Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 156649 przypisów.
Cezary z Arles (470–542) — mnich, biskup Arles (od 503), święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
Cezar zamianował go namiestnikiem całej Judei — rok 47 p.n.e. [przypis tłumacza]
Cezar ze swymi czterdziestoma milionami długów — rzymski wódz i polityk Juliusz Cezar, sprawując urząd edyla, zaciągnął ogromne długi na organizację igrzysk, żeby zdobyć popularność wśród ludu. [przypis edytorski]
cezura — przerwa. [przypis edytorski]
cezura — przerwa; tu: średniówka, przerwa intonacyjna, która dzieli wers wiersza na dwie w przybliżeniu równe połowy. [przypis edytorski]
cezy — sieci. [przypis autorski]
C. Fimbria, ugodziwszy się zbyt słabo błagał sługę (…) — Appian z Aleksandrii, Wojny z Mitrydatesem, 60 [w:] Historia rzymska. [przypis tłumacza]
Château d'If (fr.) — zamek na wyspie If w pobliżu Marsylii. Najpierw twierdza, następnie więzienie. Odgrywa dużą rolę w powieści Hrabia Monte Christo Aleksandra Dumasa, stanowiąc miejsce uwięzienia głównego bohatera. [przypis edytorski]
Château d'Yquem — francuskie słodkie wino z Sauternes, w płd. części Akwitanii. [przypis edytorski]
Châtelet — dawny zamek w Paryżu, od XII w. siedziba sądu królewskiego i więzienie; zburzony w 1802. [przypis edytorski]
châtiée (fr.) — ukarana, ujarzmiona. [przypis edytorski]
Chaallis — Χάαλλις (N), Σάαλλις (D), położenie jego dziś nieznane. [przypis tłumacza]
chabal (pogardl.) — kochanek. [przypis edytorski]
Chabarowsk — miasto w Rosji, położone w płd.-wsch. regionie jej azjatyckiej części. [przypis edytorski]
Chabert Zereh Aur Bocher (hebr.) — dosł.: związek wychowanków zorzy porannej. [przypis edytorski]
chabeta — chudy, nędzny koń. [przypis edytorski]
chabeta — pogardliwie o koniu. [przypis edytorski]
Chabot, François (1759–1794) — francuski polityk czasów rewolucji 1789, członek Konwentu Narodowego; w lecie 1793 otrzymał wielkie łapówki od akcjonariuszy Kompanii Indyjskiej w zamian za sfałszowanie dokumentów, za część pieniędzy zawarł fikcyjne małżeństwo z córką bogatego bankiera, żeby usprawiedliwić nagłe wzbogacenie się; aresztowany i zgilotynowany. [przypis edytorski]
Chabrat Zereh Aur Bocher (hebr.) — dosł.: związek wychowanków zorzy porannej. [przypis edytorski]
Chabrias, Diotymus — prawdopodobnie wyzwoleńcy Hadriana. [przypis tłumacza]
Chabrias — również bardzo znakomity oficer; zginął w początkach wojny z sprzymierzeńcami; Demostenes żył w dobrych stosunkach z jego rodziną. [przypis tłumacza]
Chabulon — Χαβουλών (N), Ζαβουλών (D). Według Niesego, praefatio str. XXIV: „Ζαβουλών, quod revera est Χαβουλών”. To samo Graetz III, 465 , uwaga 2. Kwestia brzmienia, jak się zdaje, nie podlega już żadnej wątpliwości. Inaczej jednak przedstawia się kwestia treści słowa. Flawiusz w Wojnie mówi „miasto mężów”, ἣ καλεῖται ἀνδρῶν, Starożytnościach VIII, V, 3, powiada: οὐκ ἀρέσκον, „nie podobające się” i objaśnia, że takie znaczenie ma to słowo w języku fenickim (Χαβαλών, Niese). Graetz w kwestii znaczenia ma wątpliwości, przypuszcza istnienie przydomka tego miasta. W indeksie ed. Niesego wyraźnie οὐκ ἀρέσκον stosuje się do wszystkich odmian i cytat, więc Χαβωλών (var. Χαβαλών, Χαβουλών, Ζαβουλών), w Starożytnościach VIII, V, 3, Autobiografii 43, 44, 45, Przeciw Apionowi I, 17, Wojny II, XVIII, 9 i III, III, 1, owego „Galilaeae uicus”. Henkel, idąc za innymi, uważa to za biblijne כָּב֖וּל, więc jak Graetz, gdy chodzi o brzmienie, tymczasem u Jozuego 19, 27, mamy dwie miejscowości בִּ֠זְבֻלוּן oraz כָּב֖וּל [Zebulon oraz Kabul]. Boettger przyjmuje Zabulon i identyfikuje je z Elom (אַיָּלוֹן Joz 19, 42), Ajalon, z dzisiejszym Dżalun (ruiny), a z dawniejszą Ptolemaidą, wbrew tedy Flawiuszowi, który mówi, że „od strony Ptolemaidy było to miasto pograniczne”. Flawiusz mówi o mieście, o wsi i o dystrykcie dwadzieścia miast obejmującym; o mieście w Wojnie II, XVIII, 9 i III, III, 1, o wsi w Autobiografii 43, 44, 45 i o dystrykcie w pracy Przeciw Apionowi I, 17, w Starożytnościach VIII, V, 3 (tu z 20 miastami), czemu odpowiada werset 1 Krl 9, 13 (כָּב֔וּל), dzisiejsza wieś Kabul. W ogóle na ten temat dużo pisano, ale kwestii, jak się zdaje, nie rozstrzygnięto. [przypis tłumacza]
chacham (hebr.) — mędrzec. [przypis edytorski]
chachłacki — Chachłami nazywają Rosjanie Małorusinów [tj. Ukraińców; red. WL]. [przypis tłumacza]
chacot — dosł.: północ; modlitwa odmawiana o północy. [przypis tłumacza]
chacun a les défauts de ses vertus (fr.) — każdy ma wady [odpowiednie do] swoich zalet. [przypis edytorski]
Chacun doit être comme tout le monde (fr.) — każdy musi być taki jak wszyscy. [przypis edytorski]
Chaczu widiet dieńgi (ros.) — chcę widzieć pieniądze. [przypis edytorski]
Chadarniel — w angelologii żydowskiej anioł, strażnik drugiej bramy nieba. [przypis edytorski]
chadatajstwo (ros. хадатайство) — starania, zabieganie; wstawianie się u kogoś w jakiejś sprawie. [przypis edytorski]
chadzicie (białorus.) — chodźcie. [przypis edytorski]
chadzka — wyprawa. [przypis edytorski]
Chagall, Mark (1887–1985) — malarz żydowskiego pochodzenia, obywatel Rosji i Francji; w jego twórczości często pojawiają się motywy fantastyczne. [przypis edytorski]
Chagan — właść. kagan; tytuł władcy u wielu ludów tureckojęzycznych; też: osoba, której przysługuje ten tytuł. [przypis edytorski]
Chagri — jaszczur, po francusku chagrin. [przypis tłumacza]
chaîne (fr.) — łańcuch; tu: figura taneczna. [przypis edytorski]
chaîne (fr.) — łańcuch; tu: figura w kadrylu. [przypis redakcyjny]
chaimka — określenie Żydówki. [przypis edytorski]
chaim-siulim! (gw. warsz., z jid.) — zdrowie, pokój, toast za zdrowie biesiadników. [przypis edytorski]
chairman (ang.) — przewodniczący. [przypis edytorski]
Chaiton — książę armeński, w XIV w. [przypis tłumacza]
chaja (daw., pot.) — burza. [przypis redakcyjny]
Chaja Raba właśc. Chija bar Abba zwany Rabbach (hebr. dosł.: wielki) (ok.150–230) — tanaita działający w Tyberiadzie; uczeń Judy ha-Nasiego; kohen; miał duży wpływ na redakcję Halachy, jego prace jednak nie zostały włączone do Miszny, zostały wydane osobno; przez długi czas uważany za autora Tosefty, czyli rozszerzenia i uzupełnienia Miszny, co zostało podważone. Miał znaczny wpływ na rozwój agad. [przypis edytorski]
chaja — wicher. [przypis redakcyjny]
chajder — początkowa szkoła religijna dla chłopców w kulturze żydowskiej: cheder; tu najwyraźniej słowo o znaczeniu: hałas, zgiełk. [przypis edytorski]
chajej szaa — życie godziny; modlitwa, w której człowiek prosi Boga o spełnienie codziennych potrzeb. [przypis tłumacza]
Chajrefont i Chajrekrates — dwaj bracia, gorący wielbiciele Sokratesa. [przypis tłumacza]
Chajrefont — przyjaciel Sokratesa od młodości, znany w Atenach jako zaciekły szperacz, mól książkowy, zawsze pod względem powierzchowności zaniedbany. Jemu to wyrocznia delficka miała odpowiedzieć, że Sokrates jest najmędrszy z ludzi. [przypis tłumacza]
Chajrefont — zwolennik Sokratesa, znany ze swej zapalczywości. On spytał się wyroczni delfickiej, czy ktoś jest od Sokratesa mądrzejszy. Wyrocznia dała odpowiedź przeczącą. [przypis tłumacza]
Chajremon — współczesny prawdopodobnie Platonowi, nie jest nam z utworów bliżej znany. Ateneus nazywa jego Centaura różnomiarowym dramatem. Był to zapewne utwór nie dla teatru przeznaczony, w którym i epiczny, i liryczny pierwiastek łączył się z dramatycznym. [przypis tłumacza]
chajruz — syberyjski rodzaj pstrąga lub sigi. [przypis redakcyjny]
chała — bułka pszenna wypiekana przez Żydów na święta. Pochodzi od niej chałka, podłużna, słodka bułka z pszennego ciasta zaplecionego w warkocz. [przypis edytorski]
chałaciarz (daw.) — ubogi Żyd noszący chałat. [przypis edytorski]
chałaciarz — Żyd chodzący w tradycyjnym chałacie, długim okryciu wierzchnim przypominającym płaszcz. [przypis edytorski]
chała — pieczywo jedzone tradycyjnie przez Żydów w szabas i w czasie świąt. [przypis edytorski]
Chałasiński, Józef (1904–1979) — socjolog, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. [przypis edytorski]
chałat — długa męska kapota noszona przez Żydów. [przypis redakcyjny]
chałat — długie a luźne okrycie wierzchnie, często noszone przez europejskich Żydów. [przypis edytorski]
chałat — długie, luźne okrycie, element tradycyjnego stroju żydowskiego w Europie wschodniej. [przypis edytorski]
chałat — długie okrycie podobne do płaszcza, noszone przez Żydów. [przypis edytorski]
chałat — długie okrycie wierzchnie noszone przez Żydów. [przypis edytorski]
chałat — długi, luźny płaszcz noszony przez Żydów wschodnio-europejskich. [przypis edytorski]
chałat (pot.) — luźne okrycie, fartuch. [przypis edytorski]
chałat — suknia wierzchnia, okładana zwykle sobolami, którą w dowód łaski szach ofiarowywa książętom krwi lub dygnitarzom. [przypis autorski]
chałef (gw. środ., z jid.) — policjant, agent policyjny. [przypis edytorski]
Chałturin, Stiepan Nikołajewicz (1857–1880) — rosyjski rewolucjonista, członek Narodnej Woli, organizator, razem z Żelabowem, nieudanego zamachu bombowego na Aleksandra II w Pałacu Zimowym (luty 1880); ujęty w marcu 1882 podczas zamachu na znanego z okrucieństwa prokuratora Strielnikowa, skazany i stracony; w trakcie śledztwa nie wykryto, że był również sprawcą ataku na Pałac Zimowy. [przypis edytorski]
Chałubiński lub Baranowski — Tytus Chałubiński (1820–1889): wybitny lekarz i przyrodnik, znany jako „odkrywca” Zakopanego; Ignacy Baranowski (1833–1919): lekarz, przyjaciel i asystent Tytusa Chałubińskiego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. [przypis edytorski]
Chałubiński, Tytus (1820–1889) — lekarz, profesor patologii, botanik, a także działacz społeczny i polityczny, filantrop, wykładowca akademicki, miłośnik przyrody i taternik; dzięki jego staraniom Zakopane uzyskało pod koniec XIX w. status kurortu dla osób z chorobami płuc (gł. gruźlicą); zdobył międzynarodową sławę i uznanie jako lekarz. [przypis edytorski]
Chałubiński Tytus (1820–1889) — wybitny lekarz i przyrodnik, znany jako „odkrywca” Zakopanego. [przypis redakcyjny]
chałupie. [przypis redakcyjny]
chalcedon — kamień drogocenny. [przypis redakcyjny]
chalcedon — pospolity minerał, odmiana kwarcu. [przypis edytorski]
Chalcyda, właśc. Chalkida, hist. Chalkis — miasto na wyspie Eubei. [przypis edytorski]
Chaldea — dawna nazwa terenów Babilonii, tj. środkowej i południowej Mezopotamii; kapłani chaldejscy słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]
Chaldea — daw. nazwa terenów Babilonii, tj. środkowej i południowej Mezopotamii. [przypis edytorski]
Chaldejczycy — Chaldejczykami nazywa Ksenofont nie mieszkańców Babilonii (krainy tak nazwanej od miasta Babilonu nad dolnym Eufratem), lecz Chalibów, sąsiadów Armenii, osiadłych na południe od Morza Czarnego [por. Anabaza V 5]. Wykonać ten rozkaz mają Persowie i Chaldejczycy, gdyż jako górale umieją się wspinać po stromych skałach gór. [przypis tłumacza]
Chaldejczycy — tu: kapłani chaldejscy (babilońscy), którzy słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]
Chaldejczycy — zajmowali się bardziej niż jakikolwiek naród badaniem ciał niebieskich. Za cesarstwa byli Chaldejczycy jednoznaczni z gwiaździarzami, wróżbitami. [przypis tłumacza]
chaldejscy mędrcy — kapłani chaldejscy (babilońscy) słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]
chaldejski — babiloński; Chaldea to dawna nazwa terenów Babilonii, tj. środkowej i południowej Mezopotamii; kapłani chaldejscy słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]
chalet (fr.) — domek, chatka w górach. [przypis edytorski]
chalif — kalif; następca Mahometa, tytuł najwyższych władców świeckich i duchownych w swiecie muzułmańskim. [przypis edytorski]
Chalkis — greckie miasto na wyspie Eubei, przy najwęższym miejscu cieśniny Euripos; ob. Chalkida. [przypis edytorski]
Chalkis — miasto i rzeka w Elidzie. [przypis edytorski]
Chalkis — Χαλκίς, miasto syryjskie przy Libanie, między Damaszkiem a Bejrutem, dziś 'Andżar, arab. Ain-el-Jurr. [przypis tłumacza]
chalkolit sztuczny według sposobu Debray'a (…) — [por.] Debray, „Annales de chimie et de physique”, seria 3, tom LXI, s. 145. [przypis autorski]
challi — część oddzielona od ciasta, należna jako ofiara. [przypis tłumacza]
chaluc (hebr. החלוץ) — pionier, osadnik; por. He-Chaluc: młodzieżowa żydowska organizacja syjonistyczna założona w 1914 w Rosji. [przypis edytorski]
chaluc — żydowski osadnik w Palestynie; członek He-Chaluc, ruchu syjonistycznego, który przygotowywał członków społeczności żydowskiej do osadnictwa w Palestynie. [przypis edytorski]
chaluc — zwolennik He-Chaluc (z hebr.: pionier, osadnik), ruchu syjonistycznego, który przygotowywał członków społeczności żydowskiej do osadnictwa w Palestynie. [przypis edytorski]
Chalybowie (…) kowale — Chalibowie, plemiona zamieszkujące tereny dzisiejszej płd.-wsch. Armenii (staroż. Anatolii), które znały sekret produkcji żelaza; gdy ok. 1200 r. p.n.e. ich państwo zostało rozbite przez Hetytów, Chalibowie opuścili swe siedziby i, wędrując po kontynencie, szerzyli wiedzę dotyczącą metalurgii i kowalstwa. [przypis edytorski]
Chamberlain, dlaczego podpisał układ w Monachium — chodzi o układ podpisany w Monachium 30 września 1938 r. przez szefa rządu Wielkiej Brytanii, Neville'a Chamberlaina wespół z reprezentującymi: Francję Édouardem Daladierem, Włochy Benito Mussolinim i Niemcy Adolfem Hitlerem; układ monachijski (zwany też dyktatem monachijskim) stanowił porozumienie dotyczące przyłączenia do III Rzeszy Niemieckiej części terytoriów Czechosłowacji, mianowicie Kraju Sudetów, na pograniczu z Niemcami i Austrią, zamieszkanego w większości przez ludność niemiecką. Czechosłowacja, której terytorium i suwerenność stanowiły przedmiot obrad i decyzji, nie była reprezentowana; po uzgodnieniu procedur i terminów oderwania regionu sudeckiego od Czechosłowacji (tj. pozbawienia jej 40% potencjału ekonomicznego oraz naturalnej linii obrony w razie niemieckiej agresji), wezwano ją do wysłania do Monachium swojego delegata, którego rola ograniczyła się do przeczytania i podpisania tekstu postanowień wręczonego mu przez premiera Chamberlaina. [przypis edytorski]
Chamberlain, Houston Stewart (1855–1927) — filozof niemiecki pochodzenia brytyjskiego; w swojej głównej pracy Die Grundlagen des neunzehnten Jahrhunderts (1899) głosił poglądy rasistowskie, antysemickie i idee supremacji rasy aryjskiej, które posłużyły za pseudonaukowe podstawy ideologii nazistowskiej. [przypis edytorski]
Chamberlain, Houston Stewart (1855–1927) — uczony i filozof niemiecki pochodzenia brytyjskiego, zięć Richarda Wagnera; znany jako autor książki Die Grundlagen des neunzehnten Jahrhunderts (Podstawy XIX wieku, 1899), głosił poglądy rasistowskie i wyjątkową rolę rasy teutońskiej. [przypis edytorski]
Chamberlain, Houston Stewart (1855–1927) — znany pisarz niemiecki, autor głośnych dzieł: Die Grundlagen des XIX Jahrhunderts; Richard Wagner; Goethe; Inmanuel Kant, die Persönlichkeit ais Einführung in das Werk. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Chambord, Henri Dieudonné, hrabia de (1820–1883) — potomek rodu Bourbonów, wnuk Karola X, pretendent do tronu francuskiego, znany pod imieniem Henryka V; w 1873, po upadku II Cesarstwa i powstaniu III Republiki, otrzymał propozycję objęcia tronu Francji, jednak nie zgodził się na panowanie pod rewolucyjną trójkolorową flagą, żądając powrotu do białego sztandaru z liliami. [przypis edytorski]
chambres garnies (fr.) — pokoje umeblowane do wynajęcia. [przypis redakcyjny]
Cham — chan. [przypis redakcyjny]
cham — człowiek niższego stanu, chłop. [przypis edytorski]
cham (daw., pogard.) — człowiek niższego stanu, chłop; chamstwo: chłopstwo. [przypis edytorski]
