Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 15203 przypisów.
Święto Znoszenia Drewien — „A ogień na ołtarzu zawżdy będzie gorzał, który będzie żywił kapłan, podkładając drwa rano na każdy dzień” (Kpł 6, 2), stąd święto „Korban-Ecim” dnia 15 sierpnia obchodzone, aczkolwiek cały okres świąteczny trwał dziewięć dni [kalendarz żydowski opiera się na cyklu księżycowym i słonecznym, jego daty nie mają stałych odpowiedników w kalendarzu gregoriańskim, stąd też Korban etzim, obchodzone 15 dnia miesiąca Av (Ab), nie zawsze wypadało 15 sierpnia; red. WL]. [przypis tłumacza]
Święto zwycięstwa — w zbiorze wierszy Kołysanka jodłowa przed wierszem Święto zwycięstwa występuje wiersz * * * [Włosy siwe w młodości gdy obsypią głowę…]. Nie publikujemy go jednak w bibliotece Wolne Lektury, ponieważ jest on przekładem z Jeana Cocteau, który zmarł w 1963 roku, zatem jego twórczość nie jest w domenie publicznej; Red. WL. [przypis edytorski]
święty Antoni a. Antoni Padewski (1191–1231) — portugalski teolog, franciszkanin i święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
święty Antoni a Antoni Padewski (1191–1231) — portugalski teolog, franciszkanin, święty Kościoła katolickiego i doktor Kościoła. [przypis edytorski]
święty Antoni a. Antoni Padewski (1191–1231) — portugalski teolog, franciszkanin, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
święty Apostoł (…) niechaj będą jak gdyby nie mieli żony — Pierwszy list św. Pawła do Koryntian. [przypis tłumacza]
Święty Augustyn podaje, iż za prokonsulatu Septimusa Acyndyna… — Augustyn opowiada tę historię w dziele O kazaniu Pana na górze (De sermone domini in monte, ks. I, 16, 50); Wolter na jej podstawie napisał powiastkę pt. Cosi-Sancta, czyli małe zło za wielkie dobro, nowela afrykańska, wyd. w 1746. [przypis edytorski]
święty Bartłomiej — jeden z apostołów Jezusa; zgodnie z legendą został przed zamęczeniem żywcem obdarty ze skóry, toteż w ikonografii przedstawiany jest jako mężczyzna z widoczną tkanką mięśniową, w jednej ręce trzymający nóż, a w drugiej skórę. [przypis edytorski]
Święty Bazyli a. Bazyli Wielki, a. Bazyli z Cezarei (ok. 329/330–379) — pisarz wczesnochrześcijański, święty prawosławny i katolicki. [przypis edytorski]
Święty Boże a. Trisagion — hymn pochwalny na cześć Trójcy Świętej. [przypis edytorski]
Święty Boże (…) — początek tzw. suplikacji, polskiej pieśni kościelnej, śpiewanej w czasie nieszporów [przypis edytorski]
święty Centurion — św. Florian, sprawujący funkcję centuriona (oficera) w armii rzymskiej. [przypis edytorski]
Święty Dionizy — święty katolicki, męczennik, patron Francji, wspominany 9 października. [przypis edytorski]
święty Dominik z Silos ( 1000–1072) — hiszp. mnich benedyktyński, reformator zakonu, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
święty Dunstan a. Dunstan z Canterbury (909–988) — arcybiskup Canterbury (960-988), święty kościoła katolickiego, patron kowali, złotników, ślusarzy oraz muzyków. Gotycki kościół św. Dunstana został wybudowany w 1100 r. przy Fleet Street w londyńskim City, w znacznym stopniu zniszczył go następnie wielki pożar w 1666 r., a po odrestaurowaniu dobudowano doń wysoką na 125 m wieżę w stylu gotyckim wg projektu Christophera Wrena, architekta zajmującego się odbudową Londynu. Po ponownym zniszczeniu w czasie nalotów w okresie II wojny światowej zdecydowano nie odbudowywać kościoła św. Dunstana; dziś jego ruiny znajdują się w specjalnie zaprojektowanym ogrodzie miejskim. [przypis edytorski]
święty Franciszek a. Franciszek z Asyżu (1181/2–1226) — właśc. Giovanni di Pietro di Bernardone, założyciel zakonu franciszkanów, misjonarz, mistyk średniowieczny, stygmatyk, święty Kościoła katolickiego; znany powszechnie jako wielki przyjaciel zwierząt. [przypis edytorski]
Święty Franciszek — Thode zaopatrzył w przedmowę Fioretti św. Franciszka w przekładzie niemieckim, wydanym u E. Diederichsa w Jenie. Franciszek z Asyżu, właśc. wł. Giovanni di Pietro di Bernardone (1181 lub 1182–1226), założyciel zakonu franciszkanów, misjonarz, mistyk średniowieczny, święty Kościoła katolickiego. Kwiatki Świętego Franciszka (wł. I fioretti di san Francesco) to zbiór krótkich opowiadań o życiu św. Franciszka i jego towarzyszy. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
święty (…) Galicyja cześci — Św. Jakub apostoł, którego grób w Komposteli, mieście położonym w Galicji hiszpańskiej, ściąga mnóstwo pobożnych pielgrzymów [cześci — dziś popr. foma: czci; red. WL]. [przypis redakcyjny]
święty Graal — według śrdw. legendy o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu to poszukiwane przez nich naczynie, z którego pił Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy. [przypis edytorski]
święty Hiob — bohater biblijnej Księgi Hioba jest czczony jako święty Kościoła katolickiego; jednym z jego licznych nieszczęść było zachorowanie na trąd. [przypis edytorski]
święty Hubert — opiekun myślistwa. [przypis edytorski]
święty imiennik — święty Hieronim ze Strydonu (ok. 347–420), chrześcijański apologeta i teolog, jeden z Doktorów Kościoła; jego przekład Biblii na łacinę, znany jako Wulgata, stał się podstawowym tekstem Biblii w Kościele zachodnim, a od 1545 oficjalnym tekstem Biblii w Kościele rzymskokatolickim; Hieronim słynął z gorliwego praktykowania i propagowania ascetycznego trybu życia. [przypis edytorski]
święty Jakub — a. Jakub Większy (zm. 43/44) — jeden z dwunastu apostołów Jezusa, męczennik i święty Kościoła katolickiego; jego szczątki znajdują się prawdopodobnie w Santiago di Compostela. [przypis edytorski]
święty Jan a. Jan Chrzciciel (6/2 p.n.e.–ok. 32) — żydowski pustelnik, prorok, święty katolicki i prawosławny. [przypis edytorski]
święty Jan a. Jan Chrzciciel, a. Jan Baptysta (ok. 6/2 p.n.e.–ok. 32) — żydowski pustelnik, prorok dla chrześcijan i muzułmanów, święty katolicki i prawosławny. [przypis edytorski]
święty Jan a. Jan Chrzciciel (ok. 6/2 p.n.e. – ok. 32) — żydowski pustelnik, prorok dla chrześcijan i muzułmanów, święty katolicki i prawosławny. Jego święto przypada 24 czerwca, natomiast zgodnie z tradycją pogańską w nocy z 23 na 24 czerwca obchodzone jest święto Kupały (Sobótka). [przypis edytorski]
święty Jan a. Jan Chrzciciel (ok 6/2 p.n.e.– ok. 32) — żydowski pustelnik, prorok dla chrześcijan i muzułmanów, święty katolicki i prawosławny. [przypis edytorski]
Święty Jan miał nawrócić serca ojców do dzieci, a Jezus Chrystus rzucić między nie rozdwojenie — Łk 1, 17 i 12, 51. [przypis tłumacza]
święty Jerzy — 23 kwietnia. [przypis edytorski]
święty Józef a. Józef z Nazaretu — bohater biblijny, małżonek Marii z Nazaretu, matki Jezusa. [przypis edytorski]
święty Julian — zw. Gościnnym, patron miasta Macerata; opowieści mówią, że zabił on w gniewie własnych rodziców, którzy spali w jego łożu małżeńskim, ponieważ pomyślał, że jego żona go zdradza; w ramach pokuty swe życie poświęcił pielęgnacji pielgrzymów i trędowatych. [przypis edytorski]
Święty Kaźmierz — św. Kazimierz, główny patron Litwy i młodzieży litewskiej, historyczny patron Polski, jego święto liturgiczne przypada 4 marca. [przypis edytorski]
święty Kazimierz Jagiellończyk (1458–1484) — drugi syn Kazimierza II Jagiellończyka, namiestnik ojca w Wilnie, uważany za dobrego władcę, poprawił bezpieczeństwo w kraju i sądownictwo. Umarł młodo na gruźlicę i został kanonizowany. Jest patronem Litwy. [przypis edytorski]
święty Krzysztof (III w. n.e.) — męczennik wczesnochrześcijański, święty Kościołów katolickiego i prawosławnego, patron mostów, przewoźników, flisaków, żeglarzy, podróżników i pielgrzymów oraz kierowców. [przypis edytorski]
Święty Krzyż — tu: działające w l. 1918–1939 Więzienie Ciężkie na Świętym Krzyżu (Łysej Górze, szczycie o wys. 594 m n.p.m. w Górach Świętokrzyskich), wcześniej funkcjonujący w budynkach skasowanego klasztoru benedyktynów w l. 1852–1865 zakład poprawczy dla księży (Instytut Księży Demerytów a. Instytut Księży Zdrożnych), następnie w l. 1886–1914 więzienie carskie (ze wzgl. na warunki atmosferyczne najsurowszy zakład karny w Polsce, zw. „Polskim Sachalinem”). Więzienie w II Rzeczpospolitej przeznaczone dla pospolitych przestępców z wieloletnimi wyrokami i dożywociem oraz więźniów politycznych: komunistów, podejrzanych o szpiegostwo, a także członków Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów; wyroki odbywali tu m.in. Sergiusz Piasecki (w więzieniu na Świętym Krzyżu napisał powieść Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy) i przywódca OUN Stepan Bandera. [przypis edytorski]
Święty Krzyż — tu: kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża przy ulicy Krakowskie Przedmieście w Warszawie. [przypis edytorski]
Święty Krzyż — tu: kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża w Warszawie, usytuowany nieopodal skrzyżowania ulicy Krakowskie Przedmieście i Świętokrzyskiej. [przypis edytorski]
święty Łukasz — apostoł, twórca trzeciej Ewangelii, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego; przypisywane mu jest także autorstwo cudownego portretu Madonny. [przypis edytorski]
święty Makary — istnieje kilku świętych o tym imieniu, najbardziej znany jest Makary Wielki, zwany też Starszym lub Egipskim (ok. 300–ok. 390). Pasterz, od młodości czuł powołanie do życia pustelniczego, ale rodzice zmusili go do ożenku. Po śmierci żony i rodziców, w wieku 30 lat został mnichem i osiadł w pustelni Skete (dziś: Wadi al-Natrun w Egipcie). Tam zasłynął z surowego trybu życia, licznych umartwień i postów, a także z wymownych i pięknych kazań. Żyjąc w poście i modlitwie otrzymał dar proroczy oraz zdolność czynienia cudów. Pozostawił po sobie wiele homilii oraz liczne grono naśladowców, a jego pustelnia stała się ośrodkiem życia kontemplacyjnego na następne stulecia. W ikonografii przedstawia się go jako siwobrodego zakonnika na tle jaskini, często z trupią czaszką, symbolem przemijania, znikomości i śmierci, lub ze zwojem. [przypis edytorski]
święty Marcin — tj. 11 listopada, w kalendarzu chrześcijańskim dzień poświęcony św. Marcinowi z Tours. [przypis edytorski]
święty Marcin — w kalendarzu: 11 listopada. [przypis edytorski]
święty Marek a. Marek Ewangelista — wedle tradycji Kościoła autor biblijnej Ewangelii Marka. [przypis edytorski]
Święty Marek (rel.) — autor Ewangelii, kuzyn św. Barnaby, towarzysz św. Pawła, a później św. Piotra, apostoł z grona siedemdziesięciu dwóch. [przypis edytorski]
świętymi kary (daw.) — świętymi karami. [przypis edytorski]
święty Mikołaj — patron chroniący od wilków. [przypis edytorski]
święty Mol — miasto portowe Saint-Malo we Francji. [przypis redakcyjny]
Święty Mur — tu: Ściana Płaczu a. Mur Zachodni, pozostałość murów otaczających świątynię jerozolimską, zburzoną w starożytności przez Rzymian; najświętsze miejsce judaizmu, cel pielgrzymek. [przypis edytorski]
święty Neilos — Nil, tu: jako bóstwo w mit. egipskiej. [przypis edytorski]
święty okręg Apollina Pytyjskiego — w Atenach okręg Apollina Pytyjskiego (czyli zabójcy ogromnego węża Pytona), zwany Pythion, znajdował się na południe od Olimpiejonu, za murami miejskimi na prawym brzegu rz. Ilissos; stał tam opatrzony inskrypcją dedykacyjną ołtarz, zbudowany w 522/521 p.n.e. przez Pizystrata. [przypis edytorski]
święty okręt — jeden trzech z ateńskich okrętów państwowych używanych jako statki procesyjne, do przewożenia delegacji religijnych na uroczystości, a także do przewozu posłów, do zadań kurierskich itp. Wg źródeł antycznych statkiem zagarniętym pod Maratonem był Paralos. [przypis edytorski]
święty Paweł a. Paweł, a. Paweł Apostoł (ur. ok. 5/10–ok. 64/67) — święty chrześcijański, męczennik za wiarę. [przypis edytorski]
święty Paweł a. Paweł z Tarsu (ok. 5/10–ok. 64/67) — Żyd z Tarsu, apostoł, święty chrześcijański i męczennik. [przypis edytorski]
święty Paweł, pierwszy pustelnik — włoski święty, Jan Paolo. [przypis tłumacza]
święty Paweł pisze, iż wszeteczniki, pijanice, i inne swowolniki srodze będzie Pan sądził na sądzie swoim — 1 Kor 6, 9–10. [przypis edytorski]
święty pierścień — symbol władzy faraona. [przypis redakcyjny]
święty Piotr a. Piotr Apostoł, a. Szymon Piotr (zm. 64/67) — jeden z dwunastu apostołów, pierwszy biskup Rzymu. [przypis edytorski]
święty Piotr a. Piotr Apostoł (zm. 64/67) — apostoł, mający pierwszeństwo wśród dwunastu, pierwszy biskup Rzymu. [przypis edytorski]
święty Piotr a. Piotr Apostoł (zm. 64/67) — apostoł, pierwszy biskup Rzymu, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego. [przypis edytorski]
święty Piotr owej pamiętnej nocy (…) nie byłby się zaparł Jezusa, nim drugi kur zapiał — Mk 14, 66–72; Mt 26, 69–74; Łk 22, 54–60; J 18, 15–26. [przypis edytorski]
Święty Piotr (pot.), właśc. Bazylika św. Piotra na Watykanie — rzymskokatolicka bazylika na Wzgórzu Watykańskim w Rzymie, jedna z największych katedr na świecie, arcydzieło architektury renesansu i baroku. [przypis edytorski]
święty pustelnik — św. Jan Chrzciciel, z którego popiersiem w mennicy florenckiej wybijano srebrne i złote floreny. [przypis redakcyjny]
święty Sebastian (zm. ok. 288/304) — rzymski męczennik chrześcijański, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego; zginął przeszyty strzałami. [przypis edytorski]
Święty Stefan — Stefan I Święty, z dyn. Arpadów, ur. ok. 975, zm. 15 VIII 1038, książę Węgier od 997, król od 1001. [przypis edytorski]
Święty Synod, właśc. Świątobliwy Synod Rządzący — kolegialna instytucja zwierzchnia Kościoła prawosławnego w Rosji, istniejąca w czasach Imperium Rosyjskiego zamiast urzędu patriarchy, mająca na celu uzależnienie władz kościelnych od władzy państwowej; z ramienia cara funkcję kontrolną nad Synodem sprawował urzędnik bez święceń, w randze oberprokuratora. [przypis edytorski]
Święty Szczepan — tu: budynek Klubu Św. Szczepana, w gminie Westminster, w Londynie; wzniesiony w 1874, istniejący do 1994 w miejscu obecnego Portcullis House. [przypis edytorski]
Święty Tomasz Angielczyk — Tomasz Becket, arcybiskup Canterbury (1119–1170) zamordowany przy ołtarzu z rozkazu Henryka II. [przypis tłumacza]
Święty Tomasz Summa Teologiczna, cytat za: D. Juruś, Dzieje własności prywatnej…, s. 11. [przypis autorski]
święty trój… tapczan — Sokrates chce powiedzieć „święty trójnóg” — ale ponieważ ma tylko tapczan w swym ubogim domostwie, więc zaprasza na święty trój-tapczan. [przypis tłumacza]
Święty Wojciech — jeden z trzech głównych katolickich patronów Polski, jego święto liturgiczne przypada 23 kwietnia. [przypis edytorski]
święty Wojciech (…) kiedy nastanie — 23 kwietnia. [przypis edytorski]
święty żaltis (z litew. žaltys) — wąż święty. [przypis autorski]
święty zamek — Kapitol: arx sacra, [arx] aeterna. [przypis autorski]
świeboda (daw.) — swoboda, wolność. [przypis edytorski]
świeboda — swoboda. [przypis edytorski]
świecące próchno — chodzi tu prawdopodobnie o zjawisko tzw. bioluminescencji czyli emitowania światła przez organizmy żywe, w przypadku spróchniałego drzewa chodzi prawdopodobnie o żyjące na nim grzyby (np. opieńka miodowa) lub jakiś rodzaj bakterii. [przypis edytorski]
świeca — tu: daw. jednostka natężenia światła. [przypis edytorski]
świeccy senatorowie — w senacie Rzeczypospolitej zasiadali wysocy dostojnicy kościelni oraz senatorowie świeccy. [przypis edytorski]
świece hawdali — także: hawdalowe świece, używane w ceremonii hawdali. [przypis edytorski]
świece lane — odlewane, duże. [przypis redakcyjny]
świece rzymskie — rodzaj sztucznych ogni: ustawiane pionowo tuleje zawierające wiele ładunków dających efekty świetlne, wyrzucanych kolejno w powietrze. [przypis edytorski]
świecić bakę (daw.) — schlebiać, nadskakiwać komuś. [przypis edytorski]
świecić bakę (strop., z ukr.) — schlebiać komuś, nadskakiwać, podlizywać się. [przypis edytorski]
świecić baki komu (daw., przestarz.) — pochlebiać komu, nadskakiwać z uniżonością, zasługiwać się dla pozyskania względów. [przypis edytorski]
świecie, który (…) po wsze czasy chce być oszukiwany — według pierwszej części łacińskiej maksymy: mundus vult decipi, ergo decipiatur: świat chce być oszukiwany, więc niech będzie oszukiwany. [przypis edytorski]
świecił włosami jasnemi (…) — Cieniem tym jest Manfred z domu Hohenstaufów, piękny, waleczny i goniący za rozkoszami życia król neapolitański. Będąc w ciągłych zatargach ze stolicą świętą, uderzony został klątwą kościelną. W bitwie pod Benewentem, gdzie się rozstrzygały losy jego i jego państwa, zwalczony przez Karola Walezego, sprzymierzeńca Klemensa IV, sam dobrowolnie szukał śmierci: dwa razy raniony w pierś i czoło poległ śmiercią walecznych. Karol, wódz Francuzów, jako będącemu pod klątwą kościoła, odmówił mu honorów pogrzebowych: lecz żołnierze francuscy, litościwsi od swojego wodza, oceniając męstwo zmarłego, sami z pól przyległych znosili kamienie na pomnik dla niego i przy szańcu mostowym Benewentu zwłoki jego z wojskowymi honorami pogrzebali. Potem z rozkazu arcybiskupa z Kosency zwłoki jego odgrzebano i wyrzucono na pograniczu Abruzzo: tam przy powtórzeniu formuły klątwy kościelnej w dolinie, którą przepływa rzeka Werda, po raz drugi był pogrzebionym. [przypis redakcyjny]
świeci srogą przez ranę jelity (starop.) — świeci przez srogą [tj. wielką, straszną] ranę jelitami. [przypis edytorski]
świecisty (daw.) — pełen światła, świecący, błyszczący, połyskujący; tu: błyskotliwy. [przypis edytorski]
świecskie (starop. forma) — świeckich. [przypis edytorski]
świecski (starop. forma) — świecki. [przypis edytorski]
świeczki — tu: ślepia. [przypis edytorski]
świeczkowe — dawny podatek austriacki w 1797 nałożony na Żydów zamiast pogłównego, płacony za palenie świec w dni sobotnie. [przypis edytorski]
świecznik każdy postępuje o dziesięć kroków od siebie odległy — Świeczniki przedzielone od siebie o dziesięć kroków oznaczają tu dziesięć przykazań bożych, przez których ścisłe wypełnienie człowiek staje się godnym darów Ducha Świętego. [przypis redakcyjny]
świecznik żydowski — menora; siedmioramienny świecznik przez swój charakterystyczny kształt nawiązujący do rajskiego Drzewa Życia, symbolizujący światło i życie; w tradycji judaistycznej zapala się go w piątkowy wieczór, na rozpoczęcie święta szabatu. Siedem ramion reprezentuje: zrozumienie, siłę, bojaźń Boga, boską obecność, wiedzę, radę i mądrość. Ponadto w tradycji judaistycznej używany jest również świecznik chanukowy (chanukija), dziewięcioramienny kandelabr zapalany na święto Chanuki (Święto Świateł), trwające osiem dni, każdego z kolejnych dni zapala się kolejną świecę, dziewiąte ramię świecznika nazywa się szamasz („sługa”) i spełnia ważną rolę pomocniczą. [przypis edytorski]
świeczszczy (starop.) — (ludzie) świeccy. [przypis edytorski]
świegocie — dziś raczej: świergocie. [przypis edytorski]
świegota — daw. świergotanie, ćwierkanie, śpiew. [przypis edytorski]
świegotanie — świergotanie, ćwierkanie. [przypis edytorski]
świegot — dziś raczej: świergot. [przypis edytorski]
świegot — to samo, co świergot. [przypis edytorski]
świekra (daw.) — matka męża. [przypis edytorski]
