Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | niemiecki | portugalski | przestarzałe | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski

Według języka: wszystkie | English | lietuvių | polski


Znaleziono 1265 przypisów.

Antoni Wojtach — służący Augusta Cieszkowskiego. [przypis redakcyjny]

Antoś — Antoni Wojtach, służący. [przypis redakcyjny]

antraks — słabość, na którą umarł Witold. [przypis redakcyjny]

antreprenerowi — przedsiębiorcy, gospodarzowi. [przypis redakcyjny]

antropofag (gr.) — ludożerca. [przypis redakcyjny]

antropoid — małpa człekokształtna. [przypis redakcyjny]

Antygona nie jest najpierwszą tragedią Sofoklesa — patrz przypisek [autora] CC. [przypis redakcyjny]

antykamera (daw.) — przedpokój, poczekalnia. [przypis redakcyjny]

antykamera (daw.) — przedpokój. [przypis redakcyjny]

antyka używających — [postępujących wg] starej mody, [dawnego] obyczaju. [przypis redakcyjny]

antymon — metal srebrzystobiały, kruchy. [przypis redakcyjny]

antynomia (z gr. ἀντί: przeciw, νόμος: prawo) — znaczy dosłownie wewnętrzna sprzeczność prawa samego z sobą, tak że dwie strony sobie przeciwne mogą je na swoją korzyść tłumaczyć. Ten odcień znaczenia prawnego zachowuje Kant w całym wykładzie Antynomii. [przypis redakcyjny]

antypast (daw.) — przystawka, potrawa podawana w celu zaostrzenia apetytu. [przypis redakcyjny]

antypast (daw.) — przystawka, przekąska. [przypis redakcyjny]

antypast (z wł.) — przekąska. [przypis redakcyjny]

antypatia (z gr.) — niechęć, nieprzyjaźń. [przypis redakcyjny]

Antytetyczna (gr.) — wynikająca z antytezy, z przeciwstawiania się czemuś. [przypis redakcyjny]

Anubisz — syn Ozyrysa i Neftys, bóg egipski z psią głową. [przypis redakcyjny]

A ogród — jeszcze na początku panowania Stanisława Augusta modne były ogrody „francuskie”, odznaczające się symetrią i sztucznością doprowadzoną czasem do dziwactwa. Krasicki tak o nich pisze w Listach o ogrodach: „Nie dość było kunsztownej sztuce holenderskich zwłaszcza i niemieckich ogrodników czynić z drzew słupy, obeliski i piramidy, ledwo pojętym wysileniem przeistaczali je w posągi: „Grał na cytrze Apollo z jodły złotowłosy, / Ceres z szyszek borowych piastowała kłosy, / Błyszczał Neptun trójzębny od bzowego lustru, / Jowisz w zapale rzucał pioruny z ligustru, / Mars z figi, rozjuszony zabójczym rzemiosłem, / Bachus na tyce chmielu z Sylenem i osłem, Wenus / wdzięczna jałowcem z uśmiechu i giestu, Gracyje / porzeczkowe, Kupido z agrestu”. / (I. Krasicki, Dzieła prozą, t. V, s. 393). Nowa moda, związana z sentymentalizmem, zastąpiła ogród „francuski” „angielskim”, który miał naśladować swobodną i dziką naturę. Gust francuskiego rokoka wprowadził do ogrodów „angielskich” architekturę sielanki dworskiej. Całe urządzenie ogrodu żony modnej, a więc belwederki, meczeciki, domki pustelnika, świątynie Diany spotykamy w opisach słynnych wówczas ogrodów, jak Solca Kazimierza Poniatowskiego, brata królewskiego, czy Arkadii Heleny Radziwiłłowej. [przypis redakcyjny]

Apage, apage Satanas! (łac.) — precz, precz, szatanie. [przypis redakcyjny]

Apage, Satana (łac.) — precz, szatanie. [przypis redakcyjny]

Apage satanas! (łac.) — Precz, szatanie! [przypis redakcyjny]

apagogiczny — gr. άπαγωγή znaczyło w języku prawnym odprowadzenie schwytanego na uczynku przestępcy przed sędziego lub też do więzienia i wytoczoną przeciw niemu skargę. W języku filozoficznym użyto pochodzącego stąd przymiotnika apagogicus na oznaczenie dowodu nie-wprost, tylko przez okazanie, iż przeciwne twierdzenie jest fałszem; zatem demonstratio apagogica itd. indirecta są to równoznaczniki. Wyrażenie Kanta: ostensiver Beweis, na oznaczenie dowodu wprost: demonstratio directa, nie utrzymało się w logice. [przypis redakcyjny]

A pan wszystkich naucza… — ironiczny przytyk do nieuctwa szlachty, bowiem Rubens nie zajmował się rzeźbą, a Van Dyck architekturą. [przypis redakcyjny]

aparament — sprzęt wojenny. [przypis redakcyjny]

aparament (z łac. średniow.) — sprzęt, urządzenie. [przypis redakcyjny]

aparat (daw.) — wyposażenie. [przypis redakcyjny]

aparencja (z łac.) — okazałość. [przypis redakcyjny]

a partibus nostris (łac.) — po naszej stronie. [przypis redakcyjny]

apelować (starop.) — odwołać się. [przypis redakcyjny]

Apenrade — miasto w płd. Danii nad małym Bełtem. [przypis redakcyjny]

aperto… caelo — pod otwartym niebem. [przypis redakcyjny]

apertura (daw., z łac.) — otwór. [przypis redakcyjny]

Apis — w mitologii egipskiej święty byk, który przedstawiał na ziemi boga Ozyrysa. [przypis redakcyjny]

aplauz — poklask, zapał. [przypis redakcyjny]

aplikować — przysługiwać. [przypis redakcyjny]

aplikować — stosować. [przypis redakcyjny]

aplikować — zaprawiać. [przypis redakcyjny]

aplikować — zastosować. [przypis redakcyjny]

aplinkio — aplinko. [przypis redakcyjny]

apmalšint — vietoj pamalšinti. [przypis redakcyjny]

A po dniach wielu czy po latach wielu… — zwrotka z wiersza Mickiewicza pt. Sen (1825). W tekście Mickiewiczowskim jest: „I zstąpisz z niebios, aby go ocucić.” [przypis redakcyjny]

a pofentioribus oppressus, desiderat iustitiam (łac.) — od możniejszych ciemiężony, oczekuje sprawiedliwości. [przypis redakcyjny]

Apollina dla Marsa zaniedbał — tj. sztuki piękne dla wojny. [przypis redakcyjny]

Apollodora — „Nie Apollodorus, tylko Polydorus”, zauważa Lessing, mówiąc w uwadze, że Pliniusz jest jedynym, który wymienia tych sztukmistrzów, a ja nie wiem, czy rękopisy starożytne różnią się ze sobą co do tego imienia. Z pewnością byłby to Harduin zauważył. Także wszystkie dawniejsze wydania mają: Polydorus. W tej drobnostce prawdopodobnie omylił się tylko Winkelmann w pisaniu. [przypis redakcyjny]

Apollodor — sławny malarz grecki, wynalazca pędzla malarskiego, żył w końcu V i na początku IV w. przed Chr. [przypis redakcyjny]

Apollo — w mit. gr. syn Zeusa i Latony, czasami utożsamiany z bogiem słońca Heliosem; był bogiem muzyki, poezji, łucznictwa, proroctw i sztuki lekarskiej. [przypis redakcyjny]

Apoloniusz — Apollonius z wyspy Rodos, retor grecki, żył około r. 230 przed Chr., napisał epiczny poemat pt. Argonautica, z którego jest powyższy wyjątek. Według podania miały Harpie ślepemu wieszczbiarzowi Phineusowi zanieczyszczać względnie porywać podawane mu jadło. [przypis redakcyjny]

Apoloniusz — Apoloniusz z wyspy Rodos retor grecki, żył około roku 230 przed Chrystusem; napisał opisowy poemat Argonautica. [przypis redakcyjny]

apopleksja — uderzenie krwi do głowy, udar. [przypis redakcyjny]

aportować (o psie) — przynosić na rozkaz wskazany przedmiot. [przypis redakcyjny]

apostazja (z gr.) — odszczepieństwo religijne; Marcin Luter (właśc. Martin Luther, 1483–1546), niem. teolog, inicjator reformacji, przed swoim wystąpieniem publicznym z krytyką sprzedaży odpustów, które ostatecznie doprowadziło do schizmy w kościele katolickim i powstania luteranizmu, był mnichem augustiańskim w Wittenberdze (tu błąd rzeczowy u Paska). [przypis redakcyjny]

Apostrophe — apostrofa; tytuł wiersza przejęty z podobnego utworu zanotowanego pod datą 1683. [przypis redakcyjny]

apostrophe (łac.) — zwrot. [przypis redakcyjny]

apostrophe (z greck.) — zwrot ku czemuś, odezwa. [przypis redakcyjny]

a potem i umarła — królowa umarła 10 maja następnego, 1667r. [przypis redakcyjny]

apotheosis — akt ubóstwienia, t. j. zaliczenia w poczet bogów. [przypis redakcyjny]

apparet (łac.) — widać. [przypis redakcyjny]

Appassionata — sonata f-moll Ludwika van Beethovena. [przypis redakcyjny]

appellabilitatem (łac.) — przy wstępnej rozprawie przyznano odwołalność. [przypis redakcyjny]

apponemus curam (łac.) — dołożymy starania. [przypis redakcyjny]

apprecando felicem eventum (łac.) — życzące szczęśliwego skutku. [przypis redakcyjny]

après nous le déluge (fr.) — dosłownie: „po nas [choćby] potop”, „po mojej śmierci niech się dzieje, co chce”, maksyma przypisywana Ludwikowi XV (a raczej powiedziała doń tak pani de Pompadour, chcąc go pocieszyć po klęsce poniesionej pod Rossbach). [przypis redakcyjny]

aprensja a. aprehensja (z łac.) — zmartwienie pochodzące ze zbytecznego przejmowania się czymś. [przypis redakcyjny]

aprensja — właśc. aprehensja: nieokreślona obawa przed czymś, co ma się zdarzyć, podejrzenie, lękliwość, smutek. [przypis redakcyjny]

aprensji — [forma D.lp.r.ż. od aprensja:] uwagi, poważania. [przypis redakcyjny]

aprioryczność, rzeczy w sobie itp. — zob. odnośne wyrazy w słowniku. [przypis redakcyjny]

aprioryzm — zob. Słownik, hasło: aprioryczny. [przypis redakcyjny]

aprobancja — pochwała, uznanie. [przypis redakcyjny]

apropriować — odstępować na własność. [przypis redakcyjny]

aprosz (daw., z fr.) — okop. [przypis redakcyjny]

A przypisując dzieło… — w czasach saskich i we wczesnym Oświeceniu pisarze, których nie stać było na wydanie książek własnym nakładem, ubiegali się o nakładców wśród bogatej szlachty i magnaterii, w zamian wypisując im szumne, panegiryczne dedykacje. [przypis redakcyjny]

apteczka — „w domach szlacheckich osobna izdebka na schowanie korzeni kuchennych, wódek, likworów i lekarstw domowych”. (Linde, Słownik języka polskiego, Lwów 1854). [przypis redakcyjny]

apud Erulos adeo secundo matrimonio non locus, ut uxor ad sepulchrum mariti statim se laqueo indueret, nisi invisa et infamis vivere mallet (łac.) — u Herulów tak dalece powtórne śluby nie są we zwyczaju, że żona u grobu męża zaraz pętlicę na szyję zarzucała, chyba że wolała żyć w nienawiści i hańbie. [przypis redakcyjny]

Aquae Albulae — kąpiele siarczane w pobliży Tivoli pod Rzymem. [przypis redakcyjny]

Aqua Marcia — nazwa wody i wodociągu z r. 144 przed Chrystusem. [przypis redakcyjny]

Aquilin — rumak Rajmunda. [przypis redakcyjny]

Aquilon — wiatr północny. [przypis redakcyjny]

Arabistan — Arabia, nazwa całego Półwyspu Arabskiego, daw. również europejskiej części Turcji, zamieszkałej przez ludność kamówiącą po arabsku. [przypis redakcyjny]

arabskie awantury jednego z naszych najserdeczniejszych wesołków — mowa o znanym humoryście, poecie i powieściopisarzu Kornelu Makuszyńskim, autorze m.in. zbioru parafraz baśni, zatytułowanego Awantury arabskie (1913). [przypis redakcyjny]

Arachna — góra w Argolidzie. [przypis redakcyjny]

Arachne — gdy przez dumę walczyła w sztuce przędzenia z Palladą, bogini zagniewana tkaninę jej rozdarła i Arachne, która z rozpaczy życie sobie odebrała, przemieniła w pająka. [przypis redakcyjny]

Arachne — mityczna królewna frygijska, mistrzyni w tkactwie; Pallas Atene, bogini sztuk i rzemiosł, zamieniła ją z zazdrości w pająka. [przypis redakcyjny]

ara — gatunek papugi. [przypis redakcyjny]

Arago — wielki uczony francuski (1786–1855). [przypis redakcyjny]

arak — mocny napój alkoholowy, wyrabiany z ryżu lub trzciny cukrowej. [przypis redakcyjny]