Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | polski | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3693 przypisów.
filopajdia (z gr. philopaidia) — dziś raczej: filopedia; słowo to nie miało podtekstu erotycznego i zależnie od kontekstu oznaczało miłość rodzicielską do własnych dzieci, niekiedy zaś miłość do młodocianych; dziś w znaczeniu występującym w tekście używa się słowa pederastia (z gr. paiderastia: miłość do chłopców), które oznacza w węższym sensie szczególną formę homoseksualizmu męskiego występującą w staroż. Grecji, polegającą na związku miłosnym lub erotycznym między starszym, dorosłym mężczyzną a dojrzewającym chłopcem lub między rówieśnikami w wieku młodzieńczym, od ok. 16 do 20 lat; w szerszym sensie: homoseksualizm męski w ogólności. [przypis edytorski]
Filopemon potępił siłowanie się (…) — Plutarch, Filopojmen, 3 [w:] Żywoty sławnych mężów. [przypis tłumacza]
Filopojmen z Megalopolis (253–183 lub 184 p.n.e.) — strateg i przywódca Związku Achajskiego, mąż stanu. [przypis edytorski]
Filopojmen z Megalopolis (253–183 p.n.e.) — starożytny strateg, przywódca Związku Achajskiego, wzór prawości i prostoty. [przypis edytorski]
Filopomen (253–183 p.n.e. a. 184 p.n.e.) — właśc. Filopojmen z Megalopolis, wypędzony z rodzinnego polis przez króla spartańskiego Kleomenesa, stanął na czele buntu, a uzyskawszy wsparcie króla Macedonii Antygonosa III pokonał Kleomenesa (222 p.n.e.); kiedy po kilku latach służby na Krecie wrócił do Megalopolis, został wybrany na stratega i przywódcę Związku Achajskiego (209 r. p.n.e.); w 207 r. p.n.e. odniósł zwycięstwo nad Spartą w bitwie pod Mantineją (207 p.n.e.). [przypis edytorski]
Filostrat II Flawiusz (ok. 170–ok. 248) — sofista grecki, biograf sofistów, autor m.in. biograficznego romansu Żywot Apolloniosa z Tyany, gdzie znajduje się przytoczona wzmianka. [przypis edytorski]
Filos (z gr. phileo: kochać) — namiętność, miłość. [przypis edytorski]
filotanazja — ukochanie śmierci. [przypis edytorski]
Filotas przyciął mu bardzo uciesznie w tym względzie (…) — por. Quintus Curtius, Historiae Alexandri Magni, VI, 9. [przypis tłumacza]
Filoteamon — „ciekawy oglądać”. [przypis tłumacza]
filować (daw.) — decydować, dokonywać wyboru. [przypis edytorski]
filować (daw.) — kopcić. [przypis edytorski]
filować — kopcić. [przypis edytorski]
filować (z fr.) — o świecy, lampie naftowej: kopcić; o świetle lampy: migotać, drgać. [przypis edytorski]
filować (z fr.) — tu: rozważać. [przypis edytorski]
Filowie odradzali mi wojaż… — List do Matki z 24 VIII 1836 r. [przypis redakcyjny]
Filowie — Teofil i Hersylia Januszewscy. [przypis redakcyjny]
Filozof Antystenes, kiedy go wtajemniczono w misteria Orfeusza (…) — Diogenes Laertios, Antystenes z Aten [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 3–4. [przypis tłumacza]
Filozof Antystenes mawiał do uczniów (…) — por. Diogenes Laertios, Życie Antystenesa [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 2. [przypis tłumacza]
Filozofa Polemona (…) żona pozwała przed sąd (…) — por. Diogenes Laertios, Polemon z Aten [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IV, 17. [przypis tłumacza]
filozofarz — w oryginale jest: Philosophaster. By ten wyraz oddać w polskim, urobiłem słowo „filozofarz”, podobne do szafarz, garbarz, grabarz, rakarz, handlarz itd. [przypis tłumacza]
Filozof — chodzi o Bronisława Trentowskiego (1808–1869). [przypis redakcyjny]
filozof — chodzi tu o uczonego w ogóle; opisana w bajce pracownia należała, jak sądzić można z wyposażenia, do alchemika, astronoma lub przyrodnika. [przypis redakcyjny]
filozof Chryzyp powiadał, iż od swoich nauczycieli (…) chce się nauczyć jeno samych dogmatów (…) — Diogenes Laertios, Chryzyp [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VII, 179. [przypis tłumacza]
filozof efektycki i pyrrhoński — Efektycy, czyli sceptycy, których filozofia zasadzała się na powątpiewaniu i niewydawaniu bezwzględnego sądu. Pyrrhonianie, od założyciela Pyrrhona z Elidy, który filozofię swą zasadzał na szukaniu prawdy, a najwyższe szczęście na obojętności. Scenę z filozofem Wiatraczkiem niemal dosłownie wcielił Molier do swego Małżeństwa z musu (Marfuriusz), wzmocniwszy ją kapitalnym rozwiązaniem za pomocą kija. [przypis tłumacza]
Filozofią pyrrończyków jest chwiać się (…) — Cyceron, Księgi akademickie (Academica), IV, 67. [przypis tłumacza]
Filozofia czynu — książka Brzozowskiego, opublikowana w 1903 roku. [przypis edytorski]
filozofia humanistyczna, opierając się na pojęciach o świecie oddartych od pracy, mówiąc o ludzkości i jej samodzielności wobec świata, mówiła o darmozjadztwie kleru, feudałów, ich dworaków, a w ich liczbie literatów oraz filozofów — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 18. [przypis autorski]
filozofia krytyczna a. filozofia transcendentalna — system filozoficzny rozwijany przez Kanta w jego okresie krytycznym, kiedy to powstały: Krytyka czystego rozumu, Krytyka praktycznego rozumu, Krytyka władzy sądzenia, stanowiła rozwinięcie projektu powszechnego rozumowego (krytycznego) rozważenia rzeczywistości, który wg Kanta został zapoczątkowany przez oświecenie. Jednak to dopiero on poddał krytyce sam rozum. [przypis edytorski]
Filozofia Nietzschego (…) jest dzieckiem (…) czasów, w których nieustanna zmienność form życia strzaskała już wszystkie stałe formy (…) dzisiejsze nieokreślone pojęcia o życiu, jego potędze, z którą człowiek walczy, którą zwycięża lub której ulega — S. Brzozowski, Filozofia Fryderyka Nietzschego, „Przegląd Filozoficzny” 1912, s. 481. [przypis autorski]
Filozofia przestaje być poznawaniem idei — staje się ich tworzeniem — S. Brzozowski, Filozofia Fryderyka Nietzschego, „Przegląd Filozoficzny” 1912, s. 464. [przypis autorski]
filozofia Schopenhauera (…) i jego etyka wywarła na (…) życie umysłowe Europy niemały wpływ — por. Wstęp. [przypis redakcyjny]
filozofia taka (…) musiała przemówić do każdego, choć w rozmaity sposób — por. Paulsen, op. cit. s. 69. [przypis redakcyjny]
Filozofia transcendentalna jest to idea umiejętności (…) — tu się rozpoczyna drugi rozdział Wstępu w pierwszym wydaniu. [przypis tłumacza]
Filozofia wszystkich wieków, wszystkich ludów (…) dojść znowu do tego portu, którego nie opuszcza najprostszy wieśniak — B. Dziekoński, Spomnienia i marzenia, Warszawa 1848, I, s. 19–20 (Wyzwolenie zapaleńca). [przypis autorski]
filozoficzną historię o Kandydzie — satyryczna powiastka filozoficzna Kandyd Woltera, wydana jako rzekome tłumaczenie z niemieckiego rękopisu. [przypis edytorski]
Filozoficzne uzasadnienie owej supremacji muzyki uczynione zostało zresztą już wcześniej: przez Schopenhauera (…) wpływie na poezję Liedera teorii i praktyki francuskich symbolistów w zakresie umuzykalnienia poezji — M. Podraza-Kwiatkowska, Wacław Rolicz-Lieder, Warszawa 1966, s. 150–152. [przypis autorski]
Filozoficzny — W „Filozoficznym” (Przeglądzie) drukował Brzozowski w r. 1903 studium pt. Co to jest filozofia, w r. 1904 rozprawę o Etyce Spinozy. — Filozofia czynu, studium — drukowane w r. 1903 w Bibliotece samokształcenia, wchodzi obecnie jako rozdział II w skład Idei i składa się z trzech Części: 1. Filozofia w jej rozwoju kulturalnym, jej zadania obecne i widoki na przyszłość. 2. Czym jest rzeczywistość? 3. Świat nauki i świat filozofii. Jest rzeczą ciekawą i na ogół dość smutną, że na stanowisko w studiach tych zajęte całkiem samodzielnie i niezależnie od kilka lat później wszczętego prądu umysłowego na Zachodzie nikt wówczas, jak i dotychczas jeszcze spośród pisarzy filozoficznych w Polsce nie uważał za stosowne zwrócić uwagę i je ocenić, lubo dokoła pokrewnych poglądów, importowanych już z zagranicy i opatrzonych marką modnego towaru obudził się prawdziwie jarmarczny zgiełk wśród cisnącej się ciżby wyznawców „sezo-nowego na świat poglądu”. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
filozofi — dziś popr. M.lm: filozofowie. [przypis edytorski]
filozofija — dziś popr. forma: filozofia; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
filozof narodowy — chodzi o Bronisława Trentowskiego (1808–1869), twórcę pojęcia jaźni. [przypis redakcyjny]
filozof noszący twoje imię — Jan Jakub Rousseau, Emil, Ks. II. [przypis tłumacza]
Filozofowie cyrenajscy gardzili (…) — Diogenes Laertios, Arystyp z Cyreny, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, II, 92. [przypis tłumacza]
filozofowie, którzy chcieli dojść do jakiejś większej doskonałości (…) — Seneka, O pokoju ducha, 14. [przypis tłumacza]
filozof perypatetyczny a. perypatetyk — uczeń Arystotelesa (określenie pochodzi od tradycji, wedle której Arystoteles zwykł wykładać, przechadzając się). [przypis edytorski]
Filozof Pyrrhon, popadłszy na morzu w niebezpieczeństwo (…) — Diogenes Laertios, Pyron z Elidy [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 68. [przypis tłumacza]
filozof samosatejski — Lukian z Samosaty, zostawił rozprawę o sztuce pisania historii. [przypis tłumacza]
filozof — tu: Empedokles. [przypis tłumacza]
Filozofując (…) nowotnymi tory — Tą drogą, z której często zbacza filozofia ziemska, jest droga prawdy, jaką tylko Pismo Święte wskazuje. [przypis redakcyjny]
filozofujący Duńczyk — Hamlet, tytułowy bohater sztuki Shakespeare'a. [przypis edytorski]
filozofujący profesorowie — w oryginale jest Philosophieprofessoren (a nie Professoren der Philosophie). Schopenhauer używa tego wyrazu w znaczeniu pogardliwym. Profesorów uniwersytetu i ich filozofii nienawidził serdecznie, nie tylko dlatego, że byli pod wpływem Hegla (który także należy do Philosophieprofessoren), ale i dlatego, że był przekonany o ich nienawiści ku sobie. Antagonizm ten tkwi zresztą głębiej, nie tylko w charakterze Schopenhauera i w milczeniu, jakim go zbywano, także w sposobie jego filozofowania, przeciwnym filozofii spekulatywnej. Zob. Wstęp, rozdz. 2. [przypis tłumacza]
filozof umysłowości (der Intellectualphilosoph) — filozofem umysłowości Kant nazywa Leibniza dlatego, że ten przez nadanie monadom zdolności dochodzenia do wyobrażeń uumysłowił (z-intellektualizował) wszystko od kamieni do człowieka, jako to niebawem przeczytamy w Krytyce. Z grecka nazwał go później (przy końcu Nauki o metodzie) Kant noologistą. [przypis redakcyjny]
filozofy — dziś popr. forma M. lm: filozofowie. [przypis edytorski]
filozof z Efezu — Heraklit z Efezu (ok. 540–480 p.n.e.), filozof gr., zaliczany do jońskiej szkoły filozofii przyrody; za zasadę pierwotną (arché) wszechświata uważał ogień, za cechę bytu zaś zmienność, nieustanne zanikanie i stawanie się (co wyraził w sławnym zdaniu „wszystko płynie”). [przypis edytorski]
filozof z Malmsbury — Thomas Hobbes. [przypis edytorski]
filtr Pasteura — wynaleziony przez Ludwika Pasteura (1822–1895), znakomitego biologa i chemika. [przypis edytorski]
filunek a. filung — płyta wypełniająca ramy skrzydła drzwi. [przypis edytorski]
filut — cwaniak, spryciarz, żartowniś. [przypis edytorski]
filuteria — figlarność. [przypis redakcyjny]
filuternie (daw.) — figlarnie, w sposób lekko prowokujący. [przypis edytorski]
filuternie — figlarnie, lekko prowokująco. [przypis edytorski]
filuternie — figlarnie, prowokująco. [przypis edytorski]
filuternie — tu: prowokująco. [przypis edytorski]
filuternie — żartobliwie. [przypis redakcyjny]
filuterność — zachowanie prowokujące, zalotne. [przypis edytorski]
filuterny (daw.) — figlarny, lekko prowokujący. [przypis edytorski]
filuterny (daw.) — figlarny, prowokujący. [przypis edytorski]
filuterny — figlarny, lekko prowokujący. [przypis edytorski]
filuterny — figlarny, prowokujący. [przypis edytorski]
filuterny — figlarny. [przypis edytorski]
filutka (daw.) — sprytna, swawolna kobieta. [przypis edytorski]
filutka (daw.) — żartownisia. [przypis edytorski]
filut — ktoś przebiegły, spryciarz. [przypis edytorski]
filutnie (gw.) — sprytnie. [przypis edytorski]
filutów — krętaczy, oszustów. [przypis redakcyjny]
filut — spryciarz; daw.: krętacz. [przypis edytorski]
filut — spryciarz, żartowniś. [przypis edytorski]
filuty — mianem filutów określa Krasicki charakterystycznych dla powstającego wówczas w Polsce życia wielkomiejskiego, wszelkiego rodzaju frantów, szulerów, lichwiarzy. Do tej samej grupy obyczajowej zalicza (mimo że nie posługuje się tym wyrazem) „fircyków”, modnych lekkoduchów, wytwór kosmopolitycznej kultury salonowej. Fircyka zwalczała satyra i komedia obyczajowa (np. Franciszek Zabłocki, Fircyk w zalotach, 1781). Zasadnicze cechy fircyka pokazuje Naruszewicz w szkicu satyrycznym Fircyk: Fircyk grzeczny kawaler — każdy mi powiada. / Znam go. Je smaczno, pije dobrze, wiele gada. / A na czymże ta grzeczność fircyka zależy? / Czy że mu dziwnym kształtem fryzura się jeży? / Czy że jaki wygwiżdże włoski kancik kusy? / Czy że wonnymi cały pachnie spirytusy? / Na piatach się wykręca, lata jak sparzony / Udając Arlekina z lisimi ogony? / Czy że się rozwaliwszy grądal na kanapie / W przytomności zacniejszych jako wielbłąd sapie? / Czy że swą przed zwierciadłem piękność rozpościera? / Cukrowe kartki pisze i sam je odbiera? / Czy że się coraz w modne suknie stroi ładnie? / Gładko tnie w maryjasza, gładzej karty kradnie? / Bluzga, co ślina niesie, nie ma w gębie tamy, / Gorsząc młodzież niewinną i uczciwe damy? / Czy że z wielkim rękawem, z buczną miną chodzi, / Przymawia i przeprasza, łże i ludzi zwodzi? / Bierze wszystko na kredyt, a gdy mu dopiecze / Pan dłużnik, incognito z miasta gdzieś uciecze? / Czy że się sam powozi lub gdy zima stanie, / Trzaska biczem misternie usiadłszy za sanie? / Och, kiedyż fircyk grzecznym kawalerem takiem, / Któż będzie sowiźrzałem, głupcem i pustakiem? / Zabawy Przyjemne i Pożyteczne, 1771, t. III, cz. I, s. 175–176). [przypis redakcyjny]
filut — żartowniś, spryciarz, wariat. [przypis edytorski]
Filzen — Geizhals. [przypis edytorski]
fimfa a. finfa (daw.) — złośliwy żart. [przypis edytorski]
fimfa a. finfa (z wł.) — złośliwa sztuczka, oddanie pięknym za nadobne. W sztuce oblężniczej nazywano finfą podkop w celu wysadzenia nieprzyjaciela. [przypis redakcyjny]
Fińczyk — dziś popr.: Fin. [przypis edytorski]
Fiński socjolog — chodzi o Edvarda Aleksandra Westermarcka (1862–1939). [przypis edytorski]
Fiński socjolog motywował znaczenie piękności dla miłości i rozwoju rasy… — Westermarck: The History of Human Marriage. [przypis autorski]
finale (wł.) — finał, zwieńczenie. [przypis edytorski]
finale (wł., muz.) — zakończenie wieloczęściowego utworu muzycznego. [przypis edytorski]
finale (wł.) — zakończenie, finał; końcowy, ostateczny. [przypis edytorski]
finalna rezolucja (z łac.) — ostateczne postanowienie. [przypis edytorski]
finalnie (z łac.) — ostatecznie. [przypis redakcyjny]
finanseria (daw.) — spekulacja pieniężna. [przypis edytorski]
Finansista-obywatel — fr. Le financier citoyen, dzieło Jean-Baptisty Naveau wyd. w 1757. [przypis edytorski]
finanszjal (zniekszt. ang. financial) — finansowy. [przypis edytorski]
finca (hiszp.) — posiadłość. [przypis edytorski]
Fin ch'han dal vino (wł. ”póki od wina”) — aria Don Juana z końca I aktu, nazywana arią szampańską. [przypis edytorski]
fin de globe (fr.) — koniec globu. [przypis edytorski]
fin de siècle (fr.) — koniec wieku; koniec epoki. [przypis edytorski]
fin de siécle (fr.) — koniec wieku. [przypis edytorski]
fin de siècle (fr.) — koniec wieku; termin stosowany na określenie ostatniej dekady XIX w. [przypis edytorski]
fin de siècle (fr.: koniec wieku) — tu: schyłkowy, dekadencki. [przypis edytorski]
