Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | francuski | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | hiszpański | japoński | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 5393 przypisów.
regestr (daw.) — spis. [przypis edytorski]
regestrować (daw.) — rejestrować. [przypis edytorski]
regestr — rejestr, spis. [przypis edytorski]
regestr — spis. [przypis edytorski]
regestr — spis towarzyszy służących w chorągwi. [przypis redakcyjny]
Reggio di Calabria (pot. Reggio Calabria) — miasto w płd. Włoszech, nad Cieśniną Mesyńską, stolica prowincji. [przypis edytorski]
Reggio — dziś: Reggio di Calabria, miasto w płd. Włoszech, nad Cieśniną Mesyńską. [przypis edytorski]
Regibus (…) cervix (łac.) — „Nim książę kupi konia, rozkulbaczyć każe./ Bacznie ważąc, czy mimo przepięknej postaci/ Nie ma nóg pozrywanych, by się nie oszukać/ Pozorem, że zad piękny, łeb krótki, kark wzniosły” (Horatius, Satirae, I, 2, 86; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
regiel — lesiste wzniesienie położone poniżej górnej granicy lasu. [przypis edytorski]
regiel — lesiste wzniesienie w Tatrach, poniżej górnej granicy lasu; zwykle w lm: regle. [przypis edytorski]
regiel, zwykle w lm: regle — lesiste wzniesienia w Tatrach, poniżej górnej granicy lasu. [przypis edytorski]
regimentarz — dowódca znaczniejszej siły zbrojnej; tu: Czarniecki. [przypis redakcyjny]
regimentarz (hist. wojsk.) — zastępca hetmana, określenie używane w XVII–XVIII w.; tu: dowódca znaczniejszej siły zbrojnej. [przypis edytorski]
regimentarz — tu: Czarniecki. [przypis redakcyjny]
regimentarz — w daw. wojsku polskim zastępca hetmana. [przypis edytorski]
regimentarz — zastępca hetmana; tymczasowy dowódca; określenie używane w XVII- XVIII w. [przypis edytorski]
regimentarz — zastępca hetmana; tymczasowy dowódca; określenie używane w XVII–XVIII w. [przypis edytorski]
regimentarz — zastępujący hetmana; w 1648 r., po wzięciu hetmanów do niewoli przez Tatarów, regimentarzami zostali Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski (1618–1656), Aleksander Koniecpolski (1620–1659) i Mikołaj Ostroróg (1593–1651). [przypis edytorski]
regiment — daw.: pułk. [przypis edytorski]
regimentdobosz — bębniarz pułkowy. [przypis redakcyjny]
regimentfelczer — cyrulik, felczer pułkowy. [przypis redakcyjny]
regiment (hist. wojsk.) — pułk piechoty lub kawalerii. [przypis edytorski]
regiment — laska służąca za buławę; regimencik: laska z gałką, w której były perfumy. [przypis redakcyjny]
regimentów — pułków. [przypis redakcyjny]
regiment — oddział wojskowy. [przypis edytorski]
regimentować (daw.) — dowodzić regimentem, wojskiem. [przypis edytorski]
regiment — pułk. [przypis edytorski]
regiment — tu: dowództwo. [przypis edytorski]
regiment — tu: dowództwo. [przypis redakcyjny]
regiment — tu: dowództwo, zarząd. [przypis edytorski]
Regina angelorum (łac.) — królowa aniołów; jedno z określeń Matki Boskiej. [przypis edytorski]
Regina coeli (łac.) — królowa niebios. [przypis edytorski]
Reginaldus, Valerius (łac.), właśc. Valère Regnault (1545–1623) — francuski jezuita, teolog, wykładowca filozofii i teologii moralnej w kilku kolegiach jezuickich, m.in. w Paryżu i Bordeaux [przypis edytorski]
Regiomontanus, właśc. Johannes Müller (1436–1476) — niemiecki astronom i matematyk, konstruktor instrumentów astronomicznych; miał skonstruować mechanicznego orła, który poleciał na spotkanie zbliżającego się do miasta cesarza, pokłonił się i powrócił do miasta. [przypis edytorski]
regis iussu et universae plebis consensu (łac.) — z rozkazu króla i za powszechną zgodą ludu. [przypis edytorski]
registracja (daw.) — rejestracja. [przypis edytorski]
registrator (daw.) — urzędnik kancelarii, odpowiedzialny m. in. za przechowywanie dokumentów. [przypis edytorski]
registratura — dziś popr.: rejestr. [przypis edytorski]
registratura — zbiór dokumentów urzędu lub kancelarii. [przypis edytorski]
registratura — zbiór dokumentów urzędu lub kancelarii; także: szafa na takowe. [przypis edytorski]
reglamentacja — wprowadzone czasowo lub na stałe ograniczenie wolnego obrotu pewnymi dobrami lub towarami, spowodowane przeważnie niedostatkiem tych dóbr lub towarów i koniecznością ich racjonowania; reglamentacja prostytucji oznacza karanie administracyjne (prawne) nierejestrowanych prostytutek, przy całkowitej akceptacji samego procederu i związanych z nim zjawisk. [przypis edytorski]
re (…) gloriantem — Cicero, Tusculanae disputationes, II, 13. [przypis tłumacza]
regna (lm) — królestwa. [przypis redakcyjny]
regnante Gallo (łac.) — gdyby panował Francuz. [przypis redakcyjny]
Regnard — wybitny komediopisarz epoki pomolierowskiej (1655–1709). [przypis tłumacza]
Regner Lodbrogh — król duński żyjący na przełomie VIII i IX w.; Hella, syn Hamona, król Anglów. „Regner, ujęty [przez Hellę] i do więzienia wtrącony, zbrodnicze członki na pastwę wężom podał i z włókien swych wnętrzności smutnej strawy żmijom dostarczył. Gdy już po pożarciu wątroby wąż, spełniając katowskie rzemiosło, posunął się do serca, Regner przebieg wszystkich swoich dzieł zuchwałym głosem przypomniał, takie swojej powieści dając zakończenie: »Gdyby prosiaczki wiedziały o katuszy wieprza, nieochybnie, włamawszy się do chlewa, pośpieszyłyby uwolnić nieszczęśnika«. Z tych słów domyślając się Hella, że jeszcze żyje kilku synów Regnera, nakazał katom spocząć i węże usunąć. Ale Regner wykonanie tego rozkazu swą śmiercią uprzedził” (Saxo Grammaticus: Historiae Danicae, 1. IX). [przypis redakcyjny]
regno all pianto (wł. królestwo płaczu a. czas, kiedy panuje lament) — termin stworzony przez autora na określenie atmosfery fragmentu utworu. [przypis edytorski]
regnorum lues (łac.) — choroba królestw. [przypis redakcyjny]
regnum amplisssimum (łac.) — królestwo najwspanialsze. [przypis redakcyjny]
regnum — królestwo. [przypis redakcyjny]
regnum Moreae (łac.) — królestwo morejskie (Peloponez). [przypis redakcyjny]
Regnum orbae senectutis exercens… — Seneka [De constantia sapientis (O niezłomności mędrca) VI, 1]. [przypis autorski]
regnum Sueticum (łac.) — królestwo szwedzkie. [przypis edytorski]
regres (z łac.) — cofnięcie się, tu: powrót, zwrócenie się. [przypis edytorski]
reguła, jaką nam daje — Bóg? [przypis tłumacza]
reguła trzech (mat.) — reguła, według której z danej proporcji a/b = c/d można obliczyć jeden z wyrazów (tzw. czwartą proporcjonalną), gdy pozostałe trzy są dane; np. b = ad/c. [przypis edytorski]
reguła trzech — reguła w mat. określająca sposób obliczenia czwartego wyrazu proporcji na podstawie znanych trzech pozostałych wyrazów; tj. określająca zasady konstruowania równań z jedną niewiadomą. [przypis edytorski]
reguły, którą Protagoras podał swoim uczniom (…) wynagrodzili jego trudy — Platon, Protagoras, 328b–c. [przypis edytorski]
regula (łac.)— norma, wzorzec. [przypis edytorski]
regulament — regulamin. [przypis edytorski]
regulament (z fr.) — zbiór przepisów, przepisy. [przypis redakcyjny]
regulam vitae (łac.) — na prawidło życia. [przypis redakcyjny]
regulantur qualitates (łac.) — stosują się przymioty. [przypis redakcyjny]
Regulares, Grupos de Regulares — hiszpańskie jednostki wojskowe sformowane w Afryce Północnej z miejscowej ludności i hiszpańskich oficerów. [przypis edytorski]
regulatorów — Tak nazywają wykonawców prawa lynch. [przypis autorski]
regulowany — skierowany. [przypis redakcyjny]
regulujący się — odnoszący się. [przypis redakcyjny]
Regulus — Marek Atyliusz Regulus, żyjący w III w. p.n.e. rzym. konsul i przywódca wojskowy w czasach I wojny punickiej, bohater rzym., stawiany za wzór patriotyzmu i cnoty, przede wszystkim wierności danemu słowu; doprowadziwszy do zwycięstwa Rzymian nad Kartagińczykami dostał się do niewoli, następnie uwzględniony w wymianie jeńców podczas układów pokojowych, obiecał wrócić do niewoli, jeśli układy nie przyniosą skutku, zaś dotarłszy do Rzymu, odradzał zawarcie traktatu, ponieważ korzystniejsze dla jego ojczyzny było wznowić wojnę; zgodnie z danym słowem powrócił do Kartaginy, gdzie miał być uwięziony w skrzyni, którą nabijano gwoździami; jego dzieje opisane zostały przez Appiana, Senekę, Tertuliana, Diodora i in., nie wszystkie jednak źródła potwierdzają legendę męczeńskiej śmierci Regulusa. [przypis edytorski]
Regulusowie — ród rzymski, do którego należał m.in. Marek Atyliusz Regulus, konsul z 267 i 256 p.n.e., dowódca w czasach I wojny punickiej, wzór patriotyzmu i wierności danemu słowu; wzięty do niewoli przez Kartagińczyków został zwolniony na dane przez siebie słowo, że w Rzymie wynegocjuje dla nich pokój albo powróci do niewoli; dotarłszy do Rzymu, odradzał zawarcie traktatu, przekonując rodaków, że korzystniejsze będzie kontynuowanie wojny ze słabnącym przeciwnikiem; zgodnie z danym słowem powrócił do Kartaginy, gdzie zginął zamęczony. Jego dwaj synowie zginęli w obronie ojczyzny: Marek, konsul roku 227, poległy w bitwie z Hannibalem pod Kannami, oraz Gajusz, konsul roku 225, poległy w zwycięskiej bitwie z Galami pod Telamonem. [przypis edytorski]
Regulus, właśc. Marcus Atilius Regulus (III w. p.n.e.) — konsul i przywódca wojskowy w czasach I wojny punickiej, bohater rzym., stawiany za wzór patriotyzmu i cnoty, przede wszystkim wierności danemu słowu; doprowadziwszy do zwycięstwa Rzymian nad Kartagińczykami dostał się do niewoli, następnie uwzględniony w wymianie jeńców podczas układów pokojowych, obiecał wrócić do niewoli, jeśli układy nie przyniosą skutku, zaś dotarłszy do Rzymu, odradzał zawarcie traktatu, ponieważ korzystniejsze dla jego ojczyzny było wznowić wojnę. Zgodnie z danym słowem powrócił do Kartaginy, gdzie miał być więziony w skrzyni, którą nabijano gwoździami, głodzony oraz pozbawiany snu (w tym celu podobno odcięto mu powieki), a w końcu został ukrzyżowany. Dzieje Regulusa opisane zostały przez Appiana, Senekę, Tertuliana, Diodora i in., nie wszystkie jednak źródła potwierdzają legendę męczeńskiej śmierci Regulusa. [przypis edytorski]
Regulus, właśc. Marcus Atilius Regulus (III w. p.n.e.) — rzym. konsul i dowódca w czasach I wojny punickiej, wzór patriotyzmu i wierności danemu słowu; wzięty do niewoli przez Kartagińczyków został zwolniony na dane przez siebie słowo, że w Rzymie wynegocjuje dla nich pokój albo powróci do niewoli; dotarłszy do Rzymu, odradzał zawarcie traktatu, przekonując rodaków, że korzystniejsze będzie kontynuowanie wojny ze słabnącym przeciwnikiem; zgodnie z danym słowem powrócił do Kartaginy, gdzie zginął zamęczony. [przypis edytorski]
Regulus, właśc. Marek Atyliusz Regulus (III w. p.n.e.) — rzymski konsul i dowódca w czasach I wojny punickiej, wzór patriotyzmu i wierności danemu słowu; wzięty do niewoli przez Kartagińczyków został zwolniony na dane przez siebie słowo, że w Rzymie wynegocjuje dla nich pokój albo powróci do niewoli; dotarłszy do Rzymu, odradzał zawarcie traktatu, przekonując rodaków, że korzystniejsze będzie kontynuowanie wojny ze słabnącym przeciwnikiem; zgodnie z danym słowem powrócił do Kartaginy, gdzie zginął zamęczony. [przypis edytorski]
regyklos — vaizdai. [przypis edytorski]
Re Harmachis (gr.), Re Horachte — „Re [jako] Horus Horyzontów”, połączenie jednego z naczelnych egipskich bogów, bóstwa słońca w pełni dnia, Re, z Horachte, czyli Horusem w jego solarnym (słonecznym) aspekcie. Używane na określenie przejawu boga-słońca podróżującego po niebie. W czasach reformy Echnatona imię Re Horachte występuje jako element oficjalnego opisowego tytułu jedynego boga Atona, często skracanego do określenia Ra-Horus-Aton. [przypis edytorski]
Reichsbanner Schwarz-Rot-Gold — organizacja weteranów I wojny światowej, popierająca demokratyczne wartości związane z Republiką Weimarską. [przypis edytorski]
Reichsdeutsche — „Niemiec Rzeszy”, oficjalny termin używany w Republice Weimarskiej i III Rzeszy w odniesieniu do obywatela niemieckiego zamieszkałego w Rzeszy. [przypis edytorski]
reichsdeutsch (z niem.) — obywatel Rzeszy, rdzenny Niemiec. [przypis edytorski]
Reichstag — nazwa parlamentu niemieckiego; także: potoczna nazwa wzniesionego w 1894 budynku będącego siedzibą Reichstagu (właśc. Reichstagsgebäude). [przypis edytorski]
Reichswehra — niemieckie siły zbrojne Republiki Weimarskiej i III Rzeszy, istniejące w latach 1921–1935. [przypis edytorski]
Reichswehra — siły zbrojne Republiki Weimarskiej i III Rzeszy, istniejące w latach 1921–1935; następnie Reichswehrę rozwiązano, tworząc Wehrmacht. [przypis edytorski]
reifikacja — traktowanie pojęcia abstrakcyjnego jak rzeczy materialnej; w socjologii: traktowanie procesu społecznego tak, jakby pochodził z zewnątrz i nie był efektem działań społecznych, np. traktowanie normy społecznej jak prawa natury. [przypis edytorski]
reiicit (…) percurrit — Vergilius, Aeneida VIII, 387 i Lucretius, De rerum natura I, 33. [przypis tłumacza]
Reimarus, Hermann Samuel (1694–1768) — niemiecki filozof, deista, prekursor badań nad kwestią Jezusa historycznego; w swoich esejach, częściowo opublikowanych po jego śmierci przez G. Lessinga, kwestionował historyczność objawienia i cudów biblijnych. [przypis edytorski]
reiment, dziś regiment — pułk wojska. [przypis redakcyjny]
Reims (geogr.) — miasto w płn.-wsch. części Francji, słynne z katedry Notre-Dame de Reims. [przypis edytorski]
Reims — miasto i gmina w płn.-wsch. Francji, w regionie administracyjnym Grand Est; znajduje się tu słynna gotycka katedra. [przypis edytorski]
Reims — miasto w płn.-wsch. Francji, ok. 160 km od Paryża. [przypis edytorski]
Reinach, Joseph (1856–1921) — francuski polityk, dziennikarz i pisarz niemiecko-żydowskiego pochodzenia; prowadził kampanię prasową w obronie Dreyfusa. [przypis edytorski]
Reinach, Joseph (1856–1921) — francuski polityk, dziennikarz i pisarz niemiecko-żydowskiego pochodzenia; prowadził kampanię prasową w obronie Alfreda Dreyfusa. [przypis edytorski]
rein arische paradizie (zniekszt. niem.) — czystym aryjskim raju. [przypis edytorski]
Reina (z łac. regina) — królowa. [przypis redakcyjny]
reine Fingermusik (niem.) — czysta muzyka palców. [przypis edytorski]
Reineke — por. Reineke Fuchs (1794) Johanna Wolfganga Goethego; epos satyryczny w polskim tłumaczeniu Leopolda Staffa pt. Lis przechera. [przypis edytorski]
Reine — Vers 231 bis 232 Und weil (…) Reine — Dieser dem Geiste der christlichen Religion entsprechende Ausdruck ist vielleicht selbst in Bezug auf die Art und Weise nicht figürlich, in welcher sich dem Auge in einer bedeutenden Höhe die Schöpfungen des menschlichen Stolzes und Scharfsinnes, ja selbst die Schönheit der Natur, die zu schauen ihm vergönnt ist, darstellen. Als ich den Gipfel des Montblanc bestiegen, wo sich mir während zweistündigen Aufenthalts Gefühle erschlossen, wie ich sie gewiß nie wieder in meinem Leben erfahren werde, entschwand auf dem Wege dahin bei lebendigen Leibe meinen Augen und Sinnen das Stück Erde, über welches der Mensch gebietet, und erst von der Spitze aus konnte man die weißfarbigen Gegenstände und gerade diejenigen unterscheiden, welche er durch seinen Einfluß nicht zu verändern vermochte. So sahen die Seen von Genf, Neuenburg, Murten, Biel etc. aus, als wären es über Dämmerung ausgespannte Segel, während die an ihren Ufern stehenden Häuser, Städte, die Farben und der Schimmer, einen dunklen Nebel bildeten. Auf ähnliche Weise konnte man die Gletscher unterscheiden, während Wiesen, Wälder, ja selbst Berge von bedeutender Höhe, wenn auch niedern Ranges, in ihrem Umkreis in grauem Dunst ineinanderliefen. Gleichwohl gibt es nichts Prachtvolleres, Wilderes, als die Aussicht vom Montblanc; aber da sie durchaus verschieden ist von den bekannten Fernsichten, so kann man sich dieselbe nicht anders ausmalen, als indem man sich vorstellt, sie sei von irgend einem bösen oder guten Geist im Augenblick, als Gott das Chaos schuf, entführt worden. Alles Menschenwerk verschwindet durch seine Kleinheit; Tausende von Bergwiesen mit Granitgipfeln oder Schneeschilden, der fast schwarz gefärbte Himmel, die umdunkelte Sonne, der blendende Schneeglanz, die dünne Luft und, in Folge dessen, der kurze Atem und der schnelle Pulsschlag erfassen den Sterblichen mit übermenschlichen Gefühlen, und ich bin gewiß, daß, außer andern Ursachen, namentlich wegen des unermeßlichen Unterschiedes dieser wunderbaren Höhensicht von andern und wegen der Schwäche unserer Sinne, kein Mensch diesen Anblick lange zu ertragen im Stande wäre. Möge diese Erinnerung eines ungewöhnlichen Interesse, wie ich es auf jenem ungeheuern, abgesonderten Berggipfel empfunden, keinem unserer jungen Reiselustigen ein Anlaß, diese Reise zu unternehmen, sein. Der sehr großen Gefahren und Beschwerden nicht zu gedenken, die mit diesem Vorhaben notwendigerweise verbunden sind, hängt der glückliche Ausgang desselben auch noch von vielen Umständen ab, die nicht in unserer Macht liegen. Drei Tage schönes Wetter ohne die geringste Wolke und ohne allzu weichen Schnee sind hier fast eine nötigere Hilfe, als die geduldigste Ausdauer und die stärksten Lungen; ohne diese Bedingungen jedoch kann es nur zum Unheil ausschlagen, und es wäre der verderblichste Starrsinn nicht auf die Warnungen der Führer zu hören, welche überall in der Schweiz, und besonders in Chamouni, voll Mutes und gesunden Urteils sind. (Malczewski) [przypis autorski]
Reinhardt, Max, właśc. Goldmann (1873–1943) — pochodził z Wiednia, wybitny niemiecki reżyser i aktor. Po przewrocie hitlerowskim wyjechał do Paryża, od 1938 r. w Stanach Zjednoczonych. [przypis edytorski]
re intellecta in verbis simus faciles (łac.) — rzecz zrozumiałą łatwo wyrazić słowami; parafraza zdania Cycerona z dzieła O najwyższym dobru i złu II, 52. [przypis edytorski]
Reipublicae emolumentum (łac.) — Rzeczypospolitej korzyść. [przypis redakcyjny]
reisender (niem.) — podróżnik; tu: reprezentant handlowy. [przypis edytorski]
reisender (z niem. Reisende) — podróżujący, pasażer; tu: komiwojażer. [przypis edytorski]
Reitman, Ben Lewis (1879–1943) — amerykański anarchista, doktor medycyny, lekarz ubogich („the hobo doctor”), potomek żydowskich imigrantów z Rosji, związany z Emmą Goldman. [przypis edytorski]
