Form: Liryka,
motif: Dziedzictwo

Liryka X

Dziedzictwo X

Wokół tchnie nieprzyjemna jakichś woni gama,
Dziedzictwo po prababce na puchlinę chorej,
A w nich...
↓ Expand fragment ↓
Wokół tchnie nieprzyjemna jakichś woni gama,
Dziedzictwo po prababce na puchlinę chorej,
A w nich niżnik kierowy i pikowa dama,
Złowieszczo wspominają zmarłe swe amory.
↑ Hide fragment ↑
Charles Baudelaire, Kwiaty zła, Spleen
Nie płacz, nie płacz synku drogi,
Żeś na ziemi swej ubogi!
Że nie miecz ci...
↓ Expand fragment ↓
Nie płacz, nie płacz synku drogi,
Żeś na ziemi swej ubogi!
Że nie miecz ci ani radło,
Lecz tułactwo w doli padło,
Żeś łzy tylko i cierpienia,
Odziedziczył z twego mienia.
Przez Bóg żywy, to fałsz, dziecię!
Naprzód wziąłeś na tym świecie
To, co rodu twego znakiem:
Imię zacne, żeś Polakiem.
A czy wiesz ty, ile cześci,
Krwi i chwały w nim się mieści?
Czy wiesz, jaka to poczciwa
Duma wzrusza twe serduszko,
Gdy z usteczek ci się zrywa:
To Batory! To Kościuszko!
Urodzajna twoja rola,
Zbożem śmieją ci się pola,
Lasy twoje echa głuszą,
Owce wełną ci się puszą,
A jesienią na jabłoni,
Owoc się jak szkarłat płoni,
Że zostaje na przychówek
I na zimę, i przednówek.
A więc nie płacz, synku drogi,
Żeś na ziemi swej ubogi;
Bo z twych łanów, w dawne lata
Tyś spichlerzem był pół świata,
Dzieląc wszystkich pod swym niebem
Równo sercem jak i chlebem.
Sól z Wieliczki brałeś hojnie,
Złoto w dani lub na wojnie,
A na pługi i do zbroi,
Szło żelazo z ziemi twojéj,
I starczyło z twojej gleby,
I na zbytek, i potrzeby.
Więc pogodnym patrz mi licem,
Boś ty skarbów tych dziedzicem!
I rąk nie łam z próżną troską…
Wróci Bóg, co przemoc wzięła!
W sprawiedliwość wierzmy boską:
Jeszcze Polska nie zginęła!
↑ Hide fragment ↑
Władysław Bełza, Katechizm polskiego dziecka (zbiór), Do polskiego chłopięcia
Dziś jeszcze małe dziewczątko z ciebie,
Co tylko lalki swoje kolebie;
Lecz gdy na wielkich...
↓ Expand fragment ↓
Dziś jeszcze małe dziewczątko z ciebie,
Co tylko lalki swoje kolebie;
Lecz gdy na wielkich łask swych zadatki
Bóg da ci nosić nazwisko matki:
Wtedy miast cacek, niech twój maleńki
Ojcowską szablę weźmie do ręki,
Rycerską zbroję włóż mu pod głowę,
Do snu mu pieśni śpiewaj bojowe,
Niech już w kołysce marzy zuchwale
O dawnej sławie, o przyszłej chwale!
↑ Hide fragment ↑
Władysław Bełza, Katechizm polskiego dziecka (zbiór), Do polskiej dzieweczki
Dzieweczko polska! Ukochaj szczerze
Prababek twoich święte pacierze;
Czcij pamięć ojców, — bo ojce twoi,
Dzielni...
↓ Expand fragment ↓
Dzieweczko polska! Ukochaj szczerze
Prababek twoich święte pacierze;
Czcij pamięć ojców, — bo ojce twoi,
Dzielni rycerze w skrzydlatej zbroi,
To męczennicy ojczystej sprawy
Lub bohaterzy z szańców Warszawy.
↑ Hide fragment ↑
Władysław Bełza, Katechizm polskiego dziecka (zbiór), Do polskiej dzieweczki
Tak róść, mały Michniku, jakobyś mógł sławnych
Przodków swych doróść, onych Radziwiłłów dawnych;
Abyś nie...
↓ Expand fragment ↓
Tak róść, mały Michniku, jakobyś mógł sławnych
Przodków swych doróść, onych Radziwiłłów dawnych;
Abyś nie tylko imię i bogate włości
Brał od nich, lecz dziedziczył w męstwie i w dzielności.
A to wszytko zaś podał potomkowi swemu,
Co weźmiesz od rodziców, a on zaś drugiemu;
Abyś u swych był wdzięcznym i miłym w pokoju,
A pohańcom zaś srogi i straszliwy w boju.
Tak róść, piękny Michniku, jakobyś pospieszył
Wiekiem, a oczy jeszcze dziadowskie nacieszył
Siedząc na dzielnym koniu i łukiem władając
Albo kopiją gładką w pierścień ugadzając
A potym i prędkiego strzelca Tatarzyna,
Co mężnym Radziwiłłom twoim nie nowina.
Taki wiek, o ludzkiego żywota szafarki,
Temu dziecięciu przędźcie, sprzyjaźliwe Parki!
↑ Hide fragment ↑
Jan Kochanowski, Fraszki, Księgi trzecie, Małemu wielkiej nadzieje Radziwiłłowi
Tak się pokoleniami odmieniają role:
Gdzie ojcowie marzyli — działać będą syny —
Nam przyszło sądzić siebie...
↓ Expand fragment ↓
Tak się pokoleniami odmieniają role:
Gdzie ojcowie marzyli — działać będą syny —
Nam przyszło sądzić siebie i słabą mieć wolę,
Aby ci jako piorun spełniali swe czyny!
↑ Hide fragment ↑
Antoni Lange, Swemu pokoleniu
Bo losem ci przypadła ta żałobna dola,
Żeby spoglądać w siebie i pochłaniać siebie;
I...
↓ Expand fragment ↓
Bo losem ci przypadła ta żałobna dola,
Żeby spoglądać w siebie i pochłaniać siebie;
I nerwy twe się chwieją jak arfa Eola,
I niewiara w sny własne wiecznie cię kolebie.
Lecz śnij — śnij coraz wyższe cudy — wyższej siły —
I niech twe sny wciąż głębiej, trwalej i wnikliwiej
Wcielają się w twe nerwy, w twoją krew i żyły;
Tą krwią niech się jutrzejsze pokolenie żywi.
Śnij, a synowie twoi przyjdą na tę ziemię
Z tymi snami już we krwi falach nieświadomej,
I będzie to potężne — działające plemię,
W którego sercu żyją utajone gromy.
Nasze sny o tych orłach, kosach i kindżałach
Staną się dla nich siłą jakąś przyrodzoną,
O której się nie marzy w dziecinnych zapałach,
Lecz która bezustannie porusza nam łono.
↑ Hide fragment ↑
Antoni Lange, Swemu pokoleniu
Bo choć Moses rachuje,
Drzewem dobrze handluje,
Deski w lejach pienięży:
Nie ma rady na...
↓ Expand fragment ↓
Bo choć Moses rachuje,
Drzewem dobrze handluje,
Deski w lejach pienięży:
Nie ma rady na księżyc!
W duszy ciemno i śpiewno…
Jakże zmóc taką rzewność?
I dylemat odwieczny:
Mój to smęt, czy szum rzeczny?
A i także po dziadkach —
Mosesowa zagadka:
Na pół płacz, na pół cichość —
Cetno w sercu czy licho?
Niby jasne — noc ruska,
Czeremoszski nurt pluska,
Chłodek rześki w ulicy:
Mieszka Moses w Wyżnicy.
Niby tak… tak… jest pewny,
Że ma tutaj skład drzewny,
Lecz najtrudniej jest właśnie
Rzecz tę sobie wyjaśnić.
Rzecz tę w sobie rozwikłać —
Bo to w Kutach na przykład,
Też jest tartak jak tutaj,
A to przecież jest w Kutach…
Też jak tutaj o zmierzchu
Rude rogi na wierzchu,
Szumy rzeczne pod traczem…
Coś to tak… coś inaczej…
Ta uparta wątpliwość,
Wrogi, przemożny żywioł,
Mosesowy niepokój —
Czyha złe na obłoku…
Gdyby Dawid już dorósł,
Zmógłby licho wieczoru,
Moses mógłby odetchnąć…
Dawid — pejsate cetno!
Zmógłby czary czerwieńskie
I słabości niemęskie —
Smęt ruskiego miesiąca,
Smęt Mosesa Krumholca…
Spływa błogość spod powiek…
Co to będzie za człowiek,
Byleby się uchował.
O, nadziejo kwietniowa!
Śpiewno w duszy i rzewno —
Jakże zmóc taką pewność?
Krąży głowa zawrotnie…
Nie masz sił… Lament w oknie…
Przypisy
Wyżnica — miasteczko w płd.-zach. części Ukrainy, położone nad Czeremoszem, blisko granicy z Rumunią; do 1939 r. na granicy polsko-rumuńskiej. [przypis edytorski]
bierwionowy — przym. utworzony od rzecz. bierwiono (ociosany i okorowany pień drzewa). [przypis edytorski]
tracz — robotnik z ręczną piłą lub maszyna w tartaku do wstępnego cięcia kłód drzewa (tu raczej: maszyna). [przypis edytorski]
skamły — skamlenia, jęki. [przypis edytorski]
miesiąc (daw.) — księżyc. [przypis edytorski]
frasunek (daw.) — zmartwienie. [przypis edytorski]
lej (rum. leu) — waluta Rumunii. [przypis edytorski]
spieniężyć — sprzedać, zamienić na gotówkę; pienięży — dziś popr.: spienięża. [przypis edytorski]
↑ Hide fragment ↑
Jerzy Liebert, Gusła (tomik), Gusła, IV, Moses Krumholc
Ręce za lud walczące, sam lud poobcina.
Imion miłych ludowi — lud pozapomina…
Wszystko przejdzie! Po...
↓ Expand fragment ↓
Ręce za lud walczące, sam lud poobcina.
Imion miłych ludowi — lud pozapomina…
Wszystko przejdzie! Po huku, po szumie, po trudzie
Wezmą dziedzictwo cisi, ciemni, mali ludzie.
↑ Hide fragment ↑
Adam Mickiewicz, Liryki lozańskie, Ręce za lud walczące...
Młodzież polska, wiara lacka,
Ma serce z płomieni;
Dusza żyje w niej sarmacka
I twarz...
↓ Expand fragment ↓
Młodzież polska, wiara lacka,
Ma serce z płomieni;
Dusza żyje w niej sarmacka
I twarz się rumieni.
↑ Hide fragment ↑
Autor nieznany, Mazurek młodzieży

Form: Liryka

No description.

Motif: Dziedzictwo

Motyw niezwykle ważny dla myśli konserwatywnej (ale nie tylko), odnoszący się do całego tego bagażu społeczno-genetycznego, który u zarania określa życie człowieka i wyznacza mu egzystencjalne zadania. Uświadomienie sobie swego dziedzictwa wymaga ustosunkowania się wobec miejsca, w którym istniejemy w świecie. Motyw znajdziemy i w nowelach Żeromskiego, i np. w Hamlecie.

Czytaj teksty współczesnych autorek i autorów wcześniej niż inni. Ty decydujesz, ile płacisz!

Form: Liryka,motif: Dziedzictwo

Przypisy

Form: Liryka

Motif: Dziedzictwo

Form: Liryka,
motif: Dziedzictwo