Przypisy

Widziałem piękną dolinę przy Kownie — o kilka wiorst od Kowna, śród gór, ciągnie się dolina, ubarwiona kwieciem i przerżnięta strumieniem. Jedno z najpiękniejszych miejsc w Litwie. [przypis autorski]

Widział ją czystą i niewinną (…) kwiatu jasnoty lub wyźlinu — S. Przybyszewski, Androgyne, Kraków 1900, s. 28–29. [przypis autorski]

widział Mindows — Sen ten jest przepowiednią dalszych wypadków z panowania Mindowsa. [przypis autorski]

Widzimy, iż w krajach gdzie panuje wyłącznie duch handlu, frymarczy się wszystkimi ludzkimi czynnościami i wszystkimi cnotami; najdrobniejsze rzeczy, te których wymaga ludzkość, robi się lub daje za pieniądze — Holandia. [przypis autorski]

Widzimy tedy, iż prawo gabiniańskie rozszerzyło semproniańską uchwałę senatu na prowincję, skoro Salamińczycy nie mogli pożyczyć pieniędzy w Rzymie z racji tego prawa. Brutus pożyczył im, pod przybranymi nazwiskami, na cztery od sta na miesiąc, i uzyskał na to dwie uchwały senatu — Pompejusz, który pożyczył królowi Ariobarsanowi sześćset talentów, kazał sobie płacić trzydzieści trzy talenty atyckie co miesiąc. [przypis autorski]

widzi nawet poszczególną istotę macierzyńską, jeszcze jako dziewczę, w pewnej perspektywie wieczności — „Wieczną byłam, wieczną w słodko tęskniącej rozkoszy, wszakże wieczną dla Twego zbawienia” (Brunhilda do Zygfryda). [przypis autorski]

widzi on w śmierci nicość i ustanie wszelakiego życia — De Consolatione 19. [Seneka napisał trzy teksty de consolatione (o pocieszeniu): do Marcji, do matki Helwii oraz do Polibiusza; tu chodzi o De consolatione ad Marciam (O pocieszeniu do Marcji)]. [przypis autorski]

Widzisz, Hanka, ja ci toruję drogę do najsubtelniejszych tajników człowieka (…) pogrzebne pieśni zmarłych kwiatów — J. Wroczyński, Gawoty gwiezdne, Lwów 1905, s. 103 (opowieść Zwyciężyła; Jesiennej, strzaskanej harfy zgrzyt). [przypis autorski]

Widzisz-li Masgabę uczczonego pochodniami — Horas faessi Masgaban timomenon [w oryg.: Ὁρᾷς φάεσσι Μασγάβαν τιμώμενον]. [przypis autorski]

Więcej, pisał [Grevius], jest teraz rodzajów tortur niż członków w ciele ludzkim, a nieraz wszystkie są stosowane do tegoż samego człowieka — Helbing-Bauer, s. 327. [przypis autorski]

więcierze (daw.) — sieci rybackie. [przypis autorski]

(…) więc i ograniczenie świata przez próżną przestrzeń jest niczym; zatem świat, co do przestrzeni, nie jest zgoła ograniczony, to znaczy, pod względem rozciągłości jest nieskończony — przestrzeń jest tylko formą zewnętrznego oglądania (formalnym oglądem), ale nie przedmiotem rzeczywistym, który może być zewnętrznie oglądany. Przestrzeń przed wszystkimi rzeczami, co ją określają (wypełniają czy ograniczają), czyli raczej co dają odpowiedni jej formie ogląd empiryczny, jest, pod nazwą przestrzeni absolutnej, po prostu tylko możliwością zjawisk zewnętrznych, o ile te albo istnieją same w sobie lub mogą przybyć jeszcze do danych zjawisk. Ogląd empiryczny tedy nie jest złożony ze zjawisk 1 przestrzeni (spostrzeżenia i czczego oglądu). Jedno nie jest spółzależnikiem drugiego w syntezie, lecz tylko wiążą się z sobą w tym samym empirycznym oglądzie, jako jego materia i forma. Jeśli te dwa składniki rozdzielimy od siebie (przestrzeń poza wszelkimi zjawiskami), to wynikają stąd różnorakie czcze określenia oglądu zewnętrznego, nie będące przecież możliwymi spostrzeżeniami, np. ruch lub spokój świata w nieskończonej próżnej przestrzeni, określenie stosunku ich pomiędzy sobą, nie mogące nigdy być spostrzeżonym i będące zatem orzeczeniem rzeczy myślnej jedynie. [przypis autorski]

Więc któryż z was najwięcej jest kochany? Milczycie…. — Słowa Lessinga streściłem. [przypis autorski]

Więc nie jest romantyzm liryzmem tylko, nie jest wątpieniem i skargą… — Clem. Sartorius, Die deutsche Romantik w „Schönere Zukunft”, nr 478 (1926). [przypis autorski]

więc to niższość [człowieka cywilizowanego], że instynkty poddał władzy wysubtelnionych przez kulturę zmysłów, sprawnemu w pracy umysłowej rozumowi? — Z. Daszyńska, Program modernistów, „Prawda” 1889, nr 6. [przypis autorski]

większe i mniejsze prace poświęciła sprawię rolnej, robotniczej, socjalnej — Bliższe szczegóły w broszurze Kobieta polska w nauce, Wydawnictwo Towarzystwa Zawodowego Kształcenia Kobiet, 1922 r. [przypis autorski]

więtsze (gw.) — większe. [przypis autorski]

więźniowie wszyscy płakali, patrząc na tych oszalałych z przerażenia i wyjących chłopaków… — Mielgunow, op. cit., s. 139–140. [przypis autorski]

wieczność — pojęcie wieczności piszę w cudzysłowie, ponieważ według mnie pojęcie to wyraża tylko to, że nie ma określonego sensu mówienie o początku i końcu Istnienia w ogóle (w całości). [przypis autorski]

Wieczystość obowiązywała również w Gwatemali oraz Portugalii; por. szerzej: S. M. Grzybowski, Ochrona osobista stosunku do dzieła po śmierci twórcy, Kraków 1933, s. 420 i n. [przypis autorski]

Wieczysty cel powinien i może być dopięty w życiu i przez życie, bo rozum rozkazuje mi żyć… — Fichte, Die Bestimmung des Menschen (Powołanie człowieka, 1800). [przypis autorski]

wiedza o jedności, łączącej umysł z całą Naturą — We właściwym miejscu będzie to obszerniej wyłożone. [przypis autorski]

Wiedz o tym, że posiadając tą księgę, będziesz należał do żyjących […] nikt nie będzie miał władzy nad tobą — Księga Zmarłych. Rozdz. 148. [przypis autorski]

Wie ich dem wohlfeilen Gehirn der Witzbolde das Witzmachen erleicht're! [przypis autorski]

wiek na wiek walą — w niektórych przedrukach błędnie: żyją. [przypis autorski]

Wielbić naturę?… Za co? (…) Że mi wciąż grozi skonu widziadłem posępnym? — K. Tetmajer, Poezje, S. I, wyd. III, Warszawa–Kraków 1905, s. 25. [przypis autorski]

Wiele nocy bezsennych strawiłam, rozmyślając, jakby rozsiać promienie wiadomości i cnoty w plemieniu nowo ochrzczonym… — ibid., t. IV, s. 140. [przypis autorski]

Wieleż to zbrodni, przekupstwa, krzywoprzysięstw, zawziętości, podstępów, zdrady, chorób, płaczu, wyrzekań był przyczyną jeden ten podpis — Szorcz, ten, który z urzędu swojego przysięgał nie dozwalać, aby się obywatelowi stała niesprawiedliwość, podsędek chełmiński [w wydaniach z końca XVIII w.: chełmski], wyrobił sobie kaduk na majątek Namirowskich. Chciał ten sędzia szlachetną familią wprzód pozbawić ze czci, aby tym sposobem wydarł jej majątek. [przypis autorski]

wielką wobec zwierząt ludzkość i łagodność, a to z różnych względów… — por. Kazimierz Lubecki, Chrześcijaństwo o dobroci dla zwierząt, Kraków 1909. [przypis autorski]

wielka kotka — tygrys. [przypis autorski]

Wielka sztuka powstawała zawsze tam tylko, gdzie człowiek miał dostateczne w sobie bogactwo celów (…) a nie jako na cel jedyny — S. Brzozowski, Współczesne kierunki w literaturze polskiej wobec życia, „Głos” 1903, nr 19. Związki między własną twórczością prozatorsko-dramaturgiczną Wilhelma Feldmana a jego Piśmiennictwem polskim ostatnich lat dwudziestu ukazuje oraz trafną rehabilitację tego dzieła podejmuje Z. Greń w rozprawie Feldmana inscenizacje modernizmu, „Dialog” 1968, nr 8. [przypis autorski]

Wielki Dzwon — niestety, nazwę „Wielki Dzwon” zawdzięczam Niemcom. Po pierwsze wzięta ona jest z popularnego wyrażenia: „Die Sache an die grosse Glocke hangen” [niem. rozgłaszać coś, krzykliwie obwieszczać, wyjaśniać; red. WL], które zawiera odcień ironiczny, niedowierzający; po drugie na pomysł o Dzwonie wpadłem, gdy się dowiedziałem, że Hauptmann napisał Dzwon zatopiony, i starałem się wykombinować, co on tam mógł powiedzieć. [przypis autorski]

Wielkiego Być Może — [fr.] Le grand Peut-etre, wyrażenie, którego, wedle legendy, miał użyć umierający Rabelais. [przypis autorski]

Wielkie imie Buczyńskich (…) — z Nies[ieckiego] [w: Herbarz polski] t. II, s. 349, przypisy, widzimy, że około tego czasu był rotmistrzem orszańskim Jan Buczyński, na cześć to jego i jego żony z Mężyńskich wyrytowano ten kompas. Wszakże nieznajomy astronom, rytownik i poeta, pomylił się, nadając Mężyńskim herb Lis, kiedy się ci pieczętowali Kościeszą. W obu herbach strzała z poprzeczką naprowadziła go na tę omyłkę. [przypis autorski]

Wielkie przy Mosznach było krwi rozlanie — w istocie wojska polskie pierwszy raz doścignęły powstańców w pobliżu Moszen, na Irdyniu. Zdarzyło się autorowi, iż będąc w tej okolicy słyszał właśnie na miejscu opowiadanie o tym spotkaniu przez czerńca [tj. mnicha. Red. WL], dozorcę młyna należącego do pobliskiego monasteru i naocznego świadka. Tu Irdyń nie jest tak grząski; w suchą porę daje się przejeżdżać, w większej części zarosły olchami niepospolitej wielkości, gdzieniegdzie tylko biją zdrojowiska i stoją wody. Wszędzie po lasach sosnowych, od Smiły aż do Moszen, były kurzenia hajdamackie i tradycja pokazuje te miejsca. Tu właśnie jest miejsce powiedzieć, jak potrzeba żałować, że nie mamy ani dobrej mapy starożytnej, ani szczegółowej geografii, ani zbiorów żadnych historycznego interesu, choćby historycznej ciekawości. Uczony metropolita kijowski Eugeni za pomocą należącego do siebie duchowieństwa i odezwy do obywateli krajowych zaczął zbierać te drogie zabytki przeszłości, lecz nie wiemy, jaki skutek wezmą jego starania, zależące od osób po większej części lub obojętnych, lub nieznających ceny tych walających się w pyle ich nóg pamiątek. Dziś jeszcze za każdym krokiem napotykają się nierozorane do szczętu mogiły pod trawą i lasem, ostatki zamczysk polowych, i słyszeć można ciekawe o miejscowych wypadkach podania. Ale my to puszczamy mimo oka i ucha: tymczasem wiek mija, pług równa dzieło czasów minionych, pokolenie po pokoleniu wymiera; a my tracimy skarby, których nawet nie znamy wartości. [przypis autorski]

wielki krzyż (…) wielki miecz — insygnia Wielkich Mistrzów. [przypis autorski]

wielki naród, pierwszy w świecie — jako dowód tego wystarcza mi zawiść. Obacz „Edinburgh Review” z 1821 r.; obacz dzienniki literackie włoskie i niemieckie oraz „scimiotigre” Alfieriego [Vittorio Alfieri, który początkowo był entuzjastą rewolucji francuskiej (oda Paryż bez Bastylii), później zwrócił się przeciwko Francji, co znalazło wyraz m.in. w jego pamiętnikach, gdzie nazywa Francuzów scimiotigre: małpo-tygrysami; przyp. red.]. [przypis autorski]

wielki świat (…) jaki był na dworze francuskim — Czytaj Listy pani Du Deffand, panny de Lespinasse, Pamiętniki Bezenvala, Lauzuna, pani d'Épinay, Dictionnaire des étiquettes pani de Genlis, Pamiętniki Dangeau, Horacego Walpole. [przypis autorski]

wielki świat (…) nie istnieje już od r. 1780 — Chyba może jeszcze na dworze petersburskim. [przypis autorski]

wielki Septym — Septymiusz Severus, którego żona Julia, siostra Moesy, matki Mammei i Scemidy. Po Septymiuszu nastąpił syn jego Karakalla, po nim Makryn, prefekt straży pretoriańskiej, a dopiero potem Heliogabal. [przypis autorski]

wielki serwis barwę zmienił — W szesnastym i na początku siedemnastego wieku, w epoce kwitnienia sztuk, uczty nawet były przez artystów urządzane, pełne symbolów i sztuk teatralnych. Na sławnej uczcie, danej w Rzymie dla Leona X, znajdował się serwis przedstawiający z kolei cztery pory roku, który służył zapewne za wzór Radziwiłłowskiemu. Zwyczaje stołowe zmieniły się w Europie około połowy wieku ośmnastego; w Polszcze najdłużej przetrwały. [przypis autorski]

wielkości jakiejś ilostki [quantum], która nie jest nam dana w obrębie pewnych granic każdego oglądu, nie możemy pomyśleć innym sposobem, jak tylko za pomocą syntezy części — nieokreśloną ilość wówczas możemy oglądać jako całość, gdy jest zamknięte w granicach, i nie potrzebujemy konstruować jej całkowitości przez mierzenie, tj. kolejną syntezę jej części. Bo granice określają już zupełność, odcinając wszystko, co by było czymś więcej. [przypis autorski]

wielokrotnie zwraca uwagę na zagadnienie tandety: intelektualnej, artystycznej, filozoficznej — L. Krzywicki, W otchłani, Warszawa 1909, s. 45, 64. [przypis autorski]

Wielu kolonistów (…) opuściło swoje grunta i powróciło do baraków w Chrystal, skąd odesłano ich do Rio Janeiro — rozproszyli się oni po całej Brazylii, wyginęli z nędzy lub powrócili do Europy. [przypis autorski]

Wiem dobrze, że nie my wynaleźliśmy symbol (…) świadomie wygnać wszystko, co przypadkowe, a więc okoliczności środowiska, epoki, poszczególnych faktów — J. Huret Enquête sur l'évolution littéraire, Paris 1891, s. 93. [przypis autorski]

Wiemy tedy dobrze i rozumiemy (…) etycyzm, nietzscheanizm, ibsenizm, weryzm etc., etc. — E. Przewóski, Nasz krytycyzm, „Tygodnik Ilustrowany” 1895, nr 7. [przypis autorski]

[przypis autorski]

Wieprz — Un gourmand [fr.: chciwy, chciwiec, łakomczuch; red. WL]. [przypis autorski]

wierę — zaprawdę. [przypis autorski]

Wierność kobiet w małżeństwie bez miłości jest prawdopodobnie czymś przeciwnym naturze — nawet z pewnością. W miłości nie znajdujemy smaku w piciu wody innej niż z umiłowanego źródła. Wówczas wierność jest rzeczą naturalną. W małżeństwie bez miłości w niespełna dwa lata woda z tego źródła staje się gorzka. Otóż w naturze wciąż istnieje potrzeba wody. Obyczaje mogą pokonać naturę, ale tylko wówczas, gdy można ją zwyciężyć w jednej chwili: żona indyjska, która wstępuje na stos (21 października 1821) po śmierci starego, znienawidzonego męża; dziewczyna europejska, która zabija w barbarzyński sposób dzieciątko dopiero co na świat wydane. Gdyby nie wysokie mury klasztorów, mniszki drapnęłyby w świat. [W oryginale przypisek ten jest po włosku; przyp. tłum]. [przypis autorski]

Wiersz pochodzi z tomu Z czary młodości. Liryczny pamiętnik duszy (1881–1891), wyd. 1893. [przypis autorski]

wiersz „Wstań, orkanie — J. Kasprowicz, Wstań, orkanie. Pierwodruk „Życie” 1897, nr 9. Obecnie Dzieła, VII, s. 134–135. [przypis autorski]

wierzchować — przewodzić komuś. [przypis autorski]

wierzchowiec Bony, z natury bardzo drażliwy, nie dał się paziom utrzymać […] niedźwiedź był tuż, lecz nadbiegli chłopi i dobili go oszczepami — J. Bielski: Kronika polska. [przypis autorski]

wierzyć bowiem, że po dyktaturze można będzie wrócić do demokracji, do liberalizmu i parlamentaryzmu, jest doktrynerską złudą… — por. ibid., s. 260–262. [przypis autorski]

wierzyciele osób prywatnych tracili tylko piątą część, towary poszły w górę tylko o piątą część — dostawali szesnaście uncji miedzi za dwadzieścia. [przypis autorski]

Wierzynek (…) posadził Kazimierza najwyżej — wg Długosza. [przypis autorski]

wieś za dwa kaftany, konia i dziesięć grzywien srebra — że za takie ceny wioski w XIII w. sprzedawano, świadczy Paprocki. [przypis autorski]

wieszczy — upiór kaszubski [tj. po kaszubsku]. [przypis autorski]

wieszczy — upiór. [przypis autorski]

Wiesz pan, Borowski, ja chcę namalować anarchię (…) Złość, nienawiść, szał! Siła być musi. I… podpiszę „Anarchia” — W. Berent, Pisma, III, s. 131 (Próchno). [przypis autorski]

wietnica — dom narad. [przypis autorski]

wiet (z litew.) — dymnik. [przypis autorski]

wigwam — namiot. [przypis autorski]

Wiktoria wniosła bezwiednie tę właściwość, którą można nazwać opłakaną i która towarzyszyła jej wszędzie; można powiedzieć, że aby jej nie ubóstwiać, trzeba było nigdy jej nie ujrzeć — w Mediolanie, o ile mogę sobie przypomnieć, w Bibliotece Ambrozjańskiej, można obejrzeć pełne wdzięku i uczucia sonety i inne wiersze Wiktorii Accoramboni. Dość dobre sonety powstały niegdyś o jej okropnym losie. Wydaje się, że miała umysł równie niezwykły jak wdzięk i urodę. [przypis autorski]

Wiktoria w towarzystwie matki wprowadziła się do pałacu księcia Orsini. Niektórzy mówili, iż skłoniła je do tego kroku troska o osobiste bezpieczeństwo, ile że corte groziła im pościgiem — corte nie mogła wkraczać do pałacu książęcego. [przypis autorski]

Wilhelm z Champeaux — ur. tamże 1070, kształcił się m.in. u Roscelina, od r. 1103 wykładał w Paryskiej szkole katedralnej, umarł jako biskup w Châlons sur Marne 1120. Zachowały się niektóre jego rozprawy teologiczne i niewydane dotąd rękopisy treści filozoficznej. Jego poglądy znamy przede wszystkim z pism Abelarda, który czas jakiś słuchał wykładów Wilhelma i polemizował z nim w kwestii uniwersaliów. [przypis autorski]

wina dla zdrowia nigdy nie pijam — J. L. Decius: De Sigismundi regis temporibus. [przypis autorski]

Wincenty Lutosławski (…) nawiązaniem do towiańszczyzny — W samopoczuciu swojej misji idzie prof. Lutosławski jeszcze dalej. W Ostatnim słowie autora (Nieśmiertelność duszy, 1925) proponuje stworzenie „kuźnicy wychowania narodowego” w razie „jeśli się znajdzie bezdzietny, zamożny ziemianin, co by zechciał ofiarować swój majątek na ten cel”. „Dla takiej kuźnicy (pisze Lutosławski) w każdej chwili gotów jestem opuścić katedrę uniwersytecką i nawet przedłużyć termin obecnego wcielenia na czas nieograniczony, wyrzekając się wiekuistej szczęśliwości w bezcielesnym bycie, do której od dawna tęsknię”… [przypis autorski]

Wincenty Smokowski (…) przerysował dwanaście obrazków znalezionych na murze w sali pierwszego piętra — ob[acz]: „Athenaeum”, r. 1841, t. V, s. 166 i dalsze. [przypis autorski]

Winclawski — osobistości tego Winclawskiego czy Wenclawskiego nie znamy. Może to był Węsławski, autor dzieła „Victor et victus Gosiewski”, który dłuższy czas spędził w niewoli moskiewskiej, i jako znający tamtejsze stosunki, łatwo mógł być używany do układów. [przypis autorski]

Winkelrydem, wodzem i ofiarą będzie Przybyszewski — A. Potocki, Polska literatura współczesna, Warszawa 1911, II, s. 150. [przypis autorski]

wino, trzcina cukrowa i banany, główne plantacje ludności stanowią (…) artykuł wywozowy do Europy — Na próżno jednakże szukałby podróżnik dziś na Maderze owych licznych winnic, jakie spodziewa się napotkać. Uprawa takowych upadła znacznie i upada z dniem każdym więcej; toteż pochodzenie wszystkiej „madery”, eksportowanej na całą kulę ziemską niby stąd, musi być w każdym razie co najmniej wątpliwe. [przypis autorski]

wióry ewolucji społecznej — K. R. Żywicki [L. Krzywicki], Jeden z atomów. St. Przybyszewski: „Totenmesse”, 8. 16. [przypis autorski]

wiodro — powietrze. [przypis autorski]

Wiosna z hałasem epoki maszynowej — tytuł obrazu Morrisa Gravesa. [przypis autorski]

wiotkość tła, podobłocznie i zaświatowo rozcieńczonego (…) wzorów wyszukanych poza krańcami istnienia — K. Włostowski Poezja polska o świcie XX-go stulecia, „Ateneum” 1902, II, s. 521. [przypis autorski]

Wiowski — Jan Wyhowski, wojewoda kijowski, skazany na śmierć, stracił życie 16 marca r. 1664. [przypis autorski]

Wirakocza — Wirakocza był uważany za boga. Indianie wierzą, że przed śmiercią przepowiedział, iż Hiszpanie strącą z tronu jednego z jego następców. [przypis autorski]

Wirny — po góralsku: Przełożony. [przypis autorski]

W istocie, tęgi mnich z tego człowieka — aluzja do hipokryzji, którą niedowiarkowie uważają za częstą u mnichów. Sykstus V był mnichem żebrzącym i prześladowanym w swoim zakonie. Zobacz jego życiorys u Gregoria Leti, zabawnego historyka, który kłamie nie częściej od innych. Feliks Peretti został zamordowany w 1580; jego wuj został papieżem w 1585. [przypis autorski]

witalizm Nietzschego należy do rzędu „fantastycznych i kruchych konstrukcji umysłowych” — S. Brzozowski, Idee, s. 414. [przypis autorski]

Witelo — (tak, a nie Vitello lub Vitellio), ur. ok. 1220 w okolicy Lignicy lub Wrocławia, syn kolonisty turyńskiego i Polki, bawił w Padwie i Viterbo, umarł po r. 1270. Oprócz dzieła pt. Perspectiva, napisał De elementatis conclusionibus, Philosophia naturalis, Scientia motuum caelestium, Naturales animae passiones. Witelo jest też prawdopodobnie autorem dzieła De intelligentiis (De ordine entium), pisanego ze stanowiska nowoplatońskiego. [przypis autorski]

Witkiewicz (…) [w] „Sztuce i krytyce u nas” walczył o należyte rozumienie malarstwa, ale wpływ jego książki, jak świadczy np. Boy-Żeleński, sięgał daleko szerzej, właśnie w sprawy literackie — Boy-Żeleński, Znaszli ten kraj?, Warszawa 1931, s. 95. [przypis autorski]

Witołd, pan nasz możny i łaskawy — Witołd, syn Kiejstuta, jeden z największych mężów, których wydała Litwa. O jego dziełach wojennych i polityce, oprócz narodowych dziejopisów, czytać w Kotzebue[go] historii wyżej przytoczonej, szczególniej tom III karta 232, tudzież w życiu Swidrygajła: Switrigail, ein Beitrag zu den Geschichten von Litthauen, Russland, Polen und Preussen, von August von Kotzebue. Leipzig, 1820. [przypis autorski]

Witte I — Rosetti's Dante Erklärung. [przypis autorski]

Witte: „Ueber das Missverständniss Dantes” i „Ueber Dante” (Dante Forschungen t. I). [przypis autorski]

Witte: Ueber das Missverständniss Dantes. [przypis autorski]

Witte w dziele przytoczonem (Tom I str. 63). [przypis autorski]

wiuwają (gw.) — powiewają. [przypis autorski]

wiżos (z litew.) — łapcie. [przypis autorski]

Wiżun (mit. litew.) — smok pilnujący góry Anafielas. [przypis autorski]

wizc — dziergać. [przypis autorski]

w jakiż potem popadłeś chaos (…) — [Komentarz autora z Uwag.] Por. [rozdział XI „(…) rzeczy jak ta ostatnia robi się dla zabawki, i więcej wartości ma dorywcze pomyślenie i wypowiedzenie takiego projektu niż wykonanie go”, rozdział XII „(…) przebywał gwałtowne napady szczerości, napisał listy, w których się silił na zupełne pozbycie się pozy, na niebiańską naiwność i niemal dziecięcość. Ten brak pozy był pozą (…)”]. Co do przykładu z Dzikiej kaczki, to jest on przytoczony tendencyjnie, gdyż właściwie Ibsen ma zamiar wykazać przede wszystkim kruchość „idealnego postulatu”, jaki stawia Grzegorz. Przykładem byłby i Don Quichotte, w którym autor chwilami nieświadomie i wbrew woli swojej sympatyzuje z bohaterem tak, że później powiedziano nawet, iż Cervantes chciał w Don Quichotte stworzyć symbol. [przypis autorski]

w Japonii zbrodnia przemytnictwa — Pragnąc utrzymać handel z cudzoziemcami bez stykania się z nimi, wybrali sobie dwa narody: Holendrów dla handlu z Europą i Chińczyków dla handlu z Azją. Trzymają w rodzaju więzienia pośredników i marynarzy i nękają ich aż do utraty cierpliwości. [przypis autorski]

W języku analizy marginalnej oznacza to, iż koszt krańcowy udostępnienia dobra dodatkowej osobie jest równy zero. [przypis autorski]

W jednej rzeczy (…) pomóc mu i usłużyć — dosłowny przekład prowansalskich wierszy przytoczonych przez Wilhelma. [przypis autorski]

W jednej z książek Miguela de Unamuno znalazłem mistrzowski w umyśle i wykonaniu opis… — Vérités arbitraires, Paris, Kra. [przypis autorski]

W jednym z artykułów swoich nazywał on ubogich wysłańcami Boga, którzy tu są, ażeby wypróbować… — Oeuvres, t. VII, s. 293. [przypis autorski]

w jednym ze swych wierszy powiada, że tak jak niegdyś królowa angielska Maria… — Italy, my Italy!/ Queen Mary's saying serves for me/ (When Fortune's malice/ Lost her — Calais):/ Open my heart, and you will see/ Graved inside of it, „Italy”. [przypis autorski]