Przypisy

horodniczy (z rus.) — strażnik wyższy, zawiadujący grodami tj. zamkami warownemi. [przypis redakcyjny]

Horodyszcze — miasteczko na trakcie z Mikołajewszczyzny do Nowogródka. [przypis redakcyjny]

horować (gwar.) — harować, ciężko pracować. [przypis redakcyjny]

horribile dictu (łac.) — strach się przyznać. [przypis redakcyjny]

Horror (łac.) — zgroza. [przypis redakcyjny]

Horsens — miasto nadmorskie w zach. Jutlandii, na płn. od Kolding. [przypis redakcyjny]

Horwaty — w oryg.: Regge Carinthia. [przypis redakcyjny]

horyłka (z ukr.) — wódka. [przypis redakcyjny]

horyzontalnie — poziomo. [przypis redakcyjny]

Hospody pomyłuj (ukr.) — Boże, bądź miłościw. [przypis redakcyjny]

Hospody pomyłuj (ukr.) — Boże, zlituj się. [przypis redakcyjny]

Hospody (ukr.) — Panie Boże. [przypis redakcyjny]

Hostibus agitatus (łac.) — pędzony przez wrogów. [przypis redakcyjny]

hostiliter (łac.) — po nieprzyjacielsku. [przypis redakcyjny]

hostis, hostis (łac.) — wróg, obcy, tu C. lm hostibus: wrogom. [przypis redakcyjny]

hostis patriae et reus criminis laesae maiestatis (łac.) — nieprzyjacielem ojczyzny i winnym zbrodni obrazy majestatu. [przypis redakcyjny]

hosudar (z rus.) — pan; hosudarowie: chorągwie bojarów dumnych. [przypis redakcyjny]

Hotel des Invalides — Pałac Inwalidów, z czasów Ludwika XIV, na lewym brzegu Sekwany. Znajduje się w nim wojskowe muzeum historyczne i grobowiec Napoleona I oraz innych wodzów francuskich. [przypis redakcyjny]

hotel Europejski — najelegantszy wówczas hotel Warszawy, usytuowany na Krakowskim Przedmieściu, z wielką salą restauracyjną, tzw. Pompejańską (znajdującą się na I piętrze w narożniku od Krakowskiego Przedmieścia), gdzie właśnie odbywa się przyjęcie wydane przez Wokulskiego. Hotel (według projektu Henryka Marconiego) otwarty został w r. 1856. Wypalony w r. 1944, obecnie został odbudowany. [przypis redakcyjny]

hoży — tu w nietypowym znaczeniu: godziwy, stateczny. [przypis redakcyjny]

hoży (z ros.) — czerstwy, krzepki, żwawy. [przypis redakcyjny]

Hozer — właściwie: Hoser; założona przez Piotra Hosera ok. 1848 r. znana firma ogrodnicza Braci Hoser zajmowała się hodowlą i sprzedażą drzew owocowych, ozdobnych oraz kwiatów. [przypis redakcyjny]

Hrabia August — recenzja ta ukazała się w „Głosie” 13 września 1890 r. (Nr. 37) w rubryce Sprawozdania naukowe i literackie. [przypis redakcyjny]

hrabia Chambord (1820–1883) — potomek rodu Bourbonów, wnuk Karola X, pretendent do tronu francuskiego, znany pod imieniem Henryka V. [przypis redakcyjny]

Hrabia Jabłonowski — rodzina Jabłonowskich, o której tu mowa, nosiła tytuł nie hrabiowski, ale książęcy, który otrzymała w XVIII w. od cesarza Karola VII. [przypis redakcyjny]

hrabia Orso (…) zniósł kaźń nie z winy swojej, lecz z potwarzy — Kto był ten hrabia Orso, komentatorowie Dantego milczą o nim. Piotr Brosse: sekretarz i ulubieniec króla Francji Filipa Pięknego. Fałszywie oskarżony przez królową, że godził na jej cześć małżeńską, wyrokiem królewskim skazany był na szubienicę. [przypis redakcyjny]

Hrabia Ugolino — pochodził ze starożytnej familii pizańskiej hrabiów della Gherardesca. Będąc podestą i naczelnikiem siły zbrojnej w Pizie, podniósł tę rzeczpospolitą do szczytu potęgi i sławy; potem gdy przegrał bitwę morską z genueńczykami, dla podtrzymania dawnej potęgi swojego kraju wiązał się traktatami z Florencją, której wskutek wzajemnej umowy kilka mało znaczących zamków ustąpił. Zazdrosny jego władzy, a więcej jeszcze sławy długoletnim rządem Ugolina nabytej, arcybiskup Rugieri posądził go o zdradę stanu; potem wsparty współdziałaniem hrabiów Gwalandi, Lafranki i Sismondi ze zbuntowanym ludem natarł na straż przyboczną Ugolina, uwięził go z dwoma synami i dwoma wnukami, a wszystkich zamknął w wieży na placu zwanym Degli Anziani. Bramę więzienia zamurowawszy, klucze od niej kazał wrzucić w rzekę Arno. Wieża ta od głodowej śmierci Ugolina nosi nazwę Wieży głodu. Było to 1289 r. [przypis redakcyjny]

Hrabia z Hetfortu — jest to Bertrand z Bornio, o którym wzmianka była w pieśni poprzedniej. [przypis redakcyjny]

hrabini (gwar.) — zamiast hrabina, pod wpływem form takich, jak: gospodyni, ochmistrzyni itd. [przypis redakcyjny]

hrabskim parku — por. list z 4 maja 1771. [przypis redakcyjny]

Hraju, pane (ukr.) — gram, panie. [przypis redakcyjny]

hramoty (daw., z rus.) — pisma (dosł.: litery); poeta pisze dwukrotnie: rhamoty. [przypis redakcyjny]

hramoty (z rus.) — pisma (dosł.: litery). [przypis redakcyjny]

hranica — może umyślnie użył autor formy czeskiej, ażeby przez to tym dobitniej napiętnować ucieczkę do obcych krajów. [przypis redakcyjny]

hreczkosiej — pogardliwa nazwa zasiedziałego na wsi, niezbyt zamożnego szlachcica. [przypis redakcyjny]

hroszy (z ukr.) — pieniądze. [przypis redakcyjny]

hubiłgan — wysoki stopień wcielonego bóstwa. [przypis redakcyjny]

hucusque (łac.) — dotąd. [przypis redakcyjny]

huczny — tu: huczący. [przypis redakcyjny]

huf — hufiec; tu przen.: dużą ilość, szereg. [przypis redakcyjny]

hufnal — gwóźdź. [przypis redakcyjny]

Hugo — markiz toskański, namiestnik cesarza Ottona III w księstwie Toskańskim. [przypis redakcyjny]

„Hugonoci” (1836) — opera G. Meyerbeera (1791–1864) często wówczas grywana; hugonoci — protestanci francuscy, kalwini. [przypis redakcyjny]

Hugo, Victor (1802–1885) — fr. poeta, dramaturg, powieściopisarz i publicysta; przedstawiciel postępowego nurtu w romantyzmie europejskim. Doniosłą rolę w rozwoju realistycznej powieści odegrały czołowe utwory Hugo m. in.: Człowiek śmiechu i Nędznicy; protestujące ostro przeciw krzywdzie społecznej. W księgozbiorze Zygmunta znalazły się zapewne jego nacechowane pesymizmem Ody (1822), napisane w okresie młodzieńczym. [przypis redakcyjny]

huic operi (łac.) — temu dziełu. [przypis redakcyjny]

Hulajpole — dziś miasto w obwodzie zaporoskim w płd.-wsch. części Ukrainy. [przypis redakcyjny]

hultajskie terminy — sprawki. [przypis redakcyjny]

Humań — miasto dziedziczne Potockich; w okolicach jego leży Zofijówka. [przypis redakcyjny]

Humań — miasto na Ukrainie, nad rzeką Humańką. [przypis redakcyjny]

humańscy — z Humania na Ukrainie. [przypis redakcyjny]

humani nihil a me alienum puto — Nic ludzkiego nie jest mi obcem. Zdanie Terencjusza z komedji Heautontimorumenos. [przypis redakcyjny]

humaniora (od łac. humanus – ludzki) — nauki humanistyczne: historia, literatura, sztuka. [przypis redakcyjny]

humerał (z łac.) — białe, lniane chusty, wdziewane przez księdza pod albę i ornat. [przypis redakcyjny]

humillime (łac.) — najuniżeniej. [przypis redakcyjny]

humillimus servus (łac.) — najniższy sługa. [przypis redakcyjny]

humor — nastrój, usposobienie. [przypis redakcyjny]

humory — tu: substancje płynne w ciele ludzkim, limfa. [przypis redakcyjny]

hunc et non alium (łac.) — tego, a nie innego. [przypis redakcyjny]

hunc nexum, hanc copulam (łac.) — ten związek, tę spójnię. [przypis redakcyjny]

Hunni — [tu:] Węgrzy. [przypis redakcyjny]

hunor — honor, zaszczyt, dostojeństwo. [przypis redakcyjny]

Hunowie — staroż. plemiona koczownicze, które w IV w. n. e. przybyły z Azji Środkowej i opanowały Europę, przyczyniając się m. in. do upadku Cesarstwa Rzymskiego. [przypis redakcyjny]

hup przed skokiem — przysłowie, dziś znane w formie: nie mów hop, dopóki nie przeskoczysz. [przypis redakcyjny]

Huś ha, huś — tradycyjny okrzyk przy szczuciu psów na łowach. [przypis redakcyjny]

husarszczyć — zamienić chorągiew na husarską. [przypis redakcyjny]

husarze (z węg. huszár) — wyborowa jazda polska, odznaczająca się zbytkownym strojem i kosztownym uzbrojeniem ze skrzydłami u pleców; uzbrojenie husarzy stanowiły: szabla u boku, koncerz pod kolanem, młot do rozbijania zbroi nieprzyjacielskiej, kopia o długości 8,5 łokcia (tj. ok. 5 m) oraz pistolety. [przypis redakcyjny]

hustem (daw.) — gęsto. [przypis redakcyjny]

hustem (daw., reg.) — gęsto. [przypis redakcyjny]

hustem (daw., z czes.) — gęsto. [przypis redakcyjny]

hustem (daw., z rus.) — gęsto. [przypis redakcyjny]

hustem (z czes.) — gęsto; przez Potockiego pisane mylnie przez ch. [przypis redakcyjny]

huta — stos drzewa na opał. [przypis redakcyjny]

Huysum Jan (1682–1749) — słynny malarz holenderski, malował przeważnie owoce i kwiaty. [przypis redakcyjny]

Huź, ha! — Merkucjo jest zawołanym myśliwym, używa zwrotu z polowania na zające. [przypis redakcyjny]

huzar — żołnierz lekkiej jazdy węgierskiej. [przypis redakcyjny]

huzno (rus.), guzno (ros.) — tyłek, zadek, u ptaka: kuper. [przypis redakcyjny]

hybrydy — tu: mieszańcy. [przypis redakcyjny]

hycla — oprawcę. [przypis redakcyjny]

Hydra — potwór wylęgły w bagnie lernejskim (na płd. od Argos w Peloponezie); był to smok z 50 głowami, z których jedna była nieśmiertelna. [przypis redakcyjny]

hydropatyczny — wodoleczniczy. [przypis redakcyjny]

Hymen — bożek małżeństwa, syn Apollona. [przypis redakcyjny]

Hymeneusz — bożek weselny. [przypis redakcyjny]

Hymet — góra w Attyce, na południe od Aten, słynna z produkcji miodu i marmurów. [przypis redakcyjny]

Hypaetry — miejsce do przechadzek, niekryte. [przypis redakcyjny]

hypothesis (z gr.) — przypuszczenie, mniemanie. [przypis redakcyjny]

įdėją, girdėją — vietoj įdėję, girdėję. [przypis redakcyjny]

iactantia (łac.) — chełpliwość. [przypis redakcyjny]

iactura — strata. [przypis redakcyjny]

I am adducing these views not for any controversial purposes, but to justify and make clear why I stress certain general features of Trobriand Economic Sociology. My contentions might run the danger of appearing as gratuitous truisms if not thus justified. The opinion that primitive humanity and savages have no individual property is an old prejudice shared by many modern writers, especially in support of communistic theories, and the so-called materialistic view of history. The „communism of savages” is a phrase very often read, and needs no special quotation. The views of individual search for food and household economy are those of Karl Bűcher, and they have directly influenced all the best modern writings on Primitive Economics. Finally, the view that we have done with Primitive Economics if we have described the way in which the natives procure their food, is obviously a fundamental premise of all the naīve, evolutionary theories which construct the successive stages of economic development. This view is summarised in the following sentence : „…In many simple communities, the actual food quest, and operations immediately arising from it, occupy by far the greater part of the people's time and energy, leaving little opportunity for the satisfaction of any lesser needs”. This sentence, quoted out of „Notes and Queries on Anthropology”, p. 160, article on the Economics of the Social Group, represents what may be called the official view of contemporary Ethnology on the subject, and in perusing the rest of the article, it can be easily seen that all the manifold economic problems, with which we are dealing in this book, have been so far more or less neglected. [przypis redakcyjny]

Iam perditae rei patrocinari (łac.) — bronić tak złej sprawy. [przypis redakcyjny]

I am the man of (ang.) — jestem człowiekiem z [roku]. [przypis redakcyjny]

Ianuarii (łac.) — stycznia. [przypis redakcyjny]

i będą się śmiali — zapewne w czasie stypy. [przypis redakcyjny]

I beg you pardon but I don't like the music, I am sorry — przepraszam pana, ale ja lubię muzyki, przykro mi [popr. I beg your pardon]. [przypis redakcyjny]

Iberia — Hiszpania. [przypis redakcyjny]

Iber — rzeka Ebro w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]

Ibrahim (1789–1848) — syn Muhammada Alego, dobry, lecz okrutny administrator. [przypis redakcyjny]

Ibsen — Brand. [przypis redakcyjny]

Ibsen, Henryk (1828–1906) — wybitny norweski pisarz, sławny twórca dramatów (Nora, Upiory, Wróg ludu, Dzika kaczka i in.), w których poddaje ostrej krytyce społeczeństwo mieszczańskie; wyrazem głębokiego protestu wobec obłudy jego moralności i kultury w życiu codziennym jest m.in. postać Jadwini w Dzikiej kaczce, wrażliwej i utalentowanej dziewczynki, tragicznie osamotnionej w egoistycznej i zakłamanej atmosferze najbliższej rodziny. [przypis redakcyjny]

I była Babel okropna języków — [biblijna] wieża Babel, przy której Bóg pomieszał ludziom języki. [przypis redakcyjny]