Przypisy

rewolucja hiszpańska — tu: wydarzenia w Hiszpanii w roku 1931, kiedy po wyborach samorządowych z 12 kwietnia, w których monarchiści ponieśli druzgoczącą klęskę, premier podał się do dymisji, 14 kwietnia proklamowano Republikę i zmuszono króla Alfonsa XIII do emigracji. [przypis edytorski]

rewolucja lipcowa (1830) — kilkudniowe powstanie we Francji, w wyniku którego obalony został Karol X Bourbon, usiłujący przywrócić absolutyzm, a na tron powołano Ludwika Filipa I. [przypis edytorski]

rewolucja lipcowa — kilkudniowe powstanie we Francji w 1830 r., mające na celu zapobieżenie przywróceniu absolutyzmu; w jego wyniku obalony został Karol X Bourbon, a na tron powołano Ludwika Filipa I. [przypis edytorski]

rewolucja lipcowa — kilkudniowe powstanie we Francji w 1830 r., w wyniku którego obalony został Karol X Bourbon, a na tron powołano Ludwika Filipa I. [przypis edytorski]

rewolucja lipcowa — kilkudniowe powstanie we Francji w 1830 r., w wyniku którego obalony został Karol X Bourbon, usiłujący przywrócić absolutyzm, a na tron powołano Ludwika Filipa I. [przypis edytorski]

rewolucja lipcowa — trwała we Francji od 27 do 29 lipca 1830 i udaremniła próbę przywrócenia monarchii absolutnej. [przypis edytorski]

rewolucja lutowa (1848) — rewolucja we Francji, w dniach 22–24 lutego 1848, w wyniku której obalono monarchię lipcową i proklamowano II Republikę Francuską; uważana za początek tzw. Wiosny Ludów. [przypis edytorski]

rewolucja marcowa (1848) — zbrojne wystąpienia w marcu 1848 mieszkańców Wiednia i Berlina, stolic największych państw niemieckich, domagających się wolności politycznej i zjednoczenia państw niemieckich, zapoczątkowujące Wiosnę Ludów w Niemczech i Cesarstwie Austrii. [przypis edytorski]

rewolucja — od lutego 1917 r. do władzy w Baku pretendowała, obok Komitetu Wykonawczego, Rada Delegatów Robotniczych. 31 X 1917 na fali wrzenia rewolucyjnego w całej Rosji rządy przejęli bolszewicy (Baku stanowiło tu wyjątek na całym Zakaukaziu; na pozostałym obszarze kraju tzw. Komitet Zakaukaski realizował dążenia separatystyczne w stosunku do zrewolucjonizowanej Rosji). Do tego właśnie momentu historycznego nawiązuje tu Żeromski. [przypis edytorski]

rewolucja — tu: powstanie listopadowe. [przypis edytorski]

Rewolucja — tu: Wielka Rewolucja Francuska (1789–1799), podczas której doszło do głębokich zmian polityczno-społecznych i obalenia monarchii Burbonów. [przypis edytorski]

rewolucja w Asturii — ruch rewolucyjny, trwający od 5 do 19 października 1934 w północnej Hiszpanii (Asturii), krwawo spacyfikowany przez wojsko pod dowództwem generałów Lópeza Ochoa i Francisco Franco; rozpoczęty akcją strajkową podjętą przez miejscowych górników przeciwko utworzeniu rządu z udziałem Hiszpańskiej Konfederacji Prawicy Autonomicznej. [przypis edytorski]

rewolucja (z łac. revolutio: obrót) — daw.: obrót ciała niebieskiego wokół innego ciała, czas potrzebny na wykonanie jednego pełnego obiegu orbitalnego. [przypis edytorski]

rewolucja (z późn. łac. revolutio: obrót, przewrót) — tu daw.: rewolta, rozruchy, bunt przeciw władzy; dziś: wystąpienie społeczeństwa przeciw władzy państwowej w celu obalenia ustroju i ustanowienia nowego. [przypis edytorski]

rewolucji trzydziestego pierwszego roku — powstania listopadowego (1830–1831). [przypis edytorski]

rewolucyjne — tu: z okresu powstania listopadowego. [przypis edytorski]

rewolwer marki Smith — w dalszej części tekstu zwany po prostu: smith. [przypis edytorski]

rewolwer — tu: błędnie jako synonim pistoletu. [przypis edytorski]

Rex Cumanorum (łac.) — król Kumanów. [przypis edytorski]

rex (łac.) — król. [przypis edytorski]

rey de Sulaco (hiszp.) — król Sulaco. [przypis edytorski]

Rey — dziś popr.: Rej, jedno z najstarszych miast Iranu, ob. dzielnica Teheranu. [przypis edytorski]

Rey, Marc-Michel (1720–1780) — amsterdamski wydawca i księgarz pochodzący z Genewy; w swoich czasach największy w Holandii wydawca książek w języku francuskim, sprzedawanych głównie we Francji; szczególnie zasłużony w rozpowszechnianiu dzieł filozofów Oświecenia, takich jak Rousseau, Voltaire, Diderot i d'Holbach. [przypis edytorski]

Rey, Marc-Michel (1720–1780) — pochodzący z Genewy wydawca działający w Amsterdamie, który opublikował wiele dzieł oświeceniowych filozofów francuskich, sprzedawanych przede wszystkim we Francji; najważniejszy i i największy wydawca książek w języku francuskim w ówczesnej Holandii. [przypis edytorski]

Reymont, Władysław (1867–1925) — przedstawiciel realizmu i naturalizmu, prozaik, nowelista. W 1924 roku został nagrodzony literacką Nagrodą Nobla za powieść Chłopi. [przypis edytorski]

Reymont, Władysław Stanisław (1867–1925) — jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy, twórca powieści i nowel, czołowy twórca okresu Młodej Polski. Jego prozę cechuje realizm z elementami naturalizmu. Laureat literackiej Nagrody Nobla z 1924 za Chłopów. Dzieła: Ziemia obiecana (1899), Komediantka (1896), Fermenty (1897). [przypis edytorski]

Reymont, Władysław Stanisław (1867–1925) — przedstawiciel realizmu i naturalizmu, prozaik, nowelista; w 1924 nagrodzony literacką Nagrodą Nobla za powieść Chłopi (1902–1909). [przypis edytorski]

Reymont, Władysław Stanisław (1867–1925) — właśc. Stanisław Władysław Rejment, polski pisarz, prozaik i nowelista. [przypis edytorski]

Reynaud, Charles-René (1656–1728) — francuski matematyk, duchowny z zakonu oratorianów, autor m.in. pełnego kursu algebry i analizy matematycznej: Analyse démontrée (2 t., 1708), oraz podstawowego podręcznika matematyki: Science du calcul (t. 1: 1714, t.2: 1735). [przypis edytorski]

Reynold, Gonzague de (1880–1970) — szwajcarski pisarz, historyk, tradycjonalistyczny katolik, prawicowy działacz polityczny; przeciwnik demokracji liberalnej, pochwalał reżimy António de Oliveira Salazara i Benito Mussoliniego; zwolennik faszyzmu i przekształcenia Szwajcarii w państwo autorytarne, podczas II wojny światowej opowiadał się za nazistowskim Neuordnung. [przypis edytorski]

Reynolds, Joshua (1723–1792) — ang. malarz, wybitny portrecista, tworzył także obrazy historyczne, mitologiczne i pejzaże. Jeden z założycieli Królewskiej Akademii Sztuki. [przypis edytorski]

Reytan, Dominik (1788–1852) — podpułkownik, oficer sztabu, bratanek słynnego posła na sejm 1773, Tadeusza Reytana. [przypis edytorski]

rey zamuro (hiszp.) — kondor królewski, duży padlinożerny ptak zamieszkujący Amerykę Południową i Centralną. [przypis edytorski]

rez-de-chaussée (fr.) — parter. [przypis edytorski]

rezeda — roślina o drobnych kwiatach w kolorze żółtozielonym. [przypis edytorski]

rezeda — roślina o niewielkich żółtawych lub zielonkawych kwiatach. [przypis edytorski]

rezerwacja (daw.) — rezerwat. [przypis edytorski]

rezerwoar — dziś popr.: rezerwuar. [przypis edytorski]

rezolucja (daw.) — odpowiedź, decyzja. [przypis edytorski]

rezolucja (daw.) — postanowienie. [przypis edytorski]

rezolucja (daw.) — zdecydowanie. [przypis edytorski]

rezolucja (daw., z łac.) — postanowienie, decyzja. [przypis edytorski]

rezolucja (daw., z łac.) — postanowienie powzięte po namyśle; decyzja władzy. [przypis edytorski]

rezolucja (daw., z łac. resolutio: rozwiązanie) — postanowienie, decyzja. [przypis edytorski]

rezolucja (daw., z łac.: rozwiązanie) — stanowcza, podjęta po namyśle odpowiedź. [przypis edytorski]

rezolucja — decyzja. [przypis edytorski]

rezolucja — postanowienie. [przypis edytorski]

rezolucja (z łac.) — tu: wynik. [przypis edytorski]

rezolucja (z łac.) — tu: zdecydowanie, śmiałość. [przypis edytorski]

rezolut — człowiek rezolutny, tj. pewny siebie, bystry, zaradny, mający łatwość wypowiedzi, błyskotliwy intelektualnie; por. łac. resolutio rozwiązanie. [przypis edytorski]

rezolut (daw.) — człowiek bystry, śmiały. [przypis edytorski]

rezolutnie — śmiało, inteligentnie. [przypis edytorski]

rezolut — osoba, która potrafi poradzić sobie w każdej sytuacji, szybko działająca. [przypis edytorski]

rezolut — śmiałek. [przypis edytorski]

rezolwować (daw., z łac.) — decydować, rozstrzygać. [przypis edytorski]

rezolwować się (daw., z łac.) — zdecydować się, postanowić. [przypis edytorski]

rezolwować się (z łac.) — zdecydować się; odważyć się. [przypis edytorski]

rezonans — tu: reakcja. [przypis edytorski]

rezoner — osoba, która lubi rozprawiać, krytykować i pouczać. [przypis edytorski]

rezoner (z fr., teatr.) — osoba, której rola polega na wygłaszaniu komentarza odautorskiego podczas spektaklu. [przypis edytorski]

rezonować (daw.) — rozumować; dziś: wypowiadać się elokwentnie, rozprawiać śmiało, mądrzyć się. [przypis edytorski]

rezonować — dowodzić czegoś, mówić o czymś z przekonaniem. [przypis edytorski]

rezonować — rozprawiać, przekonywać. [przypis edytorski]

rezonować — tu: rozumować; częściej w znaczeniu pejoratywnym: mędrkować, wymądrzać się. [przypis edytorski]

rezonować — wypowiadać się elokwentnie, rozprawiać śmiało, krytycznie przedstawiać swoje zdanie; moralizować, mądrzyć się. [przypis edytorski]

rezonować — wypowiadać się z dużą pewnością siebie, krytycznie lub umoralniająco; moralizować, mądrzyć się. [przypis edytorski]

rezonować — wypowiadać się z dużą pewnością siebie; mądrzyć się. [przypis edytorski]

rezonować — wypowiadać się z dużą pewnością siebie. [przypis edytorski]

rezon (z fr.) — pewność siebie, śmiałość. [przypis edytorski]

rezon (z fr. raison) — pewność siebie, śmiałość, rezolutność. [przypis edytorski]

rezon (z fr.) — śmiałość. [przypis edytorski]

Rezos (mit. gr.) — syn boga rzeki Styrmon i muzy Kaliope, król Tracji, sprzymierzeniec Troi, który przybył jej na pomoc na czele wojsk konnych. Rezos posiadał dwa wyjątkowe rumaki o maści bielszej od śniegu, o których przepowiednia mówiła, że jeśli napiją się wody z rzeki Skamander pod Troją, miasto będzie nie do zdobycia. Aby do tego nie dopuścić, Odyseusz z pomocą Diomedesa udali się potajemnie nocą do obozu Trojan, wykradli konie, a Rezosa zabili. [przypis edytorski]

rezun (z ukr.) — rzeźnik, przen. morderca. [przypis edytorski]

rezun (z ukr.) — siepacz, zabójca. [przypis edytorski]

rezurekcja — uroczysta katolicka msza wielkanocna z procesją. [przypis edytorski]

rezurekcja — uroczyste nabożeństwo wielkanocne, połączone z procesją. [przypis edytorski]

rezurekcja — wielkanocne nabożeństwo z procesją. [przypis edytorski]

rezurekcja — w kościele katolickim uroczyste nabożeństwo wielkanocne połączone z procesją, odprawiane o świcie w Niedzielę Wielkanocną. [przypis edytorski]

rezydentka — tu: uboższa krewna, mieszkająca u bogatszej rodziny. [przypis edytorski]

rezydent — ubogi szlachcic korzystający ze stałego utrzymania w zamożnym dworze. [przypis edytorski]

Rezygnacja — utwór należy do cyklu sonetów powstałych pod bezpośrednim wpływem Petrarki, stanowiących albo poetycką parafrazę utworu poety renesansowego, albo rozwinięcie przejętego od włoskiego mistrza motywu. [przypis edytorski]

rezykować (daw.) — dziś popr.: ryzykować. [przypis edytorski]

rezy pany (z ukr.) — rżnij panów. [przypis edytorski]

RFSRR — Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka, utworzona 8 listopada 1917 r. po obaleniu rządu Aleksandra Kiereńskiego; nazwa nowo powstałego państwa kierowanego przez bolszewików została przyjęta w 1918, po wejściu w życie konstytucji; stolicą RFSRR był początkowo Piotrogród, następnie Moskwa (przeniesienie nastąpiło w związku z ofensywą armii niemieckiej w lutym 1918). W 1922 r. Rosyjska FSRR, Ukraińska SRR, Zakaukaska FSRR i Białoruska SRR zjednoczyły się, tworząc Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), istniejący do grudnia 1991 r.; po rozwiązaniu ZSRR, RFSRR, najważniejsza republika Związku (największa pod względem zajmowanej powierzchni i liczby ludności), uzyskała odrębność państwową i zmieniła nazwę na Federacja Rosyjska – Rosja. [przypis edytorski]

RGO — Rada Główna Opiekuńcza, organizacja charytatywna funkcjonująca w latach 1940–1945 na terenie Generalnego Gubernatorstwa. [przypis edytorski]

rhamazan a. ramadan — miesiąc ścisłego postu w kulturze muzułmańskiej; tu: post. [przypis edytorski]

rhinogomenol — maść zmniejszająca przekrwienie i antyseptyczna. [przypis edytorski]

rhinoskleroma a. twardziel — zakaźna choroba bakteryjna, zapalenie górnych dróg oddechowych, na skutek którego w nosie i gardle pojawiają się twarde nacieki. [przypis edytorski]

Rhodymenia palmowata właśc. Rhodymenia palmata (łac.) — glon zaliczany do grupy alg czerwonych. [przypis edytorski]

Río Negro — rzeka w Ameryce Południowej o długości 2250 km, dopływ Amazonki, mająca też połączenie z Orinoko poprzez bifurkację (odnogę) rzeki Casiquiare. [przypis edytorski]

Rialto, Most Rialto (wł. Monte di Rialto) — najstarszy i do 1854 jedyny z mostów spinających brzegi weneckiego Wielkiego Kanału. [przypis edytorski]

riasa — długa szata stosowana przez duchownych kościołów wschodnich. [przypis edytorski]

riasa — długa szata z szerokimi rękawami noszona przez duchownych prawosławnych. [przypis edytorski]

Ribbentrop, Joachim von (1893–1946) — minister spraw zagranicznych III Rzeszy w latach 1938–1945; po wojnie jako zbrodniarz wojenny został skazany na karę śmierci i stracony. [przypis edytorski]

Ribera Jusepe (José) de Ribery (1591–1652), zw. Lo Spagnoletto — hiszpański malarz barokowy, działający we Włoszech; specjalizował się w wizerunkach świętych i scenach mitologicznych, szczególnie ukazujących ekspresję ciała i twarzy w obliczu męczeństwa. [przypis edytorski]

Ribot, Théodule Armand Ferdinand Constant (1839–1916) — francuski psycholog. [przypis edytorski]

Ribot, Theodule (1839–1916) — francuski filozof i profesor psychologii eksperymentalnej w Sorbonie. Na język polski przełożono jego Psychologię uczuć (La Psychologie des sentiments, 1896) i Logikę uczuć (La logique des sentiments). [przypis edytorski]

Ricardo, David (1772–1823) — angielski ekonomista, zaliczany do grona najbardziej wpływowych klasyków ekonomii; autor dzieła Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania (1817). [przypis edytorski]

Ricasoli, Bettino (1809–1880) — baron, włoski polityk, działacz risorgimento, premier Włoch w latach 1866–67. [przypis edytorski]

Richardson, Samuel (1689–1791) — angielski pisarz, twórca nowożytnej powieści angielskiej, autor popularnych romansów epistolarnych. [przypis edytorski]