Przypisy

Cecchi ułatwia sobie sprawę — patrz poprzedni przypis o Cecchim i powołaną tam książkę o Kiplingu, str. 5–11. Str. 1–7, w. 3 z góry. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

Cechą zasadniczą świata nauki, a właściwie naukowego mistycyzmu, jest obojętność względem ludzkich stanów wartościowych: stwierdza to ustaloną przez nas w tekście zasadę ogólną: nie dopuszczać do wmieszania się w pasmo badań i rozmyślań — pierwiastków subiektywnych jest zasadniczą regułą działalności uczonego. Świat naturalizmu, ewolucjonizmu, materializmu, pozytywizmu, świat bez człowieka jest hipostazą metodologicznych stanowisk. Od lat czterech lub pięciu nieustannie wykazuję, że wszystkie te „systemy” z filozofią, tj. kulturą samowiedzy, nic wspólnego nie mają. [przypis redakcyjny]

cecha — próba (wyznaczająca wartość metali szlachetnych). [przypis redakcyjny]

cechować — wypalać gorącym żelazem znak rozpoznawczy właściciela na skórze zwierzęcia. [przypis redakcyjny]

cecinit (łac.) — śpiewał. [przypis redakcyjny]

cecorskie — od: Cecora, pod którą hetman Żółkiewski poniósł klęskę w wojnie z Turcją w 1620 r. [przypis redakcyjny]

Cecyliusz w Aulusie Gellusie, rozprawiając o prawie Dwunastu Tablic, które pozwalało wierzycielowi pociąć na sztuki niewypłacalnego dłużnika — Cecyliusz powiada, że nigdy nie widział ani nie czytał, aby karę wymierzono; ale prawdopodobne jest, że nigdy jej nie ustanowiono. Mniemanie niektórych prawników, że prawo Dwunastu Tablic mówiło jedynie o podziale ceny sprzedanego dłużnika, jest bardzo prawdopodobne. [przypis redakcyjny]

cedant in commodum Reipublicae (łac.) — ustąpili na korzyść Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

cedere (łac.) — przypaść. [przypis redakcyjny]

cedować — odstępować, przelewać swoje prawa na kogoś. [przypis redakcyjny]

cedrowa woda — olejek cedrowy. [przypis redakcyjny]

cedułę — kartkę, pismo. [przypis redakcyjny]

Cefalonia — wyspa Korfu na Morzu Adriatyckim. [przypis redakcyjny]

Cekaer — skrót: Centralny Komitet Robotniczy (nazwa centralnej władzy partyjnej PPS, a nie KPRP). [przypis redakcyjny]

cekauz — z niem. Zeughaus, arsenał. [przypis redakcyjny]

cekhauz (z niem.) — arsenał, zbrojownia. [przypis redakcyjny]

cekhauz (z niem.) — zbrojownia, arsenał. [przypis redakcyjny]

ceklać (starop.) — włóczęga nocna. [przypis redakcyjny]

ceklarz (daw.) — pachołek, drab. [przypis redakcyjny]

ceklatum (starop., z łac.) — po nocy. [przypis redakcyjny]

ceklować (starop.) — włóczyć się po nocy. [przypis redakcyjny]

celarent — formułka ułatwiająca zapamiętanie jednej z form wnioskowania (sylogizmu). [przypis redakcyjny]

Cel — Celio Calcagnini, profesor poetyki w uniwersytecie ferarskim. [przypis redakcyjny]

celeriorem cursum consultationum publicarum (łac.) — odbywali szybciej narady w sprawach publicznych. [przypis redakcyjny]

celeritas (łac.) — szybkość. [przypis redakcyjny]

cele (starop.) — tu: zamiary, zamysły. [przypis redakcyjny]

Celes — tu zn. koń pod siodło. [przypis redakcyjny]

celić — celować, mierzyć z broni palnej do celu. [przypis redakcyjny]

Celina — tj. Krasiński. [przypis redakcyjny]

Cella — część świątyni, gdzie stał posąg bóstwa. [przypis redakcyjny]

celować kogoś (daw.) — dorównywać komuś a. przewyższać kogoś. [przypis redakcyjny]

Celtyber — il Celtibero monte, góry Pirenejskie, tak tu nazwane od Celtyberów, starożytnych mieszkańców Hiszpanii. [przypis redakcyjny]

Cel zaś do osiągnienia zupełnie ten sam, jaki wyraziłeś, że żądany przez nią (…) — mowa tu o procesie rozwodowym Delfiny Potockiej. [przypis redakcyjny]

Cenacolo Vinciano (wł.) — mowa o Ostatniej wieczerzy Leonarda da Vinci (1452–1519); słynny ten fresk (malowidło ścienne) znajduje się w klasztorze mediolańskim di s. Maria delie Grazie. [przypis redakcyjny]

cenar, (…) goniony — nazwy tańców. [przypis redakcyjny]

cenar, goniony — tańca rodzaje. [przypis redakcyjny]

Cena — uczta. Tertia cena — trzecie danie. [przypis redakcyjny]

ce n'est pas mon fait (fr.) — to nie moja rzecz. [przypis redakcyjny]

censor (łac.) — sędzia obyczajów. [przypis redakcyjny]

censuram grubianitatis (łac.) — w naganę grubiaństwa. [przypis redakcyjny]

Centaur — w mit. gr. istota o końskim ciele, lecz z ludzkim torsem i głową w miejsce szyi i głowy końskiej. [przypis redakcyjny]

centimanos (łac.) — sturęcy; w mit. gr. Kottosi (Ajgajon, Kottos i Gyges), olbrzymy sturękie. [przypis redakcyjny]

centim — francuska drobna moneta, 1/100 franka. [przypis redakcyjny]

centnar — jednostka wagi, 50 kg. [przypis redakcyjny]

cenzura duchowna kazała usunąć scenę z żebrakiem w lesie — w scenie tej don Juan proponuje żebrakowi dukata, jeśli ten wypowie jakieś przekleństwo. Żebrak nie ulega jednak pokusie i don Juan daje mu w końcu tę jałmużnę „przez miłość ludzkości”. [przypis redakcyjny]

cenzura — sąd. [przypis redakcyjny]

cenzura — tu: krytyka, nagana. [przypis redakcyjny]

cenzura — tu: nagana. [przypis redakcyjny]

cenzurować — krytykować. [przypis redakcyjny]

ce pacte scellé, où l'âme s'est incorporé une autre âme (fr.) — przypieczętowany układ, w którym dusza wciela się w drugą duszę. [przypis redakcyjny]

cepiny (gw.) — czepiny, oczepiny: główna część obrzędu weselnego, polegająca na zdjęciu pannie młodej wieńca, a nałożeniu czepca, oznaki mężatki. Odbywały się około północy, towarzyszyły im obrzędowe pieśni, potem weselnicy ze świecami obchodzili „młodą” dokoła (por.: „to pódzies w kółecko”). [przypis redakcyjny]

Ce que femme veut, Dieu le veut (fr.) — czego chce kobieta, tego chce i Bóg. [przypis redakcyjny]

cera (daw.) — [tu:] mina, wyraz twarzy. [przypis redakcyjny]

Cerasi laurei dwa grana — dwa grany kropli laurowych; gran: dawna jednostka wagi aptekarskiej, ok. 1/16 grama (62 miligramy). Znany dawniej środek leczniczy o działaniu uspokajającym. [przypis redakcyjny]

cera — ułożenie twarzy, mina. [przypis redakcyjny]

Cerber, ów robak wielki — Cerber, którego poeta nazywa wielkim robakiem, z potrójną paszczą, z szerokim brzuchem, całą swą naturą przedstawia obraz grzechu, jaki w tym kręgu karę odbiera. Błoto, które Wirgiliusz rzuca mu przez paszczę, oznacza nikczemną wartość rzeczy, jakimi żarłoczni swoje żądze zaspakajają. [przypis redakcyjny]

cerberowy — tu: piekielny. [przypis redakcyjny]

ceremonie robisz z podpisaniem swego nazwiska — pod przekładem Herty. [przypis redakcyjny]

Cerera — bogini rolnictwa. [przypis redakcyjny]

Cerevisiam bibit — sententiam dixit (łac.) — wypił piwo i powiedział myśl. [przypis redakcyjny]

cerevisiam bibit, sententiam dixit (łac.) — wypił piwo i powiedział myśl. [przypis redakcyjny]

cerevisia — piwo. [przypis redakcyjny]

cerkiel — dziś popr.: cyrkiel. [przypis redakcyjny]

certa lege (łac.) — pewnym prawem. [przypis redakcyjny]

certować — iść w zawody. [przypis redakcyjny]

certowali między sobą — spierali się. [przypis redakcyjny]

certum quantum (łac.) — pewną ilość. [przypis redakcyjny]

Cesarz — Józef II. [przypis redakcyjny]

cesarz Karzeł — Karol Wielki. [przypis redakcyjny]

cesarz — Leopold I, cesarz niem. 1658–1705. [przypis redakcyjny]

cesarz — Napoleon III. [przypis redakcyjny]

Cesarzowa Eugenia (1826–1920) — żona Napoleona III, z domu hrabianka de Montilo de Gusman. [przypis redakcyjny]

cesarz Rudolf — ojciec Albrechta cesarza, któremu przyganiał poeta w pieśni uprzedniej, w apostrofie swojej do Włoch. [przypis redakcyjny]

cesarz, straciwszy wszelkie zaufanie do szlachty, wywyższał ludzi niskiego stanu — Tegan powiada, że ta rzecz, bardzo rzadka za Karola Wielkiego, działa się pospolicie za Ludwika. [przypis redakcyjny]

cesarz turecki — Mohamed IV (1648–1687), zrzucony z tronu zm. w r. 1691. [przypis redakcyjny]

cesarz wymówił się paktami — mowa o pokoju westfalskim 1648 r., który położył kres wojnie trzydziestoletniej. [przypis redakcyjny]

ces enfants ont trouve leurs mouchoirs, mais ils ont perdu leurs bonnes montres (fr.) — dzieci znalazły swoje chustki, ale zgubiły swoje dobre zegarki. [przypis redakcyjny]

Cesia — niewydana powieść Wandy. [przypis redakcyjny]

Cesia — widocznie niewydana powieść Wandy Grabowskiej. [przypis redakcyjny]

ce sont des (fr.) — to są. [przypis redakcyjny]

C'est ça!… (fr.) — to tak!… [przypis redakcyjny]

c'est de la prison que j't'écris (…) a Saint Lazare (fr.) — Piszę do ciebie z więzienia, / mój biedny Hipolicie, / nie wiem sama, co mi się wczoraj stało / w czasie wizyty; / to jedna z chorób, których się nie dostrzega, / kiedy się zaczynają, / co nie przeszkadza, że dziś jestem z całą bandą / u Świętego Łazarza! [przypis redakcyjny]

C'est drôle! (fr.) — To zabawne! [przypis redakcyjny]

c'est ennuyeux en diable (fr.) — to nudne do diabła. [przypis redakcyjny]

cest tout clair (fr.) — to jest całkiem jasne. [przypis redakcyjny]

cette brillante intelligence, exquise, céleste, délicieuse (fr.)— ta świetna inteligencja, wyborowa, boska, rozkoszna. [przypis redakcyjny]

Cette fille a l'air d'une princesse (fr.) — Ta panna wygląda jak księżniczka. [przypis redakcyjny]

Cezar pod grodem marsylskim nie leżał — Gdy Pompejusz z Włoch umknął, Cezar postanowił wojska Pompejusza obozujące w Hiszpanii zniszczyć wstępnym bojem. Zostawiwszy więc silną załogę przy oblężeniu Marsylii, sam z wybrańszymi legiami, nie tracąc chwili, a łamiąc cierpliwie zawady, jakie mu natura i nieprzyjaciel na każdym kroku w jego pochodzie stawiły, nie spuszczając z oka głównego celu, niespodzianie wpadł do Hiszpanii i pobił dwóch wodzów Pompejuszowych, Afraniusa i Petrejusa. [przypis redakcyjny]

Cf. Chapter II, Divisions III and IV, and some of the following Divisions of this Chapter. [przypis redakcyjny]

chaîne (fr.) — łańcuch; tu: figura w kadrylu. [przypis redakcyjny]

chaja (daw., pot.) — burza. [przypis redakcyjny]

chaja — wicher. [przypis redakcyjny]

chajruz — syberyjski rodzaj pstrąga lub sigi. [przypis redakcyjny]

chałat — długa męska kapota noszona przez Żydów. [przypis redakcyjny]

Chałubiński Tytus (1820–1889) — wybitny lekarz i przyrodnik, znany jako „odkrywca” Zakopanego. [przypis redakcyjny]

chałupie. [przypis redakcyjny]

chalcedon — kamień drogocenny. [przypis redakcyjny]

Chamberlain, Houston Stewart (1855–1927) — znany pisarz niemiecki, autor głośnych dzieł: Die Grundlagen des XIX Jahrhunderts; Richard Wagner; Goethe; Inmanuel Kant, die Persönlichkeit ais Einführung in das Werk. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

chambres garnies (fr.) — pokoje umeblowane do wynajęcia. [przypis redakcyjny]

Cham — chan. [przypis redakcyjny]