Przypisy

amautas — Filozofowie indiańscy. [przypis autorski]

ambary — spichrze. [przypis autorski]

Amerykańska ustawa o prawie autorskim z 1790 roku, http://www.copyright.gov/history/1790act.pdf, (dostęp 22.06.2014). [przypis autorski]

Amerykańska ustawa o prawie autorskim z 1790 roku http://www.copyright.gov/history/1790act.pdf, (dostęp 22.06.2014), ustęp 5. [przypis autorski]

Ameryka, spustoszona i na nowo zaludniona przez narody Europy i Afryki, nie może dziś prawie ujawnić własnego ducha: ale to, co wiemy o jej dawnych dziejach, bardzo zgodne jest z naszymi zasadami — Drobne barbarzyńskie ludy Ameryki, nazywane przez Hiszpanów Indios bravos, o wiele trudniejsze były do pobicia taż wielkie cesarstwa Peru i Meksyku. [przypis autorski]

amfora — kadzielnica. [przypis autorski]

amigo — przyjaciel. [przypis autorski]

Amor et melle et felle est fecundissimus! — Miłość obfituje najwięcej w miód i żółć. [przypis autorski]

a my taki — pomimo wszystko. [przypis autorski]

An Act for Encouraging the Art of Making New Models and Casts of Busts, and other things therein mentioned, 1798, 38 Geo.III, c.71, http://copy.law.cam.ac.uk/record/uk_1798, (dostęp 08.02.2014). [przypis autorski]

An Act for Encouraging the Art of Making New Models and Casts of Busts…, ustęp 2. [przypis autorski]

An Act for Encouraging the Art of Making New Models and Casts of Busts… ustęp 2. [przypis autorski]

An Act for the encouragement of the arts of designing, engraving, and etching historical and other prints, by vesting the properties thereof in the inventors and engravers, during the time therein mentioned, 1735, 8 Geo. II, c. 13, dostępny pod adresem http://copy.law.cam.ac.uk/record/uk_1735, preambuła (dostęp 08.02.2014). [przypis autorski]

An Act for the encouragement of the arts of designing, engraving, and etching… [przypis autorski]

An Act for the encouragement of the arts of designing, engraving, and etching… [przypis autorski]

Anafiel (mit. litew.) — Góra wieczności. [przypis autorski]

Anaksagoras — Anaksagoras z Klazomenae w Małej Azji, ur. ok. 500 przed Chr., napisał περί φύσεωσ [Peri physeos: O przyrodzie; do dziś przetrwały tylko fragmenty. Red. WL]. [przypis autorski]

analityczna jedność apercepcji możliwą jest tylko przez przyjęcie z góry jakiejś syntetycznej — jedność analityczna świadomości tkwi we wszystkich pojęciach ogólnych jako takich, np. gdy pomyślę sobie: czerwony w ogóle, to wyobrażam sobie przez to przymiot, który (jako cecha) może być gdzie bądź napotkany lub z innymi wyobrażeniami połączony; a zatem jedność analityczną mogę sobie wyobrazić jedynie dzięki wprzód pomyślanej możliwej jedności syntetycznej. Wyobrażenie, które ma być pomyślane jako wspólne różnorodnym, jest uważane za należące do takich, co prócz niego mają w sobie coś różnorodnego, a więc musi być wprzód pomyślane w syntetycznej jedności z innymi (choć tylko możliwymi) wyobrażeniami, zanim pomyśleć mogę w nim jedność analityczną świadomości, czyniącą je conceptus communis [=pojęciem ogólnym]. Tak tedy syntetyczna jedność apercepcji jest najwyższym punktem, do którego przytwierdzić trzeba wszelkie użytkowanie z rozsądku, nawet całą logikę, a z nią, filozofię transcendentalną; ba, władza ta jest samymże rozsądkiem. [przypis autorski]

Analiza uczuć i myśli dochodzi tu w swej szczerości do najwyższego samoudręczenia (…) Płoszowski, tak świetny, subtelny, uświadamiający tyle drzemiących pierwiastków czasu — W. Feldman, Piśmiennictwo polskie, II, s. 29–30. W pierwszym wydaniu Współczesnej literatury polskiej sądy te są powtórzone w całości, w dalszych wydaniach Feldman je opuścił. Por. ponadto artykuł Feldmana Kobiety Sienkiewicza, „Dziennik Krakowski” z 24 I 1897: „Sienkiewicz kobiecych postaci świeżych do literatury prawie nie wprowadził, gdy męskimi stworzył »nowy dreszcz«. Taki Płoszowski, Bukacki, Świrski itd. są najwyższym triumfem artysty: chwytają nowe ogniwa psychologiczne, które czas nasz stwarza”. [przypis autorski]

A na źwierzynie nie brakło i miodzie — dwa główne artykuły uczty u Litwinów dawnych. [przypis autorski]

Ancelet — temu to panu Ancelet ofiarowałem komedyjkę mego pióra, pt. Jeńcy wojenni, napisaną po klęskach Francuzów w Bawarii i w Czechach, której nigdy nie odważyłem się pokazać ani przyznać się do niej, a to dla tej osobliwej przyczyny, iż nigdy król ani Francja, ani Francuzi nie spotkali się z gorętszą i szczerszą pochwałą niż w tej sztuce i że ja, republikanin i opozycjonista, nie śmiałem się pokazać chwalcą narodu, którego wszystkie zasady były przeciwne moim. Bardziej zgnębiony nieszczęściami Francji niż sami Francuzi, lękałem się, aby nie uznano za pochlebstwo i tchórzliwość tych oznak szczerego przywiązania, którego epokę i przyczyny podałem w pierwszej części Wyznań, a którego wstydziłem się okazywać. [przypis autorski]

Andere Vögel, andere Lieder! Bo do przybytku ojczystej literatury poczyna pukać nowa generacja (…) przesiąknięta estetyką aż do szpiku kości — K. R. Żywicki [L. Krzywicki], „Najmłodsi”, „Prawda” 1894, nr 16, s. 187 (fragment pominięty w [tomie] W otchłani, Warszawa 1909). Pisząc Modernizm polski wypowiedzi tej nie dostrzegłem i nie zacytowałem. Na tle r. 1894 było to jedno z pierwszych lub bodaj pierwsze syntetyczne i obiektywne ujęcie fizjonomii nowego pokolenia. [przypis autorski]

An example of this ill-judged attitude of interference is to be found even in a book written by an exceptionally well informed and enlightened missionary, In Far New Guinea, by Henry Newton. In describing the feasts and dancing of the natives, he admits these to be a necessity of tribal life: „On the whole the feasting and dancing are good; they give excitement and relaxation to the young men, and tone the drab colours of life”. He himself tells us that, „the time comes when the old men stop the dancing. They begin to growl because the gardens are neglected, and they want to know if dancing will give the people food, so the order is given that the drums are to be hung up, and the people settle down to work”. But in spite of Mr. Newton's recognition of this natural tribal authority, in spite of the fact that he really admits the views given in our text, he cannot refrain from saying: „Seriously, however, for the benefit of the people themselves, it would be a good thing if there could be some regulations — if dancing were not allowed after midnight, for while it lasts nothing else is done. — The gardens suffer and it would help the people to learn self-restraint and so strengthen their characters if the dancing could be regulated”. He goes on to admit quite candidly that it would be difficult to enforce such a regulation because „to the native mind, it would seem that it was the comfort of the white man, not the benefit of the native which was the reason for the regulation”. And to my mind also, I am afraid! The following quotations from a recent scientific work published by the Oxford Press The Northern d'Entrecasteaux, by D. Jenness, and the Rev. A. Ballantyne, 1920 are also examples of the dangerous and heedless tampering with the one authority that now binds the natives, the one discipline they can be relied upon to observe that of their own tribal tradition. The relations of a church member who died, were „counselled to drop the harsher elements in their mourning”, and instead of the people being bidden „to observe each jot and tittle of their old, time-honoured rites”, they were advised from that day forth to leave off „those which had no meaning”. It is strange to find a trained ethnologist, confessing that old, time-honoured rites have no meaning! And one might feel tempted to ask: for whom it is that these customs have no meaning, for the natives or for the writers of the passage quoted? The following incident is even more telling. A native headman of an inland village was supposed to keep concealed in his hut a magic pot, the „greatest ruler of winds, rain, and sunshine”, a pot which had „come down from times immemorial”, which according to some of the natives „in the beginning simply was”. According to the Authors, the owner of the pot used to descend on the coastal natives and „levy tribute”, threatening them with the magical powers of the pot if they refused. Some of the coastal natives went to the Missionary and asked him to interfere or get the magistrate to do so. It was arranged they should all go with the Missionary and seize the pot. But on the day „only one man turned up”. When the Missionary went, however, the natives blocked his path, and only through threats of punishments by the magistrate, were they induced to temporarily leave the village and thus to allow him to seize the pot! A few days later the Missionary accordingly took possession of the pot, which he broke. The Authors go on to say that after this incident „everyone was contented and happy”; except, one might add, the natives and those who would see in such occurrences the speedy destruction of native culture, and the final disintegration of the race. [przypis autorski]

Ang. carry out an impression of a) manuscripts of all kinds, b) transcribed sermons or academic lectures, regardless of whether these are published under the author's real name or not. Prussian Copyright Act…, §3. [przypis autorski]

Angela o l’amorosa — wszystkie te nagrody są historyczne. P. Vehse. [przypis autorski]

Angelika — [Komentarz autora z Uwag.] Imiona kobiece w Pałubie pochodzą z pietyzmu dla bardzo dawnych wspomnień. Dwa są zaczerpnięte z lektury: Kseńka jest nastrojowo spokrewnioną z Kseńką z Zamku Kaniowskiego; z postacią Angeliki Kauffmann zaznajomiłem się jeszcze wiele lat temu, gdym dostał w szkole jako nagrodę dziełko dla młodzieży pt. Znakomite niewiasty. Przy pierwszej redakcji Pałuby niemało mi szło o to, żeby imię „Angelika” wywoływało pewien stały nastrój w czytelniku, przypominający mu coś anielskiego, idealnego. Imię zaś „Berestajka” ma dla mnie znaczenie dwóch pamiątek: i jako ślad dawnych wspomnień, i jako ślad rozmyślań nad psychologią snu. Śniło mi się mianowicie raz, że jako mały chłopak biję się z innym chłopcem, brzydkim a ubranym jakby w jakiś habit zakonny, na sposób Tybetańczyków z Podróży Landora. Zrazu miałem nad nim przewagę, potem jednak on obił mnie straszliwie. Nazywał się Beresaczko. Otóż zbudziwszy się przyszedłem do przekonania, że nazwisko to pochodzi ze zrobionej we śnie kumulacji nazwiska „Borodajko” (które nosił jeden z moich kolegów gimnazjalnych, zresztą całkiem mi obojętny) ze słowem Beresteczko. Ale zdawało mi się, że proces kumulacji wskutek powolności snu nie został zakończony, gdyż ostateczny rezultat powinien był brzmieć: Berestajko, a nie: Beresaczko. Otóż żeby niejako naprawić, zaokrąglić ten „pałubizm” snu, wpakowałem nazwisko „Berestajko” do mej powieści, robiąc to właściwie wbrew jej duchowi, ponieważ szanując twory rzeczywistości powinienem był zatrzymać nazwisko: Beresaczko. [przypis autorski]

angieł (z ros.)— anioł. [przypis autorski]

Angielka (…) obraża wstyd, jeśli okaże cień wesołości wobec mężczyzny niebędącego jej mężem — patrz wspaniały opis tych nudnych obyczajów pod koniec Korynny, a jeszcze pani de Staël podmalowała je zbyt pochlebnie. [przypis autorski]

angielscy inżynierowie poprzecinali (…) te zapory — po upadku państwa derwiszów komunikacja znów została otwarta. [przypis autorski]

angielski darwinista Romanes — Romanes jest autorem dzieł Mental evolution in animals, Mental evolution in man itp. [przypis autorski]

Ang. It is not to be regarded as an illegal imitation, if a work of art, which has been produced by painting or by another of the graphic arts, is represented by means of the plastic arts, or vice versa. Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 02.03.2014), §24. [przypis autorski]

Ang. public performance. Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 02.03.2014), §32. [przypis autorski]

Ang. reprinted anew, wholly or partially, or reproduced by any kind of mechanical means. Prussian Copyright Act, Berlin (1837), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 02.03.2014), §1. [przypis autorski]

(ang. that such a regulation would be to the advantage of the public, who may expect the cost of books to fall in consequence to a level determined by the means of the buyers)French Decree of 30 August 1777… [przypis autorski]

ang. that the author clearly has a greater right to a more enduring favour, while the bookseller may only expect the favour granted to him to be proportional to his total expenditure and to the size of his operation, French Decree of 30 August 1777, on the duration of privileges, Paris (1777), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), wyd. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

Ang. the copying of sculptures of any kinds by means of making casts, models. Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 02.03.2014), §22. [przypis autorski]

Ang. The exclusive right of publication and distribution of works. Prussian Copyright Act…, §9. [przypis autorski]

Ang. the exclusive right to the reproduction of musical compositions. Prussian Copyright Act…, §19. [przypis autorski]

Ang. the reproduction of drawings or paintings by means of copper engraving, steel engraving, woodcut, lithography, colour printing, tracing etc. Prussian Copyright Act…, §21. [przypis autorski]

A. Ng, The Social Contract and Authorship: Allocating Entitlements in the Copyright System, 19 „Fordham Intell. Prop. Media & Ent. L.J.” 413 (2008), http://ir.lawnet.fordham.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1433&context=iplj, (dostęp 30.06.2014), s. 420. [przypis autorski]

A. Ng, The Social Contract and Authorship: Allocating Entitlements in the Copyright System, „Fordham Intell. Prop. Media & Ent. L.J.” 413 (2008), http://ir.lawnet.fordham.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1433&context=iplj, (dostęp 30.06.2014), s. 455. [przypis autorski]

A. Ng, The Social Contract and Authorship: Allocating Entitlements in the Copyright System, „Fordham Intell. Prop. Media & Ent. L.J.” 413 (2008), http://ir.lawnet.fordham.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1433&context=iplj, (dostęp 30.06.2014), s. 416. [przypis autorski]

A. Ng, The Social Contract and Authorship…, s. 423. [przypis autorski]

A. Ng, The Social Contract and Authorship…, s. 456. [przypis autorski]

Ang. The use of works of art as models for manufactured goods and the products of factories and handicrafts is allowed. Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 02.03.2014), §25. [przypis autorski]

Ani mi w głowie obciążać konto naszego Fredry błędami jego brata, który choć podobno „nie posiadał zamiłowania kraju”, był mu zawsze najlepszym przyjacielem i powiernikiem. On widział Maksymiliana inaczej — „O bracia moi! Maksymilianie, opiekunie pierwszych w świat kroków moich; towarzyszu broni; kolego na tym krótkim i wąskim polu autorstwa, któreśmy bez zawiści przebiegli razem…” (Trzy po trzy). [przypis autorski]

anioł stroskany, spełnia swój obowiązek… — List do Rembowskiego. [przypis autorski]

Ani się zarżną, ani zachorują — przed niewielu laty jeden z dworskich urzędników zarżnął się dlatego, iż na jakimś obchodzie dworskim naznaczono mu niższe miejsce, niż podług hierarchii należało. Był to Watel czynownictwa. [przypis autorski]

Ani Zola, ani Bourget, ani Prus nawet psychologią tego rodzaju poszczycić się nie mogą. (…) Straszny artyzm odgadywania myśli — S. Żeromski, Dzienniki II. 1886–1887, Warszawa 1954, s. 160 (7 III 1887). [przypis autorski]

ankilostoma — robactwo przedostające się do żołądka. [przypis autorski]

annocchiatura — mimowolne urzeczenie bądź oczyma, bądź słowami. [przypis autorski]

Anno Domini MCDXCII (łac.) — roku Pańskiego 1492. [przypis autorski]

anona — również soczysty owoc południowej Ameryki. [przypis autorski]

anqui — Książę królewskiego rodu: trzeba było mieć pozwolenie Inków, by nosić złoto na szatach, zezwalano na to tylko potomkom królewskiego rodu. [przypis autorski]

antagonizmem płci próbuje parę razy wyjaśnić Strumieński swoje walki psychiczne z Olą, zawsze z dezaprobatą autora — „Zaręczam np., że każdy z owych poetów, którzy lubią pisać o ewowatości kobiet, jeżeli idzie o jego własną skórę, np. o pozyskanie lub utratę jakiejś żywej kobiety, nie będzie jej traktował jako przedstawicielki rodzaju, lecz jako indywidualność, uwzględni wszystkie okoliczności danego zdarzenia, postąpi praktycznie jak ajent śledczy — i przynajmniej w myślach spłaci rzeczywistości dług aż do ostatka, zanim zacznie na tle przebytej awantury dzierzgać filozoficzne i poetyczne arabeski” (Pałuba, s. 465). [przypis autorski]

antecaenium — rodzaj śniadania, przekąski przed wieczerzą. [przypis autorski]

Antoniego Potockiego, rówieśnika modernistów (…) w roku 1897 (…) artykuł o pokoleniu pozytywistów — A. Potocki, Jubileusz pokolenia, „Życie”, 1898, nr 1. [przypis autorski]

Antoni Lange (…) w swej „rozmowie mistrza ze śmiercią”, jak świetnie nazwał jego poezję Wacław Borowy — W. Borowy, Dziś i wczoraj, Warszawa 1934, s. 199 (Antoni Lange jako poeta). [przypis autorski]

Antoni Potocki, który (…) nazwy „Młoda Polska” nie unika, ale też jej nie eksponuje — A. Potocki, Polska literatura współczesna, cz. 1–2, Warszawa 1911–1912. [przypis autorski]

Antoni Potocki (…) Przybyszewski jego tylko uważał za godnego objęcia redakcji „Życia” — [por.] S. Przybyszewski, Moi współcześni, II, s. 86–87 (Wśród swoich). [przypis autorski]

Antoni Woźniak — Żyje. Jest w Warszawie. Pracuje. [przypis autorski]

antylopa gnu — antilope gnu [gatunek antylopy żyjącej na równinach południowej i wschodniej Afryki; red. W.L.]. [przypis autorski]

antylopa pufu — bosclapha canna. [przypis autorski]

antypatia do „warszawianizmu” (…) separatyzmu litewskiego — Kiedy czytamy w Korespondencji listy tych filomatów, którym wypadło czasowo bawić w Warszawie, widzi się głęboką antypatię, jaką ci młodzi Litwini żywią dla stolicy Polski. [przypis autorski]

Antyromantyzm ten odbił się nawet w Niemczech, np. u Hermanna Bahra — w artykule z „Schönere Zukunft”. [przypis autorski]

Ant žemaitiško žirgo… — Žemaitiški žirgai, su kuriais taip atsižymėdavo lietuviškieji jočiai, turbūt nebuvo taip silpni kaip kad šiandien. Verta paminėjimo prie šios progos senoviška liet. dainelė [Neturėdami originalo, išverčiarme ją atgalios iš lenkiškos į lietuvišką kalbą. Žirgai totorių neblogi būtų,/ Vokiečių kardo tik vardas;/ Lietuvoj augęs žirgas Keistuto,/ Lietuvoj kaltas jo kardas./ Žirgelis kuinas, kuinas, nedidis,/ Kardą kalvis prastai kala,/ Bet, ko Keistutį, jojant išvydęs,/ Vokietis ir turkus byla?/ Kad prieš Keistutį atsispirt geidžia,/ Tur trupėt vokiečių plienas;/ Kad ant totorių žirgą paleidžia,/ Nebeištrūksta ne vienas./ Nes kardas jaučia jo rankos drūtį,/ Kal po priešų eiles siaučia./ Nes jočio širdį, taksint po krūtį,/ Žirgas ir ant savęs jaučia. (przyp. autorski)] apie Kęstučio žirgą. [przypis autorski]

A number of good portraits of the S. Massim type are to be found in he valuable book ot the Rev. H. Newton, In Far New Guinea, 1914 and in he amusingly written though superficial and often unreliable booklet of the Rev. C. W. Abel (London Missionary Society), Savage Life in New Guinea (No date). [przypis autorski]

Anzelm Kantuareński — ur. 1033 w mieście Aosta w Piemoncie, od roku 1078 opat klasztoru w Bec w Normandii, a od r. 1093 do śmierci 1109 arcybiskup w Canterbury w Anglii. Najważniejsze dzieła: Proslogium (zawierające dowód ontologiczny istnienia Boga), Cur Deus homo? (gdzie Anzelm wykłada swoją teorię odkupienia), nadto: Dialogus de grammatico, Dialogus de veritate, Monologium, De libero arbitrio, Liber apologeticus ad insipientem (przeciw Gaunilowi). [przypis autorski]

Apage — Znaczy „precz”; używana formuła na odstraszenie szatana. [przypis autorski]

A patrz po kraju, kędy grosz się trwoni (…) — Wszystko w Opalińskim. [przypis autorski]

apelowali do (…) trybunału miłosnego pań z Romanin — Nostradamus, s. 131. [przypis autorski]

aplikować się — zalecać się. [przypis autorski]

a po jego zgonie wydam moje zeszyty — Lectio spuria, uncis inclusa [tekst nieautentyczny w klamry ujęty; przyp. tłum.]. [przypis autorski]

A ponieważ poza tymi dwoma źródłami poznania nie mamy wcale innych, wynika więc, że błąd wywołanym zostaje tylko przez niedostrzeżony wpływ zmysłowości na rozsądek (…) — zmysłowość, podłożona pod rozsądek, jako przedmiot, na który tenże rozsądek zwraca swą czynność, jest źródłem poznań realnych. Ale taż sama zmysłowość, gdy wpływa na samą czynność rozsądku i skłania go do sądzenia, jest powodem błędu. [przypis autorski]

apostołka — książka zawierająca ewangelie niedzielne i świąteczne. [przypis autorski]

Apoteoza Fredry zmieniła się w apoteozę fredrowskiego świata i jego postaci, legendę ich „złotych serc” — Rekord w tym złotoserdecznym przyrządzaniu Fredry wziął młody wówczas fredrolog Wł. Günther, gdy dowodząc (Fredro jako poeta narodowy, 1914), że u Fredry nie ma ludzi całkiem złych, pisze, iż „Geldhab odmawia pomocy ubogiej siostrze, jakby z zemsty, zdaje się chwilowej, że ona nie uświetnia swą osobą wielkiego od niego poczynającego się rodu Geldhabów…” [przypis autorski]

Appendix 1. The Statute of Anne 1709–1710, preambuła, oprac. R. Deazley, [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 501, ustęp 1. [przypis autorski]

Appendix 1. The Statute of Anne 1709–1710, preambuła, oprac. R. Deazley, [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 501. [przypis autorski]

Appendix 1. The Statute of Anne 1709–1710, preambuła, oprac. R. Deazley, [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 501. [przypis autorski]

Appendix 1. The Statute of Anne 1709–1710, preambuła, oprac. R. Deazley, [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three Hundred Years since the Statute of Anne, from 1709 to Cyberspace, s. 501. [przypis autorski]

Appendix 1. The Statute of Anne 1709–1710, preambuła…, s. 501. [przypis autorski]

Appendix 1. The Statute of Anne 1709–1710, sekcja 11…, s. 501. [przypis autorski]

Appendix 1. The Statute of Anne 1709–1710, sekcja 1…, s. 501. [przypis autorski]

Appendix 1. The Statute of Anne 1709–1710, sekcja 1…, s. 502. [przypis autorski]

Appendix 1. The Statute of Anne 1709–1710, sekcja 5…, s. 505. [przypis autorski]

aprendować — pojmować. [przypis autorski]

aprens — pretensja. [przypis autorski]

apresso di voi, et di-[mandate] — na słowach apresso di voi et di — kończy się stronnica; przy przeniesieniu do następnej strony opuszczono dokończenie słowa (dimandate) przez omyłkę. [przypis autorski]

A prócz tego tysiąc talentów złota, trzy tysiące srebra, dziesięć tysięcy lanego brązu, pięćset talentów ciemnego brązu, sześć milionów kwiecistych wieńców, tysiąc dwieście posągów boskich i ze trzysta tysięcy sztuk drogich kamieni — dary Ramzesa III dla świątyń były nierównie większe. [przypis autorski]

A propos — co się tyczy. [przypis autorski]

aprykanka — mysz. [przypis autorski]

A przecież, jeśli do domowych progów/ Wąż zaproszony gościem od człowieka (…) — Litwini czcili węże, które po domach oswajali i karmili; najdokładniej o tem, Joannes Lasicius Polonus De diis Samogitarum: „Nutriunt etiam quasi deos penates, nigri coloris, obesos et quadrupedes serpentes quosdam, givoitos vocatos” (Resp. Polon. et Lithu. ed: Elzeviriorum, p. 309). Stryjkowski jeszcze widział za czasów swoich zabytki tej czci starożytnej u Łotyszów; a Gwagnin we wsi Ławaryszkach (Labariski) o cztery mile od Wilna. [przypis autorski]

A przy takim postępowaniu rozum spekulatywny zrobił nam do takiego rozszerzenia przynajmniej wolne miejsce, (…) wzywa nas, byśmy je zapełnili, jeżeli potrafimy, jego praktycznymi danymi — w ten sposób centralne prawa ruchu ciał niebieskich nadały temu, co Kopernik przejmował początkowo tylko jako hipotezę, niezawodną pewność i dowiodły zarazem niewidzialnej, budowę świata spajającej siły (przyciągania Newtonowego), która na zawsze pozostałaby nieodkrytą, gdyby tamten pierwszy nie odważył się w sposób przeciwny zmysłom, ale w istocie prawdziwy, szukać ruchów, będących przedmiotem obserwacji, nie w ciałach niebieskich, lecz w ich widzu. I ja też w tej przedmowie przemianę trybu myślenia, wyłożoną w Krytyce, a podobną do owej hipotezy, stawiam tylko jako hipotezę, chociaż w samej rozprawie, by na pierwsze próby takiej przemiany, będące zawsze hipotetycznymi, zwrócić uwagę, dowodzę jej z właściwości naszych wyobrażeń o przestrzeni i czasie, oraz z pierwiastkowych pojęć rozsądku, nie hipotetycznie, lecz apodyktycznie. [przypis autorski]

arabeska — linia ozdobna, ozdoba. [przypis autorski]

araka — wódka z kwaśnego mleka krowiego. [przypis autorski]

Aranjuez — pałac królów hiszpańskich; tu: chwile wesołości, pobytu w miejscu wesołem. [przypis autorski]

arbol dela noche triste — drzewo smutnej nocy. [przypis autorski]

Arcydzieło napisane ma czas czekać — w chwili, gdy drukuję te słowa, dowiaduję się, że Ruy Blas jest na nowo i ostatecznie zabroniony we Francji. Jest to błąd, na którym autor zyska później i którego rząd będzie żałował niebawem. Ale przynajmniej rząd francuski mniema, że ma dobre argumenty, aby wytłumaczyć politycznie swoje obostrzenia. Jakie racje mógłby dać rząd angielski, który godzi się wystawić Ruy Blasa w Londynie jedynie pod warunkiem, że Ruy Blas będzie marszałkiem dworu zamiast lokajem i że królowa będzie wdową zamiast zamężną (sic!)? To bardzo pochlebne dla królowej angielskiej, która jest wdową! [przypis autorski]

arcydzieło Zenodora — Pliniusz [Historia naturalna, XXXIV, 45]. [przypis autorski]

arcykapłan — łac. Pontifex Maximus. [przypis autorski]