Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | żartobliwie | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 24831 przypisów.
kanclerz — urzędnik ministerialny w dawnej Polsce, odpowiadający poniekąd dzisiejszemu ministrowi spraw zagranicznych. [przypis redakcyjny]
kanclerz — właśc. wezyr, główny urzędnik dworu tureckiego. [przypis redakcyjny]
Kancya — hrabstwo Kent w Anglii. [przypis redakcyjny]
kandelabr — duży, ozdobny, wieloramienny świecznik stojący. [przypis redakcyjny]
Kandia — wyspa Kreta; [z Kandyjej: starop. forma D.lp r.ż; dziś: z Kandii; red. WL]. [przypis redakcyjny]
kandor (z łac.) — jasna białość, blask, świetność. [przypis redakcyjny]
kandy — kędy, gdzie. Dom Tetmajera stał na wzniesieniu przy drodze bocznej, prowadzącej ku gościńcowi z Krakowa. [przypis redakcyjny]
kanikuła (z łac. canicula: pies) — inaczej Syriusz, którego pokazanie się na niebie przypada na największe upały; stąd [daw.] kanikuła: spiekota. [przypis redakcyjny]
kankan (fr. cancan) — taniec wykonywany do bardzo szybkiej muzyki w rytmie galopu, charakteryzujący się figurami akrobatycznymi (wyrzut prostej nogi w górę, szpagat, gwiazda); spopularyzowany przez teatrzyki variétés we Francji w 2. poł. XIX w., a do końca wieku w całej Europie; włączony do operetki Orfeusz w piekle Offenbacha. [przypis redakcyjny]
kanonada — odgłos wystrzałów broni palnej; przen.: w ogóle każdy huk, hałas. [przypis redakcyjny]
kanoniczne prawo — Kanony, tak zwane Decretalia, zbiór ustaw i postanowień konsystorza rzymskiego. [przypis redakcyjny]
kanonizowanie — uświęcanie. [przypis redakcyjny]
kanonów — przepisów. [przypis redakcyjny]
kanonów — zasad, przepisów. [przypis redakcyjny]
kanon — w pierwotnym znaczeniu pion; w ogóle wszystko, co służy do utrzymania rzeczy w pionowym położeniu; przenoście służy do określenia prawidła, wzoru, zasady naczelnej i zbioru takich zasad. Stąd Epikur i jego zwolennicy Logikę nazywali Kanoniką. Trentowski przezwał kanon czczewym, jako mieszczącym w sobie zasady, „które rozum szacować, prawo świata, które wszelka jaźń rozumna czcić musi” (Myślini I, 26). [przypis redakcyjny]
Kanop — miasto Kanopus w dolnym Egipcie nad jedną z odnóg Nilowych, z sławną świątynią bożka Anubisa. [przypis redakcyjny]
kantar (daw.) — munsztuk, wędzidło. [przypis redakcyjny]
Kant, Emanuel (1724–1804) — filozof niemiecki, autor wielu dzieł, z których najsłynniejsze: Krytyka czystego rozumu. [przypis redakcyjny]
kantorek — dawna nazwa biurka. [przypis redakcyjny]
kantorki — biurka, stoliki na papiery. [przypis redakcyjny]
Kantor wekslu — biuro wymiany waluty. [przypis redakcyjny]
kantyczki — zbiór polskich pieśni nabożnych, katolickich, śpiewanych na Boże Narodzenie (ale bywają i na inne okresy roku kościelnego). [przypis redakcyjny]
Kapadoki — mieszkańcy Kapadocji, krainy w Małej Azji. [przypis redakcyjny]
Kapaneus — był [to] jeden z siedmiu wodzów, którzy w wojnie braterskiej między Eteoklem a Polinikiem Teby oblegali. Kapareus przy tym oblężeniu, gdy szturmem brał okop miejski, od piorunu był zabitym. Tu przedstawia obraz zatwardziałego w swojej pysze grzesznika, który bluźni z potęgi Jowisza, czyli według myśli Dantego prawdziwego Boga, o ile go poganie pojąć są zdolni. [przypis redakcyjny]
kapa — opierająca się na stemplach belka podtrzymująca sufit w chodniku; także: czapka górnicza. [przypis redakcyjny]
kapary — marynowane pączki pewnej rośliny (capparis). [przypis redakcyjny]
kapcan (gw.) — tu: biedak, ktoś bez znaczenia. [przypis redakcyjny]
kapelania — stanowisko nadwornego duchownego. [przypis redakcyjny]
Kapel — Bernardo Cappel, statysta [daw.: mąż stanu, polityk], poeta liryczny włoski, jeden z najlepszych XVI w. (1504–1565). [przypis redakcyjny]
kapelusz stosowany — kapelusz trójkątny i spłaszczony, używany przeważnie w wojsku. [przypis redakcyjny]
Kapet Hugo — Tu poeta wprowadza Hugona, wielkiego księcia Francji, Orleanu i Burgundii, założyciela panującej familii Kapetów, ażeby całą żółć swojego gniewu przeciw Kapetom poruszyć, z których krwi pochodził jego główny nieprzyjaciel. [przypis redakcyjny]
kapica (starop.) — odzież klasztorna. [przypis redakcyjny]
kapik (z niem. Kappe) — kapturek, ubiór kobiecy na głowę. [przypis redakcyjny]
kapitalizować — składać dochody na kapitał. [przypis redakcyjny]
kapitelami — głowicami. [przypis redakcyjny]
kapitele (z łac. caput: głowa) — głowice kolumn. [przypis redakcyjny]
kapitel — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, zwykle ozdobiona rzeźbą. [przypis redakcyjny]
Kapitol — zamek warowny starożytnego Rzymu, mieszczący świątynię Jowisza. [przypis redakcyjny]
kapituła — tu: rada a. zgromadzenie księży. [przypis redakcyjny]
kapitułę generalną — ogólne zgromadzenie zakonne. [przypis redakcyjny]
kapitulacja — zobowiązanie, umowa żołnierska. [przypis redakcyjny]
kapitularza — skarbca kapitulnego. [przypis redakcyjny]
kapłan, czy lewita — por. Łk 10:31-33. „I przydało się, że niektóry kapłan zstępował tąż drogą, a ujźrzawszy go, minął. Także i Lewit, będąc podle onego miejsca, i widząc go, minął. A Samarytan niektóry idąc, przyszedł wedle niego, ujźrzawszy go, ulitował się.” [przypis redakcyjny]
kapłan z przypowieści — z przypowieści o litościwym Samarytaninie (Łk 10:31). [przypis redakcyjny]
kapłon (daw.) — kastrowany kogut, kurczak o delikatnym mięsie. [przypis redakcyjny]
kaplica Zygmunta — kaplica Wazów. [przypis redakcyjny]
Kapraja, Gorgona — małe wyspy blisko ujścia Arna do morza. [przypis redakcyjny]
kapreol (z wł.) — skok. [przypis redakcyjny]
Kaprona — obronny zamek w Pizie, który pizanie zdali lukiezanom wspartym licznym posiłkiem gwelfów toskańskich. [przypis redakcyjny]
kaptować (z łac.) — zdobywać, pozyskiwać. [przypis redakcyjny]
kaptować — zyskiwać, jednać. [przypis redakcyjny]
kaptur a. sąd kapturowy — nadzwyczajny sąd do spraw karnych (ale nie cywilnych), powoływany w czasie bezkrólewia. [przypis redakcyjny]
kaptur — konfederacja szlachty w czasie bezkrólewia celem utrzymania porządku i bezpieczeństwa publicznego. Kaptur wybierał też sędziów kapturowych (na czas bezkrólewia), gdyż wszystkie sądy, mając swe źródło we władzy królewskiej, ustawały ze śmiercią króla; tu więc kaptury: sądy kapturowe. Pasek wyprowadza to słowo od kaptura mnisiego, którym na znak żałoby pierwotnie się zasłaniano; istotnym źródłosłowem będzie tu raczej captura (łac.): chwytanie, więzienie, gdyż w tym zakresie konfederacja przejmowała prawa monarsze. [przypis redakcyjny]
kaptur spiczasty — element ubioru franciszkanów; tu metaforyczne określenie członków zakonu franciszkanów. [przypis redakcyjny]
kaptywacja — pojmanie, uwięzienie. [przypis redakcyjny]
Kapua — miejscowość we Włoszech, przysłowiowa z powodu zniewieścienia w niej żołnierzy kartagińskich Hannibala (koniec III w. p.n.e.). [przypis redakcyjny]
kapucyni, reformaci, bernardyni, franciszkanie — zakony (z pewnymi zmianami) według reguły św. Franciszka. [przypis redakcyjny]
kapucyn — tu: zakonnik, pustelnik. [przypis redakcyjny]
Kapuleti, Monteki — dwa rody wł. nienawidzące się śmiertelnie, znane z tragedii Szekspira Romeo i Julia. [przypis redakcyjny]
kaput (łac. caput: głowa) — klęska ostateczna, śmierć. [przypis redakcyjny]
kapuza — duża czapka. [przypis redakcyjny]
kapuza (z łac. caput: głowa) — futrzana czapka-uszanka. [przypis redakcyjny]
karabela — szabla noszona przez szlachtę polską. Miała rękojeść w kształcie głowy orła. [przypis redakcyjny]
karabon a. karaban (z pers.) — rodzaj pojazdu, wóz kryty z siedzeniami. [przypis redakcyjny]
karabon — bryka, powóz, pojazd konny do dalekich podróży. [przypis redakcyjny]
karabon — bryka, powóz. [przypis redakcyjny]
karabon — wóz kryty z siedzeniami. [przypis redakcyjny]
karać kogo (starop.) — [tu:] strofować. [przypis redakcyjny]
karać się z czego (starop.) — mieć obawę [przed czym]. [przypis redakcyjny]
karać (starop.) — ganić. [przypis redakcyjny]
karacena (daw.) — pancerz łuskowaty. [przypis redakcyjny]
karacena — łuska twarda jak u krokodyla. [przypis redakcyjny]
karacena — pancerz łuskowaty. [przypis redakcyjny]
kara (daw.) — taczka, wózek. [przypis redakcyjny]
kara (daw.) — wóz. [przypis redakcyjny]
kara główna — kara śmierci. [przypis redakcyjny]
karali się imi (starop.) — z nich brali przestrogę. [przypis redakcyjny]
karasować się (daw.) — karaskać się, gotować. [przypis redakcyjny]
kara — tu: wóz na dwu kołach ze skrzynką na śmieci na wierzchu. [przypis redakcyjny]
karawan (daw.) — ciężki wóz ładowny. [przypis redakcyjny]
karawan — tu: wóz skarbowy. [przypis redakcyjny]
karawan (z tur.) — wóz. [przypis redakcyjny]
karbacz a. korbacz (z tur.) — batog. [przypis redakcyjny]
karbona — skarbona. [przypis redakcyjny]
karbonki — skarbonki. [przypis redakcyjny]
karbować — zapisywać (pierwotnie chodziło o notowanie za pomocą nacięć na kiju). [przypis redakcyjny]
karbunkuł — czyrak mnogi, owrzodzenia występujące przy zakażeniach bakteryjnych, najczęściej gronkowcami. [przypis redakcyjny]
karbunkuł (daw.) — czerwony kamień szlachetny, rubin lub granat. [przypis redakcyjny]
karby — zmarszczki. [przypis redakcyjny]
Karczówka, Kadzielnia — góry w pobliżu Kielc. [przypis redakcyjny]
karczochy — delikatna jarzyna, podawana jako potrawa luksusowa. [przypis redakcyjny]
Kardona — miasto w Katalonii w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
Kardowski — Szlachty tego nazwiska nie zna Niesiecki (Herbarz polski). Być może jest to mylnie zapisane nazwisko Kargowski; Kargowscy herbu Ostoja, szlachta w woj. sieradzkim. [przypis redakcyjny]
kardynał z Mantuej — Herkules Gonzaga, syn ostatniego margrabiego mantuańskiego, Franciszka Gonzagi, i Izabelli d'Este. [przypis redakcyjny]
Kareńskie góry — góry w płn. Afryce. [przypis redakcyjny]
Karena — góry w północnej Afryce. [przypis redakcyjny]
karetę ciągnąć z szkapą w cugu — Wedle Diodora (I, 59) i Pliniusza (XXXIII, 52) król egipski Sezostris, ilekroć miał jechać do miasta albo do świątyni, kazał wyprzęgać konie z kwadrygi, a zamiast nich wprzęgać po czterech królów lub innych władców. [przypis redakcyjny]
karibu — gatunek rena. [przypis redakcyjny]
kariolka (wł. carriuola) — lekki powozik na dwu kołach. [przypis redakcyjny]
Karkason — Carcassonne, miasto w południowej Francji. [przypis redakcyjny]
