Przypisy

snopek — herb Wazów. [przypis redakcyjny]

Snopy — herb Wazów. [przypis redakcyjny]

snować się (przestarz.) — snuć się. [przypis redakcyjny]

snycerze — rzeźbiarze. [przypis redakcyjny]

sód — lekki metal (ciężar właściwy 0,97 g). [przypis redakcyjny]

sól, rzecz koniecznej potrzeby — starano się w Polsce zaradzić temu dotkliwemu brakowi, poszukując usilnie soli na pozostałym terytorium, zwłaszcza od r. 1787; poszukiwaniom tym zawdzięczać należy odkrycie solanek ciechocińskich. [przypis redakcyjny]

sól suchydniowa — soli dostarczano szlachcie. [przypis redakcyjny]

sól temu, który nam tę rzecz pierwszej potrzeby tak nieludzko wydarł — wszystkie dawne polskie kopalnie i źródła soli w r. 1772 dostały się Austrii; ustało rozdawnictwo bezpłatne soli w pewne dni (sól suchedniowska, wydawana na Suche Dni), a cena podniosła się znacznie; w r. 1788 nastąpiło nagłe podrożenie (z 37 do 50 zł. pol. za cetnar w Warszawie w ciągu pięciu miesięcy) wskutek oddania wywozu soli do Polski kompanii handlowej pruskiej przez dyrekcję salin; od r. 1772 do 1789 Polska zapłaciła Austrii za sól bez mała 57 mil. zł. pol. [przypis redakcyjny]

sobaczy (z ukr.) — psi. [przypis redakcyjny]

sobaka (ukr.) — pies. [przypis redakcyjny]

sobić (daw.) — sposobić się; por. zasoby. [przypis redakcyjny]

sobić się (daw.) — przysposabiać. [przypis redakcyjny]

sobić się — sposobić się. [przypis redakcyjny]

sobie być radzi — zabawić się, weselić się wspólnie. [przypis redakcyjny]

sobie intus samemu canam (łac.-pl.) — śpiewać będę doma. [przypis redakcyjny]

sobór, który miał się niebawem zebrać w Rawennie — odbył się w r. 967, w obecności papieża Jana XIII i cesarza Ottona I. [przypis redakcyjny]

sobór — tu: zgromadzenie, zjazd. [przypis redakcyjny]

Sobolewskich nie ma (…) — Sobolewscy: ojciec, Ignacy, były sekretarz stanu do spraw Królestwa Polskiego, i synowie jego: Józef i Jerzy. [przypis redakcyjny]

sobo-słowienie (neol.) — rzecz. utworzony na wzór łac. monolog. [przypis redakcyjny]

Sobryn — roztropny król saraceński, w końcu na chrześcijańską wiarę nawrócony. [przypis redakcyjny]

sochaty — syberyjska nazwa łosia. [przypis redakcyjny]

Sochazy — zapewne: Choisy. [przypis redakcyjny]

socia (łac.) — pomoc. [przypis redakcyjny]

socjaliści — tzn. socjaliści ówcześni: fourierzyści we Francji i oweniści w Anglii (Przypis F. Engelsa do przekładu niemieckiego). [przypis redakcyjny]

socjusza — towarzysza. [przypis redakcyjny]

Soczewka — miejscowość, gdzie mieszkał dr Stanisław Markiewicz. [przypis redakcyjny]

Sodoma, Gomora — znajome przez swój grzech przeciwny naturze, który od pierwszego miasta wziął swoje nazwanie. [przypis redakcyjny]

sodžiaus mokykloj — Čia skaitytojas ras aprašytą dieną egzamino kaimo (sodžiaus) mokykloj arba iškaloj Suvalkų gubernijoj. Tenai mokyklose mokina mokytojai, kilę iš tą pačių žmonių, lietuvių. Užtaigi skaitytojas nesuvalkietis nesistebės, perskaitęs apie tai, kas dėjosi toj mokykloj. [przypis redakcyjny]

Sofiówka — wspaniały park założony przez Szczęsnego Potockiego pod Humaniem dla jego żony Zofii (Sofii), Greczynki z pochodzenia. Opisał go Trembecki w poemacie Sofiówka (1806). [przypis redakcyjny]

sofista — tu: człowiek zręcznie, choć niezupełnie słusznie, rozumujący i dowodzący. [przypis redakcyjny]

Sofizmat — argument przekonywujący z pozoru, ale fałszywy w zasadzie. [przypis redakcyjny]

sofizmat — rozumowanie z rozmysłem zbudowane fałszywie, a pozornie wyglądające na poprawne. [przypis redakcyjny]

soireé (fr.) — wieczór; zabawa wieczorna, przyjęcie. [przypis redakcyjny]

sokoł i każdy ptak (…) foremną jaką czapeczkę nań włożysz — na sokoły i inne łowcze ptaki czapeczkę kładziono; odsłania ją się, kiedy potrzeba, tyle żeby [ptak] się za czym puścił. Te czapeczki bywały foremne, czyli piękne i kosztowne. [przypis redakcyjny]

sokolski dwór — budynek towarzystwa gimnastycznego „Sokół”, zresztą o szerszych ambicjach i osiągnięciach polityczno-wychowawczych; w Krakowie przy drodze w stronę Woli Justowskiej (dziś ul. J. Piłsudskiego). [przypis redakcyjny]

Sokrates poetów — „Byron Sokratesem jest poetów, umiał albowiem żywioł poetyczny w życie i w czyn wprowadzić z wiedzą tego, co czyni, a poparł to myślą, pieśnią, energią czynności swojej — owocem, przez nią otrzymanym, i śmiercią wreszcie. — Ecce poeta!” (Cyprian Kamil Norwid. O Juliuszu Słowackim. Kraków. Książnica naukowa i artystyczna. 1909. Lekcja pierwsza. Str. 15). [red. WL]. [przypis redakcyjny]

sołdafon (ros.) — żołdak. [przypis redakcyjny]

sołdan (daw.) — sułtan. [przypis redakcyjny]

sołdatach — żołnierzach. [przypis redakcyjny]

sołhacy — straż przyboczna (łuczników sułtańskich). [przypis redakcyjny]

Sołtyk, Kajetan (1715–1788) — znany z dziwactw biskup krakowski. [przypis redakcyjny]

sołtys (z niem. Schultheiss) — naczelnik gminy. [przypis redakcyjny]

solenna wotywa — msza uroczysta, odprawiana w szczególnej intencji. [przypis redakcyjny]

solenniter (łac.) — usilnie. [przypis redakcyjny]

solenniter super Romanorum perniciem (łac.) — uroczyście zgubę Rzymian. [przypis redakcyjny]

solenny — uroczysty. [przypis redakcyjny]

Solima — miasto Jerozolima. [przypis redakcyjny]

Soliman — sułtan turecki, panował w Nicei; wypędzony stamtąd przez Krzyżowców, jeden z pierwszych bohaterów sarac. [przypis redakcyjny]

Solima (starop.) — Jerozolima. [przypis redakcyjny]

soluta sessio ad cras (łac.) — odroczono posiedzenie do jutra. [przypis redakcyjny]

soluta sessione (łac.) — po zamknięciu posiedzenia. [przypis redakcyjny]

solwować — rozpuścić, tj. odroczyć. [przypis redakcyjny]

solwowaniem — zawieszeniem, odroczeniem posiedzenia. [przypis redakcyjny]

solwowano tedy kołowanie (…) — przerwano więc obrady koła. [przypis redakcyjny]

somatyzm — cielesność. [przypis redakcyjny]

somnabulka (z łac.) — lunatyczka. [przypis redakcyjny]

somnambulizm — przypadłość chorobowa: poruszanie się i wykonywanie czynności w głębokim uśpieniu, stan ten nie pozostawia po przebudzeniu śladów w świadomości. [przypis redakcyjny]

somnambulizm (z fr.) — najgłębsze stadium hipnozy, w którym uśpiony jest bezwzględnie posłuszny rozkazom hipnotyzera. [przypis redakcyjny]

sonat anagrammatice (łac.) — brzmi przez przestawienie liter (Michael). [przypis redakcyjny]

sonata — utwór muzyczny o swoistych zasadach kompozycyjnych, złożony z kilku (3–4) kontrastujących z sobą części. Do najsłynniejszych należą właśnie sonaty Ludwika Beethovena (1770–1820). [przypis redakcyjny]

Sonna — rzeka Saona, dopływ Rodanu. [przypis redakcyjny]

sophisma figurae dictionis — sofizmat ten nazywa się po grecku σχήμα λέξεως. Trentowski nazwał go „przeklecią” i dał taki łatwy do spamiętania przykład: „Kant nie był Arystotelesem; Arystoteles był filozofem; Kant przeto nie był filozofem”. Tu przymiot (filozof) zmieszano z rzeczą (osobą Arystotelesa) i popełniono „zdradnik” (Myślini II, 385). Jest to również odmiana mylnika, zwanego quaternio terminorum […]. [przypis redakcyjny]

sophisma figurae dictionis — sofizmat ten nazywa się po grecku σχήμα λέξεως; Trentowski nazwał go „przeklecią” i dał taki łatwy do spamiętania przykład: „Kant nie był Arystotolesem; Arystoteles był filozofem; Kant przeto nie był filozofem”. Tu przymiot (filozof) zmieszano z rzeczą (osobą Arystotelesa) i popełniono „zdradnik” (Myślini II, 385). Jest to również odmiana mylnika, zwanego quaternio terminorum […]. [przypis redakcyjny]

Sorbona — uniwersytet paryski, założony w 1253 r. przez Roberta de Sorbon; znajduje się w dzielnicy łacińskiej. [przypis redakcyjny]

Sormosedya — hrabstwo Somerset w Anglii. [przypis redakcyjny]

sorom — rus. srom, czyli wstyd. [przypis redakcyjny]

Sorr. — Sorrento, tu: Delfina Potocka. [przypis redakcyjny]

sors — los. [przypis redakcyjny]

sortem (łac.) — cząstkę. [przypis redakcyjny]

soryska wiedma (wł. oryg. la fata di Soria) — wiedma syryjska, w której zamku Mandrykard dostał Hektorowej zbroi (Bojardo, Księga III Pieśń I, 2). [przypis redakcyjny]

sośnia (daw.) — sosna. [przypis redakcyjny]

sośnia (starop. forma) — sosna. [przypis redakcyjny]

sosjeta (z fr.) — towarzystwo. [przypis redakcyjny]

sosny z nadbrzezia Pilicy — sławne masztowe sosny z lasów nadpilickich. [przypis redakcyjny]

soszki a. sochy (lm) — dwie żerdzie złożone na krzyż. [przypis redakcyjny]

Soter — Zbawca. [przypis redakcyjny]

sou (fr.) — daw. drobna moneta fr. (dwudziesta część franka). [przypis redakcyjny]

soupe au riz (fr.) — zupa z ryżu. [przypis redakcyjny]

sous-bande (fr.) — pod opaską. [przypis redakcyjny]

Souvenirs, impressions, pensées et paysages pendant un voyage en Orient (fr.) — Wspomnienia, wrażenia, myśli i krajobrazy podczas podróży na Wschód. [przypis redakcyjny]

sowę zadąć (daw., pot.) — sposępnieć. [przypis redakcyjny]

sowicie — obficie, bogato, dużo. [przypis redakcyjny]

sowię — młode sowy. [przypis redakcyjny]

sowiet (ros.) — rada. [przypis redakcyjny]

sowite — obfite. [przypis redakcyjny]

sowite poczty — podwójną liczbę żołnierzy. [przypis redakcyjny]

sowity (daw.) — suty, obfity. [przypis redakcyjny]

sowity — obfity. [przypis redakcyjny]

sowity — obfity, tu: podwójny. [przypis redakcyjny]

sowity obojczyk — podwójny. [przypis redakcyjny]

sowity poczet — składający się z dwóch szeregowych, bez towarzysza. [przypis redakcyjny]

sowity — podwójny, suty. [przypis redakcyjny]

Sowy do Aten (nieść) — przysłowie na oznaczenie zbytecznej i niepotrzebnej czynności: w Atenach na pomnikach i monetach pełno było sów, ptaków bogini Ateny, opiekunki miasta. [przypis redakcyjny]

spada lampa światów — Słońce zachodzi za górę Czatyrdah. [przypis redakcyjny]

spadłszy z etatu — utraciwszy stałą posadę. [przypis redakcyjny]

spalił ktoś kościół w Efezie Dianie — mowa o Herostratesie, za swój wyczyn skazanym (nieskutecznie) na wieczne zapomnienie. [przypis redakcyjny]

spaniały — dziś: wspaniały. [przypis redakcyjny]

sparsim (łac.) — osobno, oddzielnie. [przypis redakcyjny]

sparsim (łac.) — osobno. [przypis redakcyjny]

Spartanki — mieszkanki starożytnej Sparty; stały się symbolem surowych obyczajów, niezłomności i hartu. [przypis redakcyjny]