Przypisy

kontradykcja — sprzeciw. [przypis redakcyjny]

kontradykować — sprzeciwiać się. [przypis redakcyjny]

kontraktu towarzystwa umowy społecznej — termin upowszechniony przez Rousseau, przez Staszica rozumiany jako system zobowiązań wzajemnych jednostek oraz względem całości i rodu ludzkiego, wypływających z natury człowieka, która jest tworem Boga (jak u Buffona). [przypis redakcyjny]

kontrakty (starop.) — [tu:] umowy. [przypis redakcyjny]

kontrakty — zjazdy doroczne jakiejś prowincji dla załatwiania spraw handlowych i majątkowych. [przypis redakcyjny]

kontrakty — zjazdy szlachty na doroczne jarmarki dla celów handlowych i towarzyskich. Szczególnym powodzeniem cieszyły się kontrakty lwowskie, dubieńskie i kijowskie. [przypis redakcyjny]

kontramarkarnia — szatnia. [przypis redakcyjny]

kontredans (fr. contredance) — lub: kadryl. Nazwa pochodzi stąd, że w przeciwieństwie do tańców wirowych, tańczą go pary naprzeciw siebie. Kadryl był pierwotnie tańcem angielskim. Tańczono go w 4, 6 lub więcej par, z 5 lub 6 figurami. Muzyka w takcie 2/4 i 6/8 z 8–taktowymi repetycjami. [przypis redakcyjny]

kontredans — melodia tańca zbiorowego, w którym po dwie pary stoją naprzeciw siebie i wykonują różne figury. [przypis redakcyjny]

kontrowersja (z łac.) — spór, sprzeczka, nieporozumienie. [przypis redakcyjny]

kontrowersja (z łac.) — tutaj: opis sprawy, składany przez strony po wyroku pisarzowi sądu. [przypis redakcyjny]

kontrowersji — sprzeciwu, sporu, w dawnej Polsce: opis sprawy, składany przez strony po wyroku pisarzowi sądu. [przypis redakcyjny]

kontrowertować — spierać się. [przypis redakcyjny]

kontrowertować — utrzymywać. [przypis redakcyjny]

kontrybucja — opłata przymusowa. [przypis redakcyjny]

kontumelia — zniewaga. [przypis redakcyjny]

kontusz — starop. wierzchni strój męski. [przypis redakcyjny]

kontusz — wzięty wraz z nazwą od Węgrów i Turków, nie był wcale rodowitym strojem polskim, jak mniema Kitowicz. [przypis redakcyjny]

kontynencja — umiarkowanie, miara. [przypis redakcyjny]

konwenansowe szpangi — kajdany, więzy konwenansu, utartej i przyjętej formy bycia w sensie towarzyskim lub obyczajowo-moralnym. [przypis redakcyjny]

Konwencja — [Konwent Narodowy], francuski parlament rewolucyjny (1792–1795), który skazał na śmierć Ludwika XVI i proklamował republikę. [przypis redakcyjny]

Konwencja — Konwent Narodowy, rewolucyjne przedstawicielstwo ludu francuskiego po obaleniu monarchii w latach 1792–1795. [przypis redakcyjny]

konwent — zgromadzenie, dom zakonny. [przypis redakcyjny]

konwersacja — rozmowa towarzyska, zabawa. [przypis redakcyjny]

konwersacja — tu: zabawa. [przypis redakcyjny]

konwersacje — towarzyskie pogawędki, zabawy. [przypis redakcyjny]

konwers — braciszek zakonny. [przypis redakcyjny]

konwersują — rozmawiają. [przypis redakcyjny]

konwikcja — przekonanie, dowód. [przypis redakcyjny]

konwikt dla paniąt — tzw. Collegium Nobilium, założone przez St. Konarskiego w Warszawie w r. 1740. [przypis redakcyjny]

konwinkować — zbijać. [przypis redakcyjny]

konwój (z fr.) — straż zbrojna. [przypis redakcyjny]

konwój (z wł.) — eskorta, straż dodana. [przypis redakcyjny]

konwokować — pospraszać. [przypis redakcyjny]

kopają (starop.) — kopią, wydobywają. [przypis redakcyjny]

kopa — sześćdziesiąt. [przypis redakcyjny]

kopce sypać — graniczyć (granice często były oznaczane kopcami). [przypis redakcyjny]

Kopernik — tu: wyzwisko warszawskie. [przypis redakcyjny]

koper — od czasów starożytnych znany był jako afrodyzjak. [przypis redakcyjny]

kopersztychy — miedzioryty. [przypis redakcyjny]

kopersztych (z niem. Kupferstich) — miedzioryt. [przypis redakcyjny]

koperwas (niem. Kupferwasser) — siarczan miedzi. [przypis redakcyjny]

kopieniak (daw.) — płaszcz. [przypis redakcyjny]

kopij — dziś popr. forma D. lm: kopii. [przypis redakcyjny]

korab (daw.) — okręt, statek. [przypis redakcyjny]

korab — łódź, okręt. [przypis redakcyjny]

korabl — Mamy w języku polskim korab, toż samo co: statek, okręt; Trembecki dla harmonii i nowości zmienił cokolwiek dawny wyraz, przybierając zakończenie z języka pobratymczego. [przypis redakcyjny]

korbety (daw.) — skoki. [przypis redakcyjny]

kordiał — napój pokrzepiający. [przypis redakcyjny]

kordialnie — serdecznie. [przypis redakcyjny]

Kordubeńczyk — mieszkaniec miasta Korduby (Kordowa) w Hiszpanii, tu zamiast: Hiszpan. [przypis redakcyjny]

kordygarda (z fr.) — izba w strażnicy żołnierskiej (na odwachu). [przypis redakcyjny]

kord (z tur.) — miecz, szabla. [przypis redakcyjny]

Korecki, Samuel — jeden z najwaleczniejszych wojowników polskich, dostał się pod Cecorą (1620) po raz drugi do niewoli tureckiej i, wtrącony do Jedykułu w Stambule, poniósł śmierć na rozkaz sułtana. [przypis redakcyjny]

Koredz — Niccolo da Corregio z domu Viskontich, poeta, autor sonetów i dwu poematów w stancach. [przypis redakcyjny]

korespondencja — związek, styczność. [przypis redakcyjny]

Korfu — wyspa u północno-zachodnich brzegów Grecji. [przypis redakcyjny]

kornak — hinduska nazwa poganiacza słoni. [przypis redakcyjny]

kornalina (z łac.) — krwawnik, roślina o właściwościach leczniczych. [przypis redakcyjny]

Korn, Bogumił, właśc. Wilhelm Gottlieb Korn (1739–1806) — znany w swoim czasie księgarz-wydawca w Wrocławiu. [przypis redakcyjny]

Kornelia — Glogerowa, siostra Narcyzy. [przypis redakcyjny]

kornet (daw.) — znaczek, sztandar. [przypis redakcyjny]

kornetów — czepców. [przypis redakcyjny]

Korneto — miasteczko w byłym państwie papieskim; Cecina — rzeka wpadająca do morza między Liworno a Piombino. Tam są gęste lasy i zarośla, w których znajdują się dziki, sarny i jelenie. [przypis redakcyjny]

kornet — wysoki, ozdobny czepiec. [przypis redakcyjny]

kornet (z wł.) — czepiec kobiecy. [przypis redakcyjny]

Kornowalia — hrabstwo Kornawallis w Anglii. [przypis redakcyjny]

korol do mene prisław (z ukr.) — król do mnie przysłał. [przypis redakcyjny]

korończykowie — mieszkańcy Korony. [przypis redakcyjny]

korona — jednostka monetarna w Austrii (do 1925 r.), wartości franka szwajcarskiego. [przypis redakcyjny]

korona obywatelska — rzymska corona civica, wieniec z liści dębowych, nadawany za zasługi publiczne nie wojenne (za te wieniec z wawrzynu). [przypis redakcyjny]

koronnym prawem — przez wniesienie skargi do trybunału koronnego; przez sądy cywilne. [przypis redakcyjny]

koronnym — w rękopisie było pierwotnie: konnym; inna ręka poprawiła na: koronnym. [przypis redakcyjny]

koronuję cię na twego króla — To jest: odtąd ja ogłaszam ciebie panem twojego sumienia i twoich czynności jako odpowiedzialnych tylko przed trybunałem twojego sumienia. [przypis redakcyjny]

Korop — miasto w dzis. gub. czernichowskiej, powiecie królewieckim, nad Desną dnieprową. [przypis redakcyjny]

korowaj — białoruska nazwa placka weselnego. [przypis redakcyjny]

korowaj (z daw. ukr.) — poczęstunek weselny. [przypis redakcyjny]

korowody (z ukr.) — targi, trudności. [przypis redakcyjny]

korporał (z łac.) — biały, lniany obrusik, na którym kładzie się hostię w czasie mszy. [przypis redakcyjny]

korpus — część główną. [przypis redakcyjny]

korpusu — głównej części wojska. [przypis redakcyjny]

korrozywa — [tu:] łańcuchem. [przypis redakcyjny]

korrozywy (starop.) — wygryzające lekarstwa. [przypis redakcyjny]

korrozywy — wygryzające lekarstwa. [przypis redakcyjny]

korrumpujący — szkodliwy, niszczący. [przypis redakcyjny]

Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) — miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie. [przypis redakcyjny]

korsuńskie — klęska pod Korsuniem 26 maja 1648. [przypis redakcyjny]

Kortezy — Ferdynand Kortez, zdobywca Meksyku. [przypis redakcyjny]

kortowe odzienie — kort: tkanina wełniana, rodzaj sukna. [przypis redakcyjny]

korty garda — włoskie corpo (nie corle!) di guardia, odwach, strażnica. [przypis redakcyjny]

kortygarda — z fr. corps de garde, odwach, budynek straży. [przypis redakcyjny]

korupcja — przekupstwo. [przypis redakcyjny]

korupcja — tu: łapówka. [przypis redakcyjny]

korupcja — zepsucie tutaj: przekupstwo, łapówka. [przypis redakcyjny]

Korus — wiatr północno-zachodni. [przypis redakcyjny]

Korwin Matyasz — Maciej Korwin, król węgierski, zm. 1490. Posądzony o zabójstwo króla Władysława, siedział długo w więzieniu, aż go powołano na tron węgierski. [przypis redakcyjny]

Korycki, Krzysztof (zm. 1676) — podkomorzy chełmiński „żołnierz w wielu ekspedycyjach doświadczony, i lubo po stronie szwedzkiej podczas wojny przy Szwedzie zostający, nic jednak Rzeczypospolitej nie szkodzący, ale i w wielu materyjach Rzeczypospolitej pomagający, a potem w różnych ekspedycyjach ten swój error, jeśli był jaki, odwagami nadgradzający” (Jemiołowski). [przypis redakcyjny]

Koryk — korykijska grota leżała u południowego stoku Parnasu. [przypis redakcyjny]

Korynna — bohaterka powieści p. de Staël. [przypis redakcyjny]

Korynna — starożytna poetka grecka. [przypis redakcyjny]