Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 14744 przypisów.
Środa Popielcowa a. Popielec — w kalendarzu katolickim pierwszy dzień wielkiego postu, przypadający na 46 dni kalendarzowych przed Niedzielą Wielkanocną. [przypis edytorski]
Środa Popielcowa a. Popielec — w kalendarzu katolickim pierwszy dzień wielkiego postu, przypadający na 46 dni kalendarzowych przed Wielkanocą. [przypis edytorski]
środa popielcowa — w kalendarzu katolickim środa, w którą wypada Popielec, pierwszy dzień wielkiego postu, następujący po okresie karnawału. [przypis edytorski]
Środek, który centrum znaczy — To pojęcie środka autor wykładał już rodakom na posiedzeniu dnia 29 listopada w roku w ratuszu brukselskim. [przypis autorski]
Środek proponowany jest jedyny; jest prosty i musi być skuteczny. Dziwne, że przed „Umową społeczną”, w której go podaję… — por. Umowa społeczna III, 10: „Nie wystarcza, żeby naród zgromadzony ustalił raz ustrój państwa, nadając sankcję ogółowi praw; nie wystarcza, by ustanowił rząd wieczysty, względnie by załatwił raz na zawsze wybór urzędników: poza nadzwyczajnymi zgromadzeniami, jakich mogą wymagać nadzwyczajne wypadki, powinny być zgromadzenia stałe i periodyczne, tak, by nic nie mogło znieść ich czy też odroczyć, a to w ten sposób, by w oznaczonym dniu prawo zwoływało lud i by do tego nie było trzeba żadnego formalnego zwołania. Ale poza tymi zgromadzeniami, uprawnionymi już przez ich datę, każde zgromadzenie narodu niezwołane przez urzędników do tego umocowanych i według przepisanych form winno być uważane za bezprawne, a wszystko, co na nim się zdziała, za niebyłe, nawet bowiem porządek zgromadzania się musi wypływać z prawa. Co się tyczy mniejszej lub większej częstości zgromadzeń prawnych, zależy ona od tylu względów, że niepodobna podać w tej mierze ścisłych reguł. Można tylko ogólnie powiedzieć, że im silniejszy jest rząd, tym częściej winien się pokazywać zwierzchnik”. — W rozdziale zaś 18, pt. „Środki zapobieżenia uzurpacji ze strony rządu”, doradza: „Periodyczne zgromadzenia, o których przedtem mówiłem, mogą zapobiec temu nieszczęściu (tj. uzurpacji), względnie opóźnić je, zwłaszcza gdy nie potrzebują formalnego zwołania; wówczas bowiem książę nie mógłby im przeszkodzić, nie deklarując się jawnie jako gwałciciel praw i wróg państwa”. [przypis redakcyjny]
środek, przydatny do celu owego; zda się, że 800 fr. wystarczą (…) — Trentowski w r. 1847 napisał Wizerunki duszy narodowej (wyszły w Paryżu 1848 r.). W tej pracy, równie jak w poprzednio wydanej przez Trentowskiego Przedburzy politycznej, znajdują się ustępy pióra Z. Krasińskiego. [przypis redakcyjny]
Środkiem Alei — Alei Ujazdowskich. [przypis redakcyjny]
środki — tu: środki pieniężne; możliwości finansowe. [przypis edytorski]
środkowaniem — w kopii Ossol.: przodkowaniem. [przypis redakcyjny]
środopoście — Niedziela Środopostna, trzecia niedziela Wielkiego Postu. [przypis redakcyjny]
śrubstak a. szrupstak (daw., gw., z niem. Schraubstock) — imadło, przyrząd do mocowania przedmiotów podczas obróbki, złożony z dwu szczęk zaciskanych za pomocą śruby. [przypis edytorski]
śrubsztak — imadło przymocowane do stołu roboczego. [przypis edytorski]
śrubsztak (przestarz.) — imadło; przyrząd do przytrzymywania obrabianych przedmiotów. [przypis edytorski]
śrucina — kulka śrutu; drobny ołowiany pocisk broni myśliwskiej. [przypis edytorski]
śrutówka — strzelba myśliwska, z której strzela się śrutem. [przypis edytorski]
śrut — tu: śruta; mąka raz jeden grubo zmielona, nie przepuszczona przez pytle. [przypis redakcyjny]
śrybło (gw.) — srebro. [przypis edytorski]
śrzedniejsze (starop. forma) — tu: środkowe. [przypis edytorski]
śrzedni (starop. forma) — tu: środkowy. [przypis edytorski]
śrzeżoga a. śreżoga (daw.) — odblask słońca od mgły lub dymu. [przypis edytorski]
śrzeżoga — szron, mróz. [przypis redakcyjny]
śrzeżogi i śniegi (starop.) — zimno, mróz. [przypis redakcyjny]
śrzodek (daw. a. gw.) — środek. [przypis edytorski]
śrzodek (daw.) — dziś: środek. [przypis edytorski]
śrzodek (starop. forma) — dziś: środek. [przypis edytorski]
śrzodek (starop. forma) — środek. [przypis edytorski]
śrzodkiem — dziś popr.: środkiem. [przypis edytorski]
śrzodkiem (starop.) — dziś: środkiem. [przypis edytorski]
śrzodkiem (starop. forma) — dziś: środkiem. [przypis edytorski]
śrzodopoście — śródpoście; połowa Wielkiego Postu, wypadająca w przedwiośnie. [przypis edytorski]
śrzodopoście (starop.) — połowa Wielkiego Postu poprzedzającego wiosenne święta Wielkiejnocy. [przypis edytorski]
śrzon (daw.) — szron. [przypis edytorski]
śrzon (starop. forma) — dziś popr.: szron. [przypis edytorski]
śrzon (starop.) — szron. [przypis edytorski]
śtanga właśc. sztanga (z niem.) — sztaba żelazna tu: zabezpieczająca wrota. [przypis edytorski]
Ś-to Jerska — dziś popr. pisownia: Świętojerska. [przypis edytorski]
śtraf (z niem.) — kara. [przypis edytorski]
śtreka (z niem.: Streck) — odcinek. [przypis redakcyjny]
śtuk drogi (gw.) — szmat drogi, kawał drogi. [przypis edytorski]
śtyrdzieści (gw.) — czterdzieści. [przypis edytorski]
śtyry (gw.) — cztery. [przypis edytorski]
Śudra a. Shudra — czwarty, najniższy stan (varna) społeczeństwa Indii, warstwa pracujących (obok kapłańskiej kasty Braminów, rycerskiej Kshatriya i rzemieślników-przedsiębiorców z kasty Vaishya). Obyczaje hinduskie zabraniają nie tylko małżeństw między przedstawicielami różnych kast, ale nawet przyjmowania poczęstunku od kogoś z niższej kasty. [przypis edytorski]
św. Ambroży, Ambroży z Mediolanu — ur. ok. 334, biskup mediolański (374–397); napisał m.i. Hexaemeron, De officiis ministrorum (na wzór Cicerona De officiis). [przypis autorski]
św. Ambroży (ok. 339–397) — arcybiskup Mediolanu, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, wyznawca (tj. świadek wiary, otoczony pośmiertnym kultem, zmarły śmiercią naturalną), ojciec i doktor Kościoła; zwalczał arian, przeciwników ustaleń soboru nicejskiego I (z 325 r.), wyznawców kultów pogańskich, a także judaizm; był wybitnym mówcą, głoszącym katechezy mistagogiczne (tj. wprowadzające w misterium wiary, duchową tajemniczą rzeczywistość), miał wielki wpływ nie tylko na lud, który nauczał, ale również na władców. [przypis edytorski]
św. Anna — matka Marii i babka Jezusa, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego. [przypis edytorski]
św. Antoni a. Antoni Wielki (250/251–356) — egipski pustelnik, opat i twórca anachoretyzmu, jednego z ruchów monastycznych; w swej pustelni miał być wielokrotnie kuszony przez szatana, przed którego atakami rzekomo ratowały eremitę nadprzyrodzone wizje. [przypis edytorski]
św. Apolonia (zm. 249) — męczennica, wg legendy przed spaleniem na stosie wybito jej zęby. [przypis edytorski]
śwargotać — szwargotać; szybko i niezrozumiale mówić. [przypis edytorski]
śwarny (daw.) — ładny. [przypis edytorski]
śwarny (gw.) — elegancki, szykowny. [przypis edytorski]
św. Augustyn a. Augustyn z Hippony (354–430) — filozof, teolog, pisarz i święty. [przypis edytorski]
św. Augustyn, ażeby uprzystępnić pojęcie troistości Bożej, wskazywał na podobieństwo trójcy, które człowiek w sobie nosi… — por. Augustyn, Confessiones (Wyznania), XIII, 11. [przypis autorski]
Św. Augustyn — Epist. CXX. 3. [przypis tłumacza]
Św. Augustyn ma ich najwięcej z przyczyny rozdwojenia jego przyjaciół — Inni czytają nieprzyjaciół. [przypis tłumacza]
Św. Augustyn, Montaigne Sebond — Św. Augustyn w Apologii Rajmunda Sebonda przez Montaigne'a. [przypis tłumacza]
Św. Augustyn, powstając przeciw takim ludziom (…) — Augustyn z Hippony, Państwo Boże, XXI, 5. [przypis tłumacza]
św. Augustyn przeciw mnichom afrykańskim — Augustyn z Hippony, De Opere Monachorum (O pracy mnichów), rozdz. 23, 31, 32. [przypis tłumacza]
św. Augustyn z natury skłaniał się do tolerancji, ale później, patrząc, jak donatyści pod grozą surowych represji rządu wracali do Kościoła, zmienił stanowisko swoje i począł zalecać umiarkowaną surowość — Vacandard, L'Inquisition, Paris, Bloud, 1912. [przypis autorski]
św. Barbara a. Barbara z Nikomedii — według legendy dziewica i męczennica chrześcijańska, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego, żyjąca na przełomie III i IV wieku. [przypis edytorski]
św. Bartłomieja — rocznica paryskiej rzezi hugenotów, która miała miejsce z 23 na 24 sierpnia 1572. [przypis edytorski]
św. Bartłomiej zastał pokrajaną już ziemię i przyjął (…) zasiew ozimy — chodzi o dzień św. Bartłomieja w kalendarzu liturgicznym kościoła katolickiego obchodzony 24 sierpnia (w kościele wschodnim 7 września); do tego czasu zaorywano ziemię pod siew ozimy (tj, zboże mające przetrwać zimę i obrodzić najwcześniej następnego roku). [przypis edytorski]
św. Benedykt z Aniane (747–821) — francuski benedyktyn, doradca Ludwika Pobożnego, zapoczątkował istnienie benedyktyńskich klasztorów w dzisiejszej Francji. [przypis edytorski]
św. Benedykt z Nursji (ok. 480–547) — założyciel zakonu benedyktynów. [przypis edytorski]
św. Bernard, Cant. 24 — Bernard z Clairvaux (1090?–1153), Sermones in Cantica canticorum (Kazania o Pieśni nad pieśniami), XXIV, 4. [przypis tłumacza]
św. Bernard [wyśmiewał błędy ludzkie] — w: Epistulae 336. [przypis tłumacza]
św. Bonifacy — prawdopodobnie chodzi o Bonifacego-Winfrida (ok. 675–754), biskupa, benedyktyna, misjonarza, męczennika i świętego określanego jako „apostoł Niemiec”. [przypis edytorski]
św. Brygida Szwedzka (1303-1373) — wizjonerka, pisarka i teolog, założycielka zakonu brygidek. [przypis edytorski]
św. Cecylia (zm. ok. 230) — męczennica, patronka muzyków. [przypis edytorski]
św. Dionizy (zm. ok. 250–258) — pierwszy biskup Paryża, męczennik, patron Francji. Według legendy po egzekucji przez ścięcie wstał i przeszedł kilka kilometrów z głową pod pachą, by oddać ją jakiejś pobożnej kobiecie. [przypis edytorski]
św. Dominik a. Guzmán, Dominik (ok. 1171/1173–1221) — hiszpański prezbiter, założyciel Zakonu Kaznodziejskiego, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
św. Ekspedyt — męczennik chrześcijański i święty Kościoła katolickiego, patron studentów, egzaminatorów, a także spraw trudnych i beznadziejnych. [przypis edytorski]
Św. Franciszek w ekstazie miłości dla całego stworzenia nazywał zwierzęta „braćmi i siostrami”, wreszcie w niektórych legendach rola zwierząt bywa otoczona jakimś szczególnym nimbem… — Kazimierz Lubecki, Kwestia zwierząt, Kraków 1909. [przypis autorski]
św. Franciszek z Asyżu (1181/82–1226) — włoski duchowny katolicki i mistyk, założyciel zakonu franciszkanów; propagował ubóstwo zakonne. [przypis edytorski]
św. Franciszek z Asyżu (1181 a. 1182–1226) — włoski święty, założyciel zakonu franciszkańskiego. Kojarzony z łagodnością, radością, ubóstwem. [przypis edytorski]
Św. Gudula — gotycki kościół św. Michała i św. Guduli (patronki Belgii) w Brukseli, obecnie mający status kościoła katedralnego. [przypis edytorski]
św. Hermandada — tu: policja; nazwa Święta Hermandada odnosi się właściwie do związku miast hiszp., założonego przez Ferdynanda II i Izabelę Kastylijską; związek utrzymywał siły porządkowe, policję strzegącą porządku na podległym mu terenie. [przypis edytorski]
św. Hieronim w swoich listach [śmiał się z błędów i szaleństw] — w: Epistulae 84, 99, 101. [przypis tłumacza]
Św. Hilary w przedmowie do Psalmów, powiada (…) — Wedle tego rozdziału XIV Ezdrasz miał odtworzyć Pismo spalone w czasie niewoli, na rozkaz i pod dyktatem Boga. [przypis tłumacza]
świątalnych — dziś: świątecznych a. świątynnych. [przypis edytorski]
Świąteczny czas! — niem. Sonntagswetter: niedzielna pogoda. [przypis edytorski]
świątek (gw.) — święty. [przypis edytorski]
świątek — ludowa figurka świętego. [przypis edytorski]
świątek — wykonana przez ludowego artystę figura świętego. [przypis edytorski]
Świątki (ros. Святки) — w Kościele prawosławnym okres 12 dni świątecznych pomiędzy Bożym Narodzeniem (25 grudnia) a świętem Chrztu Pańskiego (6 stycznia). [przypis edytorski]
świątko Diasjów — Diasia (Διάσια), wielkie święto obchodzone w Atenach na cześć Zeusa Meilichiosa (Opiekuńczego). [przypis edytorski]
świątnica — świątynia. [przypis edytorski]
świątobliwe męże — dziś popr. forma B. lm: świątobliwych mężów. [przypis edytorski]
świątynia delficka — świątynia boga Apollina w Delfach, w Grecji środkowej, z najsławniejszą w starożytnym świecie wyrocznią. [przypis edytorski]
świątynia Faustyny i Antoniusza, właśc. świątynia Faustyny i Antonina — świątynia w płn. części Forum Romanum w Rzymie, zbudowana w 141 na polecenie cesarza Antonina Piusa dla uczczenia jego zmarłej żony Faustyny Starszej. [przypis edytorski]
świątynia Izydy w Rzymie — świątynia najpopularniejszej egipskiej bogini zbudowana na Polu Marsowym, prawdopodobnie za panowania Kaliguli; w roku 80 spłonęła w wielkim pożarze wraz z innymi ważnymi budynkami, odbudowana przez Domicjana; w V w. zniszczona przez kolejny pożar, popadła w zapomnienie. [przypis edytorski]
świątynia Jowisza Amońskiego, popr.: świątynia Jowisza-Amona — ważna starożytna świątynia z wyrocznią egipskiego boga Amona, utożsamianego z greckim Zeusem (którego odpowiednikiem był rzymski Jowisz), położona w oazie Siwa na zachodniej pustyni, 550 km na zachód od Nilu; najsłynniejszym z licznych przybyszów był Aleksander Wielki, który został przez wyrocznię uznany za syna Amona i prawowitego władcę Egiptu; wg rzymskiego pisarza Pliniusza (Historia naturalna XXXI, IX) w pobliżu świątyni Jowisza-Amona produkowano sól o nazwie hammoniacum. [przypis edytorski]
świątynia królowej Hatasu — świątynia grobowa kobiety-faraona Hatszepsut (1473–1458 p.n.e.) z XVIII dynastii. Zbudowana w dolinie Deir el-Barahi, przylegająca do wielkiego skalnego zbocza, złożona z trzech kaskadowych tarasów, częściowo wykuta w skale. Unikatowy zabytek architektury egipskiej, częściowo odbudowany przez polską misję archeologiczno-konserwatorską. [przypis edytorski]
świątynia moja w gruzy upadła… — w roku 70 n.e. podczas wojny żydowskiej przeciw Rzymianom. [przypis edytorski]
świątynia, o dziesięciopiętrowych pylonach — zachowana do dziś ogromna świątynia Horusa w Edfu została zbudowana na miejscu starszej, mniejszej świątyni, w epoce hellenistycznej, w latach 237–57 p.n.e., tysiąc lat po wydarzeniach opisywanych w powieści. [przypis edytorski]
świątynia Salomona — Świątynia Jerozolimska, budowla opisana w Biblii, zbudowana w IX w. p.n.e. w Jerozolimie, ostateczne zburzona przez Rzymian w 70 r. n.e. Wg przekazów biblijnych, świątynię wzniesiono na rozkaz legendarnego króla Salomona w miejscu, gdzie patriarcha Abraham miał złożyć ofiarę ze swojego syna, Izaaka. W świątyni tej przechowywano słynną Arkę Przymierza (skrzynię zawierającą tablice z przykazaniami) aż do zniszczenia budowli przez babilońskiego króla Nabuchodonozora II. Świątynia została następnie odbudowana w VI w. p.n.e., rozbudowana przez Heroda I Wielkiego (I w. p.n.e.) i zniszczona przez cesarza Tytusa (I w. n.e.). Za najstarszy fragment Świątyni Jerozolimskiej uchodzi tzw. Ściana Płaczu. [przypis edytorski]
Świątynia (…) stała na górze — Syjon, którą niekiedy zwano także Moria (2 Krn 3, 1; w Rdz 22, 2, jest mowa o „ziemi Moria”, אֶ֖רֶץ הַמֹּרִיָּ֑ה ed. Cylkowa; u Wujka: „ziemia Widzenia”). [przypis tłumacza]
Świątynia Sybilli — klasycystyczna budowla na planie koła wchodząca w skład zespołu pałacowo-parkowego przy pałacu Czartoryskich w Puławach, wzorowana na staroż. świątyni Westy w Tivoli koło Rzymu, zbudowana w latach 1789–1801; pierwsze polskie muzeum narodowe. [przypis edytorski]
świątynia Tezeusza w Atenach — dobrze zachowana grecka świątynia w stylu doryckim poświęcona Hefajstosowi, znajdująca się u stóp Akropolu w Atenach; z powodu dekoracji ze scenami ukazującymi czyny Heraklesa i Tezeusza dawniej była błędnie opisywana i nazywana Thesejonem, tj. świątynią Tezeusza; obecnie nazywa się ją Hefajstejonem. [przypis edytorski]
świątynia — tu: wyznanie, religia. [przypis edytorski]
Świątynia w Jeźnie (…) ze zboru helweckiego przerobiona — Łukaszewicz, Dzieje wyznania helweckiego, t. II, s. 20, wzmiankuje tylko o zborze w Jeźnie, nawet nie wiedząc, gdzie leży to miasto. [przypis autorski]
