Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | austriacki | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | sportowy | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 128020 przypisów.
zadrgną — dziś: zadrgają. [przypis edytorski]
zadrgnął (daw. forma) — dziś: zadrgał. [przypis edytorski]
zadrgnął — dziś popr.: zadrgał a. drgnął. [przypis edytorski]
„Zadruga” — czasopismo nacjonalistów polskich (zgodnie z deklaracją w podtytule miesięcznika) wydawane w l. 1937–1939, stawiające sobie za cel walkę o „czystość etniczną” słowiańskiej Polski, łączące antysemityzm z antykatolicyzmem. Jeden z głównych ideologów Zadrugi (ruchu powstałego wokół periodyku), Jan Stachniuk, pseud. Stoigniew (1905–1963), w książce Dzieje bez dziejów wskazywał jako przyczynę upadku Polski katolicyzm, w szczególności zaś kontrreformację i działalność jezuitów. Nazwa Zadruga nawiązywała do terminu określającego typ starosłowiańskiej wspólnoty plemiennej; zadrużanie mitologizowali dawnych Słowian, wywodzili ich bezpośrednio od staroż. Greków, przeciwstawiali się zarówno endecji i porządkowi kapitalistycznemu, jak i wpływom chrześcijaństwa, w tym krytykowali przechodzenie na katolicyzm i w ogóle asymilację Żydów w Polsce. Hasłem Zadrugi było „Odkatoliczyć, unarodowić, dowartościować Polaka!”. Autor tego sloganu, Antoni Wacyk pseud. Gniewomir (1905–2000), opublikował na łamach pisma m.in. artykuł Mesjonista Adam Mickiewicz („Zadruga” nr. 4–5, kwiecień–maj 1939), dyskredytując romantycznego wieszcza jako Żyda, a jego światopogląd jako semicki. [przypis edytorski]
za drwinki wezmą — potraktują jako drwinę. [przypis edytorski]
zadrzémie — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak y. [przypis edytorski]
zadrzeć — tu: unieść w górę, porwać; przenośnie: upolować. [przypis edytorski]
zadrzemnąć kogoś (neol.) — zanurzyć kogoś w drzemce; spowodować, że ktoś się zdrzemnie. [przypis edytorski]
zadrzy — dziś: zadrży. [przypis edytorski]
zadrzymie (daw., reg.) — dziś popr.: zadrzemie. [przypis edytorski]
zadudniały — dziś popr.: zadudniły. [przypis edytorski]
zadumać — dziś popr.: zadumać się. [przypis edytorski]
zadumany — tu: wydumany; wymyślony. [przypis edytorski]
zadumianie — dziś popr.: zadumanie. [przypis edytorski]
zadumieje — dziś: zdumieje. [przypis edytorski]
zadumienie — zdumienie bądź zaduma. [przypis edytorski]
zadumiony — dziś: zadumany (pogrążony w zadumie). [przypis edytorski]
za dumną chlubę — za przechwałki, obnoszenie się ze swoim czynem. [przypis edytorski]
za durno (z ukr.) — za darmo; na próżno. [przypis edytorski]
zadurzyć się — zakochać się. [przypis edytorski]
Zaduszki — święto w kościele katolickim poświęcone pamięci zmarłych, przypadający na 2 listopada. [przypis edytorski]
Zaduszki — święto w kościołach chrześcijańskich poświęcone wspomnieniu wszystkich zmarłych wiernych, obchodzone 2 listopada, wywodzące się z ludowych uroczystości ku czci zmarłych obchodzonych w kulturze przedchrześcijańskiej. [przypis edytorski]
Zaduszki — także: Dzień Zaduszny lub Święto Zmarłych, święto w kościołach chrześcijańskich poświęcone wspomnieniu wszystkich zmarłych wiernych, obchodzone 2 listopada, następnego dnia po święcie Wszystkich Świętych; święto wywodzi się z ludowych uroczystości ku czci zmarłych obchodzonych w kulturze przedchrześcijańskiej, opartych na tym samym przeświadczeniu o obcowaniu dusz zmarłych z żywymi oraz o mocy wstawienniczej żyjących. [przypis edytorski]
Zaduszków — dziś popr.: Zaduszek; Zaduszki (Dzień Zaduszny lub Święto Zmarłych): święto w kościołach chrześcijańskich poświęcone wspomnieniu wszystkich zmarłych wiernych, wywodzące się z ludowych uroczystości ku czci zmarłych obchodzonych w kulturze przedchrześcijańskiej; Po świętej rzece Irawadi pływają lampy w Dzień Zaduszków: mowa o jesiennym święcie ku czci Shin Upagutty (Upagota), powszechnie czczonego w delcie rz. Irawadi buddyjskiego arahanta, który ma zamieszkiwać w pałacu z brązu w oceanie i chronić wiernych przed burzami i powodziami. [przypis edytorski]
zaduszny — czyniony za dusze. [przypis edytorski]
za dużośmy mieli — za dużo mieliśmy. [przypis edytorski]
zadworować (daw.) — zażartować. [przypis edytorski]
zadychliwość (gw.) — zadyszka. [przypis edytorski]
zadychra (łac. Branchipus) — rodzaj skorupiaka z rzędu bezpancerzowców, należącego do zwierząt słodkowodnych; w Polsce występuje zadychra pospolita (Branchipus schaefferi), żyjąca w okresowo wysychających zbiornikach wodnych. [przypis edytorski]
zadywytsia wsij swit bożyj (ukr.) — zadziwi się cały boży świat. [przypis edytorski]
zadźwiękło — dziś popr. zadźwięczało. [przypis edytorski]
zadźwięknąć (daw.) — zadźwięczeć. [przypis edytorski]
zadżdżyło się — spadł deszcz; por. dżdżyć: padać (o deszczu). [przypis edytorski]
zadżdżyło — spadło jak deszcz. [przypis edytorski]
zadziać się (daw.) — zapodziać się. [przypis edytorski]
zadziczony — dziś: zdziczały. [przypis edytorski]
zadzierać (gw.) — zahaczać. [przypis edytorski]
zadziergnąć — dziś popr.: zadzierzgnąć. [przypis edytorski]
zadzierny — dziś raczej: zadziorny. [przypis edytorski]
zadzierżawać (daw.) — utrzymywać. [przypis edytorski]
zadzierżystość — zadziorność. [przypis edytorski]
zadzierżysty a. zadzierzysty (daw.) — zadziorny. [przypis edytorski]
zadzierzgać — zawiązywać. [przypis edytorski]
zadzierzgnąć — zaciągnąć, zawiązać. [przypis edytorski]
zadzierzgnąć — zawiązać. [przypis edytorski]
zadzierzgnięty — zawiązany, mocno ściśnięty w węzeł lub pętlę. [przypis edytorski]
zadzierzysty — charakterny. [przypis edytorski]
zadzierzysty — skłonny do zaczepek. [przypis edytorski]
zadzierzysty — skłonny do zaczepki. [przypis edytorski]
zadziwienie (przestarz.) — zdziwienie. [przypis edytorski]
zadzwoń na lekarza — popr.: zadzwoń do lekarza. [przypis edytorski]
Zärtlichkeit — hier: Schwachheit. [przypis edytorski]
zafantować — dać w zastaw. [przypis edytorski]
zafantować (daw.) — dać w zastaw za długi. [przypis edytorski]
zafantować (daw.) — zająć za długi. [przypis edytorski]
zafantowany (daw.) — zajęty za długi. [przypis edytorski]
Za faraona Semempsesa ukazywały się… Za Boetosa rozwarła się ziemia… Za panowania Neferchesa wody Nilu przez jedenaście dni były słodkie jak miód. — zaczerpnięte z historii Egiptu spisanej w III w. p.n.e. przez kapłana egipskiego Manethona. [przypis edytorski]
zafarbowany — tu: zakrwawiony; por. farba: krew. [przypis edytorski]
zaferować (z łac. fero, ferre: nieść, podawać, przekazywać) — tu: przynieść (wypłatę), zarobić. [przypis edytorski]
zaforszusować (daw.) — wypłacić zaliczkę. [przypis edytorski]
zafrasować się (daw.) — zasmucić się, zmartwić. [przypis edytorski]
zafrasować się (daw.) — zmartwić się. [przypis edytorski]
zafrasować się (starop.) — zmartwić się, zasmucić się. [przypis edytorski]
zafrasować się — zmartwić się. [przypis edytorski]
zafrasowany (daw.) — zmartwiony. [przypis edytorski]
zafrasowany (daw.) — zmartwiony, zasmucony. [przypis edytorski]
zafrasowany — zmartwiony. [przypis edytorski]
zafrasowany — zmartwiony, zasmucony. [przypis edytorski]
zafryzowany — skręcony w loki, pukle. [przypis edytorski]
zagąszcza — dziś: gąszcz a. zarośla. [przypis edytorski]
zagabać (daw.) — zagadnąć. [przypis edytorski]
zagabnąć (daw.) — zagadnąć. [przypis edytorski]
zagabnąć (daw.) — zagadnąć, tu: obrazić. [przypis edytorski]
zagabnąć — zagadnąć. [przypis edytorski]
zagabnąć — zagadnąć, zaczepić. [przypis edytorski]
zagadki słać do Kuryjera — chodzi o „Kurier Warszawski”, założoną w 1821 r. najważniejszą gazetę informacyjną Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]
zagadkowiej — dziś popr.: bardziej zagadkowo. [przypis edytorski]
zagadł (forma 3 os. lp. rodz. m. od: zagadnąć) — dziś popr. zagadnął. [przypis edytorski]
zagadło — dziś popr.: zagadnęło. [przypis edytorski]
zagadnął — u Cylkowa 'powiedział to (Kain Heblowi)'; tekst nie precyzuje, co powiedział Kain, słowa 'to' nie ma w oryginale, 'powiedział to' sugeruje, że powiedział mu treść poprzedniego wersetu, co wprowadza w błąd. [przypis edytorski]
Zagadnienia filozofii dziejów — rozprawa Georga Simmla z 1904 roku. [przypis edytorski]
zagadnienie reformy rolnej, parcelacji… — reforma rolna uchwalona w 1920 przez sejm przewidywała przymusową parcelację, czyli podział wielkich posiadłości ziemskich na mniejsze działki (parcele), i wykup utworzonych działek przez bezrolnych i małorolnych mieszkańców wsi. Na zagospodarowanie nabytych gospodarstw państwo udzielało taniego, długoterminowego kredytu ze specjalnego funduszu. Przewidziano parcelację do 200 tys. ha rocznie, a porozumienie stronnictw prawicowych w 1925 ograniczyło parcelację prawie wyłącznie do majątków państwowych i publicznych. W latach 1930–1935 dokonano parcelacji tylko ok. 60–130 tys. ha rocznie, do 1939 reformę zrealizowano w ok. 60%. [przypis edytorski]
zagadnienie Rogacza, Stosu albo Żniwiarza — nazwy staroż. paradoksów, rozważanych przez stoików. Rogacz: Czego nie straciłeś, to nadal masz; nie straciłeś rogów, a więc nadal masz rogi. Stos: Kiedy usuniesz ze stosu jedno ziarno, nadal pozostanie stosem; jeśli ze stosu pojedynczo usuwasz kolejne ziarna, aż zostanie już tylko jedno, to kiedy stos przestał nim być? [przypis edytorski]
zagadniony (daw. forma) — dziś: zagadnięty. [przypis edytorski]
zagadniony — imiesłów przym. bierny, dziś popr. z inną końcówką: zagadnięty. [przypis edytorski]
zagaić — zacząć rozmowę, dyskusję, obrady itp. [przypis edytorski]
Zagaił o królu Jakubie, o pretendencie, o dawnym dworze w Saint-Germain — Jakub II (1633–1701), ostatni katolicki król Anglii (oraz Szkocji, jako Jakub VII), został w 1688 zdetronizowany przez parlament i uciekł do Francji; na wygnaniu przebywał w podarowanym mu przez Ludwika XIV pałacu w Saint-Germain-en-Laye pod Paryżem; po jego śmierci pretendentem do tronu został jego jedyny syn. [przypis edytorski]
zagarniono — dziś: zagarnięto. [przypis edytorski]
zagartywać (daw.) — zagarniać. [przypis edytorski]
zagiąć parol (daw.) — upatrzyć sobie kogoś. [przypis edytorski]
zagiąć parol (daw.) — uwziąć się. [przypis edytorski]
zagiąć parol — powziąć mocne postanowienie względem kogoś. [przypis edytorski]
zaginione plemiona — część narodu izraelskiego, która została przesiedlona przez Asyryjczyków po upadku Królestwa Izraela w końcu VIII w. p.n.e. Biblia ani inne źródła nie podają jednoznacznie, co się z nimi stało, dlatego w tradycji żydowskiej trwa nadzieja, że potomkowie zaginionych Żydów żyją gdzieś w ukryciu i kiedyś połączą się z narodem. Zaginione plemiona bywają też nazywane Czerwonymi Żydami (Die Roite Yiddelech). [przypis edytorski]
zagłębie (daw.) — miejsce zagłębione, kotlina, dolina. [przypis edytorski]
za głębokoście go (…) wrazili — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: za głęboko go wraziliście. [przypis edytorski]
za głęboko w fale zaszedł — cytat z noweli Cypriana Kamila Norwida pt. Menego. [przypis edytorski]
Zagłoba — bohater Trylogii Henryka Sienkiewicza (1846–1916), znany ze swego sprytu. [przypis edytorski]
zagłuchnąć (daw.) — ucichnąć. [przypis edytorski]
zaglądnął (reg.) — zajrzał. [przypis edytorski]
zagnieść pajęczyny z chlebem. U Sienkiewicza zawsze tak leczono rany — w powieściach Ogniem i mieczem oraz Potop, których akcja rozgrywa się w XVII w. [przypis edytorski]
