Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | zoologia
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3564 przypisów.
galicyjski hrabia i baron — za czasów cesarza Józefa II (1741–1790) w Galicji rozpowszechniły się tytuły arystokratyczne kupowane za pieniądze. [przypis edytorski]
Galicyn, Dmitrij Michajłowicz (1721–1793) — rosyjski książę, dyplomata, ambasador Rosji w Wiedniu (1768–1784). [przypis edytorski]
galicyzm — wyraz, zwrot a. konstrukcja zapożyczone z języka francuskiego. [przypis edytorski]
galifety a. galife (daw.) — spodnie do wysokich butów, podobne do bryczesów; od nazwiska fr. generała Gastona de Galliffet. [przypis edytorski]
Galii se omnes ab Dite patre prognatos praedicant (łac.) — wszyscy Gallowie przysięgali, że są potomkami ojca Dita. [przypis edytorski]
galijska — tu: francuska. [przypis edytorski]
galijski — tu: francuski. [przypis edytorski]
Galilaee vicisti! (łac.) — Galilejczyku, zwyciężyłeś. Słowa przypisywane cesarzowi Julianowi Apostacie (361–363 n.e.), który miał je wypowiedzieć w chwili śmierci, uznając zwycięstwo chrześcijaństwa; chciał je bowiem w czasie swego panowania stłumić i przywrócić pogaństwo zmodernizowane w duchu neoplatońskim. [przypis edytorski]
Galilaee, vicisti! (łac.) — Galilejczyku, zwyciężyłeś. Słowa przypisywane cesarzowi Julianowi Apostacie (361–363 n.e.), który miał je wypowiedzieć w chwili śmierci, uznając zwycięstwo chrześcijaństwa; chciał je bowiem w czasie swego panowania stłumić i przywrócić pogaństwo zmodernizowane w duchu neoplatońskim. [przypis edytorski]
Galilea — historyczna kraina w płn. Izraelu i w Palestynie. [przypis edytorski]
Galilejczyk — jedno z określeń Jezusa, jako pochodzącego z Galilei, krainy w północnym Izraelu. [przypis edytorski]
Galileusz (1564–1642) — właśc. Galileo Galilei, włoski astronom, astrolog, matematyk, fizyk doświadczalny, inżynier-wynalazca i filozof. [przypis edytorski]
Galileusz, Galileo Galilei (1564–1642) — włoski astronom, filozof, fizyk; twórca podstaw eksperymentalno-matematycznych metod badawczych w przyrodoznawstwie; odkrywca księżyców Jowisza, plam na Słońcu oraz faz Wenus; zwolennik idei Kopernika. W 1616 kościelna komisja Świętego Oficjum (inkwizycji) uznała głoszone przez niego poglądy heliocentryczne za absurdalne naukowo oraz heretyckie, otrzymał nakaz ich porzucenia oraz zakaz ich dyskutowania i obrony. W 1633 jako 69-latek z powodu dalszego propagowania heliocentryzmu został wezwany przed sąd inkwizycji, zmuszony do odwołania poglądów i skazany na dożywotni areszt domowy. [przypis edytorski]
Galileusz, Galileo Galilei (1564–1642) — włoski astronom, filozof, fizyk; twórca podstaw eksperymentalno-matematycznych metod badawczych w przyrodoznawstwie; profesor matematyki na uniwersytecie w Pizie; zwolennik idei Kopernika. [przypis edytorski]
Galileusz, Galileo Galilei (1564–1642) — włoski astronom, filozof, fizyk; twórca podstaw eksperymentalno-matematycznych metod badawczych w przyrodoznawstwie; odkrywca księżyców Jowisza, plam na Słońcu oraz faz Wenus; zwolennik idei Kopernika. W 1616 kościelna komisja Świętego Oficjum (inkwizycji) uznała głoszone przez niego poglądy heliocentryczne za absurdalne naukowo oraz heretyckie, otrzymał nakaz ich porzucenia oraz zakaz ich dyskutowania i obrony. W 1633 jako 69-latek z powodu dalszego propagowania heliocentryzmu został wezwany przed sąd inkwizycji, zmuszony do odwołania poglądów i skazany na dożywotni areszt domowy. [przypis edytorski]
Galileusz właśc. Galileo Galilei (1564–1642) — włoski astronom, filozof, fizyk; twórca podstaw eksperymentalno-matematycznych metod badawczych w przyrodoznawstwie; odkrywca księżyców Jowisza, plam na Słońcu oraz faz Wenus; zwolennik idei Kopernika. [przypis edytorski]
Galileusz, właśc. Galileo Galilei (1564–1642) — włoski astronom, filozof, fizyk; twórca podstaw eksperymentalno-matematycznych metod badawczych w przyrodoznawstwie; odkrywca księżyców Jowisza, plam na Słońcu oraz faz Wenus; zwolennik idei Kopernika; w 1616 kościelna komisja Świętego Oficjum (inkwizycji) uznała głoszone przez niego poglądy heliocentryczne za absurdalne naukowo oraz heretyckie, otrzymał nakaz ich porzucenia oraz zakaz ich dyskutowania i obrony; w 1633 jako 69-latek z powodu dalszego propagowania heliocentryzmu został wezwany przed sąd inkwizycji, zmuszony do odwołania poglądów i skazany na dożywotni areszt domowy. [przypis edytorski]
Galileusz, właśc. Galileo Galilei (1564–1642) — włoski astronom, filozof, fizyk; twórca podstaw eksperymentalno-matematycznych metod badawczych w przyrodoznawstwie; odkrywca księżyców Jowisza, plam na Słońcu oraz faz Wenus; zwolennik idei Kopernika. [przypis edytorski]
galion — drewniana figura na dziobie żaglowca. [przypis edytorski]
Galis — tak w oryginale oraz w Le Morte d'Arthur (1485) Thomasa Malory'ego; we francuskim poemacie Chrétiena de Troyes (XII w.) miejscem pochodzenia Percewala jest „Galois”, tj. Walia. [przypis edytorski]
galiun — jedna z nazw fajki wodnej. [przypis edytorski]
Galla — dawne określenie Oromów, grupy plemion kuszyckich, zamieszkujących głównie płd. Etiopię i przyległe tereny płn. Kenii; nadane i używane przez inne ludy, współcześnie uważane za obraźliwe. [przypis edytorski]
Galland, Antoine (1646–1715) — francuski orientalista i archeolog, autor pierwszego europejskiego przekładu Księgi tysiąca i jednej nocy. [przypis edytorski]
Gallé, Émile (1846–1904) — francuski projektant; tworzył głównie projekty dzieł ze szkła, projekty mebli oraz biżuterii w stylu secesji. [przypis edytorski]
gallego (hiszp.) — Galicjanin, człowiek z Galicji, regionu w północno-zachodniej Hiszpanii. [przypis edytorski]
Galleria d'Arte Moderna — właśc. Galleria Internazionale d'Arte Moderna: wenecka galeria sztuki. [przypis edytorski]
Gall, Franz Joseph (1758–1828) — lekarz-neurolog i psycholog austr., prowadził praktykę lekarską w Wiedniu (do 1802 r.), a następnie w Paryżu; twórca frenologii (z gr. phrēn: rozum), teorii neuropsychologicznej przypisującej różnym obszarom kory mózgu fizykalną odpowiedzialność za poszczególne zjawiska psychiczne, ale też za budowę i funkcjonowanie każdej części ciała; ukształtowaniu powierzchni mózgu miało odpowiadać ukształtowanie czaszki, więc badanie kształtu czaszki człowieka miało stanowić podstawę do wnioskowaniu o cechach fizycznych (np. organów wewn.) i psychicznych oraz zmianach chorobowych; autor (wraz z Johannem Gasparem Spurzheimem) dzieła Anatomie et Physiologie du Système nerveux (1810) zawierającego mapy frenologiczne mózgu. [przypis edytorski]
Gall, Franz Joseph (1853–1907) — niemiecki neurolog. [przypis edytorski]
Gall, Halina, z domu Kacicka (1890–1974) — aktorka. [przypis edytorski]
gallifety a. galife — spodnie do wysokich butów, podobne do bryczesów. [przypis edytorski]
Galliffet, Gaston de (1830–1909) — francuski generał; uczestnik wojny krymskiej, kampanii w Algierii, ekspedycji do Meksyku; szczególnie znany z brutalnego stłumienia Komuny Paryskiej (1871); minister wojny (1899–1900), w okresie sprawy Dreyfusa. [przypis edytorski]
gallijski — francuski. [przypis edytorski]
gallikanin — ruch religijno-polityczny dążący do uniezależnienia Kościoła katolickiego we Francji od władzy papieskiej na rzecz władzy państwa. [przypis edytorski]
gallikanizm — ruch religijno-polityczny dążący do uniezależnienia Kościoła katolickiego we Francji od władzy papieskiej na rzecz władzy państwa (króla). W 1682 ogłoszono tzw. artykuły gallikańskie, uchwalone przez duchowieństwo francuskie pod naciskiem Ludwika XIV. [przypis edytorski]
galliota — (ang. gallivat) niewielka, uzbrojona łódź żaglowo-wiosłowa. [przypis edytorski]
Gall, Jan (1856–1912) — kompozytor i dyrygent. [przypis edytorski]
gallomania (neol.) — obsesyjna moda na francuszczyznę. [przypis edytorski]
gallowglassowie — ciężkozbrojna najemna piechota szkocka. [przypis edytorski]
Gallowie — tu: Francuzi. [przypis edytorski]
Gall, Stanisław, właśc. Stanisław Tomasz Gał (1865–1942) — polski duchowny rzymskokatolicki, generał dywizji Wojska Polskiego, biskup polowy Wojska Polskiego w latach 1919–1933. [przypis edytorski]
Gallus gallus bankiva (biol.) — jeden z podgatunków kura bankiwa, ptaka z rodziny kurowatych uważanego za dzikiego przodka kury domowej, występującego w Indiach i płd.-wsch. Azji. [przypis edytorski]
gallus (łac.) — kogut. [przypis edytorski]
Gallus, właśc. Gajusz Corneliusz Gallus (ok. 70–26 pn.e.) — rzymski poeta, mówca i polityk, przyjaciel Oktawiana Augusta; w 30 p.n.e. prowadził wojska na Aleksandrię, przeciwko Markowi Antoniuszowi i Kleopatrze; po śmierci Antoniusza został prefektem Egiptu; popadł w niełaskę cesarza, po odwołaniu ze stanowiska i oskarżeniu przez senat popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]
galówka — impreza galowa, uroczysta. [przypis edytorski]
galówka (pot.) — impreza galowa. [przypis edytorski]
galon — anglosaska miara objętości płynów i ciał sypkich; galon amerykański to ok. 4 litry. [przypis edytorski]
galon — anglosaska miara objętości płynów i ciał sypkich; galon angielski jest równy ok. 4,5 litra. [przypis edytorski]
galon — anglosaska miara objętości płynów i ciał sypkich; galon angielski jest równy ok. 4,5 litra. [przypis edytorski]
galonik inżynierski — w carskiej Rosji inżynierowie nosili mundury zdobione galonami. [przypis edytorski]
galonik — tasiemka, wstążeczka. [przypis edytorski]
galon — jednostka objętości ciał ciekłych i sypkich; 3,7854 litra to jeden galon amerykański. [przypis edytorski]
galon — naszywka na mundurze wykonana ze srebrnej lub złotej taśmy. [przypis edytorski]
galon — naszywka ze złotej lub srebrnej taśmy. [przypis edytorski]
galonowy (daw.) — lokaj, służący w odpowiedniej liberii. [przypis edytorski]
galon — taśma pleciona z nitek metali lub nimi wzbogacana, używana do zdobienia ubiorów. [przypis edytorski]
galon — tu: naszywka na mundurze. [przypis edytorski]
galon — tu: naszywka ze złotej lub srebrnej taśmy. [przypis edytorski]
galon — tu: srebrna albo złota naszywka. [przypis edytorski]
galon — tu : tkana lub pleciona taśma wykonana całkowicie lub z dodatkiem metalowych nitek, przymocowana do ubrania. [przypis edytorski]
galony — ozdoby z taśmy naszytej na ubraniu, zwł. na mundurze. [przypis edytorski]
galon — złota lub srebrna taśma obszywająca krawędzie materiału. [przypis edytorski]
galon — złota naszywka na mundurze. [przypis edytorski]
Galowie — celtycki lud zamieszkujący starożytną Galię, tj. tereny między Alpami, Pirenejami, Atlantykiem i Renem; podbici przez Rzymian, szybko ulegli romanizacji; Francuzi wywodzą się od zromanizowanych Galów oraz germańskich Franków, którzy się z nimi zasymilowali. [przypis edytorski]
Galowie — różne plemiona celtyckie z terenów dzisiejszej Francji osiedlały się w Anglii być może już w VI w. p.n.e. [przypis edytorski]
Galowie — rzymska nazwa celtyckiej ludności Galii, tj. terenów ob. Francji, Belgii, Szwajcarii i płn.-zach. Włoch. [przypis edytorski]
Galsworthy, John (1867–1933) — brytyjski powieściopisarz, autor trylogii powieściowej Saga rodu Forsyte'ów, laureat Nagrody Nobla (1932). [przypis edytorski]
Galton, Francis (1822–1911) — brytyjski przyrodnik i lekarz, twórca eugeniki. [przypis edytorski]
galut a. golus — diaspora, wygnanie; tu: dobrowolne odosobnienie. [przypis edytorski]
Galvani, Luigi (1737–1798) — wł. lekarz, fizyk i fizjolog; zapoczątkował rozwój elektrofizjologii poprzez udowodnienie istnienia zjawisk elektrycznych w tkankach zwierzęcych. [przypis edytorski]
galwanizm — oddziaływanie elektryczności na ciało lub zwłoki, powodujące skurcze mięśni. [przypis edytorski]
galwanizm — oddziaływanie prądu elektrycznego. [przypis edytorski]
galwanizm — tu: galwanoplastyka, metoda pokrywania powierzchni cienką warstwą metalu dzięki oddziaływaniu prądem. [przypis edytorski]
galwanokaustyka — metoda wykorzystująca prąd stały, w której rozżarzonym kauterem dokonuje się koagulacji białka, co prowadzi do zamknięcia naczyń krwionośnych; używana m.in. do aseptycznego usuwania chorej tkanki (np. polipów). [przypis edytorski]
gamajda a. ciamajda — człowiek niemrawy lub lękliwy, który unika wysiłku fizycznego i ryzyka. [przypis edytorski]
gamajda a. ciamajda — osoba niezręczna albo niezaradna. [przypis edytorski]
gamajda — ciamajda, osoba powolna i przesadnie łagodna. [przypis edytorski]
Gama, Vasco da (1469–1524) — portugalski odkrywca, który jako pierwszy dotarł drogą morską z Europy do Indii, opływając Afrykę, co umożliwiło Europejczykom handel z Azją południową. [przypis edytorski]
Gambetta, Leon (1838–1882) — wybitny polityk francuski; należał do umiarkowanego skrzydła partii republikańskiej; proklamował w r. 1870 republikę. [przypis edytorski]
gambit — w teorii szachowej wariant, w którym gracz dobrowolnie poświęca materiał (piony, rzadziej figury) za inicjatywę (możliwości ataku). [przypis edytorski]
gambling dens (ang.) — jaskinie hazardu. [przypis edytorski]
gambusino (hiszp.) — wędrowny poszukiwacz minerałów (np. złota). [przypis edytorski]
gambuzino, popr.: gambusino (hiszp.) — meksykańskie określenie poszukiwacza złota lub innych cennych minerałów, szczególnie północnoamerykańskiego poszukiwacza podczas XIX-wiecznej gorączki złota. [przypis edytorski]
gamelanu — styl muzyczny z Indonezji, tu jako złożony instrument złożony z wiszących bębnów i gongów. [przypis edytorski]
gamen (z fr. gamin) — dzieciak, berbeć, urwis, ulicznik. [przypis edytorski]
gamin (fr; wym. gamę) — chłopak, dzieciak. [przypis edytorski]
gamracja (daw.) — nierząd. [przypis edytorski]
gamracja (daw.) — rozpusta. [przypis edytorski]
gamracki (daw.) — nierządny. [przypis edytorski]
gamracki — tu: nieprzyzwoity. [przypis edytorski]
gamrat (daw.) — amant, kochanek, rozpustnik, darmozjad. [przypis edytorski]
gamrat (daw.) — kochanek. [przypis edytorski]
gamrat (daw.) — pieczeniarz: człowiek nawykły żywić się cudzym kosztem, lubiący wygodnie żyć z cudzej pracy; darmozjad. [przypis edytorski]
gamratka (daw.) — kobieta lekkich obyczajów. [przypis edytorski]
gamratka (daw.) — nierządnica. [przypis edytorski]
gamratka (daw.) — prostytutka, kobieta lekkich obyczajów. [przypis edytorski]
gamratka (daw.) — prostytutka. [przypis edytorski]
gamratować — zalecać się, swawolić. [przypis edytorski]
gamuła (daw.) — osoba bezmyślna, gamoń. [przypis edytorski]
gańba (gw.) — hańba, też: wstyd. [przypis edytorski]
gancpomada (pot.) — wszystko jedno. [przypis edytorski]