Przypisy

ludzie mają się za wolnych, ile że są świadomi swych chceń i swego popędu, a przyczyny, wywołujące w nich pragnienie i chcenie, ponieważ nie są im znane, nawet we śnie na myśl im nie przychodzą — Por. List 58 (dawniej 62) § 4–12 (podobnie w Przyp. do Tw. 2 Cz. III). [przypis redakcyjny]

ludzie mylą się w mniemaniu, że są wolni — Nag. Schr.: „tj. przypuszczają, że mogą z wolnej woli coś czynić lub czegoś nie czynić”. [przypis redakcyjny]

ludzie nic ci nie krzywi (starop.) — [nic ci] nie wykroczyli. [przypis redakcyjny]

ludzie, piorunową spłoszeni ulewą, nigdy razem na bliskie nie usiędą drzewo — mowa tu o małym Stasiu Januszewskim, zrodzonym po śmierci ojca Jana, który zginął w powstaniu listopadowym. Te szczegóły biograficzne powtórzył poeta później w biografii Anhellego, pisząc: „Ojciec mój umarł śmiercią synów ojczyzny, zamordowany, a matka moja umarła z boleści po nim, a jam był pogrobowcem. Pierwsza lilia na grobie ojca mego jest moją rówieśniczką, a pierwsza róża na grobie matki mojej była mi siostrą młodszą”. W ten sposób dzieciństwo Stasia Januszewskiego stało się dzieciństwem Anhellego. [przypis redakcyjny]

Ludzie są bardzo skłonni do lęku i nadziei; toż religia, która by nie miała piekła ani nieba, nie mogłaby się im zbytnio podobać. Dowodem łatwość, z jaką religie obce zakorzeniły się w Japonii, oraz zapał i miłość z jakimi je tam przyjęto. — Religia chrześcijańska i religie hinduskie: te mają piekło i raj, gdy sintoizm ich nie ma. [przypis redakcyjny]

Ludzie są stworzeni po to, aby się chronić, aby się żywić, aby się odziewać i pełnić wszystkie funkcje społeczne; religia nie powinna im tedy nakładać życia zbyt kontemplacyjnego — Jest to ujemna strona nauki, jaką głosili Foe i Laockium. [przypis redakcyjny]

ludzie wolni pełnili służbę wojskową i prócz tego płacili konie i podwody — hrabiowie nie mieli prawa pozbawiać ich koni. [przypis redakcyjny]

ludzi, w których — wyd. petersb.: którzy. [przypis redakcyjny]

Ludzka natura w tobie (…) — Tu ad liberandum suscepturus hominem non horruisti virginis uterum. [przypis redakcyjny]

ludzka sprawiedliwość — sprawiedliwość wobec ludzi. [przypis redakcyjny]

ludzkie (daw.) — (przysłówek), ludzko. [przypis redakcyjny]

ludzkie (daw. przysłówek) — po ludzku, na sposób ludzki. [przypis redakcyjny]

Ludzkie przygody ludzkie noś — Ludzkie przygody (doświadczenia) znoś po ludzku; cytat z Tusculanae disputationes Cycerona (łac. humana humane ferenda). [przypis redakcyjny]

ludzkie rzeczy (daw.) — sprawy ludzkie. [przypis redakcyjny]

ludzkie sprawy rządzi (starop. N lm.) — rządzi ludzkimi sprawami. [przypis redakcyjny]

lud (…) zwierzony — powierzoną sobie załogę. [przypis redakcyjny]

lugier — szybki statek przybrzeżny o skośnych żaglach. [przypis redakcyjny]

Lug — Lugo, wieś w prowincji Vicenza w północnych Włoszech. [przypis redakcyjny]

luidor — tradycyjna nazwa dwudziestofrankówki. [przypis redakcyjny]

Luigi Vanvitelli (1700–1773) — architekt włoski, m. in. budowniczy bazyliki Świętego Piotra w Rzymie. [przypis redakcyjny]

Lukany — Lukanowie, mieszkańcy Lukanii w południowej Italii. [przypis redakcyjny]

luka właśc. luk — otwór, którędy się wchodzi pod pokład. [przypis redakcyjny]

Lukrecja Borgia — córka osławionego papieża Aleksandra VI, druga żona Alfonsa I d'Este; poprzednio miała już dwóch mężów i z tych czasów historia niezbyt pochlebne daje jej świadectwo (zm. 1520). [przypis redakcyjny]

Lukrecja — wyciąg z korzenia drzewa lukrecjowego o charakterystycznym słodko–mdłym smaku, stosowany w lecznictwie. [przypis redakcyjny]

Lukrecjusz opisuje zmianę pór roku (…) — Lucretius, De rerum natura, ks. V, 736–747 (N). [przypis redakcyjny]

Lukrecya Bentywola — naturalna córka Herkulesa I, księcia Ferrary („Ferarczyka”), żona Annibala Bentiwoglio z rodziny dynastów bolońskich. [przypis redakcyjny]

Lukrecya z Borgiów — córka osławionego papieża Aleksandra VI, druga żona Alfonsa I d'Este; poprzednio miała już dwóch mężów i z tych czasów historia niezbyt pochlebne daje jej świadectwo (zm. 1520). [przypis redakcyjny]

lukty (z łac.) — walki, spory. [przypis redakcyjny]

lulka (z tur.) — część fajki, w którą wkłada się tytoń; fajka. [przypis redakcyjny]

luminare minus (łac.) — mniejsze światło. [przypis redakcyjny]

luminaria — małe okienka. [przypis redakcyjny]

Luna — miasto nadmorskie w Toskanii, niedaleko Karrary; dziś w ruinach. [przypis redakcyjny]

Lunapar — dom rozpusty. [przypis redakcyjny]

luna (starop.) — [tu:] blask; [łuna]. [przypis redakcyjny]

luna (z łac.) — księżyc. [przypis redakcyjny]

luster — świeczników. [przypis redakcyjny]

lustracja — sprawdzenie, inspekcja; mowa o nakazanej przez Sejm i dokonanej w r. 1789; poprzednia odbyła się 1765 r. [przypis redakcyjny]

Lustralna (woda) — oczyszczalna (przy obrzędach religijnych). [przypis redakcyjny]

lustrować — badać, odbywać przegląd. [przypis redakcyjny]

lustrowne — błyszczące, lśniące. [przypis redakcyjny]

lustru — blasku, ozdoby. [przypis redakcyjny]

lusztyki — zabawy, pijatyki. [przypis redakcyjny]

lusztykujący — bawiący się, weselący się. [przypis redakcyjny]

Lutecja — rzymska nazwa Paryża. [przypis redakcyjny]

luterańskie żołdaki konetabla Bourbon dopuszczały się najokropniejszych profanacji — Charles de Bourbon, sojusznik Karola V w wojnie z papieżem Klemensem VII, w maju 1527 r. wszczął samowolnie oblężenie Rzymu, które pociągnęło za sobą złupienie miasta znane jako Sacco di Roma. [przypis redakcyjny]

luterska wojna — tj. wojna trzydziestoletnia (1618–1648), konflikt między państwami protestanckimi a dynastią Habsburgów. [przypis redakcyjny]

lutnią — lutnię. [przypis redakcyjny]

lutnia — instrument muzyczny strunowy w kształcie gruszki o dnie wypukłym, popularny zwłaszcza w XV-XVII w.; tu: symbol sztuki poetyckiej. [przypis redakcyjny]

lutnia — instrument szarpany, posiadający od 6 do 16 strun, znany od starożytności, w renesansie również symbol sztuki poetyckiej; tu daw. forma B.lp: lutnią, dziś: lutnię. [przypis redakcyjny]

„Lutnia” — warszawskie towarzystwo śpiewacze, założone w 1887 r. przez Piotra Maszyńskiego. [przypis redakcyjny]

lutni (starop.; W. lp) — lutnio. [przypis redakcyjny]

lutni (tu daw. forma W. lp) — dziś: lutnio. [przypis redakcyjny]

lutość — litość. [przypis redakcyjny]

lutość — litość. W wersie 28 użyta jest niekonsekwentnie forma litość. [przypis redakcyjny]

lutość* (starop.) — litość (obecnie rzadko używa się wyrazu luty w znaczeniu srogi; por. nazwę drugiego miesiąca w roku). [przypis redakcyjny]

lutościwe — litościwe. [przypis redakcyjny]

lutować (daw.) — żałować (litować). [przypis redakcyjny]

lutować (daw.) — żałować. [przypis redakcyjny]

lutry — futro z wydry. [przypis redakcyjny]

luźni — luźna czeladź. [przypis redakcyjny]

luzak — służący, pacholik pancernego towarzysza. [przypis redakcyjny]

lwowi na morzu możnemu — lew, jak wiadomo, herb Wenecji, oznacza też Wenecję samą. [przypis redakcyjny]

lwowska komisyja — 18 sierpnia. [przypis redakcyjny]

Lwy albańskie — pułki armii tureckiej złożone z Albańczyków znane były z waleczności. Przestały one jednak istnieć po uzyskaniu przez Albanię formalnej niepodległości w r. 1912. Stąd określenie „lwy albańskie” jest raczej anachronizmem. [przypis redakcyjny]

Lwy mogą stłumić lamparta wybuchy — herbem Norfolka był złoty lampart. [przypis redakcyjny]

Lyaeus — Bachus, bóg wina. [przypis redakcyjny]

Lyg Gabrielius. — Palieku Gabrieliaus vardą, kaipo visiems žinomą; betgi tikruoju dangaus sargu pagal Rytų mitologiją tėra Rameh — Arcturo žvaigždynas — viena iš dviejų didžiųjų žvaigždžių, vadinamų As Semekein. [przypis redakcyjny]

Lyg Kalifų rožančiaus rubiną — granatą. — Muzulmonai meldžias ant rožančių, kuriuos žymesnieji vartoja susielintus iš brangiųjų akmenėlių. Mormedžiai ir granatai, gražiais raudonuodami vaisiais, puikiai dabina visą pietinę Krymo užuolanką. [przypis redakcyjny]

lyg — lyg (lygu, lygiai) ir lig (lik, liki, iki) rytiečiai neskiria, jie taria visuomet lyg. [przypis redakcyjny]

Lyk — Lycus, chłopiec, którego urodę i wdzięki opiewał Alkajos. [przypis redakcyjny]