Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7726 przypisów.
Chaczu widiet dieńgi (ros.) — chcę widzieć pieniądze. [przypis edytorski]
Chadarniel — w angelologii żydowskiej anioł, strażnik drugiej bramy nieba. [przypis edytorski]
chadatajstwo (ros. хадатайство) — starania, zabieganie; wstawianie się u kogoś w jakiejś sprawie. [przypis edytorski]
chadzicie (białorus.) — chodźcie. [przypis edytorski]
chadzka — wyprawa. [przypis edytorski]
Chagall, Mark (1887–1985) — malarz żydowskiego pochodzenia, obywatel Rosji i Francji; w jego twórczości często pojawiają się motywy fantastyczne. [przypis edytorski]
Chagan — właść. kagan; tytuł władcy u wielu ludów tureckojęzycznych; też: osoba, której przysługuje ten tytuł. [przypis edytorski]
Chagri — jaszczur, po francusku chagrin. [przypis tłumacza]
chaîne (fr.) — łańcuch; tu: figura taneczna. [przypis edytorski]
chaîne (fr.) — łańcuch; tu: figura w kadrylu. [przypis redakcyjny]
chaimka — określenie Żydówki. [przypis edytorski]
chaim-siulim! (gw. warsz., z jid.) — zdrowie, pokój, toast za zdrowie biesiadników. [przypis edytorski]
chairman (ang.) — przewodniczący. [przypis edytorski]
Chaiton — książę armeński, w XIV w. [przypis tłumacza]
chaja (daw., pot.) — burza. [przypis redakcyjny]
Chaja Raba właśc. Chija bar Abba zwany Rabbach (hebr. dosł.: wielki) (ok.150–230) — tanaita działający w Tyberiadzie; uczeń Judy ha-Nasiego; kohen; miał duży wpływ na redakcję Halachy, jego prace jednak nie zostały włączone do Miszny, zostały wydane osobno; przez długi czas uważany za autora Tosefty, czyli rozszerzenia i uzupełnienia Miszny, co zostało podważone. Miał znaczny wpływ na rozwój agad. [przypis edytorski]
chaja — wicher. [przypis redakcyjny]
chajder — początkowa szkoła religijna dla chłopców w kulturze żydowskiej: cheder; tu najwyraźniej słowo o znaczeniu: hałas, zgiełk. [przypis edytorski]
chajej szaa — życie godziny; modlitwa, w której człowiek prosi Boga o spełnienie codziennych potrzeb. [przypis tłumacza]
Chajrefont i Chajrekrates — dwaj bracia, gorący wielbiciele Sokratesa. [przypis tłumacza]
Chajrefont — przyjaciel Sokratesa od młodości, znany w Atenach jako zaciekły szperacz, mól książkowy, zawsze pod względem powierzchowności zaniedbany. Jemu to wyrocznia delficka miała odpowiedzieć, że Sokrates jest najmędrszy z ludzi. [przypis tłumacza]
Chajrefont — zwolennik Sokratesa, znany ze swej zapalczywości. On spytał się wyroczni delfickiej, czy ktoś jest od Sokratesa mądrzejszy. Wyrocznia dała odpowiedź przeczącą. [przypis tłumacza]
Chajremon — współczesny prawdopodobnie Platonowi, nie jest nam z utworów bliżej znany. Ateneus nazywa jego Centaura różnomiarowym dramatem. Był to zapewne utwór nie dla teatru przeznaczony, w którym i epiczny, i liryczny pierwiastek łączył się z dramatycznym. [przypis tłumacza]
chajruz — syberyjski rodzaj pstrąga lub sigi. [przypis redakcyjny]
chała — bułka pszenna wypiekana przez Żydów na święta. Pochodzi od niej chałka, podłużna, słodka bułka z pszennego ciasta zaplecionego w warkocz. [przypis edytorski]
chałaciarz (daw.) — ubogi Żyd noszący chałat. [przypis edytorski]
chałaciarz — Żyd chodzący w tradycyjnym chałacie, długim okryciu wierzchnim przypominającym płaszcz. [przypis edytorski]
chała — pieczywo jedzone tradycyjnie przez Żydów w szabas i w czasie świąt. [przypis edytorski]
Chałasiński, Józef (1904–1979) — socjolog, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. [przypis edytorski]
chałat — długa męska kapota noszona przez Żydów. [przypis redakcyjny]
chałat — długie a luźne okrycie wierzchnie, często noszone przez europejskich Żydów. [przypis edytorski]
chałat — długie, luźne okrycie, element tradycyjnego stroju żydowskiego w Europie wschodniej. [przypis edytorski]
chałat — długie okrycie podobne do płaszcza, noszone przez Żydów. [przypis edytorski]
chałat — długie okrycie wierzchnie noszone przez Żydów. [przypis edytorski]
chałat — długi, luźny płaszcz noszony przez Żydów wschodnio-europejskich. [przypis edytorski]
chałat (pot.) — luźne okrycie, fartuch. [przypis edytorski]
chałat — suknia wierzchnia, okładana zwykle sobolami, którą w dowód łaski szach ofiarowywa książętom krwi lub dygnitarzom. [przypis autorski]
chałef (gw. środ., z jid.) — policjant, agent policyjny. [przypis edytorski]
Chałturin, Stiepan Nikołajewicz (1857–1880) — rosyjski rewolucjonista, członek Narodnej Woli, organizator, razem z Żelabowem, nieudanego zamachu bombowego na Aleksandra II w Pałacu Zimowym (luty 1880); ujęty w marcu 1882 podczas zamachu na znanego z okrucieństwa prokuratora Strielnikowa, skazany i stracony; w trakcie śledztwa nie wykryto, że był również sprawcą ataku na Pałac Zimowy. [przypis edytorski]
Chałubiński lub Baranowski — Tytus Chałubiński (1820–1889): wybitny lekarz i przyrodnik, znany jako „odkrywca” Zakopanego; Ignacy Baranowski (1833–1919): lekarz, przyjaciel i asystent Tytusa Chałubińskiego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. [przypis edytorski]
Chałubiński Tytus (1820–1889) — wybitny lekarz i przyrodnik, znany jako „odkrywca” Zakopanego. [przypis redakcyjny]
chałupie. [przypis redakcyjny]
chalcedon — kamień drogocenny. [przypis redakcyjny]
chalcedon — pospolity minerał, odmiana kwarcu. [przypis edytorski]
Chalcyda, właśc. Chalkida, hist. Chalkis — miasto na wyspie Eubei. [przypis edytorski]
Chaldea — dawna nazwa terenów Babilonii, tj. środkowej i południowej Mezopotamii; kapłani chaldejscy słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]
Chaldea — daw. nazwa terenów Babilonii, tj. środkowej i południowej Mezopotamii. [przypis edytorski]
Chaldejczycy — Chaldejczykami nazywa Ksenofont nie mieszkańców Babilonii (krainy tak nazwanej od miasta Babilonu nad dolnym Eufratem), lecz Chalibów, sąsiadów Armenii, osiadłych na południe od Morza Czarnego [por. Anabaza V 5]. Wykonać ten rozkaz mają Persowie i Chaldejczycy, gdyż jako górale umieją się wspinać po stromych skałach gór. [przypis tłumacza]
Chaldejczycy — tu: kapłani chaldejscy (babilońscy), którzy słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]
Chaldejczycy — zajmowali się bardziej niż jakikolwiek naród badaniem ciał niebieskich. Za cesarstwa byli Chaldejczycy jednoznaczni z gwiaździarzami, wróżbitami. [przypis tłumacza]
chaldejscy mędrcy — kapłani chaldejscy (babilońscy) słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]
chaldejski — babiloński; Chaldea to dawna nazwa terenów Babilonii, tj. środkowej i południowej Mezopotamii; kapłani chaldejscy słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]
chalet (fr.) — domek, chatka w górach. [przypis edytorski]
chalif — kalif; następca Mahometa, tytuł najwyższych władców świeckich i duchownych w swiecie muzułmańskim. [przypis edytorski]
Chalkis — greckie miasto na wyspie Eubei, przy najwęższym miejscu cieśniny Euripos; ob. Chalkida. [przypis edytorski]
Chalkis — miasto i rzeka w Elidzie. [przypis edytorski]
Chalkis — Χαλκίς, miasto syryjskie przy Libanie, między Damaszkiem a Bejrutem, dziś 'Andżar, arab. Ain-el-Jurr. [przypis tłumacza]
chalkolit sztuczny według sposobu Debray'a (…) — [por.] Debray, „Annales de chimie et de physique”, seria 3, tom LXI, s. 145. [przypis autorski]
challi — część oddzielona od ciasta, należna jako ofiara. [przypis tłumacza]
chaluc (hebr. החלוץ) — pionier, osadnik; por. He-Chaluc: młodzieżowa żydowska organizacja syjonistyczna założona w 1914 w Rosji. [przypis edytorski]
chaluc — żydowski osadnik w Palestynie; członek He-Chaluc, ruchu syjonistycznego, który przygotowywał członków społeczności żydowskiej do osadnictwa w Palestynie. [przypis edytorski]
chaluc — zwolennik He-Chaluc (z hebr.: pionier, osadnik), ruchu syjonistycznego, który przygotowywał członków społeczności żydowskiej do osadnictwa w Palestynie. [przypis edytorski]
Chalybowie (…) kowale — Chalibowie, plemiona zamieszkujące tereny dzisiejszej płd.-wsch. Armenii (staroż. Anatolii), które znały sekret produkcji żelaza; gdy ok. 1200 r. p.n.e. ich państwo zostało rozbite przez Hetytów, Chalibowie opuścili swe siedziby i, wędrując po kontynencie, szerzyli wiedzę dotyczącą metalurgii i kowalstwa. [przypis edytorski]
Chamberlain, dlaczego podpisał układ w Monachium — chodzi o układ podpisany w Monachium 30 września 1938 r. przez szefa rządu Wielkiej Brytanii, Neville'a Chamberlaina wespół z reprezentującymi: Francję Édouardem Daladierem, Włochy Benito Mussolinim i Niemcy Adolfem Hitlerem; układ monachijski (zwany też dyktatem monachijskim) stanowił porozumienie dotyczące przyłączenia do III Rzeszy Niemieckiej części terytoriów Czechosłowacji, mianowicie Kraju Sudetów, na pograniczu z Niemcami i Austrią, zamieszkanego w większości przez ludność niemiecką. Czechosłowacja, której terytorium i suwerenność stanowiły przedmiot obrad i decyzji, nie była reprezentowana; po uzgodnieniu procedur i terminów oderwania regionu sudeckiego od Czechosłowacji (tj. pozbawienia jej 40% potencjału ekonomicznego oraz naturalnej linii obrony w razie niemieckiej agresji), wezwano ją do wysłania do Monachium swojego delegata, którego rola ograniczyła się do przeczytania i podpisania tekstu postanowień wręczonego mu przez premiera Chamberlaina. [przypis edytorski]
Chamberlain, Houston Stewart (1855–1927) — filozof niemiecki pochodzenia brytyjskiego; w swojej głównej pracy Die Grundlagen des neunzehnten Jahrhunderts (1899) głosił poglądy rasistowskie, antysemickie i idee supremacji rasy aryjskiej, które posłużyły za pseudonaukowe podstawy ideologii nazistowskiej. [przypis edytorski]
Chamberlain, Houston Stewart (1855–1927) — uczony i filozof niemiecki pochodzenia brytyjskiego, zięć Richarda Wagnera; znany jako autor książki Die Grundlagen des neunzehnten Jahrhunderts (Podstawy XIX wieku, 1899), głosił poglądy rasistowskie i wyjątkową rolę rasy teutońskiej. [przypis edytorski]
Chamberlain, Houston Stewart (1855–1927) — znany pisarz niemiecki, autor głośnych dzieł: Die Grundlagen des XIX Jahrhunderts; Richard Wagner; Goethe; Inmanuel Kant, die Persönlichkeit ais Einführung in das Werk. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Chambord, Henri Dieudonné, hrabia de (1820–1883) — potomek rodu Bourbonów, wnuk Karola X, pretendent do tronu francuskiego, znany pod imieniem Henryka V; w 1873, po upadku II Cesarstwa i powstaniu III Republiki, otrzymał propozycję objęcia tronu Francji, jednak nie zgodził się na panowanie pod rewolucyjną trójkolorową flagą, żądając powrotu do białego sztandaru z liliami. [przypis edytorski]
chambres garnies (fr.) — pokoje umeblowane do wynajęcia. [przypis redakcyjny]
Cham — chan. [przypis redakcyjny]
cham — człowiek niższego stanu, chłop. [przypis edytorski]
cham (daw., pogard.) — człowiek niższego stanu, chłop; chamstwo: chłopstwo. [przypis edytorski]
chameleont — dziś: kameleon. [przypis edytorski]
Chamfort, Sébastien-Roch de (1741–1794) — francuski literat epoki Oświecenia, autor licznych maksym i złotych myśli. [przypis edytorski]
Chamfort, Sébastien-Roch de (1741–1794) — francuski literat epoki Oświecenia. [przypis edytorski]
Chamfort, Sébastien-Roch de (1741–1794) — fr. literat epoki Oświecenia, autor licznych maksym i złotych myśli. [przypis edytorski]
Chamici — dawna umowna nazwa grupy ludów niesemickich zamieszkujących północną i północno-wschodnią Afrykę przed ekspansją ludów semickich (potocznie także: czarni Afrykanie, potomkowie biblijnego Chama); obecnie zarzucona, gdyż ludy te należą do kilku równorzędnych językowo rodzin, znacznie różnią się również kulturowo i rasowo. [przypis edytorski]
Chamisso, Adelbert von (1781–1838) — niemiecki poeta, przyrodnik i podróżnik. [przypis edytorski]
chamois (fr.) — giemza, zamsz; koloru giemzy, jasnobrązowy. [przypis edytorski]
chamor — osioł. [przypis tłumacza]
Chamos a. Kemosz — wspominane w Biblii bóstwo Amonitów i Moabitów, które próbowano identyfikować z Baalem lub Molochem. [przypis redakcyjny]
Champagne — Szampania, historyczna prowincja francuska, położona w płn.-wsch. części kraju. [przypis edytorski]
Champaigne, Filip de (1602–1674) — jeden z najbardziej cenionych malarzy XVII w. Był istotnie nader uroczystym i zimnym, mimo swej sławy. [przypis tłumacza]
Champaigne, Philippe de (1602–1674) — francuski malarz pochodzenia flamandzkiego; nadworny artysta Ludwika XIII i kardynała Richelieu. [przypis edytorski]
Champcenetz, Louis René Quentin de Richebourg de, zwany kawalerem de Champcenetz (1760–1794) — francuski dziennikarz, znany z dowcipu. [przypis edytorski]
Champfleury, właśc. Fleury-Husson, Jules François (1821–1889) — pisarz fr., pracował jako dziennikarz i krytyk sztuki, był zwolennikiem realizmu; przyjaźnił się Victorem Hugo i Gustave'em Flaubertem; autor m.in. powieści Chien-Caillou, fantaisies d'hiver, Pauvre Trompette, fantaisies de printemps i Feu Miette, fantaisies d'été (1847); Confessions de Sylvius (1849); Les Aventures de Mademoiselle Mariette (1853); Les Oies de Noël (1852); Les Souffrances du professeur Delteil (1853); Les Bourgeois de Molinchart (1855); La Succession Le Camus (1858); Le Violon de faïence (1862); La Comédie Académique — La Belle Paule (1867). [przypis edytorski]
championat — tytuł championa; prymat, czołowe miejsce, przywództwo. [przypis edytorski]
Champollion, Jean-François (1790–1832) — francuski archeolog i językoznawca; w roku 1822 odczytał egipskie hieroglify, opierając się m. in. na wielojęzycznej inskrypcji na kamieniu z Rosetty. [przypis edytorski]
Champollion, Jean-François (1790–1832) — francuski językoznawca i orientalista; w roku 1822 odczytał egipskie hieroglify, opierając się dwujęzycznej inskrypcji na kamieniu z Rosetty. [przypis edytorski]
cham (pot.) — ordynarny człowiek, prostak. [przypis edytorski]
Champs Élysées (fr.: Pola Elizejskie; pot.), właśc. Avenue des Champs-Élysées (Aleja Pól Elizejskich) — reprezentacyjna aleja Paryża. [przypis edytorski]
Cham-sam-merer-amen-Ramesses-neter-hog-an — właśc. Ramessisu Chaem-Uaset Meri-Amon Neczer-Heka-Junu („Syn-Re, Który-ukazał-się-w-Tebach, Umiłowany-przez-Amona, Bóg-Władca-Heliopolis”), pełne imię faraona Ramzesa XI, dawniej przez egiptologów uważane za imię Ramzesa XIII, którego istnienie jest dziś negowane. [przypis edytorski]
chamsin — gwałtowny, gorący i suchy wiatr pustynny wiejący w północnej Afryce i na Półwyspie Arabskim, pojawiający się najczęściej od kwietnia do czerwca. Porywy chamsinu wywołują burze piaskowe i pyłowe. [przypis edytorski]
chamskie mydełko — Savonette a vilain, tak nazywano ironicznie w XVII wieku urzędy, które dawały plebejuszom godność szlachecką. [przypis tłumacza]
chamstwo (daw.) — pogardliwie określenie chłopów. [przypis edytorski]
Chanaan a. Kanaan — starożytna kraina na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego; jej płd. część wskazywana jest w Biblii jako ziemia obiecana Izraelitom przez Jahwe; siedmiom narodom Chananejskim: po przybyciu do Kanaanu Izraelici mieli pokonać i zniszczyć siedem potężnych narodów, by zająć ich ziemie (Pwt 7, 1). [przypis edytorski]
chan a. chana — karawanseraj, zajazd (w krajach muzułmańskich). [przypis edytorski]
Chanamel — inaczej Chanameel, kuzyn Jeremiasza (Jr 32,6–7). [przypis edytorski]
chananejski a. kananejski — związany z Kanaan, biblijną Ziemią Obiecaną, krainą obfitości, szczęścia i bogactwa; (pot.) zamożny, obfity, bogaty. [przypis edytorski]
chana zawołgskiego wyprowadzili Tatarowie z Polski aż za Kijów — „Jeszcze zasławnoj pameti Korola Zygmunta otca Naszeho J. M., z Carom Zawolskim, prowadeczy Jeho z Państwa naszeho Wielikoho Kniażestwa Lituwskoho za Kijew”. [przypis autorski]
