Przypisy

Berkeley, George (1685–1753) — irlandzki filozof, myśliciel i misjonarz. [przypis edytorski]

Berkhampstead — miasto w Anglii, położone w zach. części hrabstwa Hertfordshire. [przypis edytorski]

berkut (ukr.) — ptak z rodziny jastrzębi. [przypis edytorski]

berłacze — walonki; osłony na stopy, plecione techniką spiralną ze słomy, często nakładane na skórzane obuwie. [przypis edytorski]

berło — kuliście zakończona pałka, symbolizująca władzę królewską. [przypis edytorski]

berło z głową kukufy — egip. berło Uas, w postaci długiej laski z rozwidlonym dolnym końcem, zwieńczone głową totemicznego zwierzęcia boga Seta, przypominającego charta lub szakala; XIX-wieczna identyfikacja zwieńczenia berła jako głowy ptaka kukufa została zarzucona. [przypis edytorski]

Berło złociste miał w dłoni, kiedy rozsądzał umarłe — Homer, Odyseja XI 569. [przypis edytorski]

berlacze (niem.) — obuwie zimowe nakładane na zwykłe buty w celu ocieplenia. [przypis edytorski]

berlica — berło królewskie. [przypis edytorski]

berlinerblau (niem.) — błękit berliński; intensywnie niebieska barwa farby o odcieniu kobaltowym. [przypis edytorski]

berlinka — czterokołowy powóz na resorach, z komfortowym nadwoziem w kształcie zamkniętego pudła. [przypis edytorski]

berlinka — niewielka barka rzeczna. [przypis edytorski]

berlinka — niewielka, kryta barka rzeczna. [przypis edytorski]

berlinka — rodzaj krytej barki rzecznej. [przypis edytorski]

berlinka — rodzaj pojazdu konnego na resorach. [przypis edytorski]

berlinka — rodzaj powozu konnego. [przypis edytorski]

berlinka — statek. [przypis edytorski]

berlinka — tu: statek rzeczny. [przypis edytorski]

berlinka — wąska łódka, wiślany statek spławowy. [przypis edytorski]

Berlin — największe miasto i stolica Niemiec. [przypis edytorski]

Berlin — stolica i największe miasto Niemiec. [przypis edytorski]

Berlin — stolica Niemiec i największe miasto w tym kraju. [przypis edytorski]

Berlin — stolica Niemiec i największe miasto w tym kraju. [przypis edytorski]

Berlioz, Hector (1803–1869) — francuski kompozytor i dyrygent, pisarz i krytyk muzyczny; twórca symfonii dramatycznej, wprowadził w muzyce symfonicznej motyw przewodni. [przypis edytorski]

Berlioz, Hector (1803–1869) — francuski kompozytor. [przypis edytorski]

Berman, Jakub (1901–1984) — działacz komunistyczny, znajdował się we władzach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. [przypis edytorski]

Bermuda a. Wielka Bermuda — największa wyspa archipelagu Bermudów, często błędnie postrzegana jako jedyna wyspa na tym obszarze; w jęz. ang. Bermuda jest także nazwą całego archipelagu. [przypis edytorski]

bermyca (z niem. Bärenmütze: niedźwiedzia czapka) — wysoka czapka, najczęściej wykonana lub pokryta niedźwiedzią skórą w oryginalnym kolorze, używana przez żołnierzy wojsk wyborowych (dziś m.in. przez reprezentacyjną gwardię brytyjską). [przypis edytorski]

bermyca (z niem.) — wysoka czapka, najczęściej wykonana z niedźwiedziej skóry w oryginalnym kolorze lub nią pokryta, używana przez żołnierzy wojsk wyborowych (dziś m.in. przez reprezentacyjną gwardię brytyjską). [przypis edytorski]

Bernal, John Desmond (1901–1971) — irlandzko-brytyjski fizyk, historyk nauki, futurolog oraz działacz polityczny, zwolennik komunizmu; jako pierwszy użył w 1939 r. pojęcie „rewolucja naukowo-techniczna”. [przypis edytorski]

Bernard — być może wspominany tu jest Bernard Bolzano (1781–1848), czeski matematyk, filozof, historyk, logik i teolog, albo Claude Bernard (1813–1878), francuski lekarz fizjolog. [przypis edytorski]

Bernard de Palissy, Ludwik XI, Fox — Bernard de Palissy (ok.1510–ok.1589): francuski chemik, fizyk i geolog; Ludwik XI (1423–1483): król Francji (od 1461), złamał potęgę wielkich feudałów; Charles James Fox (1749–1806): brytyjski arystokrata i polityk, zwolennik zniesienia niewolnictwa, niepodległości Stanów Zjednoczonych i rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

Bernard George Shaw (1856–1950) — irlandzki pisarz, dramaturg; jego twórczość realizowała idee realizmu (np. dramat Pigmalion), filozofia była bliska koncepcjom Nietzschego czy Bergsona. [przypis edytorski]

Bernardin de Saint-Pierre, Jacques Henri (1737–1814) — francuski pisarz, podróżnik, przyrodnik, uczeń i przyjaciel Jana Jakuba Rousseau. [przypis edytorski]

Bernardin de Saint-Pierre, Jacques Henri (1737–1814) — francuski pisarz, uczeń i zwolennik poglądów J. J. Rousseau; autor powieści sentymentalnej Paweł i Wirginia (1788), opisującej miłość na łonie przyrody oraz zgubny wpływ wychowania w cywilizacji. [przypis edytorski]

Bernardin de Saint-Pierre, Jacques-Henri (1737–1814) — fr. pisarz, podróżnik, przyrodnik, uczeń i przyjaciel Jana Jakuba Rousseau. [przypis edytorski]

Bernardin de St. Pierre, Chateaubriand, Lamartin, Balzac — pisarze francuscy końca XVIII w. i pierwszej połowy XIX w. [przypis edytorski]

Bernard, Samuel (1651–1739) — francuski finansista, hrabia de Coubert od 1725. [przypis edytorski]

Bernard, Tristan (1866–1947) — właśc. Paul Bernard; francuski pisarz, dziennikarz; pisał głównie komedie: np. udany debiut w 1895 roku dowcipną sztuką Les Pieds Nickelés. [przypis edytorski]

bernardyni — członkowie odłamu zakonu franciszkanów w Polsce. [przypis edytorski]

Bernard z Clairvaux (1090–1153) — mnich cysterski, opat klasztoru w Clairvaux, filozof, uczony, wpływowy teolog XII w.; święty katolicki, doktor Kościoła. [przypis edytorski]

Bernard z Clairvaux (1090–1153) — opat klasztoru w Clairvaux, filozof i teolog; ojciec mistyki średniowiecznej; święty katolicki. [przypis edytorski]

Bernard z Clairvaux (1090–1153) — opat klasztoru w Clairvaux, wpływowy teolog, kaznodzieja; ojciec mistyki średniowiecznej; zaliczany do tzw. Doktorów Kościoła. [przypis edytorski]

Bernatowicz, Feliks Aleksander Geysztowt (1786–1836) — autor powieści Pojata, córka Lezdejki, albo Litwini w XIV wieku, opublikowanej najpierw w odcinkach w „Kurierze Warszawskim”, a następnie w wydaniu książkowym w 1826 r. roku, wznawianej regularnie przez cały wiek XIX i początek XX, aż do wybuchu I wojny światowej; powieść ma popularną formę romansu historycznego. [przypis edytorski]

Bernauer — Agnes Bernauer, dramat Hebbla z 1851 roku. [przypis edytorski]

berneńskie terytorium — Rousseau udawał się do Yverdon na terenie Vaud, które było wówczas częścią terytorium kantonu Berna (ob. Vaud stanowi odrębny kanton). [przypis edytorski]

Bernhard, Sara — właśc. Henriette Rosine Bernardt (1844–1923), francuska aktorka o międzynarodowej sławie. [przypis edytorski]

Bernhardt, Sara (1844–1923) — francuska aktorka; występowała głównie w teatrach paryskich, była znana z teatralnych ról dramatycznych. [przypis edytorski]

Bernhardt, Sarah, właśc. Henriette Rosine Bernardt (1844–1923) — fr. aktorka sceniczna o światowej sławie, którą zdobyła jako odtwórczyni głównych ról w tragediach; jako poważna aktorka dramatyczna zdobyła sobie tytuł „Boska Sarah”. [przypis edytorski]

Bernhardt, Sarah, właśc. Henriette Rosine Bernardt (1844–1923) — francuska aktorka sceniczna o światowej sławie, którą zdobyła jako odtwórczyni głównych ról w tragediach; była wysoką, szczupłą brunetką. [przypis edytorski]

Bernier, Nicolas (1664–1734) — kompozytor francuski. [przypis edytorski]

Bernis, François-Joachim de Pierre de (1715–1794) — francuski duchowny i polityk, kardynał; urzędnik francuskiej ambasady w Wenecji (1752–1755), sekretarz spraw zagranicznych Francji (1757–1758). [przypis edytorski]

Berno — dziś: Brno (dawniejsza transkrypcja uwzględnia fakt, że w czeskiej nazwie miasta występuje r zgłoskotwórcze). [przypis edytorski]

bernsztejn (z niem. Bernstein) — bursztyn. [przypis edytorski]

beroesy — inaczej świętognice; rodzaj żebropława, posiadającego dzwonowate ciało. [przypis edytorski]

Berry — kraina historyczna w płn.-śr. Francji. [przypis edytorski]

Bersabe — dziś popr.: Beer-Szeba. [przypis edytorski]

bersalierski — przym. od bersalier: żołnierz lekkiej piechoty włoskiej, formacji utworzonej w 1836. [przypis edytorski]

bersalierzy — oddziały specjalne piechoty włoskiej, istniejące od 1836 r. [przypis edytorski]

berta (z fr. berthe) — szeroka, koronkowa falbana otaczająca dekolt sukni wieczorowych. [przypis edytorski]

Berthelot, Marcellin Pierre (1827–1907) — chemik i polityk francuski. [przypis edytorski]

Berthier i Massena — marszałkowie cesarza Napoleona I Bonaparte: André Masséna, wł. Andrea Massena (1758–1817) oraz Louis Alexandre Berthier (1753–1815). [przypis edytorski]

Berthier, Joseph-Étienne (1702–1783) — fr. profesor fizyki. [przypis edytorski]

Berthier, Louis Alexandre, książę Neufchâtel i Wagram (1753–1815) — wojskowy francuski, szef sztabu Napoleona Bonapartego, dwukrotnie minister wojny, pierwszy z marszałków Cesarstwa mianowanych przez Napoleona. [przypis edytorski]

Bertholletia excelsa — orzesznica wyniosła, orzesznica brazylijska, bertolecja. [przypis edytorski]

Bertrand, Henri Gatien (1773–1844) — francuski generał, adiutant Napoleona Bonaparte; wielki marszałek dworu cesarskiego (1813–1815); towarzyszył Napoleonowi na wygnaniu na Wyspie Świętej Heleny. [przypis edytorski]

Berwick a. Berwick-upon-Tweed — miasto w hrabstwie Northumberland w płn. Anglii, na pograniczu ze Szkocją, przy ujściu rzeki Tweed. [przypis edytorski]

Berwiński, Ryszard (1819–1879) — poeta romantyczny związany z Wielkopolską, uczestnik Wiosny Ludów. [przypis edytorski]

beryl — drogi kamień koloru wody morskiej. [przypis edytorski]

beryl (gr. berillos: morska zieleń) — przezroczysty minerał o szklistym połysku, krzemian berylu i glinu. Jego zabarwione odmiany są kamieniami szlachetnymi, np. zielony to szmaragd, niebieski to akwamaryn. [przypis edytorski]

berżera a. berżerka — niski, szeroki, wyściełany fotel z pełnym, nieco cofniętym oparciem i luźno położoną poduszką na siedzeniu, spopularyzowany w połowie XVIII w., typowy dla stylu Ludwik XV. [przypis edytorski]

berżerek (neol., z fr. berger) — pasterz. [przypis edytorski]

berżerka a. berżera — niski i szeroki fotel z wyściełanym, pełnym oparciem i siedzeniem. [przypis edytorski]

berżerka a. berżera — niski, szeroki, wyściełany fotel z cofniętym oparciem i siedzeniem, na którym kładziono poduszkę. [przypis edytorski]

berżerka — niski i szeroki fotel z wyściełanym, pełnym oparciem i siedzeniem, na którym kładziono poduszkę. [przypis edytorski]

berżerka — niski i szeroki fotel z wyściełanym, pełnym oparciem i siedzeniem. [przypis edytorski]

berżerka — niski, szeroki fotel z wyściełanym, pełnym oparciem i siedzeniem, na którym kładziono poduszkę. [przypis edytorski]

berżerka — rodzaj fotela. [przypis edytorski]

berżerka — zdr. od berżera (fr. bergere); wygodny, wyściełany fotel z pełnym, cofniętym oparciem i luźno położoną poduszką na niskim, szerokim siedzeniu. [przypis edytorski]

Besaleel i Oholiab — główni rzemieślnicy odpowiedzialni za wykonanie Arki Przymierza oraz Namiotu Spotkania, przenośnej świątyni, w czasie wędrówki Izraelitów po pustyni, z Egiptu do Ziemi Obiecanej (Wj 35, 30n). [przypis edytorski]

Besant, Annie (1847–1933) — angielska socjalistka, feministka i aktywistka walcząca o prawa człowieka, w tym szczególnie prawa kobiet, oraz pisarka, teozofka (druga, po Helenie Bławatskiej, prezeska Towarzystwa Teozoficznego) i filantropka (współzałożycielka Banaras Hindu University); ur. jako Annie Wood, była znana pod nazwiskiem męża, z którym miała dwoje dzieci, a następnie pozostawała w separacji. [przypis edytorski]

Besarabia — kraina historyczna między rzekami Dniestrem a Prutem, obecnie pogranicze Mołdawii i Ukrainy. [przypis edytorski]

Besarabia — kraina historyczna, obecnie stanowiąca część Mołdawii i Ukrainy. [przypis edytorski]

beselerowskie królestwo polskie — od nazwiska Hansa Hartwiga von Beselera (1850–1921), sprawującego od sierpnia 1915 r. stanowisko Generalnego Gubernatora okupowanego przez wojska niem. Królestwa Polskiego (właśc. jego części z Warszawą włącznie). Polityka i działania Beselera przygotowywały polską niepodległość. Otworzył polskojęzyczne uczelnie w stolicy Królestwa: Uniwersytet Warszawski i Politechnikę Warszawską; był inspiratorem tzw. aktu 5 listopada, podpisanego podczas konferencji w Pszczynie wspólnie przez władze niemieckie i austro-węgierskie i ogłoszonego publicznie w Radomiu, gwarantującego powstanie Królestwa Polskiego (nie było mowy o jego niepodległości, ale o odrębności i „łączności” z mocarstwami-sygnatariuszami). Od 10 kwietnia 1917 r. Beseler był Naczelnym Dowódcą Polskiej Siły Zbrojnej; 18 października 1918 r. uznał zwierzchność Rady Regencyjnej nad Wojskiem Polskim, 24 października złożył na jej ręce swój urząd, a 12 listopada opuścił incognito Warszawę i wrócił do Niemiec. [przypis edytorski]

Beskidy — grupa pasm górskich w łańcuchu Karpat. [przypis edytorski]

beskurcyja — bestia. [przypis edytorski]

beskurcyja (gw.) — nicpoń, łobuz. [przypis edytorski]

Bespieczeństwo — dziś popr.: bezpieczeństwo. [przypis edytorski]

bespieczeństwo (starop. forma ort.) — dziś popr.: bezpieczeństwo. [przypis edytorski]

bespiecznie (starop.) — bezpiecznie; tu: nie zachowując pieczy, nieostrożnie, zuchwale. [przypis edytorski]

bespiecznie (starop. forma ort.) — dziś popr.: bezpiecznie. [przypis edytorski]

bespieczny (starop. forma) — dziś popr.: bezpieczny. [przypis edytorski]

bespieczny (starop. forma ort.) — dziś popr.: bezpieczny; pewny. [przypis edytorski]

bespieczny (starop. forma ort.) — dziś popr.: bezpieczny. [przypis edytorski]

bespieczny zrobić co (starop. konstrukcja) — śmiały do zrobienia czego. [przypis edytorski]

bessa — długotrwały spadek kursów papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. [przypis edytorski]

bessa — spadek cen papierów wartościowych na giełdzie. [przypis edytorski]

bessa — spadek kursów papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. [przypis edytorski]

besserwisser (z niem.) — ktoś, kto wie lepiej (często ironiczne a.negatywne). [przypis edytorski]

Bester Herr Daschinsky (niem.) — tu: kochany panie Daszyński. Nazwisko autora niniejszej opowieści, Adolfa Dygasińskiego, zostało pomylone z nazwiskiem Ignacego Daszyńskiego (polityka, który w 1890 r. istotnie rozpoczynał swoją działalność polityczną), co świadczy nie tylko o „konfidencjalności” (poufałości) rozmówcy, ale też o pewnej niedbałości w stosunkach z ludźmi. [przypis edytorski]