Przypisy

Hippolit — bohater głośnego w XVIII w. romansu fr. pani d'Aulnoy, wydanego po pol. w 1743 r. pt. Historia angielska politico-moralis, Hippolita, millorta z Duglas, z Julią, córką hrabi z Warwicka, awantury przyjaźni opisująca. [przypis redakcyjny]

Hippona — miasto w staroż. Numidii, dziś Bona w Algierze. [przypis redakcyjny]

hirkańska — Hirkania: kraina między Morzem Kaspijskim a Medią, północna Persja. [przypis redakcyjny]

Hirkańskie — należące do Hirkanji, kraju nad morzem Kaspijskiem. [przypis redakcyjny]

Hirkana — kraina między Morzem Kaspijskim a Medią, północna Persja. [przypis redakcyjny]

Historia kapitana Nemo została rzeczywiście ogłoszona pod tytułem Dwadzieścia tysięcy mil podmorskiej żeglugi. Tutaj także należy powtórzyć ostrzeżenie, już raz umieszczone przy okazji przygód Ayrtona, co do niezgodności niektórych dat. Czytelnicy zechcą łaskawie zajrzeć do powyższego przypisu. (Przypis wydawcy). [przypis redakcyjny]

historia konsulatu i cesarstwa — Rzecki czyta dzieło prawicowego polityka i historyka francuskiego Adolfa Thiersa (1797–1877) Historia konsulatu i cesarstwa, które ukazało się w latach 1845–1862. Konsulat — okres dyktatorskich rządów Napoleona Bonapartego w latach 1799–1804. [przypis redakcyjny]

historia pani Michelin mąciła sen księcia de Richelieu — młodziutka i cnotliwa żona rzemieślnika paryskiego, znalazłszy się na liście podbojów księcia i zmuszona dzielić jego serce ze swą przyjaciółką, przypłaciła to życiem. [przypis redakcyjny]

historia psychologii zacznie od niego nowy okres — w łączności z krytyką etyki Schopenhauera por. zajmujący artykuł Baucha Die Ethik w Philosophie des XX Jh, wyd. Windelband, gdzie przeciwstawiono (s. 54 i n.) dogmatycznej etyce „immoralistyczną etykę Nietzschego”, a tej ostatniej „etykę krytyczną”. [przypis redakcyjny]

historia tych obrad przedstawia się w sposób następujący (…) — Sprawa włościańska na sejmie 1831, Paryż (1859), s. 6 i nast. [przypis redakcyjny]

historię Gertrudy Komorowskiej słyszał prawdopodobnie w chłopięcych latach — Niewiele starszy od Malczewskiego Wołynianin Andrzejowski opowiada w Ramotach starego Detiuka (1, 10), że smutną tę powieść w dzieciństwie swoim, jako ciągle po kraju krążącą, wielokrotnie i rozmaicie słyszał opowiadaną. [przypis redakcyjny]

Historię miłości Zariadresa i Odaty podaje pisarz hellenistyczny, Ateneus, w XIII księdze encyklopedycznego dzieła Uczta mędrców (po r. 192 p.n.e.), stanowiącego kopalnię cytat, anegdot i szczegółów obyczajowych. [przypis redakcyjny]

historię Polski Rulhière'a — Claude de Rulhière jest autorem wydanej w 1807 r. 4-tomowej Histoire de l'anarchie polonaise. [przypis redakcyjny]

historyczny — o tyle słusznie nazywa Werter treść tego listu historyczną, że odzwierciedla on w mniejszej mierze przeżycia duchowe Wertera, a podaje wiele realnych danych. [przypis redakcyjny]

Histrjon — komedjant. [przypis redakcyjny]

Hiszpanie zawładnęli Mediolanem — faktycznie nastąpiło to w 1535 r. [przypis redakcyjny]

hiszpanka — tu: bródka przycięta spiczasto na sposób hiszpański. [przypis redakcyjny]

hiżop a. hizop (z gr.) — roślina lekarska, używana na Wschodzie jako lek. „Pokropisz mnie hiżopem, a będę oczyszczony”: formuła przy aspersji. [przypis redakcyjny]

hładysz — gliniany dzban bez ucha do zbierania mleka. [przypis redakcyjny]

hladon (daw.) — koń gładki (tj. piękny). [przypis redakcyjny]

hlak — (prowinc. z białorus.) dzbanek gliniany, pękaty, z wąską i krótką szyją. [przypis redakcyjny]

Hobbes, Tomasz (1588–1679) — przyjaciel Bacona, zwolennik absolutyzmu, gdyż bez silnego rządu nie ma (jak mówi) pokoju, bezpieczeństwa, bogactwa, towarzyskości, nauki, życzliwości. Stan natury, to stan wojny wszystkich przeciw wszystkim. Główne jego dzieła są: De cive 1642; Leviathan, or the matter, form and authority of government 1651 (po łacinie 1668); Quaestiones de libertate, nacessitate et casu 1656. [przypis redakcyjny]

hoc bonum (łac.) — to dobro. [przypis redakcyjny]

hoc mihi pietas, hoc pia lingua odit (łac.) — to mam za cnotę, tego wzdrygają się uczciwe usta. [przypis redakcyjny]

Hodie mihi, cras tibi (łac.) — dzisiaj mnie, jutro tobie. [przypis redakcyjny]

hody (ukr.) — chodź. [przypis redakcyjny]

hodża a. hodzia — kapłan turecki. [przypis redakcyjny]

hodża — kapłan turecki. [przypis redakcyjny]

Höchstes Glück der Erdenkinder Ist nur die Persönlichkeit!… (niem.) — Najwyższym szczęściem dziecka ziemi jest tylko osobowość!… [przypis redakcyjny]

Hödel strzelił do cesarza Wilhelma… — 11 maja 1878 anarchista Maks Hódel dokonał nieudanego zamachu na Wilhelma I (1797–1888; król pruski od 1861, cesarz niem. od 1871). [przypis redakcyjny]

Hoerning — w rękopisie Hurnum; wieś odległa o dwie mile na płd. zachód od Aarhusen. [przypis redakcyjny]

Hofer, Andreas (1767–1810) — bohater narodowy Tyrolu, dowódca powstania przeciw Francuzom (1809). [przypis redakcyjny]

Hoffmanowa, Klementyna z Tańskich (1798–1845) — autorka utworów dla młodzieży; zajmowała się zagadnieniami wychowania; jej poglądy pedagogiczne trąciły pod koniec XIX w. staroświecczyzną. [przypis redakcyjny]

Hogarth William (1697–1764) — angielski malarz i rytownik, uprawiał malarstwo rodzajowe o śmiałej tematyce obyczajowej. [przypis redakcyjny]

hołobla — dyszel poboczny. [przypis redakcyjny]

Hołowu Kisielowu (z ukr.) — głowę Kisiela. [przypis redakcyjny]

hołowu spasajete (ukr.) — (własną) głowę ratujecie. [przypis redakcyjny]

hołubić (z ukr.) — pieścić, pielęgnować. [przypis redakcyjny]

hołysz — [golec, ktoś biedny,] bez pieniędzy. [przypis redakcyjny]

hołysz (z ukr.) — golec, nędzarz. [przypis redakcyjny]

holendrzy — osadnicy sprowadzeni z Holandii. [przypis redakcyjny]

holik — hołysz, biedak. [przypis redakcyjny]

holik — (tym razem poeta napisał w rękopsie: helik), drab, pachołek. [przypis redakcyjny]

homary — jadalne raki morskie. [przypis redakcyjny]

homeopatyczny — tu: drobny, nikły. [przypis redakcyjny]

Homer mówi o jednym mieście: „Obok na rynku (…)” — [por.] Iliada, XVTII, 497–508, według tłumaczenia P. Popiela, Kraków 1880. [przypis redakcyjny]

hominem iniuriatum (łac.) — człowieka skrzywdzonego. [przypis redakcyjny]

Homo est (…) trutina (łac.) — Człowiek jest wzorem bezsilności, łupem czasu, igrzyskiem losu, obrazem niestateczności, szalą zawiści i niedoli. [przypis redakcyjny]

Homo proponit, Deus disponit — człowiek zamyśla, Bóg rozporządza; por. pol. przysłowie: „Chłop strzela, Pan Bóg kule nosi”. [przypis redakcyjny]

homo sapiens (łac.) — dosł. człowiek rozumny; łac. nazwa dla zoologicznego gatunku: człowiek; do utworów literackich wprowadzona wówczas przez tytuł trylogii powieściowej Przybyszewskiego. [przypis redakcyjny]

honoraria — wynagrodzenie. [przypis redakcyjny]

honorifice (łac.) — zaszczytnie, bez uszczerbku mej sławy. [przypis redakcyjny]

honorifice (łac.) — ze czcią, grzecznie, uprzejmie. [przypis redakcyjny]

honoris causa (łac.) — określenie honorowego tytułu naukowego bądź godności honorowej. [przypis redakcyjny]

honoris gratia (łac.) — dla oddania czci. [przypis redakcyjny]

honoris palmam (łac.) — klejnot czci. [przypis redakcyjny]

honoris palmam (łac.) — palmę sławy, cały zaszczyt. [przypis redakcyjny]

Honoryusz wtóry — Honoriusz II, papież (1124–1130). [przypis redakcyjny]

hookah — długa fajka z chłodnicą. [przypis redakcyjny]

hoondie — bank prywatny. [przypis redakcyjny]

Hop-Frog (ang.) — Żabi Skok. [przypis redakcyjny]

hora canonica (łac.) — godzina kanoniczna, tu: pora obiadu. [przypis redakcyjny]

Horacjusz — Quintus Horatius Flaccus (63 p. n. e.—8 n. e.), poeta rzymski, autor liryk, satyr i listów, o którym Krasicki powiedział, że jest „najsławniejszy w rodzaju swoim rymotwórca”. (Zbiór potrzebn. wiad.). [przypis redakcyjny]

Horae diurnae (łac.) — godziny dnia; tu: książki do nabożeństwa, zawierające modlitwy na różne godziny dnia. [przypis redakcyjny]

hore tobi (ukr.) — biada tobie. [przypis redakcyjny]

horodniczy — stróż grodu, urząd ziemski na Litwie (14. w co do statusu takich godności), dotyczący takich miast jak np. Wilno, Witebsk, Smoleńsk. [przypis redakcyjny]

horodniczy (z rus.) — strażnik wyższy, zawiadujący grodami tj. zamkami warownemi. [przypis redakcyjny]

Horodyszcze — miasteczko na trakcie z Mikołajewszczyzny do Nowogródka. [przypis redakcyjny]

horować (gwar.) — harować, ciężko pracować. [przypis redakcyjny]

horribile dictu (łac.) — strach się przyznać. [przypis redakcyjny]

Horror (łac.) — zgroza. [przypis redakcyjny]

Horsens — miasto nadmorskie w zach. Jutlandii, na płn. od Kolding. [przypis redakcyjny]

Horwaty — w oryg.: Regge Carinthia. [przypis redakcyjny]

horyłka (z ukr.) — wódka. [przypis redakcyjny]

horyzontalnie — poziomo. [przypis redakcyjny]

Hospody pomyłuj (ukr.) — Boże, bądź miłościw. [przypis redakcyjny]

Hospody pomyłuj (ukr.) — Boże, zlituj się. [przypis redakcyjny]

Hospody (ukr.) — Panie Boże. [przypis redakcyjny]

Hostibus agitatus (łac.) — pędzony przez wrogów. [przypis redakcyjny]

hostiliter (łac.) — po nieprzyjacielsku. [przypis redakcyjny]

hostis, hostis (łac.) — wróg, obcy, tu C. lm hostibus: wrogom. [przypis redakcyjny]

hostis patriae et reus criminis laesae maiestatis (łac.) — nieprzyjacielem ojczyzny i winnym zbrodni obrazy majestatu. [przypis redakcyjny]

hosudar (z rus.) — pan; hosudarowie: chorągwie bojarów dumnych. [przypis redakcyjny]

Hotel des Invalides — Pałac Inwalidów, z czasów Ludwika XIV, na lewym brzegu Sekwany. Znajduje się w nim wojskowe muzeum historyczne i grobowiec Napoleona I oraz innych wodzów francuskich. [przypis redakcyjny]

hotel Europejski — najelegantszy wówczas hotel Warszawy, usytuowany na Krakowskim Przedmieściu, z wielką salą restauracyjną, tzw. Pompejańską (znajdującą się na I piętrze w narożniku od Krakowskiego Przedmieścia), gdzie właśnie odbywa się przyjęcie wydane przez Wokulskiego. Hotel (według projektu Henryka Marconiego) otwarty został w r. 1856. Wypalony w r. 1944, obecnie został odbudowany. [przypis redakcyjny]

hoży — tu w nietypowym znaczeniu: godziwy, stateczny. [przypis redakcyjny]

hoży (z ros.) — czerstwy, krzepki, żwawy. [przypis redakcyjny]

Hozer — właściwie: Hoser; założona przez Piotra Hosera ok. 1848 r. znana firma ogrodnicza Braci Hoser zajmowała się hodowlą i sprzedażą drzew owocowych, ozdobnych oraz kwiatów. [przypis redakcyjny]

Hrabia August — recenzja ta ukazała się w „Głosie” 13 września 1890 r. (Nr. 37) w rubryce Sprawozdania naukowe i literackie. [przypis redakcyjny]

hrabia Chambord (1820–1883) — potomek rodu Bourbonów, wnuk Karola X, pretendent do tronu francuskiego, znany pod imieniem Henryka V. [przypis redakcyjny]

Hrabia Jabłonowski — rodzina Jabłonowskich, o której tu mowa, nosiła tytuł nie hrabiowski, ale książęcy, który otrzymała w XVIII w. od cesarza Karola VII. [przypis redakcyjny]

hrabia Orso (…) zniósł kaźń nie z winy swojej, lecz z potwarzy — Kto był ten hrabia Orso, komentatorowie Dantego milczą o nim. Piotr Brosse: sekretarz i ulubieniec króla Francji Filipa Pięknego. Fałszywie oskarżony przez królową, że godził na jej cześć małżeńską, wyrokiem królewskim skazany był na szubienicę. [przypis redakcyjny]

Hrabia Ugolino — pochodził ze starożytnej familii pizańskiej hrabiów della Gherardesca. Będąc podestą i naczelnikiem siły zbrojnej w Pizie, podniósł tę rzeczpospolitą do szczytu potęgi i sławy; potem gdy przegrał bitwę morską z genueńczykami, dla podtrzymania dawnej potęgi swojego kraju wiązał się traktatami z Florencją, której wskutek wzajemnej umowy kilka mało znaczących zamków ustąpił. Zazdrosny jego władzy, a więcej jeszcze sławy długoletnim rządem Ugolina nabytej, arcybiskup Rugieri posądził go o zdradę stanu; potem wsparty współdziałaniem hrabiów Gwalandi, Lafranki i Sismondi ze zbuntowanym ludem natarł na straż przyboczną Ugolina, uwięził go z dwoma synami i dwoma wnukami, a wszystkich zamknął w wieży na placu zwanym Degli Anziani. Bramę więzienia zamurowawszy, klucze od niej kazał wrzucić w rzekę Arno. Wieża ta od głodowej śmierci Ugolina nosi nazwę Wieży głodu. Było to 1289 r. [przypis redakcyjny]

Hrabia z Hetfortu — jest to Bertrand z Bornio, o którym wzmianka była w pieśni poprzedniej. [przypis redakcyjny]

hrabini (gwar.) — zamiast hrabina, pod wpływem form takich, jak: gospodyni, ochmistrzyni itd. [przypis redakcyjny]

hrabskim parku — por. list z 4 maja 1771. [przypis redakcyjny]

Hraju, pane (ukr.) — gram, panie. [przypis redakcyjny]

hramoty (daw., z rus.) — pisma (dosł.: litery); poeta pisze dwukrotnie: rhamoty. [przypis redakcyjny]

hramoty (z rus.) — pisma (dosł.: litery). [przypis redakcyjny]

hranica — może umyślnie użył autor formy czeskiej, ażeby przez to tym dobitniej napiętnować ucieczkę do obcych krajów. [przypis redakcyjny]