Przypisy

W 1474 roku przyjęty został Wenecki Statut o Przemyśle Militarnym, w którym patenty zostały określone nie jako przywileje nadawane poszczególnym wnioskodawcom, a raczej jako prawo generalne, które przyznawało dane prawa w przypadku spełnienia ustalonych w statucie przesłanek. Ch. May, S. K. Sell, Intellectual property rights. A critical history, London 2006, s. 59. Por. szerzej J. Kostylo (2008),Commentary on the Venetian Statute on Industrial Brevets (1474), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

W 1508, kiedy hordy tatarskie (…) Litwinów, co nas mają za braci — Czacki Dzieła, Poznań 1843, t. III; Kraszewski Wilno. [przypis autorski]

w 1919 r. na 1000 mężczyzn w Europie liczono 1205 kobiet — Niemcy, Austro-Węgry, Francja, Włochy. [przypis autorski]

W 1933 w wielkiej Brytanii została zawiązana również Międzynarodowa Federacja Przemysłu Fonograficznego (International Federation of the Phonographic Industry, IFPI), która zajęła się próbą stworzenia osobnego systemu ochrony praw twórców fonogramów, nazwanego z czasem prawami pokrewnymi. [przypis autorski]

W 20 lat później niemiecki inżynier Kleje z polecenia Ostasiatische Lloyd znalazł tam naftę i założył towarzystwo akcyjne. [przypis autorski]

wąchacz — szpieg. [przypis autorski]

wątczyć — przewlekać wątek. [przypis autorski]

wąton — rodzaj sieci. [przypis autorski]

Wachlarz pojęć i terminów generalnych (…) został w sposób niezwykle szczegółowy i wnikliwy omówiony w rozprawie Henryka Markiewicza — [por.] H. Markiewicz, Młoda Polska i „izmy”, w: Z problemów literatury polskiej XX wieku. T. I. Młoda Polska, Warszawa 1965, s. 7–51. [przypis autorski]

Wacław Nałkowski, dostrzegając w nich [nowym pokoleniu] „forpoczty ewolucji psychicznej” — W. Nałkowski, Forpoczty ewolucji psychicznej i troglodyci, w: Forpoczty, Warszawa 1895. [przypis autorski]

Wahlheim — Der Leser wird sich keine Mühe geben, die hier genannten Orte zu suchen; man hat sich genötigt gesehen, die im Originale befindlichen wahren Namen zu verändern. [przypis autorski]

Wakarinne (z litew. Vakarinė) — Gwiazda wieczorna. [przypis autorski]

wałunda (z litew.) — chwila, pewny rozmiar czasu. [przypis autorski]

wałunda (z litew.) — godzina. [przypis autorski]

Walcząc z naturalizmem i gardząc nim (…) dzikich stron duszy — M. Oksza, Modernizm w Niemczech i Stanisław Przybyszewski, „Biblioteka Warszawska” 1899, III, s. 283. [przypis autorski]

Walentynus, Valentinus — żył i uczył do roku 135 w Aleksandrii, następnie do 160 r. w Rzymie, umarł na Cyprze. [przypis autorski]

Walką z bolszewictwem, z bolszewizmem, z naszym polskim półbolszewizmem były moje mowy rektorskie, walką były o duszę młodzieży — Pod tym tytułem wyszły w Wilnie 1927 r. [przypis autorski]

walka sił wewnętrznych i rozbratanie onych — Genesis z Ducha. [przypis autorski]

walkę Młodej Polski z przybyszewszczyzną, czyli walkę sztuki opartej na sercu Chrystusa ze sztuką koźlich nóg, kabały i błyskotek stylowych — list Ignacego Maciejowskiego do Maryli Wolskiej z 22 III 1899; w: Miscellanea literackie 1864–1910, pod red. S. Pigonia, Wrocław 1957, s. 334–335. [przypis autorski]

walliet — następca tronu. [przypis autorski]

w altanie umyślnie na to wystawionej przy drodze — miejsce, gdzie była ta altana, jeszcze jest widoczne. [przypis autorski]

Wampir — powieść mylnie przypisywana Byronowi [red. WL: autorem opowiadania Wampir (1819), wprowadzającego postać wampira do literatury romantycznej, był John Polidori (1795–1821), były sekretarz Byrona; opowiadanie po raz pierwszy opublikowano w „New Monthly Magazine”, bez zgody autora, jako utwór Byrona]. [przypis autorski]

W analizie opieram się nie na pierwotnym brzmieniu ustawy, a na wersji uwzględniającej zmiany wynikające z rewizji konwencji Berneńskiej z 1908 roku, zamieszczonej w: W. Dbałowski, J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Polsce, Warszawa 1922, s. 35. [przypis autorski]

W analizie opieram się nie na pierwotnym brzmieniu ustawy, a na wersji uwzględniającej zmiany wynikające z rewizji konwencji berneńskiej z 1908 roku, zamieszczonej w: W. Dbałowski, J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Polsce, Warszawa 1922, s. 35. [przypis autorski]

Wanda i Wieja (litew. Vanduo, Vėjas) — woda i wiatr. [przypis autorski]

Wanderbewegung — chyba Wandervogelbewegung? [Wandervogel (niem.: Wędrowne ptaki) to nazwa powstałego w 1898 r. w Niemczech ruchu młodzieżowego, promującego turystykę, tężyznę fizyczną i miłość do przyrody; ruch prekursorski w stosunku do niem. skautingu; niem. Bewegung: ruch. Red. WL]. [przypis autorski]

w Anglii np. kwestia wprowadzenia chłosty do więzień — W Szkocji policja wzbraniała się występować w roli profosów. Liga ludzkości (Humanitarian League) gotowała się gorliwie przeciw tzw. whipping bill, który w przeszłym roku upadł, gdyż nie przeszedł pod obrady parlamentu. [przypis autorski]

wanta — ściana. [przypis autorski]

wanty — tutaj: liny boczne masztu. [przypis autorski]

wapnić — bielić wapnem. [przypis autorski]

Warsowa (…) od imienia Warcisław, czyli w skróceniu potocznym Warcisz i Warsz (…) — od imienia Włościsława, czyli Włosia lub Włoszcza poszła Włoszczowa, od Częstosława, czyli Częstocha, Częstochowa itp. [przypis autorski]

wartogłowiec — szaleniec. [przypis autorski]

Wartość dziejów (…) to tylko „bezładna walka o potęgę, całkiem nieokreślona, polegająca po prostu na zdolności życia” — S. Brzozowski, Idee, s. 134. [przypis autorski]

wartość korzenia — u nas tylko ciągle korzonki płukają, a do wysokości słowa zbiorowego nie dochodzą i takowa czynność jest umarłych zwłok umywaniem. [przypis autorski]

wartości jaźni, z której treści nic nie śmie stać się funkcją czasu ani nic ulec zniszczeniu — Przez to dopiero wyjaśnia się, też całkowicie, że dusza jest ową szczególną wartością, która stwarzając przeszłość, neguje czas, jak to w rozdziale piątym postulowaliśmy. [przypis autorski]

w artykule swoim p. Bouteron (…) — Apologie pour Madame Hańska, (Revue des deux mondes, 15 XII, 1924). [przypis autorski]

w artykuliku moim W odlewarni brązu — Brązownicy. [przypis autorski]

Warunkiem intercyzy, wyrzec się kontusza — Moda przebierania się w suknie francuskie grasowała na prowincjach od roku 1800 do 1812. Najwięcej młodzieży przebrało się przed ożenieniem na żądanie narzeczonych. [przypis autorski]

w arystokracji naszej podpisywanie się samemu hrabiowskim tytułem uchodziło na ogół za rzecz w nieszczególnym guście; tym bardziej uderzyć musi ten religijny niemal kult kupnego hrabstwa w domu poety — Dziwnie w tym oświetleniu wygląda pochwalny passus Grzymały-Siedleckiego (Przedmowa do Trzy po trzy) o Fredrze; „Prosty, otwarty, nie wiedzący jakby o swoim tytule i poziomie rodowym”… [przypis autorski]

W arystokracji tedy dziedzicznej mnogość szlachty uczyni rząd mniej ciężkim; że jednak brak jej cnoty (…) państwo postrada siłę i sprężystość — Wenecja jest republiką, która najlepiej wyrównała, za pomocą praw, ujemne strony dziedzicznej arystokracji. [przypis autorski]

Waśnie domowe, triumwiraty, proskrypcje bardziej osłabiły Rzym, niż jakakolwiek wojna: zostało niewielu obywateli, większość nie była żonata — kiedy po wojnie domowej Cezar zarządził spis, znalazło się tylko sto pięćdziesiąt tysięcy ojców rodziny. [przypis autorski]

Was Wissenschaft überhaupt ist (…) wenn es nur Tatsache ist — W. Pinder, Das Problem der Generation in der Kunstgeschichte Europas, wyd. I, 1926, s. XVII. [przypis autorski]

Wasz klimat ostrzejszy daje wam więcej potrzeb… — przyswoić sobie w krajach zimnych zbytek i miękkość ludów Wschodu, to chcieć nałożyć sobie ich kajdany, to poddać się tym kajdanom z jeszcze bardziej nieuchronną koniecznością niż one. [przypis autorski]

watażka — herszt, przywódca. [przypis autorski]

W Atenach i w Rzymie wolno było zrazu sprzedać niewypłacalnego dłużnika — Wielu sprzedawało dzieci, aby spłacić długi. (Plutarch, Życie Solona). [przypis autorski]

water breakers — łamacze fal. [przypis autorski]

Ważną organizacją powojenną stał się Powiatowy Związek Inwalidów… — Wydział Powiatowy w Tarnobrzegu, chcąc uczcić pamięć poległych w wojnie światowej i polskiej, pochodzących z powiatu tarnobrzeskiego, i wmurować w dotyczących kościołach parafialnych tablice pamiątkowe z nazwiskami poległych, zarządził spisy ich we wszystkich gminach w powiecie. Po zestawieniu tych spisów, które zapewne niezupełnie są ścisłe, okazało się, że poległych tych z całego powiatu jest 1144. [przypis autorski]

Ważną więc jest rzeczą dla otrzymania prawdziwego brzmienia woli powszechnej, by w państwie nie było częściowych związków i by każdy obywatel wypowiadał tylko swoje zdanie — Co prawda — mówi Makiawel — są podziały szkodliwe dla republiki, a inne korzystne: te są szkodliwe, które łączą się z sektami i partiami; te są korzystne, które nie pociągają za sobą sekt ani partii. Skoro założyciel republiki nie może zapobiec, by w niej nie było nieprzyjaźni, powinien przynajmniej przeszkodzić, by nie przemieniły się w sekty. [Makiawel, właśc. Niccolò Machiavelli (1469–1527): florencki prawnik i teoretyk polityki, najbardziej znany z traktatu o skutecznym sprawowaniu władzy pt. Książę; red. WL]. [przypis autorski]

wazir mukhtar inglisz — ministrze angielski. [przypis autorski]

W Babilonie jedna, w Jerozolimie druga jest prawda — dwa wydania Talmudu, babilońskie i jerozolimskie, niezupełnie ze sobą zgodne. [przypis autorski]

w Beaulieu (pod Niceą) pierwsze liceum dla Płazów, w którym kijanki Salamander pracujących w Marsylii uczono francuskiego języka i literatury (…) — Więcej na ten temat znaleźć można w książce Mme Louise Zimmermann, sa vie, ses idées, son oeuvre (Alcan). Cytujemy z tego dzieła pełne szacunku wspomnienie Płaza, który był jednym z jej pierwszych uczniów:

„Opowiadała nam bajki La Fontaine'a, siedząc przy naszym prostym, ale czystym i wygodnym zbiorniku. Cierpiała wprawdzie z powodu wilgoci, ale nie dbała o to, w pełni oddana swemu nauczycielskiemu powołaniu. Zwracała się do nas mes petits Chinois, bo podobnie jak Chińczycy nie umiałyśmy wymawiać głoski r. Po pewnym czasie jednak tak się do tego przyzwyczaiła, że sama wymawiała swe nazwisko Mme Zimmelmann. My, kijanki, uwielbiałyśmy ją. Te małe, które jeszcze nie miały rozwiniętych płuc i w konsekwencji tego nie mogły opuszczać wody, płakały, że nie mogą towarzyszyć jej podczas spacerów po szkolnym ogrodzie. Była taka łagodna i miła, że — o ile wiem — rozgniewała się tylko raz: to było wtedy, gdy nasza młoda nauczycielka historii w upalny dzień włożyła strój kąpielowy i weszła pomiędzy nas do zbiornika z wodą, gdzie opowiadała nam o walkach Holendrów w obronie wolności, siedząc po szyję w wodzie. Wówczas nasza droga Mme Zimmelmann naprawdę się rozgniewała: »Natychmiast proszę iść się wykąpać, Mademoiselle, ale to już!« — wołała ze łzami w oczach. Dla nas była to delikatna, ale zrozumiała lekcja, że nie należymy jednak do ludzi. Później byliśmy naszej duchowej matce wdzięczni, że nam tę świadomość zaszczepiła w sposób tak zdecydowany, a zarazem taktowny.

Jeśli się dobrze uczyłyśmy, czytała nam w nagrodę współczesną poezję, na przykład wiersze François Coppé [Coppé, François (1842–1908): popularny w swoim czasie francuski poeta i dramaturg; przyp. tłum.]. »To wprawdzie zbyt nowoczesne — mówiła — ale w końcu to też należy dzisiaj do dobrego wykształcenia«. Pod koniec roku szkolnego urządzano akademię, na którą był zapraszany pan prefekt z Nicei oraz inne dostojne osobistości. Najzdolniejsi i bardziej zaawansowani w nauce uczniowie, którzy mieli już płuca, byli suszeni przez woźnego i ubierani w białe togi. Potem przedstawiali za cienką kurtyną (żeby damy się ich nie przestraszyły) bajki La Fontaine'a, wzory matematyczne i kolejnych władców z dynastii Kapetyngów z odpowiednimi datami. Następnie pan prefekt w długiej i pięknej przemowie wyrażał wdzięczność i szacunek naszej drogiej pani dyrektor, na czym radosny dzień się kończył. Podobnie jak o nasz rozwój duchowy troszczono się też o nasz fizyczny dobrostan. Raz w miesiącu badał nas miejscowy weterynarz, a co pół roku każdy z nas był ważony, czy ma przepisową wagę. Nasza droga dyrektorka szczególnie kładła nam do głowy, żebyśmy zrezygnowali z ohydnego, bezwstydnego zwyczaju tańców przy księżycu. Wstyd powiedzieć, ale mimo to niektórzy bardziej dojrzali wychowankowie potajemnie w czasie pełni księżyca dopuszczali się tej zwierzęcej niegodziwości. Mam nadzieję, że nasza matczyna przyjaciółka nigdy się o tym nie dowiedziała. Złamałoby to jej wielkie, szlachetne i pełne miłości serce”.

[przypis autorski]

w Berlinie zetknął się Krzywicki z nowymi prądami literackimi i kołem ich wyznawców — L. Krzywicki, Wspomnienia, t. II, s. 436–439. [przypis autorski]

wbiegła na izby — do izb (izb jest tam kilka). [przypis autorski]

W. Boosey, Fifty years of music, London 1931, s. 151. [przypis autorski]

W. Borowy, O poezji Mickiewicza, Lublin 1958, t. II, s. 31. [przypis autorski]

w braku wzajemności — Stąd możliwość miłości o sztucznym początku, jak u Benedykta i Beatryczy (Szekspir [Wiele hałasu o nic]). [przypis autorski]

wbrew Berentowi-moralizatorowi, a w obronie świata „Próchna” (…) stanowisko zajęła wśród innych Maria Komornicka w „Chimerze” — warto zacytować, bo Komornicka była krytykiem całkiem przenikliwym i rzadko jej się zdarzały równie charakterystyczne pomyłki: „Zdawałoby się, że cała prostota, samorzutność, prawość natury człowieczej, w tłumie pogardzana lub zgwałcona, w pierś artysty przeszła, utaiła się, jak boski ogień z znieważonych kościołów w katakumbowe głębie — i w tej jedynej gościnnej piersi wydaje śmiertelną walkę dżumie występku i znikczemnienia, atakującej ich świadomość, walkę instynktu prawdy przeciw obłędowi Rzeczywistości… Pod przerażającym naporem tych wszechświatowych zapasów giną jednostki… giną Borowscy, Jelscy, Müllerzy… Bohater ginie, lecz idea zwycięża: i to jest istota wszelkiego tragizmu” („Chimera” 1902, VI, s. 456–457). [przypis autorski]

Wbrew ich opozycji powiadano dalej, jak przedtem: „Zamykam drzwi!”, chociaż drzwi zamknąć nie można, ale tylko pokój — Akademia w samej rzeczy zabroniła takiego powiedzenia: Nawyczka, co z rozsądku często sobie drwi,/ Zezwala o kimś mówić, że „zamyka drzwi”./ Zwyczaj jest bezrozumny, lecz potężny tak,/ Że ulega mu każdy, chociaż mówi wspak./ Chcąc mieć ciepło, gdy w grudniu sypie śnieg aż strach,/ Zamykamy gabinet, sień lub cały gmach. St. Evremont: Akademicy. [przypis autorski]

Wbrew standardowej interpretacji relacja pomiędzy kompozytorem a jego wydawcą niesie za sobą pewne konflikty. W ekonomii sprzeczność interesów pomiędzy jednym podmiotem a podmiotem go reprezentującym nazywana jest problemem agencji. Por. szerzej m.in. M. Kretschmer, G. M. Klimis, R. Wallis, The Changing Location of Intellectual Property Rights…, s. 172 i przywołana tam literatura. [przypis autorski]

w broszurach Zur Psychologie des Individuums (…) te prace są „kluczem niezbędnym do zrozumienia wszystkich dzieł późniejszych Przybyszewskiego” — S. Brzozowski, O Stanisławie Przybyszewskim, „Droga” 1928, nr 4. [przypis autorski]

W całej naszej epoce współczesnej pod względem siły, męstwa i wytrwania w beznadziejnym bohaterstwie żadna dusza nie może być postawiona koło Nietzschego, nawet w dość odległym sąsiedztwie — S. Brzozowski, Cicha książka. „Głos” 1903, nr 36. [przypis autorski]

w całych Prusach, mających naówczas siedemnaście milionów mieszkańców, tylko 44 408 osób miało więcej jak tysiąc talarów rocznego dochodu — Cyfry te podał urzędowy ad hoc komitet, zostający pod prezydencją rzeczywistego tajnego radcy Dieterici. [przypis autorski]

wcale nie leży w zamiarach natury, by synowie naśladowali ojców — por. O. Lorenz, Die Geschichtswissenschaft in Hauptrichtungen und Aufgaben, Berlin 1891, II, s. 139. [przypis autorski]

W Chinach, przeciwnie, kobiety są tak płodne i rodzaj ludzki mnoży się tak szybko, iż ziemia, by najlepiej uprawna, ledwie starczy na wyżywienie mieszkańców. Stąd zbytek jest tam zgubny, duch zaś pracy i oszczędności równie pożądany, jak w każdej republice — Zbytek był tam zawsze tępiony. [przypis autorski]

wchłaniać do płuc cuchnący przetwór niedostatecznego spalania tego wstrętnego zielska — to, co ogłaszał w „Kurierku” na ten temat monopol, to są rzeczy wprost potworne. Można by równie dobrze zrobić monopol morfinowo-kokainowy. [przypis autorski]

wchodzi w tajemne powinowactwa ze zjawiskami, które nie miały w sobie nic z protestu, nic z pragnienia, przeciwnie, pełne były skupienia i spokoju, zamknięcia się w sobie — S. Brzozowski, Legenda Młodej Polski, s. 166. [przypis autorski]

w ciemniach podświadomości wegetującej bujnej flory — S. Przybyszewski, Zur Psychologie des Individuums, Berlin 1892, I, s. 29 (Chopin und Nietzsche). [przypis autorski]

W ciepłych klimatach kobiety są dojrzałe do małżeństwa w ośmiu, dziewięciu i dziesięciu latach — Mahomet zaślubił Kadizję w piątym roku, a pojął ją w ósmym. W gorących krajach Arabii i Indii dziewczęta są zdatne do małżeństwa w ósmym roku i rodzą dzieci w rok potem. (Prideaux, Żywot Mahometa). W Algierze widzi się kobiety rodzące dzieci w dziewięciu, dziesięciu i jedenastu latach. [przypis autorski]

W. Ciszewski, Deontologiczne i konsekwencjalistyczne koncepcje uzasadnienia prawa własności intelektualnej, [w]: Konwergencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych?, Warszawa 2012, s. 366. [przypis autorski]

W. Cornish, The Statute of Anne 1709–10: its historical setting…, s. 22. [przypis autorski]

W. Cornish, The Statute of Anne 1709–10: its historical setting…, s. 23, M. Rose, Authors and Owners…, s. 44. [przypis autorski]

W. Cornish, The Statute of Anne 1709–10: its historical setting…, s. 24, polskie tłumaczenie za: M. du Vall, Prawo patentowe…, s. 23. [przypis autorski]

W. Cornish, The Statute of Anne 1709–10: its historical setting…, s. 24, polskie tłumaczenie za: M. du Vall, Prawo patentowe…, s. 24. [przypis autorski]

W. Cornish, The Statute of Anne 1709–10: its historical setting…, s. 24, polskie tłumaczenie za: M. du Vall, Prawo patentowe, Warszawa 2008, s. 24. [przypis autorski]

W. Cornish, The Statute of Anne 1709–10: its historical setting, [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 15. [przypis autorski]

W. Cornish, The Statute of Anne 1709–10…, s. 15. [przypis autorski]

W czasie, gdy… — Coxe. Rozmowa ta jest historyczna. [przypis autorski]

Wcześniej istniały w Polsce drukarnie wędrowne, por. szerzej: J. Ptaśnik, Cracovia impressorum…, s. 22. [przypis autorski]

wcześniejsze są u Diltheya opracowania konkretne — rozprawa o Novalisie z 1864 r., przedrukowana w Das Erlebnis und die Dichtung, 10 Aufl., Leipzig 1921 — Leben Schleiermachers, Berlin 1870. [przypis autorski]

Wczora wyszczerbił na Niemcach topory (…) — topory i maczugi, najstraszniejsza broń Litwinów. [przypis autorski]

w dalszym ciągu jeszcze będę o tym mówił — księga IV, rozdz. III i IV. [przypis autorski]

W. Dbałowski, J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Polsce, Warszawa 1922, s. 37. [przypis autorski]

W Defensio verae Translationis corporis catechismi in linguam polonicam (rękopis w archiwum państw. w Królewcu, nr. 207). [przypis autorski]

W. Dilthey, Gesammelte Schriften, Leipzig 1924, V, s. 38. Definicja podawana przez Kummera jest następująca: „Eine Generation, so fasse ich in diesem Buche den Begriff, ist die relative Einheit aller etwa gleichartigen Menschen, die aus den gleichen wirtschaftlichen, sozialen und politischen Zuständen hervorgegangen sind und daher mit verwandter Weltanschauung, Bildung, Moral und Kunstempfindung ausgestattet sind” (F. Kummer, Deutsche Literaturgeschichte des 19. und 20. Jahrhunderts nach Generationen dargestellt, Dresden 1922, I, s. 5). W pierwszym wydaniu (s. 2) określenie jest krótsze, ale trochę dwuznaczne: „Eine Generation (Genus, Art) umfasst alle etwa gleichzeitig lebenden Menschen, die aus den gleichen etc.”

Określenie pióra Wechsslera brzmi: „Altersgemeinschaft oder genauer Gemeinschaft von Altersgenossen heisst eine Gruppe von Jahrgängen einer Nation, die infolge ihrer annähernd gleichzeitigen Geburt und ähnlicher Kindheits- und Jugendeindrücke unter dem Druck einer bestimmten geistigsittlichen Lage und staatlichgesellschaftlicher und wirtschaftlicher Verhältnisse sich zu annähernd gemeinsamen Wünschen und Bemühungen verbinden” (E. Wechssler, Die Generation als Jugendreihe und ihr Kampf um die Denkform, Leipzig 1930, s. 6).

Definicja Thibaudeta: „Ce qu'on apelle une generation litteraire, c est peut-etre, tout simplement, une certaine maniere commune de poser les problemes, arec des manieres, tres differentes de łes resoudre, ou plutót de ne pas les resoudre”. (A. Thibaudet, Reflexions sur le roman, Paris 1938, s. 188. Cytat pochodzi z napisanego w r. 1924 artykułu Le roman de Venergie).

[przypis autorski]

w dobrze urządzonej monarchii, każdy będzie mniej więcej dobrym obywatelem, a rzadko znajdzie się ktoś, kto by był zacnym człowiekiem; aby bowiem być zacnym człowiekiem, trzeba mieć zamiar nim być, i kochać państwo nie tyle dla siebie, ile dla niego samego. — To słowo zacny człowiek należy rozumieć jedynie w sensie politycznym. [przypis autorski]

W dolinie, otoczonej ze wszech stron górami, leży miasto Bakczysaraj, niegdyś stolica Girajów, chanów krymskich. [przypis autorski]

w domu (…) po staroświecku oznaczonym znakiem — The Spread Eagle: pod orłem rozwijającym skrzydła do lotu; iście proroczy przypadek! [przypis autorski]

w domu Sędziego — Rząd rosyjski nigdy w krajach podbitych nie obala od razu praw i instytucji cywilnych, ale je powoli ukazami podkopuje i roztacza. W Małorosji na przykład utrzymano aż do ostatnich czasów Statut Litewski, ukazami odmieniony. Litwie zostawiono całe dawne urządzenie sądów cywilnych i kryminalnych. Obierani są więc po dawnemu sędziowie ziemscy i grodzcy w powiatach i sędziowie główni w guberniach. Ale że apelacja idzie do Petersburga, do mnogich różnego stopnia instancji, przy sądach więc miejscowych ledwie pozostał cień dawnej powagi tradycyjnej. [przypis autorski]

wdrabiać — wrzucać kawałkami. [przypis autorski]

w „duchach Słowa” (…) jest troistość (…) i to staje się początkiem stworzenia świata — por. Genesis z Ducha, s. 126 (Dzieła, wyd. Gubrynowicza, t. X). [przypis autorski]

w duchu podmiotu wywołuje poczucie mistycznego udziału obrazu w rzeczywistości psychicznej, którą on symbolizuje (…) po wyborze podniesiony został do godności przedmiotu oznaczonego — M. Raymond, De Baudelaire au surréalisme. Essai sur le mouvement poétique contemporain, Paris 1933, s. 54, 56. [przypis autorski]

W dwa lata później miałem podobne wrażenia przy zażyciu ya-yóó w postaci harminy Mercka, oczywiście poza seansami portretowymi z peyotlem i meskaliną. [przypis autorski]

w dywanie Eblisa — Eblis, albo Iblis lub Garazel, jest to Lucyper u Mahometanów. [przypis autorski]

W dziesiątym roku życia straciłem ojca, który w sile wieku zginął tragiczną śmiercią (…) było na nich wielkie oburzenie — według metryk parafialnych w Koprzywnicy i Tarnobrzegu Józef Słomka urodził się 11 marca 1819 r., umarł 10 stycznia 1852 r., więc w 33 roku życia. W rubryce „przyczyna śmierci” wpisano: „Apoplexia”, zapewne na oznaczenie nagłego zgonu. Franciszek Mortka zmarł dwa lata później, 30 marca 1854 r., mając lat 45. [przypis autorski]

w dzisiejszej powieści panuje taka rozmaitość (…) ruchu literackim i artystycznym współczesnej doby — A. Mazanowski, Młoda Polska w powieści, liryce i dramacie, s. 5. [przypis autorski]

W dzisiejszym „kleptomanie” — od tego miejsca wykreślił cenzor. [przypis autorski]

według Demarçay'a tablica głównych linii radu (…) — [por.] Demarçay, „Comptes rendus”, grudzień 1898 i lipiec 1900. [przypis autorski]

Według Eryka Schmidta doszedł tylko do trzeciego stopnia, po czym wycofał się z udziału w działaniach i pracach swojej loży — op. cit., t. II, s. 424. [przypis autorski]

według Platona, król z powołania jest tak rzadkim zjawiskiem — in Civili [tj. w dialogu Polityk; red. WL]. [przypis autorski]

według pojęcia wszechświatowego — pojęciem wszechświatowym nazywa się tutaj takie, które dotyczy tego, co każdego interesuje z konieczności; stąd zamiar jakiejś umiejętności określam według pojęć szkolnych, jeśli ją uważamy tylko za jedną ze sprawności do pewnych dowolnych celów. [przypis autorski]