Przypisy

gdzie generał Lasalle odniósł porażkę, kapitan wąsal i rubacha wygrał sprawę — Poznań 1807. [przypis autorski]

gdziekolwiek się znajdę, wszędzie ze mną i we mnie pozostanie niepozbyte zwątpienie o prawdzie, piękności, wartości wszystkiego, mordercza zgryzota, która, jak dzieciożerczy moloch, pochłania mi każdą, zaledwie zrodzoną uciechę — E. Orzeszkowa, Melancholicy, Warszawa 1896, I, s. 17. [przypis autorski]

gdzieniegdzie kręgi konserwatywne ostro sprzeciwiały się wprowadzaniu na rynek nowych sił roboczych, upatrując w nich nieuczciwą konkurencję dla ludzkiej pracy — Por. poniższą wiadomość dziennikarską:

Ruch strajkowy w Australii (Havas)

Przywódca australijskich związkowców Harry Mac Namara ogłasza strajk generalny wszystkich pracowników portowych, komunikacji, elektrowni i innych. Organizacje związkowe żądają bowiem, żeby przywóz pracujących Płazów do Australii był ściśle limitowany, zgodnie z przepisami emigracyjnymi. W przeciwieństwie do tego australijscy farmerzy domagają się, żeby import Płazów został uwolniony, gdyż dzięki potrzebie ich wyżywienia znacznie wzrasta zbyt miejscowej kukurydzy i tłuszczów zwierzęcych, zwłaszcza owczego łoju. Rząd dąży do kompromisu. Syndykat Płazów proponuje, że będzie płacił organizacjom związkowym sześć szylingów za każdego przywiezionego Płaza. Rząd jest skłonny zagwarantować, że Płazy będą pracować wyłącznie w wodzie i że (ze względów obyczajowych) nie wynurzą się z niej bardziej niż na 40 centymetrów, czyli do piersi. Związkowcy obstają jednak przy 12 centymetrach i żądają za każdego Płaza opłaty w wysokości dziesięciu szylingów, oprócz podatku rejestracyjnego. Wydaje się, że dojdzie do porozumienia za pośrednictwem Skarbu Państwa.

[przypis autorski]

gdzieś na Węgry — cała ta historja działa się w Galicji, która należy do Austrji; stamtąd często posyłają rekrutów do Węgier. [przypis autorski]

gdzie Silvio Pellico… — Mie Prigioni. [przypis autorski]

Gdzie więc szukać pomocy, ratunku, skoro Bóg opuścił świat? Niektórzy poczęli się zwracać do potęg piekła — Görres, s. 567. [przypis autorski]

Gdzie wielki cmentarz zalega na górze — Cmentarz Père la Chaise. [przypis autorski]

Gdzież wasza ojczyzna (…) — obacz: latopisiec Nestora oraz Czacki s. 90, Karamzin t. I, s. 127 wydania Ejnerlinga. [przypis autorski]

gęgać — mówić przez nos. [przypis autorski]

[Gedymin] nazwał to miejsce Nowemi Trokami i tam przeniósł swój pobyt — nie możemy z pewnością oznaczyć daty założenia Trok i przeniesienia do nich stolicy państwa. M. Baliński (Star[ożytna] Polska t. III, s. 319) twierdzi za Stryjkowskim, że Gedymin w r. 1321 założył stolicę w starych Trokach, skąd ją przeniósł do Nowych, ale datę tego przeniesienia kładzie wcześniejszą tj. r. 1320. Słup murowany, nie wiémy na zasadzie czego, opiewa, że miasto założone zostało aż w r. 1448. Godząc te daty, wnioskować należy, że pobyt Gedymina w obu trockich stolicach był krótki, że zamek lądowy trocki mógł być założony w 1321, ale osiadłość miasta rozwinęła się już przy Kiejstucie. [przypis autorski]

gegen die üble Laune vom Predigtstuhle gearbeitet — Wir haben nun von Lavatern eine treffliche Predigt hierüber, unter denen über das Buch Jonas. [przypis autorski]

gejtawy — rodzaj lin. [przypis autorski]

gelateria (wł.) — cukiernia, w której wyłącznie podają lody. [przypis autorski]

Gemonia — Studnia, w którą rzucano trupy złoczyńców. [przypis autorski]

Gemonie — łac. scalae gemoniae, wschody wykute w skale, z których trupy śmiercią karanych przestępców wrzucano do Tybru. Valer. Maximus, Dio Cassius. [przypis autorski]

generacja jest oznaczeniem pewnego okresu czasu, który „rozciąga się od granicy urodzin aż do tej granicy wieku, w jakiej przeciętnie przyrasta nowy słój na pniu pokoleń, a więc obejmuje około trzydziestu lat” — W. Dilthey, Gesammelte Schriften, Leipzig 1924, V, s. 37. Później uzupełnił to Dilthey zdaniem, że jest to ten sam okres czasu mniej więcej, jaki mężczyznę w pełni życia dzieli od uczącego się młodzieńca. Op. cit., IV, s. 563. [przypis autorski]

Generalnym dla całej literatury okresu, aż po Wyspiańskiego, sprawcą tych związków muzyki z literaturą oraz nadrzędnej roli tej pierwszej był oczywiście Ryszard Wagner — S. Kołaczkowski, Ryszard Wagner, jako twórca i teoretyk dramatu, Warszawa 1931. T. Makowiecki, Muzyka w twórczości Wyspiańskiego, Toruń 1955; francuską (i decydującą dla dalszych losów międzynarodowych kompozytora) recepcję Wagnera najbardziej szczegółowo przedstawił L. Guichard: La musique et les lettres en France au temps du wagnerisme, Paris 1963. [przypis autorski]

Generationslagerung (…) Generationszusammenhang (…) Generationseinheiten — K. Mannheim, Das Problem der Generationen, „Kölner Vierteljahrshefte für Soziologie” 1928, s. 313. [przypis autorski]

genetycznie wiązano ją z wzorem Młodej Skandynawii — por. T. Sobolewski, Młoda Polska w świetle krytyki, „Przegląd Tygodniowy” 1902, nr 10. [przypis autorski]

genialność jest złączona z męskością, że stanowi męskość idealną, spotęgowaną — Uzdolnienie (nie talent) i płeć są to jedyne dwie rzeczy, których się nie dziedziczy, lecz które są niezależne od „masy spadkowej” i zdają się jakby samorzutnie powstawać. Już ten fakt pozwala przypuszczać, że genialność, względnie brak jej musi stać w związku z męskością lub kobiecością człowieka. [przypis autorski]

Geniusz jest (…) człowiekiem o najsilniejszym pragnieniu pozaczasowości… — Budzi to niejednokrotnie zdumienie, jak ludzie usposobienia całkiem przeciętnego, zgoła pospolitego nie czują żadnej trwogi wobec śmierci. W ten sposób jednak to się wyjaśnia: nie obawa śmierci stwarza potrzebę nieśmiertelności, tylko potrzeba nieśmiertelności stwarza obawę śmierci. [przypis autorski]

geniusz miasta — Każde miasto, każde państwo, w pogaństwie miała geniusza swego, ducha opiekuńczego, niby Anioła Stróża. [przypis autorski]

geniuszów najrzadszych, wielkich założycieli religii — Zajmuję się nimi zwięźle w rozdziale XIII. [przypis autorski]

geniusz Romy (…) stanął u progów Attala — Znaną jest rzeczą, że senat rzymski, wydzieliwszy najpiękniejsze prowincje zdobyte na Antiochu Wielkim, Attalowi, królowi Pergamu, kiedy tenże Attal umierał bezpotomnie, kazał je sobie zapisać i darować. [przypis autorski]

Gerbert, późniejszy papież Sylwester II — ur. w poł. X w., kształcił się w Hiszpanii, um. 1003; napisał De rationali et ratione uti, De corpore et sanguine Dei, nadto dzieła matematyczne. [przypis autorski]

Gerhart de Groot — ur. 1340, um. 1384. [przypis autorski]

Gerson Jan, Johannes Arnaudi de Gersonio — ur. 1364; studiował w Paryżu teologię; od 1395 kanclerz uniwersytetu paryskiego; um. 1429 w Lyonie. Ważniejsze dzieła: 1) Mistyczne: Considerationes de theologia mystica speculativa, de theologia mystica practica; Tractatus de elucidatione scholastica mysticae theologiae. 2) Polemiczne (przeciw formalizmowi skotystów): Centilogium de conceptibus, de modis significandi; De concordantia metaphysicae cum logica. [przypis autorski]

ghost dance — taniec wojenny Indian. [ang. ghost dance to Tańca Ducha, wykonywany przez powstały w 1889 indiański ruch religijny, któremu nadano tę sama nazwę i który władze amerykańskie uznały za niebezpieczny; celem tańca było zjednoczenie z duchami zmarłych, którzy mieli pomóc w powstrzymaniu ekspansji białych, walcząc w imieniu żywych i przynieść pokój i jedność plemion; red. WL] [przypis autorski]

Giaur, niewierny; tak muzułmanie nazywają chrześcijan. [przypis autorski]

gibas — wiotki człowiek. [przypis autorski]

gieguze (z litew. gegutė) — kukułka. [W mit. litew. kukułka była ulubionym ptakiem Laimy, bogini losu, znała przeznaczenie i potrafiła je przepowiedzieć. Red. WL]. [przypis autorski]

giełowaty — brzuchaty. [przypis autorski]

giermka. [przypis autorski]

gieroje (z ros.) — bohaterzy. [przypis autorski]

Giesel okazał, że kryształy haloidków metali alkalicznych (np. sól kuchenna) zabarwiają się pod wpływem radu (…) — [por.] Giesel, „Société de Physique allemande”, styczeń 1900. [przypis autorski]

Giesel (…) prawdopodobieństwo istnienia pewnej substancji promieniotwórczej, zbliżonej do ołowiu przez swe własności chemiczne — Giesel, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, XXXIV, 1901, s. 3775. [przypis autorski]

Giesel spróbował po raz pierwszy aktywować zwykły bizmut nieczynny (…) — [por.] Giesel, „Société de Physique de Berlin”, styczeń 1900. [przypis autorski]

Giesel wytworzył platynocyjanek baru radonośny (…) — [por.] Giesel, „Wiedemannsche Annalen”, LXIX, s. 91. [przypis autorski]

Gieszyszki (…) z przyległym dworem Europą (…) wchodzące w skład funduszów jezuickich — przy układaniu tabeli szacunkowej dóbr pojezuickich w 1781 roku dobra „Europa czyli Gicjsiszki, przynosiły intraty 1060 zł. Komisja Edukacyjna oddała je sukcesorom Józefa Białozora, skarbnika upickiego, którzy zapisali ewikcję na swych dobrach Białozoryszkach niedaleko stąd leżących”. Ob[acz] Łukaszewicz Historia szkół t. II, s. 220. [przypis autorski]

Gilani — mieszkańcy Gilanu; Teherani: mieszkańcy Teheranu, Tebrysi itd. [przypis autorski]

ginger ale — imbirowe piwo, bezalkoholowe. [przypis autorski]

Ginie w płomieniach i dymu obłokach — Litwini w ciężkiej chorobie lub w wielkiem nieszczęściu zwykli byli żywcem palić się w domach. Najpierwszy ich król i arcykapłan Wajdewutas i jego następcy na stosach dobrowolną śmiercią pospolicie żywot kończyli. Takowe samobójstwo w mniemaniu ich bardzo zaszczytnem było. [przypis autorski]

Giwojte (mit. litew.) — gady święte. [przypis autorski]

Gizy, Burbachy, Korby i Fokiery albo Fukiery — starodawne warszawskie rody mieszczańskie. [przypis autorski]

G. Krikorian, Access to Knowledge as a Field of Activism [w:] Access to Knowledge in the Age of Intellectual Property, red. G. Krikorian, A. Kapczynski, New York 2010, s. 58 i 60. [przypis autorski]

głada — pogoda. [przypis autorski]

Głęboka żądza wiary stworzyła nasze obrzędy kościelne… — [G. Trubeckoj], Krasnaja Rossija i swiataja Ruś, s. 62–65. [przypis autorski]

głębokie poręczowe krzesło — łac. cathedra. Guhl i Koner Das Leben der Griechen und Römer etc. Berlin, 1882, str. 568. [przypis autorski]

głębokie przemiany, uwyraźnione działalnością pokolenia pośredniego, jak wypada nazywać grupę „Głosu”. Przemiany, które ukazał w Rekonesansie Stefan Kołaczkowski — S. Kołaczkowski, Rekonesans. Księga zbiorowa ku czci Ignacego Chrzanowskiego, Kraków 1936, s. 64–84. [przypis autorski]

głęboki wstręt, jaki przez dłuższy czas będziesz czuł do wszystkich kobiet — porównuje się gałązkę przybraną diamentami z gałązką ogołoconą z liści, a kontrast czyni wspomnienie tym żywszym. [przypis autorski]

głębsza analiza psychologiczna naszych wzruszeń i wrażeń (…) chwilowe, drobne drgania — P. Chmielowski, Dzieje krytyki literackiej w Polsce, Warszawa 1902„ s. 439. [przypis autorski]

główną klientelą poradni będą kobiety pragnące ustrzec się ciąży. Nie przerwać ją, ale ustrzec się jej. — Na ścianach poradni widnieje napis: „Tu się ciąży nie przerywa, tylko się ciąży zapobiega”. [przypis autorski]

Główną rzeczą dla opłynięcia Afryki było odkryć i opłynąć przylądek Dobrej Nadziei. Ale, kiedy się wypływało z Morza Czerwonego, spotykało się ten przylądek o pół drogi bliżej, niż kiedy się wyjeżdżało z Morza Śródziemnego. Brzeg wiodący od Morza Czerwonego do przylądka jest zdrowszy niż brzeg, który się ciągnie od przylądka do słupów Herkulesa — Połączcie to z tym, co mówię w rozdz. 11 tej księgi o żegludze Hannona. [przypis autorski]

główne dzieło swoje „Ojcze nasz” — Za życia Cieszkowskiego wyszła tylko część wstępna w r. 1848. Następne trzy tomy wydane zostały staraniem i pod redakcją jego syna w r. 1899, 1903 i 1907. Obejmują rozbiór wezwania i obu pierwszych próśb. [przypis autorski]

Głosząc (…) przyjaciół — [por.] Rousseau, Wyznania. Cz. II. [przypis autorski]

głumi się — znęca się. [przypis autorski]

głupost' (z ros.) — głupstwo. [przypis autorski]

G. Le Bon powiedział, że rewolucja zwycięża, gdy się staje religią… — Gustave Le Bon, La révolution française et la psychologie des révolutions, Paris, Flammarion. [przypis autorski]

Gloria! Gloria in excelsis Deo! (łac.) — Chwała Panu na wysokościach! [przypis autorski]

G. Mayeda, Commentary on Fichte's „The Illegality of the Unauthorised Reprinting of Books”: An Essay on Intellectual Property During the Age of the Enlightenment, „University of Ottawa Law & Technology Journal”, Vol. 5, Nos. 1–2, 2008, http://ssrn.com/abstract=2034530 (dostęp 10.11.2013), s. 169; M. Biagoli, Genius against copyright: Revisiting Fichte's proof of the illegality of reprinting, 86 „Notre Dame L. Rev.” 1847 (2011), http://scholarship.law.nd.edu/ndlr/vol86/iss5/3 (dostęp 10.11.2013), s. 1855. [przypis autorski]

G. Mayeda, Commentary on Fichte's „The Illegality of the Unauthorised Reprinting of Books”: An Essay on Intellectual Property During the Age of the Enlightenment, „University of Ottawa Law & Technology Journal”, Vol. 5, Nos. 1–2, 2008, http://ssrn.com/abstract=2034530 (dostęp 10.11.2013), s. 150; M. Biagoli, Genius against copyright: Revisiting Fichte's proof of the illegality of reprinting, 86 „Notre Dame L. Rev.” 1847 (2011), http://scholarship.law.nd.edu/ndlr/vol86/iss5/3 (dostęp 10.11.2013), s. 1857. [przypis autorski]

G. Mayeda, Commentary on Fichte's „The Illegality of the Unauthorised Reprinting of Books”: An Essay on Intellectual Property During the Age of the Enlightenment, „University of Ottawa Law & Technology Journal”, Vol. 5, Nos. 1–2, 2008, http://ssrn.com/abstract=2034530 (dostęp 10.11.2013), s. 152. [przypis autorski]

G. Mayeda, Commentary on Fichte's „The Illegality…, s. 156. [przypis autorski]

gmerków — durniów. [przypis autorski]

gnajs — minerał nieszlachetny. [dziś popr.: gnejs, lm: gnejsy; red. WL] [przypis autorski]

gniewem ducha przeciw niedoskonałości ciał — List apostolski. [przypis autorski]

gnipić — gnębić. [przypis autorski]

góral — obcy. [przypis autorski]

Góry i miasta rozleciały się z trzaskiem (…) i ja mu podlegam — Z. Krasiński, Pisma, Kraków 1912, VIII (cz. 2), s. 42 (Marzenie). [przypis autorski]

gówniarzowi nieszczęsnemu, co ekskrementy z miast nieskanalizowanych usuwa lub w kanałach pracuje — piszę to nie dlatego, abym sam tymi fachami pogardzał. Nie ma uczciwego zajęcia (z wyjątkiem kata, bo kary śmierci być nie powinno), które by jako takie pogardy godnym było. Piszę tak z ogólnego, bliżej nieokreślonego punktu widzenia. [przypis autorski]

Go, and leave me to my fate (…) to crush the wicked thought (ang.) — Odejdźcie i zostawcie mnie losowi memu. Jestem najnędzniejszym i najwstrętniejszym ze stworzeń, jakie kiedykolwiek żyły — najwstrętniejszym dla siebie samej. Bo wśród mojego żalu coś mi szepcze skrycie, że wszystkie ohydy, jakie popełniłam, popełniłabym powtórnie, ba, jeszcze gorsze, gdybym znowu była taką, jaką byłam. O nieba! Dopomóżcie mi, bym odepchnęła tę niegodną myśl. [przypis autorski]

Godfryd Rudel z Blaye (…) jaki jej sprawiła jego śmierć — przełożone z prowansalskiego rękopisu z XIII w. [przypis autorski]

godnie — dobrze. [przypis autorski]

godnik — grudzień. [przypis autorski]

Gody — Boże Narodzenie. [przypis autorski]

Godzi się nadmienić (…) czyn buntowniczy… — przekonał się o tem na sobie F. Boissard. Patrz dzieło przytoczone, rozdział ostatni. [przypis autorski]

Goethe zaś doskonale rozumie doniosłość warunków urabiających młodość (…) wystarczy urodzić się o dziesięć lat wcześniej lub później, by już być kimś innym duchowo — „Ein jeder, der nur zehn Jahre früher oder spater geboren, dürfte, was seine eigene Bildung und die Wirkung nach aussen betrifft, ein ganz anderer geworden sein”, Goethes Werke, Ausg. Deutsche National-Literatur, Stuttgart o. J. XVII, s. 5–6. [przypis autorski]

gołopupki — pisklęta. [przypis autorski]

golców — klusek ziemniaczanych. [przypis autorski]

Goldowie — myśliwskie plemię mongolskie, koczujące w lasach na Ussuri. [przypis autorski]

gonić na ostre — dawne wyrażenie polskie; combattre à outrance. [przypis autorski]

gonidiabeł — niegodziwiec. [przypis autorski]

Goniglis (mit. litew.) — bóstwo pastusze. [przypis autorski]

Goniglis (mit. litew.) — bożek pastuchów. [przypis autorski]

goryczne (gw.) — gorzkie. [przypis autorski]

goryl pokonuje nawet lwa — goryle mieszkają w lasach Afryki zachodniej, jednakowoż Livingstone [Livingstone, David (1813-1873) szkocki pastor i odkrywca; red. W.L.] spotykał je i we wschodniej. Porywają one często dzieci. Goryl we wschodniej Afryce jest mniej zaciekły od zachodniego, albowiem ranny nie zabija strzelca, ale poprzestaje na odgryzieniu mu palców. [przypis autorski]

gorze — gore, [płonie; WL]. [przypis autorski]

gorzkie jezioro — po tatarsku Szira-Kul. Gorzki smak wody powodują znaczne ilości rozpuszczonej w niej glauberskiej i magnezjalnej soli. [przypis autorski]

Gościńce myślowe, po których kroczy, są osobiste (…) w utworach jego łatwo odnaleźć cechy tak jednej, jak i drugiej szkoły — Z. Sarnecki, Nowa poezja, „Świat” 1893, s. 510. [przypis autorski]

Gospoda pod Królową Gęsią Nóżką — manuskrypt oryginalny, pisany pięknym pismem XVIII wieku, nosi jeszcze jako tytuł wtóry: Życie i myśli księdza Hieronima Coignarda (przyp. Wydawcy). [przypis autorski]

Got Jornandez nazwał północną część Europy warsztatem rodzaju ludzkiego — Humani generis officinam. [przypis autorski]

gotowo [jestem] (gw.) — [jestem] gotowa. [przypis autorski]

Gotyckim kunsztem ukształcona ściana — Kościół katedralny Notre-Dame. [przypis autorski]

G. Petri, Transition from guild regulation…, s. 105. [przypis autorski]

G. Petri, Transition from guild regulation…, s. 107. [przypis autorski]

G. Petri, Transition from guild regulation…, s. 110. [przypis autorski]

G. Petri, Transition from guild regulation…, s. 114. [przypis autorski]

G. Petri, Transition from guild regulation to modern copyright law (Sweden), [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 109, Ch. May, S. K. Sell, Intellectual property rights. A critical history, London 2006, s. 71. [przypis autorski]

G. Petri, Transition from guild regulation to modern copyright law (Sweden), [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 107. [przypis autorski]

G. Petri, Transition from guild regulation to modern copyright law (Sweden), [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 108. [przypis autorski]