecka pcha się przez Bałtyk i łapu-capu zagarnia Kłajpedę Memel — chodzi o zajęcie przez okręty niem. portu bałtyckiego w Kłajpedzie 23.03.1939 r. i tym samym aneksję przygranicznego Okręgu Kłajpedy (lit. Klaipėdos kraštas, niem. Memelland), położonego na prawym brzegu Niemna, w płn.-wsch. części Prus Wschodnich, odłączonego od Rzeszy Niem. na mocy traktatu wersalskiego, a w l. 1923–1938 (po powstaniu lit., do jakiego doszło na tych terenach) stanowiącego autonomiczną część Litwy. Niemcy pod rządami kanclerza Adolfa Hitlera od 1935 r. łamały kolejne postanowienia traktatu wersalskiego: poczynając od przywrócenia poboru do wojska, ogłoszenie remilitaryzacji Niemiec i zajęcie terytorium Saary (z zagłębiem wydobywczym węgla kamiennego oraz okręgiem produkcji żelaza i stali; 1935) oraz Nadrenii (1936), poprzez przyłączenie do Rzeszy Austrii i rejonu Sudetów (1938), aż po militarne zajęcie Czechosłowacji i utworzenie zależnego od Niemiec Protektoratu Czech i Moraw w marcu 1939 r. Kryzys czechosłowacki pokazał, że państwa europejskie raczej wyzyskają sytuację dla własnych interesów (zajęcie Zaolzia przez Polskę oraz części Słowacji i Rusi Zakarpackiej przez Węgry), niż zdobędą się na interwencję w obronie pogwałconych konwencji międzynarodowych. Dlatego Hitler szybko wykonał kolejny krok: oderwanie Okręgu Kłajpedy od Litwy oddało w ręce Niemiec strategiczny punkt na mapie Europy; dokonało się zresztą za formalną zgodą ministra spraw zagr. Litwy Juozasa Urbšysa, uzyskaną pod groźbą zbombardowania Kowna (i właśc. po uprowadzeniu ministra do Berlina). [przypis edytorski]

flota (pot.) — tu: pieniądze. [przypis edytorski]

flota — tu: pieniądze. [przypis edytorski]

flotę mknącąm ujrzał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika (oraz szykiem przestawnym); inaczej: ujrzałem mknącą flotę. [przypis edytorski]

Flotow, Wilhelm Hans von (1838–1915) — generał armii pruskiej w Gdańsku. [przypis edytorski]

Flottenverein — Niemiecki Związek Floty, stowarzyszenie istniejące od 1898 roku. [przypis edytorski]

flotylla — grupa statków tego samego typu płynących razem. [przypis edytorski]

flower — karabinek małokalibrowy na tzw. naboje Floberta, przeznaczony do ćwiczeń i polowań na drobne ptactwo. [przypis edytorski]

fluid — energia psychiczna. [przypis edytorski]

fluid — tajemnicza substancja bądź energia psychiczna. [przypis edytorski]

fluid — według spirytystów: energia psychiczna. [przypis edytorski]

fluid — wg spirytystów substancja emanująca z ludzi i duchów. [przypis edytorski]

fluid (z łac.) — czar, prąd czy energia płynąca z człowieka. [przypis edytorski]

fluid (z łac. fluidus: płynny) — wg spirytystów substancja emanująca z ludzi i duchów. [przypis edytorski]

Flukowski, Stefan (1902–1972) — pisarz i poeta, związany z grupą literacką Kwadryga, przedstawiciel surrealizmu. [przypis edytorski]

Flukowski, Stefan (1902–1972) — pisarz, poeta, tłumacz literatury francuskiej. [przypis edytorski]

Flukowski, Stefan (1902–1972) — poeta, prozaik i dramatopisarz, przed wojną związany z grupą „Kwadryga”, tworzący pod wpływem Awangardy Krakowskiej i surrealizmu. [przypis edytorski]

fluks (daw.) — stan zapalny; reumatyzm. [przypis edytorski]

fluksja (daw.) — obrzęk twarzy powstały wskutek procesów zapalnych zębów. [przypis edytorski]

fluksja (daw.) — opuchlizna twarzy spowodowana przez zapalenie zębów a. okostnej. [przypis edytorski]

fluksja (daw.; z łac. fluxio: upływ) — zapalenie dziąseł lub okostnej, często połączone ze zbieraniem się ropy; tu zniekształcona forma: flukcja. [przypis edytorski]

fluksja — obrzęk twarzy spowodowany przez zapalenie zębów. [przypis edytorski]

fluks — tu: karty jednego koloru ułożone kolejno; strit. [przypis edytorski]

flukta — fale, przypływy (por. fluktuacja); tu: napór fal. [przypis edytorski]

flukta — wzburzone odmęty morskie; z łac. fluctus — prąd, burza, niepokój. [przypis edytorski]

flukta (z łac.) — fale, wody, toń. [przypis edytorski]

flukta (z łac.) — tu: wody. [przypis edytorski]

fluktuacja — zmiana nasilenia przebiegu, przypadkowe odchylenie wartości. [przypis edytorski]

fórta — dziś popr. pisownia: furta. [przypis edytorski]

fórtka — dziś popr. pisownia: furtka. [przypis edytorski]

Focha, Pershinga, Haiga — dowódcy sił Sprzymierzonych podczas I wojny; Ferdinand Foch: szef Sztabu Generalnego armii francuskiej, John Pershing: głównodowodzący Amerykańskich Sił Ekspedycyjnych w Europie, Douglas Haig: dowódca Brytyjskich Sił Ekspedycyjnych. [przypis edytorski]

Foch, Ferdinand (1851–1929) — dowódca francuski okresu I wojny światowej. [przypis edytorski]

fochy — niezadowolenie, kaprysy. [przypis edytorski]

Focjon, on zacny pan, gdy siedział na sądzie (…) musisz na jednym przestać — Żywoty równoległe. Fokion 30 (por. też Plutarch, Żywoty równoległe. Agis 2 oraz Jak odróżnić pochlebcę od przyjaciela 23); w żadnym z tych źródeł nie ma jednak mowy o sądzeniu, ale ogólnie o zrobieniu czegoś, co byłoby sprzeczne z uczciwością. [przypis edytorski]

Focjon — wódz, skazany na śmierć, wypił puchar trucizny, poleciwszy wcześniej swemu synowi, aby nigdy nie myślał o zemście. [przypis edytorski]