Przypisy

lisowczycy — najemne oddziały lekkiej jazdy, zorganizowane przez Aleksandra Lisowskiego w latach 1607–1611, w okresie jego służby u Dymitra II Samozwańca, pretendenta do tronu carskiego; wsławiły się brawurą w walkach z Rosjanami, Turkami, Węgrami i in., ale także okrucieństwami i grabieżami na bronionych terenach. [przypis edytorski]

lisowczycy — najemne oddziały lekkiej jazdy, zorganizowane w początkach XVII w. przez Aleksandra Lisowskiego (ok. 1575–1616), wsławiły się brawurą w walkach z Rosjanami, Turkami, Węgrami i in., ale także okrucieństwami i grabieżami na bronionych terenach; po spaleniu Radomska formację rozwiązały polskie władze ok. 1635 r. [przypis edytorski]

Lisowski, Aleksander Józef (ok. 1575–1616) — pułkownik królewski, twórca i dowódca tzw. lisowczyków, oddziału lekkiej jazdy powstałego w 1611 r. i prowadzącego walkę podjazdową na wschodnich i północnych rubieżach Rzeczypospolitej podczas wojny polsko-rosyjskiej (1609–1618); oddział złożony był z Kozaków, różnego rodzaju wykolejeńców i desperatów (pierwszy oddział Lisowskiego przyjął nazwę straceńców), którzy służyli za zysk z łupów, nie obciążając skarbu państwa kosztami żołdu. [przypis edytorski]

Lisowski, Aleksander Józef (ok. 1575–1616) — pułkownik królewski, twórca i dowódca tzw. lisowczyków, oddziału lekkiej jazdy powstałego w 1611 r. i prowadzącego walkę podjazdową na wsch. i płn. rubieżach Rzeczypospolitej podczas wojny polsko-rosyjskiej (1609–1618); oddział złożony był z Kozaków, różnego rodzaju wykolejeńców i desperatów (pierwszy oddział Lisowskiego przyjął nazwę „straceńców”), którzy służyli za zysk z łupów, nie obciążając skarbu państwa kosztami żołdu. [przypis edytorski]

Lisowski, Aleksander Józef (ok. 1575–1616) — pułkownik królewski, twórca i dowódca tzw. lisowczyków, oddziału lekkiej jazdy powstałego w 1611 i prowadzącego walkę podjazdową na wsch. i płn. rubieżach Rzeczypospolitej podczas wojny polsko-rosyjskiej (1609–1618); oddział złożony był z Kozaków, różnego rodzaju wykolejeńców i desperatów, którzy służyli za zysk z łupów, nie obciążając skarbu państwa kosztami żołdu. [przypis edytorski]

Lissowski, Aleksander (ok. 1575/1580–1616) — pułkownik, uczestnik dymitriady, tj. rosyjskiej wojny domowej spowodowanej próbą osadzenia na tronie Dymitra Samozwańca, twórca i dowódca lisowczyków. [przypis edytorski]

lis stepowy (Canis azarae) — w ob. klasyfikacji: Cerdocyon thous, majkong a. lis krabojad, drapieżny ssak z rodziny psowatych, zamieszkujący sawanny i rzadkie lasy Ameryki Południowej. [przypis edytorski]

lista cywilna — fundusze państwowe przeznaczone na utrzymanie władcy. [przypis edytorski]

List CL — w przekładzie Tadeusza „Boy'a” Żeleńskiego, którego wkład, jako tłumacza i popularyzatora w upowszechnienie najcenniejszych dzieł literatury francuskiej w Polsce pozostaje niezwykle cenny, zabrakło listów numerowanych w oryginale CL, CLX i CLXI oraz fragmentów innych listów, a także Przedmowy redaktora i Przypisu nakładcy kończącego utwór; z tego powodu numeracja różni się od pierwotnej. [przypis edytorski]

List CXXIX — ten list w wersji fr. figuruje pod numerem LXXIX. Najprawdopodobniej tłumacz przeniósł go pod numer 129, bo uznał pierwotną lokalizację za omyłkę ze względu na datę i tematykę listu. [przypis edytorski]

list elizejski — list XI części IV Nowej Heloizy, z opisem przechadzki po ogrodzie nazwanym Elizjum, od miejsca pośmiertnej szczęśliwości i wiecznej wiosny w krainie zmarłych w mit. greckiej. [przypis edytorski]

listewka (daw.) — taśma, ozdobne obramowanie, obszywka. [przypis edytorski]

listki — dziś popr. forma N. lm: listkami. [przypis edytorski]

List, który Wolter napisał do mnie po mym ostatnim dziele — list Woltera z 30 sierpnia 1755 na temat Rozprawy o nierówności. [przypis edytorski]

List LXXII. Rika do Usbeka — w wersji fr. ten list jest adresowany przez Rikę do Ibbena w ***. Tłumacz przypisał go Usbekowi najprawdopodobniej ze względu na brak lokalizacji (bo wszystkie pozostałe listy do Ibbena adresowane są do Smirny). [przypis edytorski]

List LXXIX — listy 79-129 mają inną numerację w wersji fr., a inną w niniejszym tłumaczeniu. Po fr. pod numerem 79 figuruje list Usbeka do Rhediego, datowany na 18 dzień księżyca Gemmadi 1719 roku i poświęcony zagadnieniom bardziej złożonym niż opisywane w listach z 1715 r., co stało się prawdopodobnie przyczyną decyzji tłumacza o przeniesieniu tego listu w miejsce chronologicznie właściwe, tj. jako list CXXIX. [przypis edytorski]

List o muzyce francuskiej — Lettre sur la musique française (listopad 1753), w którym Rousseau głosi wyższość muzyki włoskiej, twierdząc, że muzyka francuska nie ma racji bytu, gdyż nie ma w niej miary ani melodyjności, pod względem brzmienia i ekspresywności język francuski nie nadaje się do śpiewania, zaś śpiew po francusku jest „ciągłym ujadaniem”, nieznośnym dla nieuprzedzonego ucha. [przypis edytorski]

list on bluźnierski przed Panem Bogiem ukazował, żałując i bolejąc jako ta, co rodzi: Pan Bóg mu wielkie dał nad Senacherybem zwycięstwo i od zguby królestwo jego wybawił — 2 Krn 32, 17–21; 1 Krl 19, 1–36 (Senacheryb obległ króla Ezechiasza w Jerozolimie i przysłał mu list urągający Bogu i wzywający do poddania miasta; po modlitwach króla Bóg wysłał anioła, który wytępił tysiące wojowników w obozie asyryjskim, co zmusiło Senacheryba do wycofania się do kraju). [przypis edytorski]

list przypowiedni — dokument wystawiany dowódcy oddziału zaciężnego. Określał m. in. liczbę żołnierzy, ekwipunek, na terenie których królewszczyzn prowadzony będzie zaciąg. Po łacinie określany Literae inscriptionis stipendii. [przypis edytorski]

Listra — staroż. miasto w Azji Mniejszej, ok. 30 km na płd. od Ikonium (ob. Konya). [przypis edytorski]

list Tadzia — fragment ten zawiera liczne błędy pisowni, będące elementem stylizacji tekstu. [przypis edytorski]

list Tadzia — list Tadzia (fragment do końca niniejszego rozdziału) zawiera błędy pisowni, będące elementem stylizacji tekstu. [przypis edytorski]

list — tu: kwit potwierdzający zastaw. [przypis edytorski]

list — tu: liść. [przypis edytorski]

Listy do księżniczki niemieckiej — zbiór ponad 200 listów Eulera do siostrzenicy króla Prus Fryderyka II, napisanych w l. 1760–1762, w których autor, poproszony o udzielanie prywatnych lekcji, przystępnie omawia różne tematy związane z matematyką i fizyką. Po publikacji w formie książkowej (1768–1774) stały się szeroko znane i bardzo popularne wśród laików. [przypis edytorski]

Listy filozoficzne a. Listy o Anglikach — zbiór tekstów Woltera wydany we Francji w 1734, przedstawiający różne aspekty angielskiej filozofii, literatury, społeczeństwa i systemu rządów, często w korzystnym dla nich porównaniu z odpowiednikami francuskimi. [przypis edytorski]

listy ispołnitielnyje (z ros.) — dosł. wykonawcze; tu: rodzaj listów wierzytelnych uprawniających do ściągnięcia należności z dłużnika; tytuły wykonawcze. [przypis edytorski]

Listy o Anglii — dzielo Voltaire'a (1694–1778), opublikowane najpierw po angielsku pod tytułem English Letters, w Polsce znane jako Listy o Anglikach albo Listy filozoficzne, zgodnie z tytułem wydania francuskiego Lettres philosophiques. [przypis edytorski]

listy papieża wyklinające św. Wirgila za to, że wierzył w antypody — skonfliktowany z biskupem Salzburga Wirgiliuszem arcybiskup Germanii Bonifacy Winfrid oskarżył go w liście do papieża Zachariasza o herezję polegającą na głoszeniu przekonania o zamieszkałych antypodach, zaś papież w odpowiedzi w liście z 1 maja 748 stwierdził, że jeśli zarzut zostanie potwierdzony, należy zwołać synod kościelny, pozbawić Wirgiliusza godności duchownej i wykląć z Kościoła. W starożytności pojawił się pogląd, że wobec kulistości Ziemi na jej przeciwległej półkuli, tj. południowej, przez analogię również znajdują się lądy, a na nich także roślinność, zwierzęta i ludzie (antypodzi). Nie znano okolic strefy okołorównikowej, ale ponieważ wiedziano, że klimat w miarę oddalania się od równika staje się chłodniejszy, a w miarę zbliżania się do równika staje się coraz gorętszy, zakładano, że w pasie równikowym temperatury są skrajnie wysokie i z tego powodu z półkuli północnej nie sposób dostać się na południową. Inni przypuszczali, że przeszkodą jest zbyt wielka odległość do przebycia przez ocean. Z tego powodu pogląd o antypodach od czasów uznanego teologa i świętego Augustyna z Hippony odrzucano jako heretycki, gdyż oznaczał, że ludzie z antypodów nie mogliby pochodzić od stworzonej przez Boga pary pierwszych rodziców, Adama i Ewy (zob. Państwo Boże XVI 9). Wg niektórych autorów późnoantycznych powierzchnia Ziemi i ludzkość dzieliła się nie na dwie, a na cztery części, odseparowane dwoma krzyżującymi się, otaczającymi glob dokoła oceanami (jeden wokół równika, drugi od bieguna do bieguna i z powrotem), przy czym za równikiem na południe od Europy mieli mieszkać Antoikowie, zaś na tej samej, północnej półkuli, ale za oceanem ciągnącym się z północy na południe żyli Antypodzi. [przypis edytorski]

„Listy perskie” Monteskiusza i „Kandyd” Voltaire'a — XVIII-wieczne utwory francuskiego oświecenia: Listy perskie, powieść epistolarna Monteskiusza, satyra na system społeczny feudalnej Francji, opublikowana anonimowo w 1721, oraz Kandyd (1759), najgłośniejsza z satyrycznych powiastek filozoficznych Woltera, dawniej zakazana w wielu krajach, m.in. trafiła na listę ksiąg zakazanych Kościoła katolickiego, oskarżana o bluźnierstwo i podburzanie do niepokojów politycznych. [przypis edytorski]

Listy perskie — powieść epistolarna Monteskiusza, satyra na system społeczny feudalnej Francji, opublikowana anonimowo w 1721; żarciku z „Listów perskich”, gdzie autor powiada, zgodnie ze zdaniem wielu uczonych, iż świat nie tylko pogarsza się, ale i wyludnia z każdym dniem: w liście CXII. [przypis edytorski]

Listy perskie — powieść epistolarna Monteskiusza, satyra na system społeczny feudalnej Francji, opublikowana anonimowo w 1721. [przypis edytorski]

Listy [pisane] z gór — Lettres écrites de la montagne (1764), w których Rousseau, odmiennie niż w Umowie społecznej, nie stawia już Genewy za wzór republiki, ale gwałtownie krytykuje zagarnięcie władzy przez „despotów”, których nie ogranicza nic prócz własnej woli. [przypis edytorski]

listy świadczące (…), żeście ofiarowali bałwanom — podczas prześladowań w latach 250–251 każdy, kto wziął udział w zarządzonym przez cesarza zbiorowym składaniu ofiar bogom pogańskim w intencji pomyślności państwa, otrzymywał od nadzorujących obrzędy zaświadczenie do przedłożenia urzędnikom. [przypis edytorski]

listy Sobieskiego — istnieje nowsze, dwutomowe wydanie w opracowaniu Leszka Kukulskiego: Jan Sobieski, Listy do Marysieńki, „Czytelnik”, Warszawa 1973. [przypis edytorski]

list żelazny a. glejt — dokument wystawiony przez władze, dający posiadaczowi prawo do swobodnego poruszania się po danym terenie. [przypis edytorski]

list żelazny a. glejt — dokument wystawiony przez władze, zezwalający posiadaczowi na przejazd przez podległe im terytorium i zapewniający mu bezpieczeństwo osobiste. [przypis edytorski]

list żelazny — dokument zezwalający na przejazd. [przypis edytorski]

list zastawny — dłużny papier wartościowy zwykle o stałym oprocentowaniu, wystawiany na okaziciela a. imiennie przez instytucję kredytową (bank hipoteczny). [przypis edytorski]

list zastawny — dłużny papier wartościowy, zwykle o stałym oprocentowaniu, wystawiany na okaziciela a. imiennie przez instytucję kredytową (bank hipoteczny). [przypis edytorski]

lisy morskie — inaczej kosogony; ryby zaliczane obecnie do rzędu rekinokształtnych, osiągające nawet ponad 6 metrów długości; zamieszkują morza i oceany strefy tropikalnej. [przypis edytorski]

liszaj — ślad zniszczenia na jakiejś powierzchni. [przypis edytorski]

liszaj — schorzenie skóry a. ubytki i plamy na płaskiej powierzchni, np. na tynku. [przypis edytorski]

liszaj — schorzenie skóry, przen. plama a. ubytek na płaskiej powierzchni w rodzaju tynku. [przypis edytorski]

Lis zaprosił raz na ucztę bociana… — w bajce Bocian i lis Jeana de La Fontaine'a (1621–1695), popularnego bajkopisarza francuskiego. [przypis edytorski]

liszka (daw., gw.) — lis. [przypis edytorski]

liszka (daw.) — lisica. [przypis edytorski]

liszka (daw.) — lis. [przypis edytorski]

liszka (daw.) — samica lisa; także ogólnie: lis. [przypis edytorski]

liszka (pot.) — gąsienica. [przypis edytorski]

liszka (starop.) — lis. [przypis edytorski]

liszka (tu daw.) — lis. [przypis edytorski]

liszka — tu: futro ze skór lisich. [przypis edytorski]

Liszki — polska wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim. [przypis edytorski]

Liszt, Ferenc (1811–1886) — kompozytor i pianista węgierski epoki romantyzmu. [przypis edytorski]

Liszt, Ferenc (1811–1886) — kompozytor i pianista węgierski epoki romantyzmu. Stworzył nowy gatunek muzyczny: poemat symfoniczny. [przypis edytorski]

Liszt, Ferenc (1811–1886) — węgierski pianista i kompozytor epoki romantyzmu. [przypis edytorski]

Liszt, Franciszek (1811–1896) — znakomity kompozytor i wirtuoz węgierski. [przypis edytorski]

liszuo secho kiwisi adoszem (hebr.) — pomocy Twojej oczekuję, Panie. [przypis edytorski]