Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | niemiecki | portugalski | przestarzałe | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski

Według języka: wszystkie | English | lietuvių | polski


Znaleziono 1265 przypisów.

Andziar — nieznany zresztą przyjaciel Ariosta. [przypis redakcyjny]

Andziela Borgia — krewna i dama dworu Lukrecji Borgia. [przypis redakcyjny]

Andzioinów i z Marki pana — królowa neapolitańska, Joanna II, wypędziła swego męża, Jakuba Burbona, pana z Marki (de la Marche), gdy ten chciał ją pozbawić korony, i adoptowała Alfonsa V, króla Aragonii, który pokonał „Andzioinów”, tj. Ludwika i Regniera z Anjou, roszczących sobie prawa do korony Neapolu. [przypis redakcyjny]

Andzioinowie — Ludwik i Regnier z Anjou. [przypis redakcyjny]

Andziolello i Gwido (…) zdradzi najniegodniej — Malatestino, książę w Rimini, który był na jedno oko ciemnym, zaprosił dwóch najznakomitszych obywateli miasta Fano, Gwidona del Cassero i Angiolela de Carignano do miasteczka Katoliki na ucztę, gdzie mieli się wspólnie naradzać nad pewnymi sprawami. Wysłał po nich łodzie, lecz majtkowie z jego rozkazu w porcie Katoliki obydwu wrzucili do morza. Dante w tej pieśni prorokuje, co się już stało. [przypis redakcyjny]

Anegdota cytowana przez Poggia Braccioliniego w utworze De facto cuiusdam iusto sed bruto. [przypis redakcyjny]

Anegdotę cytuje również Górnicki w II księdze Dworzanina polskiego. [przypis redakcyjny]

anemon — sasanka lub zawilec, roślina o ciemnofioletowych kwiatach. [przypis redakcyjny]

Angelica — piękna księżniczka, w której byli zakochani dwaj rycerze Karola Wielkiego Roland (Orlando) i Renaud de Montauban (Rinaldo). [przypis redakcyjny]

Angelika — córka króla katajskiego (w Chinach), Galafrona, jedna z głównych bohaterek poematu. [przypis redakcyjny]

angielskie wagony — mowa o wagonach kolejowych. [przypis redakcyjny]

angielski Henryk — Henryk III, syn Ryszarda, król angielski. Edward, syn jego, który panował między rokiem 1272 a 1307, był mądrym prawodawcą i mężnym wojownikiem. [przypis redakcyjny]

anglez (fr. anglaise) — taniec żywy, o lekkich i zwinnych ruchach w 2/4 i 3/8 taktach, bardzo rozpowszechniony we Francji i Niemczech w drugiej połowie XVIII wieku. [przypis redakcyjny]

Anglia, Austria, a nawet skołatana Turcja uzbrajały się na łeb, na szyję — w początkach maja 1878 nastąpiło dalsze zaognienie stosunków międzynarodowych. Prasa ówczesna donosiła znów o przygotowaniach wojennych i liczyła się z wystąpieniem Anglii i Austrii przeciw Rosji. [przypis redakcyjny]

Anglia (…) cztery razy więcej zboża na rok eksportuje, niżeli cała Polska — zmieniło się to w w. XIX po zniesieniu cła na zboże przywożone; dziś [w 1926 r.; Red. WL] sprowadza Anglia z zewnątrz prawie całe swoje zapotrzebowanie płodów rolnych, w zamian za wytwory górnictwa i przemysłu. [przypis redakcyjny]

Anglia (…) ma wewnątrz naród wolny — por. przeciwny pogląd Rousseau, Umowa Społeczna, III 15, dla którego naród angielski jest, poza okresem wyborów, niewolnikiem Parlamentu; ma wewnątrz naród wolny — w wyd. z 1816 r.: ma przecież już wewnątrz Ustawę Konstytucyjną. [przypis redakcyjny]

Anglia… za Cypr — Cypr: wyspa na Morzu Śródziemnym, odstąpiona Anglii przez Turcję za obronę jej interesów politycznych traktatem z 4 czerwca 1878 r., ujawnionym dopiero w miesiąc później. [przypis redakcyjny]

Anglicy mieli prawo wypędzić wilków ze swej wyspy… — w XVII w. wilki zostały w Anglii doszczętnie wytępione przez systematyczne polowania. (W dialekcie warszawskim często występuje osobowa odmiana nazw zwierząt.) [przypis redakcyjny]

Anglicy mówią błękitnych (…) diablikówblue devil [przenośne, figuralne określenie stanu emocjonalnego: głębokiego smutku, melancholii, rozpaczy, depresji]. [przypis redakcyjny]

Angościa — hrabstwo Angus w Anglii. [przypis redakcyjny]

angustia (łac.) — trudne położenie, kłopoty. [przypis redakcyjny]

Ani anonimowo, ani autonimowo, ani heteronimowo (gr.) — ani bezimiennie, ani pod własnym, ani pod cudzym imieniem. [przypis redakcyjny]

ani baczą (starop.) — ani poznają. [przypis redakcyjny]

A nie na resorach — powszechnie pudła karet zawieszone były nisko na pasach. Już przy końcu panowania Augusta III moda ta zaczęła się zmieniać. „Majstrowie zagraniczni wymyślili karety na resurach, to jest na sztabach żelaznych gibkich, wysoko osadzone”. (J. Kitowicz, Opis obyczajów, s. 532–533). Karety sprowadzane z Anglii uchodziły za najwytworniejsze. [przypis redakcyjny]

anihilować (z łac.) — unieważnić, znieść, zniweczyć. [przypis redakcyjny]

Ani jak krater… — na tym się urywa zachowany fragment Pieśni VIII pisanej w czasie podróży. Do trudnych sekstyn już poeta podczas pobytu na Wschodzie nie wrócił. Dokończyć ich postanowił dopiero w 1839 r. po przybyciu z Florencji do Paryża. Napisana wówczas nowa Pieśń VIII, Grób Agamemnona i Pieśń IX powstały nie jako bezpośredni owoc przeżyć i refleksji poety zrodzonych w czasie podróży, lecz raczej jako jego reakcja na nieprzychylne głosy krytyki, specjalnie Stanisława Ropelewskiego na łamach wydawanego we Francji czasopisma „Młoda Polska”. Z tych względów przedrukowano tu wprawdzie trzy części Pieśni VIII, jako jedną całość, ale zachowano dla każdej z nich osobne tytuły i wprowadzono oddzielną numerację wierszy. [przypis redakcyjny]

Ani Kancelieri, ani Maskeroni — Fokacia Kancelieri, rodem z Pistoi, odciął rękę swojemu wujowi, a potem go zabił. Maskeroni, florentyńczyk, też był zabójcą swojego krewnego. [przypis redakcyjny]

animadwersja — baczność. [przypis redakcyjny]

animadwersja — kara. [przypis redakcyjny]

Anima eius (łac.) — dusza jego; słowa modlitwy za zmarłych. [przypis redakcyjny]

anima nostra rationalis (łac.) — dusza nasza rozumna. [przypis redakcyjny]

animo perfido et subdolo avaritiam et libidinem occultant, ex ancipiti temporum mutatione pendentes, tamquam cum fortuna fidem stare oporteat (łac.) — umysłem zdradzieckim i podstępnym pokrywają chciwość i rozwiązłość, zależąc od wątpliwej przemiany okoliczności, jak gdyby wierność od losu zależała. [przypis redakcyjny]

animusz (z łac.) — duch, umysł. [przypis redakcyjny]

Anioł, co zstąpił na ziemskie padoły z wieścią pokoju — Anioł Gabriel, który zwiastował Maryi, że ona porodzi Zbawiciela. [przypis redakcyjny]

Anioł pasterzom mówił — kolęda pochodząca z XVI wieku. Słowa jej są przekładem fragmentu Bożonarodzeniowego łacińskiego utworu średniowiecznego pt. Dies est laetitiae (Angelus pastoribus). Zwrotka o różdżce Arona (bibilijny Aaron) z nieznaczną zmianą rozpoczyna również kolędę kościelną: Figurowana różdżka zielona. [przypis redakcyjny]

anioł pomoru — zaraza. [przypis redakcyjny]

ani stąd używaj żałości — i nie martw się z tego powodu. [przypis redakcyjny]

Ani Sybilla złotej dała mi gałęzi — Eneasz dostał od Sybilli kumejskiej różdżkę złotą, która mu wolny i wstęp, i wyjście z bram Erebu zabezpieczyła (Virg[ilius], Aeneid[a], VI). [przypis redakcyjny]

ani umierając śpiewać przestała — składnia z „ani” i orzeczeniem niezaprzeczonym (podobna jak w jęz. ang.) była dosyć popularna w XVI w.; dziś w jęz. pol. zasada podwójnego przeczenia. [przypis redakcyjny]

Ani wesołej szlachty, ni rycerstwa głosy — domyślne: „nie dają się słyszeć”. [przypis redakcyjny]

Ani (…) wyswobodzisz (…), Ani (…) wyrwiesz — ani nie wyswobodzisz, ani nie wyrwiesz; w staropolszczyźnie przeczenie było zawarte w spójniku „ani”. [przypis redakcyjny]

ani wzwięk (starop.) — [ani] spodziewa się. [przypis redakcyjny]

ani wzwiecie (starop.) — [ani] spodziejecie się. [przypis redakcyjny]

Ani zborguje, byś wyciągnął długi — nie poczeka, aż ściągniesz należności od dłużników. [przypis redakcyjny]

Ani zielone, ni jeszcze przejrzałe (…) członki moje — To jest: nie jestem już młodzieńcem ani jeszcze starcem. [przypis redakcyjny]

Ankon — Taras Kartagiński. [przypis redakcyjny]

Anna Aragonia — córka Ferdynanda Aragońskiego, małżonka sławionego przez Ariosta Alfonsa d'Avalo, margrabiego Vastu (stąd „światłość Wastu”). [przypis redakcyjny]

Anna — Jerzmanowska, cioteczna siostra Adolfa Tetmajera. [przypis redakcyjny]

(Anna) siostrę z sobą ma — Joannę Aragońską, żonę Askaniusza Kolonna, sławioną dla piękności przez ówczesnych poetów i filozofów. [przypis redakcyjny]

Annibal Malaguccy — krewniak Ariosta, którego matka pochodziła z rodziny Malaguccych, jeszcze dziś kwitnącej w Reggio. [przypis redakcyjny]

Annie z Pileckich, żonie Mikołaja Kobylińskiego, kasztelana rozpierskiego, a następnie Andrzeja Bzickiego (zmarła w 1576 r.). [przypis redakcyjny]

annihilat (łac.) — niweczy. [przypis redakcyjny]

Anno Domini (łac.) — roku Pańskiego. [przypis redakcyjny]

anno (łac.) — roku. [przypis redakcyjny]

annuebat — przystawał. [przypis redakcyjny]

annuere (łac.) — potakiwać. [przypis redakcyjny]

ansambl (z fr. ensemble) — scena zbiorowa. [przypis redakcyjny]

Ansatz (niem.) — tu: podejście, postawa, sposób bycia. [przypis redakcyjny]

antarktyk — przeciw-północ, południe. [przypis redakcyjny]

anteacta (łac.) — przeszłość. [przypis redakcyjny]

antecedanei saeculi (łac.) — dawnego wieku. [przypis redakcyjny]

antecesor — przodek. [przypis redakcyjny]

antecessor (z łac.) — poprzednik. [przypis redakcyjny]

ante fores (łac.) — przede drzwiami. [przypis redakcyjny]

Antej właśc. Anteusz (mit. gr.) — olbrzym, który odzyskiwał siłę, skoro znużony padł i ciałem dotknął się ziemi. Charakterystyczna dla epoki (gdy szkoła jeszcze była przeniknięta kultem klasycyzmu) obfitość przenośni mitologicznych. [przypis redakcyjny]

antemurale Christianitatis (łac.) — przedmurzem chrześcijaństwa. [przypis redakcyjny]

Antenor — Trojanin, miał po zburzeniu Troi przybyć do Italii i założyć miasto Padwę. [przypis redakcyjny]

ante saecula (łac.) — przed wiekami. [przypis redakcyjny]

ante sessionem (łac.) — przed posiedzeniem. [przypis redakcyjny]

ante triduum (łac.) — przed trzema dniami. [przypis redakcyjny]

Anteus — syn Neptuna i Ziemi, król Libii, siłacz, pokonany przez Herkulesa. [przypis redakcyjny]

Anteus — syn Posejdona i Ziemi, olbrzym; dopóki dotykał ziemi, nikt go nie mógł w zapasach pokonać. [przypis redakcyjny]

Anteus — syn Posejdona i Ziemi, olbrzym, panował w Libii; posiadał tę własność, że nie mógł być w zapasach pokonany, dopóki dotykał ziemi. [przypis redakcyjny]

Antevorta — rzymska bogini losu. [przypis redakcyjny]

anticipative prophetia (łac.) — poprzednie proroctwo, przepowiednia. [przypis redakcyjny]

antidotum — środek przeciw truciźnie. Odtrutka. [przypis redakcyjny]

Antiochia — miasto w Syrii nad rzeką Orontesem. [przypis redakcyjny]

antiqua alba (łac.) — starożytna alba, tj. długa biała szata. [przypis redakcyjny]

antiquitates (łac.) — starożytności. [przypis redakcyjny]

antiquo usu practicatum (łac.) — dawnym zwyczajem uświęcone. [przypis redakcyjny]

antistes (łac.) — biskupem. [przypis redakcyjny]

Antoine-Jean Gros (1771–1835) — fr. malarz historyczny, autor licznych obrazów sławiących epopeję napoleońską oraz portretów m.in. ks. J. Poniatowskiego i J. Ursyna Niemcewicza; późniejszy malarz oficjalny cesarstwa i Restauracji, który jako oficer armii włoskiej poznał Napoleona i uzyskał jego protekcję dzięki obrazowi Bonaparte na moście pod Arcole. [przypis redakcyjny]

Antoine Marie de Lavalette — napoleoński minister i radca stanu, skazany na śmierć za udział w Stu Dniach, w przeddzień egzekucji zdołał zbiec z więzienia w przebraniu żony. [przypis redakcyjny]

Antona — hrabstwo Southampton w Anglii. [przypis redakcyjny]

Antoni Czajkowski (1816–1873) — profesor literatury polskiej w Krakowie. [przypis redakcyjny]

Antoni Małecki — wydawca listów Słowackiego i autor pierwszej o nim monografii. [przypis redakcyjny]

Antoni Szabrański (1802–1882) — współredaktor „Biblioteki Warszawskiej”. [przypis redakcyjny]

Antoni Szandlerowski (1878–1911) — poeta i dramatopisarz Młodej Polski, w którego twórczości egzaltowany erotyzm łączył się z motywami mistyczno-religijnymi. [przypis redakcyjny]

Antoniusz i Krassus łatwo weszli do kraju Partów, ale na swoje nieszczęście — Krassus, kolega Cezara i Pompejusza w triumwiracie, przedsięwziął wyprawę na Partów. Wśród stepów Mezopotamii północnej i w pustyni doznał wielkich strat od ich konnicy, która unikając walnej bitwy, nieustannie szarpała i trapiła armię rzymską, przeszkadzając jej zaopatrywać się w niezbędne środki. Partowie, zwabiwszy wreszcie Krassusa na układy i zamordowawszy go podstępnie, zniszczyli całą jego armię pod Carrhae (w 53 r). Antoniusz, który na skutek układu z Oktawianem w Brundisium objął władzę na Wschodzie, przedsięwziął w 56 r. wyprawę na Partów. Wypadła ona również niepomyślnie. [przypis redakcyjny]