Przypisy

Arkadia — kraina w staroż. Grecji (na Peloponezie), gdzie głównym zajęciem ludności było pasterstwo; w późniejszych wiekach przedstawiana przez poetów jako kraina szczęśliwości. [przypis redakcyjny]

arkana (z łac.) — sekret, tajemnica. [przypis redakcyjny]

arkanum (z łac. arcanum) — sekret, tajemnica. [przypis redakcyjny]

arka w powodzi — biblijna arka Noego; statek, na którym podczas potopu uratował on wraz z sobą rodzinę i przedstawicieli wszystkich gatunków zwierząt. [przypis redakcyjny]

ark (daw., z łac. arcus) — łuk (tryumfalny). [przypis redakcyjny]

Arkesilaos a. Arkesilas (z III w. przed Chr.) — założyciel tak zwanej „drugiej akademii”, mocno się przechylał ku sceptycyzmowi, głosząc jednak zasady Platona. Lubił głównie wykazywać błędy rozumowania u innych, sam się od sądu powstrzymując; wyznawał atoli możność osiągnięcia prawdopodobieństwa (τὸ εὔλογον). Według Diogenesa Laertiosa (ks. IV, 28) on pierwszy z platończyków rozumował o tym samym na dwie przeciwne strony (πρώτος δε έκάτερον έπεχείπησεν). [przypis redakcyjny]

Arktofilaks — „stróż niedźwiedzicy”, Arkas, syn czy też wnuk Likaona, zaprowadził uprawę roślin w Arkadii i został razem z pługiem przeniesiony na niebo. [przypis redakcyjny]

Arktury (daw.) — gwiazdy (północne). [przypis redakcyjny]

arktyk — północ (od Arktos: niedźwiedzica, wóz). [przypis redakcyjny]

arliskie brzegi — brzegi Morza Śródziemnego, nazwane tak od miasta Arles. [przypis redakcyjny]

arma (łac.) — oręż. [przypis redakcyjny]

Armand Carrel (1800–1836), publicysta francuski, wraz z Mignetem i Thiersem, główny w r. 1830 redaktor opozycyjnego pisma „National”, nieubłagany przeciwnik rządu i wyznawca zasad republikańskich, który bystrością umysłu i nieposzlakowanym charakterem górował w publicystyce swego czasu. Wydał również pisma zbiorowe Couriera. (patrz przypis w Pamiętniku z dnia 6 II). Jego Oeuvres politiques et litteraires wydali Littre i Paulin w 5 tomach w r. 1858. [red. WL].

[przypis redakcyjny]

Armand du Plessis Richelieu (1585–1642) — książę, kardynał francuski, pierwszy minister Ludwika XIII. Przyczynił się do wygnania z kraju intrygującej przeciw niemu Marii Medycejskiej. [przypis redakcyjny]

Armand Jean Richelieu (1585–1642) — pierwszy minister w latach 1624–1642 za Ludwika XIII; umocnił jedynowładztwo bezwzględnym ukrócaniem samowoli szlacheckiej; zasłużony jako opiekun nauki i literatury. [przypis redakcyjny]

armata (daw.) — uzbrojenie. [przypis redakcyjny]

armata (daw., z łac.) — uzbrojenie. [przypis redakcyjny]

armata (daw., z łac.) — uzbrojenie (tu: sajdak, czyli kołczan). [przypis redakcyjny]

armata (starop.) — [tu:] flota. [przypis redakcyjny]

armata — [tu:] armada, flota. [przypis redakcyjny]

armata — w stp. imię zbiorowe: armaty, artylerja. [przypis redakcyjny]

Armatę, co się w morzu, przegrawszy, topiła (…) — poeta wspomina tu po raz czwarty zwycięstwo Hipolita nad flotą wenecjańską. Por. 3, 57; 36, 2 i 40, 2. [przypis redakcyjny]

armatura (daw.) — uzbrojenie. [przypis redakcyjny]

armatura (daw., z łac.) — uzbrojenie. [przypis redakcyjny]

armiak (ros.) — wierzchnia odzież chłopska z grubego sukna, rodzaj kaftana. [przypis redakcyjny]

Armia Zbawienia — angielska organizacja religijno–filantropijna założona w drugiej połowie XIX w. przez Williama Bootha (1829–1912) i zorganizowana na sposób wojskowy. [przypis redakcyjny]

Armida — bohaterka saraceńska, córka króla Damaszku, Arbillana i Karyklii. [przypis redakcyjny]

Armida — czarodziejka z Jerozolimy Wyzwolonej Tassa. [przypis redakcyjny]

Armida — piękna, lecz niebezpieczna czarodziejka z Jerozolimy wyzwolonej Torquata Tassa (1544–1595). [przypis redakcyjny]

Armida — urocza bohaterka Jerozolimy wyzwolonej Tassa. [przypis redakcyjny]

Armin — władca Gormy. [przypis redakcyjny]

armis experiri (łac.) — do broni się mieć. [przypis redakcyjny]

armisticium (łac.) — zawieszenie broni. [przypis redakcyjny]

armistycjum (z łac.) — zawieszenie broni. [przypis redakcyjny]

armować się — uzbrajać się. [przypis redakcyjny]

armować (z łac.) — zbroić, uzbrajać. [przypis redakcyjny]

arnald (starop.) — herold. [przypis redakcyjny]

Arno — rzeka, nad którą leży Florencja. [przypis redakcyjny]

aromat (z gr.) — tu: przyprawy i korzenie pachnące. [przypis redakcyjny]

Arpalice — królewna tracka, Harpalice, pobiła syna Achillesa, Neoptolema, i wypędziła go z Tracji. [przypis redakcyjny]

Arpije — Harpie, skrzydlate potwory, ptaki z głową niewieścią. [przypis redakcyjny]

Arpin — pochodzący z Arpinum w Lacjum rzymski pisarz, mówca i filozof, zwolennik filozofii stoickiej Marcus Tullius Cicero (106–43 r. p.n.e.). [przypis redakcyjny]

Arrya — małżonka zawikłanego w spisek przeciw Klaudiuszowi (r. 42) Cecyny Petusa; słynne są jej słowa: „Paete, non dolet”, które wyrzekła, przebiwszy się puginałem, ażeby zachęcić męża do samobójstwa. [przypis redakcyjny]

arsenał — zbrojownia, koszary. [przypis redakcyjny]

Arset — saraceński wychowawca Kloryndy. [przypis redakcyjny]

Art — Artur, król brytyjski, odnowiciel zakonu „Okrągłego Stołu”; miał żyć w V wieku. [przypis redakcyjny]

Artemis a. Artemida (mit. gr.) — dziewicza bogini-łuczniczka, opiekunka zwierzyny łownej, bliźniacza siostra Apollina; jej strzałom przypisywano nagłą śmierć kobiet. [przypis redakcyjny]

Artemiza — Papkin, jak przystało na samochwała, wzorem bohaterów romansowych nadał swej szpadzie nazwę. Pochodzi ona od imienia greckiej bogini łowów, Artemis (Artemidy). [przypis redakcyjny]

artis amandi magister (łac.) — mistrzem sztuki kochania. [przypis redakcyjny]

Artur — zwany także Artusem, król brytyjski, odnowiciel zakonu „Okrągłego Stołu”; miał żyć w V wieku. [przypis redakcyjny]

artykuły — tu: artykuły wojskowe, zbiór przepisów wraz z karami za przestępstwa. [przypis redakcyjny]

Arundel, Tomasz hr. — posiadał w Anglii na początku XVII wieku bogaty zbiór starożytnych greckich dzieł sztuki. [przypis redakcyjny]

Aruns — toskański wróżbita, który mieszkał w okolicy Karrary. [przypis redakcyjny]

Aryjadna — córka króla Krety Minosa, zakochana w Tezeuszu, dała mu kłębek nici, dzięki któremu młodzieniec zabiwszy potwora Minotaura (u Kochanowskiego: „chłopobyka”), wydostał się z labiryntu. [przypis redakcyjny]

Aryjon — Arion: muzyk z Lesbos; dźwięk jego głosu zwabił delfiny, które uratowały mu życie. [przypis redakcyjny]

Aryman — bóg ciemności i zła, przeciwnik Ormuzda. W wydaniu Dzieł Słowackiego pod redakcją Stefana Kołaczkowskiego wiersz ten brzmi: „Zdało mi się, że Mojżesz krwią Nil zafarbował”. [przypis redakcyjny]

Aryman (mit. st. irań.) — bóstwo staroirańskie, będące uosobieniem zła. [przypis redakcyjny]

Arymin — miasto w środkowych Włoszech nad Morzem Adriatyckim, dziś Rimini. [przypis redakcyjny]

Aryodant — bohater noweli opowiedzianej przez Dalindę. [przypis redakcyjny]

Ary Scheffer (1795–1858) — malarz holendersko-francuski, twórca portretów Krasińskiego i jego rodziny. [przypis redakcyjny]

Arystarcha — surowego krytyka tekstów, jakim był ten filolog aleksandryjski z II w. p.n.e. Oczyścił on m.in. z błędów i naleciałości tekst Iliady i Odysei. [przypis redakcyjny]

Arystoteles podaje inny powód, dlaczego rzeczy, które w naturze oglądamy ze wstrętem, sprawiają nam przyjemność w najwierniejszym odmalowaniu — [por.] Arystoteles, O poezji, rozdział IV. [przypis redakcyjny]

arywista — człowiek, który świeżo doszedł do stanowiska lub pieniędzy. [przypis redakcyjny]

arywizm (z fr.) — karierowiczostwo. [przypis redakcyjny]

a sacrificio missae (łac.) — od ofiary mszy. [przypis redakcyjny]

asafetyda — materia żywiczna, o nieprzyjemnym zapachu, otrzymywana z rośliny o tej samej nazwie, rosnącej w Persji, używana jako środek leczniczy. [przypis redakcyjny]

As a matter of fact, this custom is not so prominent in the Trobnands as in other Massim districts and all over the Papuo-Melanesian world, cf. for instance Seligman, op. cit. p. 56 and Plate VI, Fig. 6. [przypis redakcyjny]

Asamble — bale, reduty były miejscem szczególnie wysokiej gry w karty. [przypis redakcyjny]

asamble — zebrania towarzyskie. [przypis redakcyjny]

asamble — zebrania towarzyskie, wieczory. [przypis redakcyjny]

asan, acan (starop.) — forma grzecznościowa nieco poufała, jak Waćpan (skrót od: Wasza Miłość Pan). [przypis redakcyjny]

asawuła — oficer kozacki. [przypis redakcyjny]

ascens — wstęp, pierwszeństwo. [przypis redakcyjny]

asceza — surowość obyczajów, wyrzeczenie się. [przypis redakcyjny]

a septemtrione (łac.) — od północy. [przypis redakcyjny]

asesor — członek kompletu orzekającego. [przypis redakcyjny]

asesoria — sąd asesorski czyli kanclerski w dawnej Polsce. [przypis redakcyjny]

asesoria — sąd kanclerski w dawnej Polsce. [przypis redakcyjny]

asesorowie — tutaj: doradcy, radcy sądowi. [przypis redakcyjny]

asfodel — także: złotogłów a. złotowłos; drobnokwiatowa bylina należąca do liliowych, pochodząca z rejonu wybrzeży Morza Śródziemnego; w staroż. Grecji asfodel był związany ze światem umarłych (w mit. gr. asfodele rosły w Hadesie, nad brzegami Styksu), sadzono go na cmentarzach. [przypis redakcyjny]

asfodel (z łac.) — złotogłowy; gatunek rośliny o wąskich, trawiastych liściach i żółtych, gęstych kwiatostanach. [przypis redakcyjny]

asilum (łac.) — schronienie. [przypis redakcyjny]

asinus asinorum in saecula saeculorum (łac.) — osioł nad osłami na wieki wieków. [przypis redakcyjny]

Askalona — miasto w Palestynie na płd.-zach. od Jerozolimy. [przypis redakcyjny]

Askenazy — aluzja do pięknego zresztą studium prof. Szymona Askenazego o Tainie, pomieszczonego w jego Studiach historyczno-krytycznych, a napisanego w przededniu śmierci Taine'a, jeszcze zimą 1892 r. Jedynie w rozdziale IV tego studium znaleźliśmy kilka luźnych, wytykających Taine'owi zbytek pesymizmu, uwag, wobec których aluzje Brzozowskiego mogłyby mieć uzasadnienie. (Patrz Studia historyczno-krytyczne. Wydanie drugie — przejrzane i poprawione. Kraków. 1893. Str, 332, 334 i 341). [red. WL]. [przypis redakcyjny]

asker (tur.) — żołnierz turecki. [przypis redakcyjny]

as makes every day with me my greek — co stale mi robi mój Grek; mój Grek: sekretarz konsulatu francuskiego w Civitavecchia w 1836 r. [przypis redakcyjny]

As — najmniejsza moneta rzymska. [przypis redakcyjny]

Asnyk, Adam (1838–1897) — czołowy poeta polskiego pozytywizmu. [przypis redakcyjny]

asocjacja (z łac.) — złączenie, zespolenie. [przypis redakcyjny]

asonans — rym niedokładny, w którym powtarzają się tylko samogłoski. [przypis redakcyjny]

Asopos — rzeka w Beocji. [przypis redakcyjny]

Aspazja — bohaterka powieści Żmichowskiej Poganka. Współcześni podkładali pod Aspazję tę lub ową rzeczywistą osobę; wedle własnych wyznań autorki, najwięcej rysów dostarczyły do niej przede wszystkim Paulina Zbyszewska, a także Zofia Węgierska. [przypis redakcyjny]

aspersja — pokropienie. [przypis redakcyjny]

aspirantów — ubiegających się, ochotników. [przypis redakcyjny]

aspirare (łac.) — wzdychać. [przypis redakcyjny]

aspirat (łac.) — dąży. [przypis redakcyjny]

aspirować (z łac.) — dążyć. [przypis redakcyjny]

aspirowali — ubiegali się. [przypis redakcyjny]

aspra (daw.) — moneta. [przypis redakcyjny]

assiduo addiscentes ad senium pervenimus (łac.) — ustawicznie się czegoś nowego ucząc, dochodzimy do starości. [przypis redakcyjny]