Przypisy

I stworzył Bóg człowieka na obraz swój, na obraz Boga stworzył go; mężczyznę i niewiastę stworzył ich (…) na ziemi — Rdz 1,27–28. [przypis edytorski]

isty (daw.) — prawdziwy. [przypis edytorski]

istynni — istotni, rzeczywiści. [przypis edytorski]

i syn z strzałą w ręku — Kupidyn, rzymski bóg miłości. [przypis edytorski]

Isysa, Anubisa — chodzi o Isis (Izydę) macierzyńską boginię płodności, opiekunkę rodzin oraz Anubisa, boga o głowie szakala, syna Seta i Neftydy, opiekującego się zmarłym w jego drodze w zaświaty. [przypis edytorski]

Isz, kakaja tonkaja! (ros.) — To taka chuda! [przypis edytorski]

Iszmael — hebr. ישמעאל Jiszmael, od słów שמע (szama): 'słyszeć' i אל (el): 'Bóg'. [przypis edytorski]

iszpański (starop.) — hiszpański. [przypis edytorski]

Isztar — imię głównej bogini panteonu mezopotamskiego, bogini Isztar, która patronowała wojnom oraz miłości cielesnej. Z boginią Isztar utożsamiano planetę Wenus, którą wtedy nazywano gwiazdą. Wenus jest jednym z jaśniejszych obiektów na nieboskłonie. [przypis edytorski]

Isztar — mezopotamska bogini miłości i wojny. [przypis edytorski]

Isztar (mit.) — babilońska i asyryjska bogini wojny, miłości i płodności, związana przede wszystkim z seksualnością. Pani Nieba, utożsamiana z gwiazdą zaranną (planetą Wenus). Stała się główną boginią Mezopotamii, spokrewnioną z zachodniosemicką Astarte. [przypis edytorski]

Iszutin, Nikołaj (1840–1879) — rewolucjonista ros., od 1863 r. studiował na uniwersytecie w Moskwie, w l. 1863–1866 był przywódcą organizacji rewolucyjnej (tzw. iszutinowców); został aresztowany po nieudanym zamachu na cara Aleksandra II dokonanym przez przyrodniego brata Iszutina, Dmitrija Karakozowa 16 IV 1866; skazany na karę śmierci, zamienioną tuż przed egzekucją (co było częstą praktyką carską) na dożywotnią katorgę, był więziony do 1868 w Twierdzy Szlisselburskiej, następnie nad rzeką Karą na Syberii. [przypis edytorski]

Itajahy Assù, właśc. Itajaí-Açu — rzeka w stanie Santa Catarina w Brazylii, przepływająca przez jedno z głównych miast tego stanu, Blumenau. [przypis edytorski]

Itajahy — dziś popr.: Itajaí, miasto w Brazylii, w stanie Santa Catarina. [przypis edytorski]

Itajahy, właśc.: Itajaí — miasto i gmina w stanie Santa Catarina w Brazylii. [przypis edytorski]

Itaka — wysepka na Morzu Jońskim; jej legendarnym władcą był Odyseusz, który w Odysei wracał do niej z wojny trojańskiej przez 10 lat. [przypis edytorski]

Itaka — wysepka na Morzu Jońskim, obecnie nazywana Theaki. [przypis edytorski]

Itaka — wysepka na Morzu Jońskim, obecnie nazywana Theaki; w Odysei Homera stanowiła dom Odyseusza, który wracał tam przez 10 lat. [przypis edytorski]

Itak, Neritos, Polyktor — trzej herosi Itaki, synowie Pterelaosa, przybyli na wyspę z Kefallenii. [przypis edytorski]

I tak potępiano o to na śmierć ludzie w Piśmie ś., iż Boga zbluźnili i króla — por. 1 Krl 21, 13. [przypis edytorski]

…i tak przesie- — następnego wiersza tekstu brak we wszystkich wydaniach. [przypis edytorski]

Itak — przydomek Odyseusza (od rządzonej przez niego Itaki). [przypis edytorski]

I tak trwali — tu: cytat ze sceny miłosnej w powieści Henryka Sienkiewicza Pan Wołodyjowski (rozdz. XX). [przypis edytorski]

Itak — Ulisses, król Itaki. [przypis edytorski]

I tak wiatrem nadziane puknęły nadzieje — z Kochanowskiego. [przypis edytorski]

ita (łac.) — tak, w ten sposób, więc. [przypis edytorski]

[Italia] farà da se (wł.) — Włochy same sobie poradzą. [przypis edytorski]

italiano (wł.) — Włoch; tu forma M. lm: italiani. [przypis edytorski]

Italii (…), kędy z Jowisza potęga mojego rodu — przodek Eneasza, Dardanus, miał pochodzić z Italii; w ten sposób uzasadniać się miało osiedlenie wygnańców z Troi pod wodzą Eneasza na Płw. Apenińskim: jako powrót do daw. siedzib rodowych. [przypis edytorski]

Italiję — dziś: Italię; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

Italiji — Italii; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

it (ang.) — to. [przypis edytorski]

Itapavo — prawdopodobnie chodzi o miejscowość Itaipava w stanie Santa Catarina w Brazylii. [przypis edytorski]

It avails not (…) I was refresh'd (ang.) — Bez znaczenia czas i miejsce, odległość nie ma znaczenia. / Tak jak ty czujesz się, gdy patrzysz na rzekę i niebo, tak i ja się czułem; / Tak jak ty jesteś jednym z tłumu żyjących, i ja byłem jednym z tłumu; / Tak jak ciebie odświeżyła radość rzeki i blask, / Tak i ja byłem odświeżony. [przypis edytorski]

itd — skrót od: i tak dalej; określenie to znaczy, że cała czynność Grzesia się powtarza. Wygląda na to, że Grześ znowu przyniesie pusty worek do domu i znowu będzie zbierał piasek do dziurawego worka. [przypis edytorski]

itd. — w kresowej wymowie Słowackiego „i tak daléj” rymuje się z „rwali”. [przypis edytorski]

I tę wśród bohaterów dał Kronid wspaniałość — poniżej znajdujący się fragment końcowy Księgi II, zawierający katalog sił greckich i wyliczenie okrętów z różnych krain, został uzupełniony według innego wydania Iliady w tłumaczeniu Dmochowskiego. [przypis edytorski]

item a. itidem (łac.) — również, podobnie, a także. [przypis edytorski]

Ite missa est (łac.) — idźcie, msza jest [skończona]; słowa kończące mszę św. w Kościele rzymskokatolickim. [przypis edytorski]

ite missa est (łac.) — idźcie, ofiara spełniona; ostatnie słowa mszy. [przypis edytorski]

Ite missa est (łac.) — słowa kończące mszę. [przypis edytorski]

item (łac.) — a także; również. [przypis edytorski]

item (łac.) — jak również; a także; tak samo; podobnie. [przypis edytorski]

item (łac.) — podobnie, tak samo. [przypis edytorski]

item (łac.) — również; ponadto. [przypis edytorski]

item (łac.) — również, także. [przypis edytorski]

item (łac.) — również, także, tak samo; tu: takoż. [przypis edytorski]

item (łac.) — tak samo, jak również. [przypis edytorski]

item (łac.) — tak samo, również. [przypis edytorski]

item (łac.) — także; tak samo; tu: a zatem, a więc. [przypis edytorski]

iteracja (z łac. iteratio) — powtarzanie; czynność powtarzania tej samej operacji (procedury, sekwencji działań) w pętli; zwykle, np. w matematyce czy programowaniu, powtarzanie takie dokonywane jest zaprojektowaną z góry liczbę razy lub ma zdefiniowany kres przy spełnieniu jakiegoś warunku. [przypis edytorski]

I teraz jeszcze o nie stoję! — sens: i jeszcze teraz zależy mi na nim. [przypis edytorski]

It has been played once more — fragment wiersza Paradoxes and Oxymorons Johna Ashbery'ego. [przypis edytorski]

ithos — gr. pisownia słowa „etos”. [przypis edytorski]

itialiano pierla, franciezo? — mówisz po włosku, po francusku? [przypis edytorski]

itinera (łac.) — dróżki. [przypis edytorski]

It is He (Brahma)… — To On (Brahma), który przenika wszystkie istoty w pięciu podstawowych formach, powoduje, że przez serie narodzin, wzrostu i rozpadu, obracają się w tym świecie, jak koła wozu, dopóki nie zasłużą na szczęśliwość. [przypis edytorski]

i to imo się puszczając — i na to nie zwracając uwagi. [przypis edytorski]

I. Towarzystwo historyczne — w wersji angielskiej rozdział piąty. W polskim tłumaczeniu w tym i następnym rozdziale rodzeństwu Bastablów towarzyszy jedynie Albert-z-Przeciwka. W oryginale poza nim występowali także Daisy i Denny (Denis, zwany też przez dzieci Dentystą), dzieci znanego z Poszukiwaczy skarbu pana Foulkes'a, tam nie wymienieni z imienia, a jedynie jako „białe myszki”, jak nazywał ich H. O. Tłumaczka dokonała tej zmiany najprawdopodobniej dlatego, że wraz z rodzeństwem Bastablów występowali w niewydanej wówczas w Polsce drugiej części cyklu, The Wouldbegoods, i byli stamtąd dobrze znani czytelnikowi angielskiemu, ale nie polskiemu, w przeciwieństwie do obecnego w pierwszej części cyklu Alberta-z-Przeciwka. To Denny, nie Dick, był towarzyszem nieustraszonego badacza Oswalda w następnym rozdziale. [przypis edytorski]

It's a long way to Tipperary… (ang.) — Daleka jest droga do Tipperary, daleka droga do przejścia; refren piosenki Jacka Judge'a z 1912, która stała się pieśnią marszową żołnierzy anglojęzycznych na frontach pierwszej wojny światowej; wkrótce stała się jednym z jej symboli, a zwrot „it's a long way to Tipperary” zaczął w przenośni oznaczać długą drogę do domu, do bliskich; Tipperary to miasto na wyspie Irlandii, stanowiącej wówczas część Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii. [przypis edytorski]

It's toasted (ang.) — tu: opłaca się. [przypis edytorski]

I tu godzi się zanotować rzecz znamienną. Osoba gospodarza miasta była poniekąd projekcją duchowego Krakowa. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Nowy pomnik. [przypis edytorski]

I tu nie obyło się bez zabawnego konfliktu. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: St. Rzecki. [przypis edytorski]

Ituriel — jeden z aniołów, występujący w Raju utraconym Miltona. [przypis edytorski]

I ty, Brutusie? — ostatnie słowa Juliusza Cezara, wypowiedziane, kiedy wśród zamachowców, którzy kolejno uderzali go sztyletami, rozpoznał Marka Juniusza Brutusa, któremu ufał i uważał za przyjaciela. [przypis edytorski]

I ty, Brutusie?! — ostatnie słowa Juliusza Cezara, wypowiedziane, kiedy wśród zamachowców, którzy kolejno uderzali go sztyletami, rozpoznał Marka Juniusza Brutusa, któremu ufał i uważał za przyjaciela. [przypis edytorski]

I ty, Brutusie, przeciw mnie? — słowa przypisywane Juliuszowi Cezarowi, ugodzonemu sztyletem przez przyjaciela, Brutusa. [przypis edytorski]

i tych, co się bronili i tych, co się wdarli — por. Adam Mickiewicz, Reduta Ordona. [przypis edytorski]

ityfalliczne bóstwa — bogowie związani z płodnością za pośrednictwem symboli wyobrażających męskiego członka w stanie wzwodu; w staroż. Egipcie takim bóstwem był Min. [przypis edytorski]

i tym podobnie — itp.; właściwie powinno być: i tym podobnymi. [przypis edytorski]

Itys (mit. gr.) — syn Prokne i Tereusa, zabity przez tę pierwszą, gdy się dowiedziała, że jej mąż zgwałcił jej siostrę. [przypis edytorski]

Iudex ergo, cum sedebit quidquid latet adparebit nil inultum remanebit. (łac.) — Gdy zaś zasiądzie sędzia, cokolwiek było skryte, stanie się jawnym, i nic nie zostanie bez pomsty. [przypis edytorski]

iudicium (łac.) — zdolność sądzenia, osąd, przenikliwość, bystrość. [przypis edytorski]

i u jednego stołu ś. nauki i sakramentów zasiadać, i z jednej szpiżarniej i skarbnice potrzeb i żywności swojej patrzyć rozkazał — „rozkazał” zapewne w nawiązaniu do przypowieści w Łk 12, 37–45, zasadnicza treść por. Dz 2, 44–46. [przypis edytorski]

I ukazałbych zbótwiałą i zgnojoną suknią, którą trząsnąwszy, gdyby się w perzyny rozleciała, mówiłbych… — zob. Jr 13, 1–11. [przypis edytorski]

iunii (łac.) — czerwca. [przypis edytorski]

I upadł, jako ciało martwe pada — Dante, Boska Komedia (Piekło, V, 142), tł. Edward Porębowicz; ze zmienionym podmiotem. [przypis edytorski]

iurare in verba magistri (łac.) — przysięgać na słowa nauczyciela. [przypis edytorski]

iurationes difficillime admittant nam iurare apud Sclavos quasi periurare est ob vindicem deorum iram (łac.) — przysięgi dopuszczali z największym trudem, ponieważ przysięga u Słowian czy też krzywoprzysięstwo była pod mściwym gniewem bogów. [przypis edytorski]

iure caduco (łac.) — bez podstawy prawnej, prawem kaduka. [przypis edytorski]

iure fortioris (łac.) — prawem silniejszego. [przypis edytorski]

iuro (łac.) — przysięgam. [przypis edytorski]

ius conubii (łac.) — prawo dotyczące małżeństwa. [przypis edytorski]

ius gladii (łac.) — prawo miecza; przen. prawo karania śmiercią. [przypis edytorski]

Iusiurandum, patri datum (…) (łac.) — Przysięgi danej ojcu aż do dziś tak dochowałem. (słowa Hanibala). [przypis edytorski]

ius primae noctis (łac.) — prawo pierwszej nocy. [przypis edytorski]

ius romanum (łac.) — prawo rzymskie. [przypis edytorski]

ius talionis (łac.) — prawo odwetu. [przypis edytorski]

ius talionis, właśc. lex talionis (łac.) — prawo kary równej występkowi, obrazowo wyrażane sentencją: „oko za oko, ząb za ząb”. [przypis edytorski]

iustitia, fundamentum regnorum (łac.) — sprawiedliwość, fundament władzy. [przypis edytorski]

iustitias vestras iudicabo (łac.) — sprawiedliwość waszą sądzić będę. [przypis edytorski]

iustum animatum (łac.) — w swobodnym przekładzie tzw. „duch prawa” (w odróżnieniu od „litery prawa”). [przypis edytorski]

iutrzne pacierze — pierwsza część tzw. Liturgii godzin, wymagająca odmówienia określonych modlitw o wschodzie słońca. [przypis edytorski]

iuventus et inipetus (łac.) — młodość i zapał. [przypis edytorski]

iuytso — zapewne chodzi o ju-jitsu, tradycyjną japońską sztukę walki wręcz, bez użycia broni. [przypis edytorski]

Ivahi (Ivaí) — rzeka w brazylijskim stanie Parana. [przypis edytorski]

Ivan Blatny (1919-1990) — czeski poeta. [przypis edytorski]

Ivanhoe — popularna powieść historyczna Waltera Scotta, opublikowana w 1819 roku. [przypis edytorski]

Ivanhoe — popularna powieść historyczna Waltera Scotta, opublikowana w 1819 r. [przypis edytorski]

ivoir (fr.) — kość słoniowa, tu: papier listowy o barwie kości słoniowej. [przypis edytorski]