Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 462 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159014 przypisów.
czarnoostrowskich — okazja czarnoostrowska, tj. bitwa pod Czarnym Ostrowem, po której zmuszono do kapitulacji Rakoczego. [przypis redakcyjny]
czarnopracujący (kalka z ros. чернорабочий) — człowiek wykonujący czarną robotę, ciężką i niewymagającą żadnych kwalifikacji; robotnik niewykwalifikowany. [przypis edytorski]
czarnoseciniec — zajadły reakcjonista („czarna sotnia” — skrajnie reakcyjna organizacja monarchistyczna w carskiej Rosji, dokonywała napaści na rewolucjonistów, organizowała pogromy antyżydowskie). [przypis redakcyjny]
Czarnoskalscy — rodzina szambelana Czarnoskalskiego z komedii Rozbitkowie Józefa Blizińskiego, zagrożona utratą majątku różnymi sposobami próbuje go uratować, m.in. intratnym zamążpójściem córki. [przypis edytorski]
Czarnowski, Ludwik (1887–1933) — aktor, reżyser. [przypis edytorski]
czarnoxiężnik — dziś popr. pisownia: czarnoksiężnik. [przypis edytorski]
czarnoxięzki — dziś popr. pisownia: czarnoksięski. [przypis edytorski]
czarnuszka — roślina jadalna z rodziny jaskrowatych, charakteryzująca się czarnymi nasionami, stosowana jako przyprawa lub lekarstwo. [przypis edytorski]
czarnych burzyków (Procellaria glacialis) — Procellaria glacialis (dziś: Fulmarus glacialis), inaczej fulmar lub petrel, to ptak z rodziny burzykowatych zamieszkujący północny Atlantyk i Pacyfik, na co wskazuje jego nazwa gatunkowa (łac. glacialis: lodowcowy); nie występuje u wybrzeży Afryki. [przypis edytorski]
czarnych diabłów — tu: pejoratywne określenie mieszkańców Indii; w rzeczywistości ludność północnych Indii, gdzie wybuchło powstanie, jest indoeuropejska, ma karnację od śniadej (na zachodzie) po ciemnobrązową (na wschodzie) i w najprostszej klasyfikacji należy do odmiany białej człowieka; tylko ciemnoskórą rdzenną ludność południa subkontynentu indyjskiego, o odmiennych rysach twarzy i budowie czaszki, zaliczano w niektórych klasyfikacjach do odrębnego typu australoidalnego, należącego do odmiany czarnej. [przypis edytorski]
Czarnych jak miotłą wymiotą z Pistoi — Biali gwelfowie na początku brali górę w Pistoi i wypędzili czarnych, lecz wkrótce ze zmianą losu gwelfów białych, poeta jako należący do ich stronnictwa wygnanym był z Florencji. Markiz Malaspina (zwany „Mars”) stanąwszy na czele gwelfów czarnych z Pistoi, zadał ogromną klęskę białym na dolinie piceńskiej, przez którą przepływa rzeka Magra, na pograniczu samym Toskanii a Genui. [przypis redakcyjny]
czarnych królów zginęło chyba z pięćdziesiąt — dziś popr. forma liczebnika w r.mos.: pięćdziesięciu. [przypis edytorski]
Czarny Dunajec — rzeka w województwie małopolskim, w dorzeczu Wisły. [przypis edytorski]
Czarny Dunajec — w rzeczywistości Potok Kościeliski. [przypis edytorski]
czarny karzeł — hipotetyczny końcowy etap życia gwiazd. Gwiazda przestaje świecić, stając się w ten sposób zimnym czarnym karłem. [przypis autorski]
Czarny kolor odzieży przejęli chrześcijanie od stoików. [przypis autorski]
Czarnym Boreaszem — μελαμβόριον (N), μελαμβόρειον (D), czarnym wiatrem północnym, po polsku można by powiedzieć: czarna kujawa. Wedle Papego wyrażenie istniejące tylko u Flawiusza. [przypis tłumacza]
Czarny mój rumak (…) błyskawice ciska — Te cztery wiersze, zawierające opisanie konia, są tłumaczone z arabskiego czterowiersza, umieszczonego w notach do Antologii arabskiej de Lagrange'a. [przypis autorski]
Czarny Pan Zawisza — Zawisza Czarny z Garbowa (ok. 1370–1428), polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego. [przypis edytorski]
Czarny Staw — a. Czarny Staw pod Rysami, tatrzańskie jezioro znajdujące się na poziomie 1583 m n.p.m. [przypis edytorski]
Czarny Staw — jezioro polodowcowe w Tatrach Wysokich. [przypis edytorski]
Czarny Staw — właśc. Czarny Staw pod Rysami a. Czarny Staw nad Morskim Okiem, tatrzańskie jezioro w kotle polodowcowym w Dolinie Rybiego Potoku. [przypis edytorski]
Czarny Szlak — jeden z trzech głównych szlaków, którymi Tatarzy najeżdżali tereny Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]
czarny — tu: diabeł. [przypis edytorski]
czarodziejską szkatułą — autor ma na myśli przyrząd, składający się ze skrzyneczki, zaopatrzonej dwoma otworami. Przez te otwory spoglądało się i widziało w skrzyneczce figurki, które poruszały się, umocowane na odpowiedniej wstędze. Wstęga przesuwała się przed widzem zwijana lub rozwijana korbką. [przypis redakcyjny]
Czarodziejska góra — najlepsze i najsłynniejsze dzieło Thomasa Manna (1875–1955), wybitnego prozaika niemieckiego, laureata literackiej Nagrody Nobla (1929), wyd. w 1924; jej akcja rozgrywa się w szwajcarskim sanatorium w Davos. [przypis edytorski]
czarodziejstwa — w wyd. pozn. i lwow. cudzoziemstwa (może zam. cudodziejstwa?); tu poprawiamy na: czarodziejstwa. [przypis redakcyjny]
Czar ognia (niem.: Feuerzauber) — zakończenie opery Walkiria Richarda Wagnera, w którym uśpiona tytułowa walkiria, Brunhilda, zostaje pozostawiona na wzgórzu otoczonym magicznym ogniem, stworzonym przez boga ognia, Lokiego. [przypis edytorski]
czaroludki — chodzi o aes sídhe, rasę istot z mitologii irlandzkiej przypominających elfy. [przypis edytorski]
czarownicach tesalskich — Tesalia, region w północnej Grecji, w starożytności była uznawana za siedzibę czarownic. [przypis edytorski]
czarownica — tu: Medea. [przypis redakcyjny]
czarownica z Endor — wróżbitka z Endor w Galilei wywołała dla biblijnego króla Saula (1042–1012 p.n.e.) ducha zmarłego Samuela (1 Sm 28, 1–25). [przypis edytorski]
czarownice (starop. forma) — czarownicy. [przypis edytorski]
czarownicy, a dalej: wiedźmo — w obu wypadkach w oryginale uosobienie (charm i spell). W polskim języku nie dało się to dosłownie wyrazić. [przypis tłumacza]
Czarowny widok… — wariant czwartej strofki opiewa: „Czarowny widok, czarowne wieczory —/ Ciebie zachwyca ów zgiełk — owa tęcza,/ W jaką się ludzkie wiązały kolory…/ Jam czekał cichy, aż po lawy ścianie/ Drący się księżyc wejdzie na szczyt — stanie;/ Aż spojrzy na mnie z ogromnej mogiły/ Czarnych popiołów. I mnie także trzeba/ Na jakim wielkim grobie nabrać siły/ Nim się puścimy w świat… nie drogą nieba.” [przypis redakcyjny]
czar się nie ima — czar go nie dotyka. [przypis edytorski]
czar taki — w oryginale mowa o rozpraszającym smutek zielu nephentes. [przypis edytorski]
czart — diabeł. [przypis edytorski]
Czartoryski, Adam Jerzy (1770–1861) — polski polityk, prezes Rządu Narodowego Królestwa Polskiego w 1831, później znacząca postać Wielkiej Emigracji. [przypis edytorski]
Czartoryski, Adam Kazimierz (1734–1823) — książę, syn wojewody ruskiego, generał Ziem Podolskich, mąż stanu i pisarz; wielki angloman, kontrkandydat Poniatowskiego do korony polskiej. [przypis tłumacza]
Czartoryski — Adam Kazimierz Czartoryski (1734— 1823), generał ziem podolskich, będąc w 1781–1782 r. marszałkiem trybunału litewskiego, zasłynął z bezstronnych wyroków, co było wówczas rzadkością. Głośny był współcześnie wydany przez Czartoryskiego wyrok skazujący na własnego ojca. [przypis redakcyjny]
Czartoryski, August Aleksander (1697–1782) — książę, wojewoda ruski, ożeniony z ostatnią z Sieniawskich primo voto Denkofową, najbogatszą w kraju dziedziczką, główny filar tzw. Familii, rezydujący kolejno w Wilanowie, Puławach, Sieniawie i Brzeżanach. [przypis tłumacza]
Czartoryski, Teodor (1704?–1768) — biskup poznański od r. 1738. [przypis redakcyjny]
czartu porwano (starop.) — popularne przekleństwo: niech czart porwie. [przypis redakcyjny]
Czarty były Wernyhoru,/ Nadybaw mater, hdeś koło futoru,/ Taj byw, taj łyru tyskaw w hrud' kobity,/ Taj na smert' matku byw, ne moh zabyty (z ukr.) — Diabli bili Wernyhorę,/ Zastał matkę gdzieś koło futoru i bił,/ i lirę cisnął w pierś kobiety,/ i na śmierć matkę bił, a nie mógł zabić. [przypis edytorski]
czartyzm — radykalny ruch społeczny w Wielkiej Brytanii w 1. poł. XIX w., dążący do wprowadzenia demokratycznych zmian w systemie wyborczym oraz poprawy sytuacji ekonomicznej robotników; zapoczątkowany wystąpieniem Londyńskiego Stowarzyszenia Robotniczego, które w 1838 opublikowało The People's Charter (Kartę praw ludu), od której wzięła się nazwa ruchu. [przypis edytorski]
czary — dziś popr. forma N. lm: czarami. [przypis edytorski]
czary, / Które Malagiz czynił u Merlina — Angelika, przybywszy po raz pierwszy z swym bratem Argalią do Francji, rozbiła namiot przy kamieniu Merlina. Czarownik Malagizy wtargnął nocną porą do namiotu, mając zamiar ją zabić; olśniony jednak jej pięknością, powziął inny zamiar i w tym celu „czynił czary”, ażeby ją w twardy sen pogrążyć. [przypis redakcyjny]
czas by mu przed Mojżesza — [czas mu] umierać. [przypis redakcyjny]
czas cofnął się wstecz — cofnąć się wstecz uchodzi obecnie za pleonazm, błąd leksykalny, w którym zachodzi redundancja (zbędność): słowo cofnąć się zawiera już informację wstecz. [przypis edytorski]
czas (daw.) — tu: pogoda. [przypis edytorski]
Czas — dziennik wydawany najpierw w Krakowie w latach 1848–1934, potem przeniesiony do Warszawy, gdzie działał do roku 1939. [przypis edytorski]
czasemby (daw.) — dziś popr. czasem by. [przypis edytorski]
czasemby (…) nie dojadł (daw.) — dziś popr.: czasem by nie dojadł. [przypis edytorski]
Czasem nie dość nam było kościołów Wenecji; pewnego wyjątkowo pięknego dnia wyprawiłem się z matką aż do Padwy — w wydaniu Grasseta słowa „W przeddzień wyjazdu” zastąpiły tekst od Czasem nie dość do aż do Padwy. [przypis tłumacza]
Czasem (…) pod sieć ugodzi — aluzja do mitologicznej opowieści o tym, jak Wulkan (gr. Hefajstos) zarzucił sieć na kochających się Marsa (gr. Aresa) i Wenus (gr. Afrodytę), i zawstydził ich przed innymi bogami. [przypis redakcyjny]
Czasem też, chociaż i spokojnie było od Tatar (…) — są to słowa Maszkiewicza, który mógł nie wiedzieć o bytności Samuela Zborowskiego na Siczy [Samuel Zborowski (zm. 1584), magnat polski, rotmistrz królewski, skazany za morderstwo banita, jako hetman kozacki przebywał na Siczy w latach 70. XVI w. Red. WL]. [przypis autorski]
Czasem żyje (…) łudzi się tylko — Potwierdzenie, iż Celimenę charakteryzuje raczej lekkość i roztrzepanie niż wyrafinowana świadomość gry, którą prowadzi. Tym niebezpieczniejszą jest partnerką dla Alcesta: tu już ów Don Kichot walczy nie z wiatrakami, ale z samym wiatrem. [przypis tłumacza]
Czasem (z białorus.) — a nuż, może przypadkiem. [przypis redakcyjny]
czas godów — Boże Narodzenie. [przypis autorski]
czas idzie marnie — marnujemy czas. [przypis edytorski]
czasiech — dziś popr. forma Msc.lm: czasach. [przypis edytorski]
czasiech — dziś popr. forma Ms. lm: czasach. [przypis edytorski]
czasiech — dziś popr. forma N.lm: czasach. [przypis edytorski]
czasie — w rękopisie dla rymu: czesie. [przypis redakcyjny]
Czas i Przestrzeń — nie będę powtarzał tu truizmów na temat jednokierunkowości i jednowymiarowości Czasu i wielowymiarowości Przestrzeni. Jeśli mówię Przestrzeń, rozumiem pod tym pojęciem Przestrzeń trójwymiarową. Nie możemy sobie wyobrazić czegoś istniejącego, co miałoby mniej lub więcej jak 3 wymiary. Trójwymiarowość wypełnia naszą potrzebę najśmielszych nawet wyobrażeń i nie mielibyśmy gdzie wpakować w naszą przestrzeń jeszcze choćby jednego wymiaru. Podobnie — mimo wszelkich analitycznych tricków — linia prosta ma swoje stanowisko specjalne i jedyne, nawet poza kwestią odległości i osi ruchu wirowego. Jest ona nie-do-zdefiniowania i tak konieczna do przyjęcia jak nieskończoność aktualnej Przestrzeni, choćby nawet w danym punkcie rozwoju fizyki wygodniej było opisać nasz wycinek świata w terminach geometrii nieeuklidesowej lub przestrzeni cztero- czy pięciowymiarowej. [przypis autorski]
czas jakiś drgają jeszcze ramiona, te biedne ramiona… — [Michelet], La mer, s. 327–8. [przypis autorski]
Czas jasno, sposób ciemno — Czas przyjścia przepowiedziany jest jasno, sposób pod przenośnią. [przypis tłumacza]
Czas jest (…) po prostu tylko formą naszego oglądu wewnętrznego — mogę wprawdzie powiedzieć: wyobrażenia moje następują po sobie; ale to znaczy tylko, że jesteśmy ich świadomi jako idących w pewnym następstwie czasu, tj. według formy zmysłu wewnętrznego. Czas więc nie jest czymś samym w sobie ani też określeniem tkwiącym przedmiotowo w rzeczach. [przypis autorski]
czas jest zagadką, o którą się póty rozbijam, póki jeszcze w nim żyję, póki go jeszcze ustanawiam — Por. rozdz. V. Problematem czas może się stać, jeśli w jakiś sposób stajemy poza nim; wyjaśnić może się on dopiero wtedy, gdy się znajdujemy całkowicie poza nim. [przypis autorski]
Czas — konserwatywny dziennik informacyjno-polityczny wydawany w latach 1848–1934 w Krakowie, potem do 1939 w Warszawie. [przypis edytorski]
„Czas” — konserwatywny dziennik wydawany początkowo w Krakowie (1848–1934), a później, po połączeniu z „Dniem Polskim”, w Warszawie (1935–1939). [przypis edytorski]
Czasław, czes. Nové Město (Čáslav) — miasto w środkowej części Czech. [przypis edytorski]
czasów Elżbiety i Jakuba — za panowania królowej Anglii Elżbiety I Tudor (w latach 1558–1603) oraz jej następcy Jakuba I Stuarta (1603–1625), kiedy rozkwitał teatr angielski. [przypis edytorski]
czasów odwłokami — zwlekaniami, zwłoką. [przypis edytorski]
czasów siła — dużo czasu. [przypis edytorski]
czas (…) ostatniej potrzebie — godzina śmierci. [przypis redakcyjny]
czasować — odkładać. [przypis redakcyjny]
czasowe ptaki — gniazdujące okresowo. [przypis edytorski]
Czasowych dieł mastier (ros.) — zegarmistrz. [przypis edytorski]
czasowy — do czasu, nie dożywotni; toż w Uwagach, str. 73. [przypis redakcyjny]
czas pobytu Adolfa — Tetmajera. [przypis redakcyjny]
czas przeznaczony na wyprawę już ubiegał — widocznie miał określony pewien czas na tę wyprawę. Władza jego jako beotarchy jeszcze się nie kończyła. [przypis tłumacza]
Czas śmiechu, czas płaczu — Koh 3, 1–8. [przypis tłumacza]
czas się mieć do brzega (starop.) — czas zdążać (kierować się) do brzegu. [przypis edytorski]
Czas starcu dać życie — już czas, aby starzec oddał życie. [przypis edytorski]
czas (starop.) — [tu:] kres, koniec. [przypis redakcyjny]
czas Terroru — krwawe rządy jakobinów w czasie Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]
czas — tu: pogoda. [przypis edytorski]
czasu (daw.) — podczas, w czasie. [przypis edytorski]
czasu inszego (starop.) — w innym czasie; kiedy indziej. [przypis edytorski]
czasu już nie będzie — Ap 10, 6. [przypis edytorski]
Czasu letniego nikt tu jednak z powodu skwaru wytrzymać nie może — περικαὲς δέ ἐστιν οὕτως τὸ χωρίον, ὡς μηδένα ῥᾳδίως προϊέναι; ut nemo facile sub divum egrediatur; dass nicht leicht jem and ins Freie hinausgeht (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Dnia 5 grudnia, gdy pustynną równiną jechaliśmy w stronę Morza Martwego, ciepłomierz w południe wskazywał 27° R [wg dawnej skali termometrycznej wprowadzonej przez fr. fizyka Réaumura: 27° R = ok. 34° C]. [przypis tłumacza]
czasu mej młodości — dziś: w czasach mej młodości. [przypis edytorski]
Czasu minęło jak płachte wysiać — tj. tyle, ile potrzeba na ręczne wysianie partii zboża z przewieszonej przez ramię płachty. [przypis edytorski]
czasu nie stało (daw.) — zabrakło czasu. [przypis edytorski]
czasu odwiedzin u… proboszcza — por. list z 1 lipca 1771. [przypis redakcyjny]
Czasu onego nie było króla w Izraelu, ale każdy czynił, co mu się zdało — Sdz 18, 1; Sdz 21, 24. [przypis edytorski]
czasu swego (daw.) — w swoim czasie; w odpowiednim czasie. [przypis edytorski]
czasu — tu: podczas, w czasie. [przypis edytorski]
