Przypisy

Carrier, Jean Baptiste (1745–1794) — polityk z okresu Rewolucji Francuskiej, wsławiony okrucieństwem podczas pacyfikacji powstania w Wandei. [przypis edytorski]

Carrington, Blake — bohater serialu Dynastia. [przypis edytorski]

carroça (port.) — wóz z dachem, zaprzężony w kilka koni lub mułów. [przypis edytorski]

Carroll, Lewis (1832–1898) — właśc. Charles Dodgson; angielski matematyk, pisarz, poeta oraz fotograf, profesor Uniwersytetu Oksfordzkiego; autor książki Alicja w Krainie Czarów. [przypis edytorski]

Carrotta — niezidentyfikowane miejsce, prawdopodobnie już nieistniejące lub będące owocem fantazji autora, w okolicy Sorrento. Być może chodzi o okolice Sorrento w znaczeniu uogólnionym: Carotto to część składowa historycznej gminy Piano di Sorrento. [przypis edytorski]

Car się ukoronował — koronacja cara Mikołaja I Romanowa na króla Polski odbyła się 24 maja 1829 r. w Sali Senatorskiej na Zamku Królewskim w Warszawie; po obrzędzie para królewska przeszła pieszo do katedry warszawskiej św. Jana drogą utworzoną przez szpalery wojska, wydarzenie obserwowało tysiące gapiów. W istocie na mocy konstytucji, w której zapisana była unia personalna Królestwa Polskiego z Imperium Rosyjskim, Mikołaj I, wstępując na tron rosyjski w grudniu 1825, po śmierci swego starszego brata, Aleksandra I, stawał się zarazem carem Rosji i królem polskiego państwa kongresowego (tzw. „Kongresówki”); późniejsza o niemal cztery lata koronacja w Warszawie była gestem symbolicznym i miała na celu m.in. pozyskanie przychylności Polaków oraz włączenie wojska polskiego w działania wojenne w Turcji (w kwietniu 1828 wybuchła wojna rosyjsko-turecka). [przypis edytorski]

Carson City — stolica amerykańskiego stanu Nevada. [przypis edytorski]

carstwo — państwo rządzone przez cara, tu w znaczeniu: cesarstwo, imperium. [przypis edytorski]

Cartas de Santa Teresa de Jesús (hiszp.) — Listy świętej Teresy od Jezusa (Teresy z Ávili). [przypis edytorski]

carte blanche (fr.) — dosł. białą kartę; dawać carte blanche, oznacza dawać wolną rękę. [przypis edytorski]

carte blanche (fr.) — dosł.: biała karta; dawać carte blanche oznacza dawać wolną rękę, nieograniczone pełnomocnictwo. [przypis edytorski]

carte blanche (fr.) — dosł.: biała karta; dawać carte blanche oznacza dawać wolną rękę, swobodę działania. [przypis edytorski]

carte-blanche (fr.) — dosł. biała karta; przen. dawać komu (mieć itp.) carte-blanche: dawać wolną rękę, swobodę działania. [przypis edytorski]

carte blanche (fr.) — nieograniczone pełnomocnictwo. [przypis edytorski]

carte forte (fr.) — silna karta. [przypis edytorski]

Car tel est mon bon plaisir (fr.) — bo tak mi się podoba. [przypis edytorski]

car tel est notre beau plaisir (fr.) — albowiem takie jest nasze upodobanie (kaprys). Zmieniona zgodnie z popularną interpretacją formuła używana przez królów Francji przy zatwierdzaniu aktów prawnych: car tel est notre (bon) plaisir: albowiem taka jest nasza (dobra) wola. [przypis edytorski]

carthésien sans le savoir (fr.) — kartezjanin (filozof) nieposiadający (odpowiedniej) wiedzy. [przypis edytorski]

Carus amicus Mussoeus… (łac.) — Drogi przyjacielu Muzejosie, ach, dobry Boże, co za pora, tralala, zginiemy w deszczu. [przypis edytorski]

Caruso, Enrico (1873–1921) — słynny włoski śpiewak operowy nazywany „królem tenorów”. [przypis edytorski]

Caruso, Enrico (1873–1921) — włoski śpiewak operowy, określany mianem „króla tenorów”. [przypis edytorski]

Caruso, Enrico (właśc. Errico; 1873–1921) — wł. śpiewak operowy z Neapolu, cieszący się światową sławą na pocz. XX w., zwany „królem tenorów”; od 1903 pierwszy tenor nowojorskiej Metropolitan Opera, występował na największych scenach (takich jak La Scala w Mediolanie, Covent Garden w Londynie, a także opery w Rzymie, Monte Carlo i Paryżu); jako pierwszy zaczął utrwalać swoje arie i kreacje repertuarowe na płytach gramofonowych. [przypis edytorski]

cary (gw.) — czary. [przypis edytorski]

cary — tu: książęta. [przypis edytorski]

carz (daw.) — władca. [przypis edytorski]

carz — dziś popr.: cesarz (chodzi o sułtana). [przypis edytorski]

casa del rey (hiszp.) — dom króla. [przypis edytorski]

Casa d'Oro (wł.: Złoty Dom) — jeden z najstarszych pałaców Wenecji, położony nad Wielkim Kanałem; nazwany od złoceń, będących częścią polichromii zdobiącej niegdyś fasadę budynku. [przypis edytorski]

casa (hiszp., r.ż.) — dom. [przypis edytorski]

Casanova, di Seingalt (1725–1798) — włoski pamiętnikarz słynący z miłosnych podbojów i awanturniczego życiorysu, który opisał w Historii mojego życia. Wydanie, do którego dostęp miał Boy, było jeszcze częściowo ocenzurowane. [przypis edytorski]

Casanova, Francesco Giuseppe (1727–1803) — włoski malarz specjalizujący się w scenach batalistycznych; brat Giacomo Casanovy i Giovanniego Battisty Casanovy, również znanego malarza. [przypis edytorski]

Casanova, Giacomo (1725–1798) — włoski pamiętnikarz słynący z miłosnych podbojów i awanturniczego życiorysu, który opisał w Historii mojego życia. [przypis edytorski]

casava (hiszp.; łac. Manihot esculenta) — maniok jadalny. [przypis edytorski]

cascatella (wł.) — mały wodospad, kaskada. [przypis edytorski]

Caserta — miasto we Włoszech, ok. 30 km na płn. od Neapolu. [przypis edytorski]

cas (fr.) — przypadek. [przypis edytorski]

cas (gw.) — czas; raz w kielo cas — raz na długi czas, niekiedy. [przypis edytorski]

Casillas Fernández, Iker — ur. w 1981 r. hiszpański piłkarz, w latach 1998–2020 grał na pozycji bramkarza w drużynie Realu Madryt (krótko również w portugalskiej drużynie FC Porto). [przypis edytorski]

Casimir, roi de Pologne (fr.) — Kazimierz, król Polski. [przypis edytorski]

casino (wł. dosł.: domek; daw.) — dom wypoczynkowy lub wakacyjny, zwłaszcza we Włoszech. [przypis edytorski]

casino (wł.) — dziś popr.: kasyno; tu: lokal zebrań towarzyskich, rodzaj klubu. [przypis edytorski]

Casiquiare — rzeka w Ameryce Południowej o długości 326 km, należąca do dorzecza Amazonki, dopływ Río Negro, mająca połączenie z Orinoko poprzez bifurkację (odnogę). [przypis edytorski]

Cassini, Giovanni Domenico (1625–1712) — wł. astronom działający we Francji. [przypis edytorski]

Cassini — nazwisko rodziny francuskich astronomów włoskiego pochodzenia, z których najbardziej znany to Giovanni Domenico Cassini, znany też jako Jean-Dominique Cassini (1625–1712), odkrywca czterech księżyców Saturna oraz przerw w pierścieniach tej planety, badacz zjawiska światła zodiakalnego (prawidłowo ocenił, że jest to rozproszone światło słoneczne odbite od cząstek pyłu kosmicznego). [przypis edytorski]

Cassio — Kasjo, bohater Otella Williama Shakespeare'a. [przypis edytorski]

cassis à l'eau (fr.) — cassis (rodzaj alkoholu) z wodą. [przypis edytorski]

cassis à l'eau (fr.) — odświeżający napój alkoholowy z likieru z czarnych porzeczek zmieszanego z wodą. [przypis edytorski]

cassis — nalewka z czarnych porzeczek. [przypis edytorski]

cassiteros (gr.) — cyna. [przypis edytorski]

cassone (z wł.) — duża ozdobna skrzynia, charakterystyczny mebel włoskiego renesansu. [przypis edytorski]

Castel del Assucar — miejscowość zmyślona. [przypis edytorski]

Castelfidardo — miejscowość włoska w prowincji Ankona. W 1860 r. wojska Piemontu zwyciężyły tam nad wojskami papieskimi. [przypis edytorski]

Castel Guiglielmo — dziś: Castelguglielmo; miejscowość oddalona 80 km od Wenecji i 20 km od Rovigo. [przypis edytorski]

Castellammare [di Stabia] — nadmorska miejscowość w płd.-wsch. części Zat. Neapolitańskiej. [przypis edytorski]

Castellane, Louise Cordélia (1796–1847) — córka bankiera Louisa Greffulhe, żona Bonifacego de Castellane, oficera, marszałka Francji; prowadziła znany salon polityczny i literacki. [przypis edytorski]

Castelli, Benedykt (1557–1643) — wł. matematyk i astronom, członek zakonu benedyktynów, opat klasztoru na Monte Cassino, uczeń i przyjaciel Galileusza; profesor matematyki w Pizie oraz na uniwersytecie Sapienza w Rzymie; jako pierwszy użył helioskopu do obserwacji Słońca. [przypis edytorski]

Castello, Antonino Paternò (1852–1914) — markiz San Giuliano, włoski polityk, minister spraw zagranicznych w latach 1910–1914. [przypis edytorski]

Castelnau, Noël de (1851–1944) — generał francuski podczas I wojny światowej. [przypis edytorski]

Castel Sant'Angelo — Zamek Świętego Anioła a. Mauzoleum Hadriana; grobowiec cesarza Hadriana i jego rodziny, znajdujący się w Rzymie. [przypis edytorski]

Castelvecchio — średniowieczny zamek gotycki znajdujący się w Weronie. [przypis edytorski]

castel (wł.) — zamek. [przypis edytorski]

castigat ridendo mores (łac.) — śmiejąc się, poprawia obyczaje; autor cytatu: J. Santeul, francuski poeta wczesnorenesansowy. [przypis edytorski]

Castiglione, Baldassare (1478–1529) — pisarz i dyplomata włoski, autor dzieła w formie dialogu pt. Książka o dworzaninie (Il libro del Cortegiano, znanego też jako Il Cortegiano, powst. 1508–1516 na dworze w Urbino, druk 1528 w Wenecji); przyjaźnił się z wieloma humanistami swego czasu (m.in. Rafaelem Santim); jego dzieło wywarło duży wpływ na poglądy i maniery wśród elity epoki, zostało spolszczone (tj. przetłumaczone z dostosowaniem do realiów polskich) przez Łukasza Górnickiego pt. Dworzanin polski (1565). [przypis edytorski]

Castille Jeannin de Montjeu, Marie Louise Chrétienne de (1680–1736) — francuska arystokratka. [przypis edytorski]

castillo (hiszp.) — zamek. [przypis edytorski]

Castle-Garden — także: Clinton Garden; wybudowany w 1812 r. fort na południowym cyplu wyspy Manhattan, w obrębie którego w drugiej połowie XIX w. mieściły się zabudowania dla ludności przyjeżdżającej do Stanów Zjednoczonych; w latach 1855–1890 przez miejsce to przewinęło się ponad 8 milionów imigrantów, tj. 2/3 całej ich liczby. [przypis edytorski]

Castro Palao, Fernando (1581–1633) — hiszpański jezuita, kwalifikator Inkwizycji, wykładał teologię moralną w Composteli, autor siedmiotomowego dzieła Opus morale de Virtutibus et Vitiis contrariis (Lyon, 1631–1651). [przypis edytorski]

castrum doloris (łac.) — twierdza boleści. [przypis edytorski]

Castrum Inui — też: Fanni; miasto Rutulów. [przypis edytorski]

casus belli (łac.) — powód do wypowiedzenia wojny. [przypis edytorski]

casus cognoscere meos (łac.) — poznać mój przypadek, moją historię. [przypis edytorski]

casus foederis (łac.) — przypadek, w którym sprzymierzeńcy zobowiązani są do wspólnej akcji. [przypis edytorski]

casus (łac.) — przypadek. [przypis edytorski]

casus (łac.) — przypadek; sprawa. [przypis edytorski]

casus (łac.) — przypadek, traf; zdarzenie. [przypis edytorski]

Catalani, Angelina (1780–1849) – włoska śpiewaczka operowa. [przypis edytorski]

catalogus desideratorum (łac.) — katalog pragnień. [przypis edytorski]

catfish (ang.) — sum. [przypis edytorski]

Catinat, Nicolas (1637–1712) — marszałek Francji za czasów Ludwika XIV; wśród dowódców wyróżniał się tym, że nie szafował życiem żołnierzy, nie miał wysokich ambicji, zaś po porażce w wojnie o sukcesję hiszpańską osiadł na wsi i zajął się uprawianiem ogrodu. [przypis edytorski]