Form: Liryka,
motif: Honor

Liryka X

Honor X

Gość nasz, który zwiedzał cudzoziemskie kraje,
Widywał w teatrach lekkie obyczaje,
Zatem zakupiwszy cukrów cały...
↓ Expand fragment ↓
Gość nasz, który zwiedzał cudzoziemskie kraje,
Widywał w teatrach lekkie obyczaje,
Zatem zakupiwszy cukrów cały stos,
Śmiało za kulisy idzie wściubić nos.
Rozpoczyna z lekka wstępną galanterią,
Dama robi na to minę bardzo serio,
Płomień oburzenia bije jej do lic:
U nas, proszę pana, małżeństwo lub nic!
Wypadł gość z teatru, trzęsąc się jak w febrze,
Pędzi do hotelu, o rachunek żebrze;
Aż do Oderbergu łamała go złość:
Tak z Krakowa zniknął jeden dobry gość!!
↑ Hide fragment ↑
Tadeusz Boy-Żeleński, Słówka (zbiór), Piosenki „Zielonego Balonika”, Zur hebung des Fremdenverkehrs
„Litwini! — zawoła —
Dajcie rozbrat nadziei: juz się twierdza pali.
Modlitwa nie pomoże, męstwo nie ocali...
↓ Expand fragment ↓
„Litwini! — zawoła —
Dajcie rozbrat nadziei: juz się twierdza pali.
Modlitwa nie pomoże, męstwo nie ocali.
Jedno zostało… umrzeć… o! gdyby wrogowie
Szanowali cześć niewiast, albo dziatwy zdrowie!
Litwini! ja, wasz książę, z rzewnymi modlitwy
Upadłbym do nóg jego dla zbawienia Litwy.
Ale któż Krucygiera o litość umodli?
Trzeba umrzeć… Litwini!. . czyż umrzem jak podli
A na ostatnim trupie mężnego Litwina
Naszych starców i dzieci Krzyżak pozarzyna!
I będzie się na zgliszczach urągać z boleści,
Naszych bogów znieważy, niewiasty zbezcześci!
O! nie dopuść, Perkunie, na Litwę tej plamy!
Jeżli trzeba się poddać — trupy im oddamy!
Zapalcie stos ofiarny! wzmóżcie się na sile,
Rzućcie na nich kamieńmi, wstrzymajcie na chwilę,
By wrogowie, przyszedłszy w nazbyt rannej dobie,
Nie przeszkodzili spełnić, cośmy winni sobie.
Jeszcze ostatnim gradem na wroga ciśnijcie!
Brat bratu, ojciec dziecku niech odbierze życie:
To lepiej, niźli zginąć od ręki siepacza!”
↑ Hide fragment ↑
Władysław Syrokomla, Margier
Ksiądz definitor napomina srodze,
Bym oddał grunta aż do samej rzeki,
Proszę aspana, toż minęły...
↓ Expand fragment ↓
Ksiądz definitor napomina srodze,
Bym oddał grunta aż do samej rzeki,
Proszę aspana, toż minęły wieki,
Nie jam ukrzywdził, nie ja wynagrodzę.
Przodkowie nasi graniczyli miedzą
I mieli proces o sąsiednie niwy,
Przodkowie nasi Bogu odpowiedzą,
Pan Bóg rozezna, kto prawy, kto krzywy.
Może już dotąd gdzieś przed Panem Bogiem
Dawno się Brochwicz zbratał z Dęborogiem,
Lecz tu, na ziemi… to wcale inaczej,
Proszę aspana, i honor coś znaczy,
Honor szlachecki.
↑ Hide fragment ↑
Władysław Syrokomla, Urodzony Jan Dęboróg
Nazajutrz wojewoda był zdrów po kąpieli,
I wydał dla nas ucztę. —
Kiedyśmy przy miodzie,
Wszystko...
↓ Expand fragment ↓
Nazajutrz wojewoda był zdrów po kąpieli,
I wydał dla nas ucztę. —
Kiedyśmy przy miodzie,
Wszystko opowiedzieli panu wojewodzie:
Jak się czółen wywrócił, jak on wpadł do toni,
Jak go fala unosi, jak go Hryćko goni,
Jak na koniec (niech będą wielbione niebiosy)
Strzelec go z topieliska wyciągnął za włosy.
— »Jak to? (krzyknął gniewliwie, nasrożywszy minę) —
Śmiała mię chamska ręka dzierżeć za czuprynę!
Trockiego wojewodę! pana! dygnitarza!
Gdzie ów śmiałek? — Sto batów! niech się nie odważa
Na podobne zuchwalstwa — bo krew szlachty święta.
Sto batów myśliwcowi! — niechaj zapamięta,
Że szlachcic chociaż w ogniu albo w wodzie ginie,
Wara przedsię chłopowi ku jego czuprynie!« —
W końcu nieco ochłonął — musnął się po głowie,
— »Ale żem ja niewdzięczen, niechaj nikt nie powie.
Panie rządco! ja Hryćkę kwituję z pańszczyzną —
Dać mu na całe życie włókę gruntu żyzną,
Niechaj wiedzą włościanie, że jeden w ich rodzie
Trockiego wojewodę salwował w przygodzie!
Lecz że za czub mię dzierżał swoją chamską dłonią
Sto batów niech wyliczą, a liczby nie ronią«. —
Więc Hryćko syn Kiryły wziął sute nahaje
A nam szlachcie na wieki nauka zostaje,
Co rozumieć o naszym herbownym splendorze.
↑ Hide fragment ↑
Władysław Syrokomla, Urodzony Jan Dęboróg
Wielkich rzeczy dopełnić Bóg cię powoływa.
Co ciężko praojcowie przed Panem zgrzeszyli,
Zbrodnię czterech pokoleń...
↓ Expand fragment ↓
Wielkich rzeczy dopełnić Bóg cię powoływa.
Co ciężko praojcowie przed Panem zgrzeszyli,
Zbrodnię czterech pokoleń zmazać w jednej chwili,
Rozbroić chmurę gniewu Pańskiego nad domem,
Co gotowa wybuchnąć piorunem i gromem,
Ulżyć własnemu sercu, odrzuciwszy z dala
Kamień grzechu i zgryzot, coć piersi przywala —
Obaczysz… w twojej duszy jaka będzie zmiana,
Gdy wrócisz cudze grunta».
— «Ot, proszę aspana.
Któż powiedział, że z taką wystąpię szczodrotą?
Wszak wdowa po Brochwiczu nie prosi mię o to
I co powie, mospanie, cnych przodków oblicze,
Po których Dęboroże ojczyste dziedziczę,
Żem uszczuplił odwieczną praojców sadzibę
Choćby o jeden zagon? choć o jedną skibę?…»
↑ Hide fragment ↑
Władysław Syrokomla, Urodzony Jan Dęboróg
Zamyślił się i dodał: «Prawda, prawda święta,
Lecz są ważne przeszkody, są impedimenta:
Pro primo...
↓ Expand fragment ↓
Zamyślił się i dodał: «Prawda, prawda święta,
Lecz są ważne przeszkody, są impedimenta:
Pro primo trzeba wyznać i powrócić jawnie
Co ojciec, dziad i pradziad trzymali nieprawnie,
I za grzechy pradziadów mnie świecić oczyma;
Secundo starych kopców i śladu już nié ma,
Cudze mogę powrócić, ale swego szkoda:
Oddaj kurowi grzędę, to zechce ogroda.
Po trzecie… grób rotmistrza… święte przodków kości
Czyż zostawić na gruncie obcych posiadłości?
Potem… proszę aspana… w szlacheckiej chudobie
Dziesięć morgów nie żarty — pomyśl tylko sobie;
Toż i tak Dęboroże już nas nie przeżywi.
Na taką szczodrobliwość i mój syn się skrzywi:
Bo on po mnie dziedziczy — a z czego żyć będzie?»
— «Gdzie rzecz o cudzą własność, nic nie masz na względzie;
(Zawołał definitor ze świętą powagą)
Bóg dobry — i nikogo nie opuścił nago:
A zresztą choćby żebrzeć przy kościelnej wieży,
Jednak redde quod debes, oddaj co należy!
Ale nie pójdziesz z torbą, już moja w tem rada.
Jest sposób i powrócić grunta do sąsiada,
I honor twoich przodków ocalić najściślej,
Że grabieży i zwrotu nikt się nie domyśli,
I syna zaspokoić zręcznie a korzystnie,
Że na oddanie gruntów i słówka nie piśnie.
Słowem — przebłagasz nieba, a dom twój widocznie
Zubożon krzywdą ludzką podnosić się pocznie;
Otrzymasz przebaczenie za twe antenaty,
Zysk w niebie, a na ziemi — ani na grosz straty».
↑ Hide fragment ↑
Władysław Syrokomla, Urodzony Jan Dęboróg
Bądź tamten szczęśliwszy, poważniejsza żywie
Sława tego, który z samym nielękliwie
Potkał się nieszczęściem i...
↓ Expand fragment ↓
Bądź tamten szczęśliwszy, poważniejsza żywie
Sława tego, który z samym nielękliwie
Potkał się nieszczęściem i stałą krwawemu
Pokazał zwycięzcy twarz, kiedy rączemu
Bachmatowi drudzy, nie zbroi, ufają,
A prze bojaźń próżną sławy odbiegają.
Także Rastawica, potok nieszczęśliwy,
Pierwej wód pozbędzie, niżli twe, poczciwy
I nietrwożny Strusie, żywota skończenie
U rycerskich ludzi przyjdzie w zapomnienie:
Wolał od strzał zginąć pohańca zdradnego,
Niż tył swój pokazać sprośnie oczom jego.
A gdy mu ktoś radził głupie sprzyjaźliwy,
Aby, jako drudzy, zbiegł z chwile złośliwej,
Rzekł: „Ty folguj czasom, chceszli, a ja mojej
Sławie będę godził; nie tylko we zbrojej,
Jest śmierć i na łożu; i tak pierzchliwego
Śmierci grzbiet jest odkryt, jak piersi śmiałego.
Nie wydam swych przodków: za Rzeczpospolitą
Upadnę ofiarą, da Bóg, znamienitą”.
↑ Hide fragment ↑
Mikołaj Sęp Szarzyński, Pieśń II (O Strusie)
Słów moich świadek sam Fridrusz serdeczny,
Który to sprawił, że sie mniej wstydamy
Blizny, prze...
↓ Expand fragment ↓
Słów moich świadek sam Fridrusz serdeczny,
Który to sprawił, że sie mniej wstydamy
Blizny, prze upór co nieszczęścia mamy.
Na Sokal wojska gdy już płaczliwego
Ostatek uwiódł od rąk okrutnego
Pohańca, — wolny, serce nielękliwe
Odkrył, te słowa mówiąc pamiętliwe:
„Farbę Bugowej, widziałem, krew wody
Nasza zmieniła, prócz pohańskiej szkody.
Skryły się pola pod zacnemi ciały,
A mnie, niestetyż, kto w te zagnał wały?
Bojaźń wyrodna w serce me nie wchodzi,
Lecz, mogąc pomóc, żywiąc, umrzeć szkodzi,
Choć miejsce wzywa, i dusza uczciwa
Krwią, ciałem, zbroją, sławę kupić chciwa.
Ale jeszcze trwa ten targ: otwórz bronę,
Otwórz, już mię wstyd mur mieć za obronę;
Niechaj przypłaci pohaniec zdradliwy,
Że tył mój widział, gdym zbrojny i żywy”.
To rzekszy, jako z działa śmiertelnego
Kamień, płomienia gwałtem siarczystego
Z hukiem wyparty, jako przez wiatr rzadki
Leci przez ciała, dając im upadki:
Tak mężny Fridrusz, gniewy ślachetnemi
Zapalon, z zamku z krzyki rycerskiemi
Wypadł i przeszedł zastęp niezliczony
Swą i tatarską prawie krwią zjuszony.
Tam zaś, by tygrys, gdy swe baczy dzieci
Miedzy myśliwcy, choć tysiąc strzał leci,
Wpada w pośrodek, nie o ratunk dbając,
Ale o pomstę, szkodzi, i konając:
Taki był on mąż. Widząc swój lud zbity,
Drugi związany, aż go znamienity
Duch ze krwią odbiegł. Padł. Krzyknął bezbożny
Zastęp i więźnie. Lecz był okrzyk różny…
O cny rycerzu! nie tylko szczęśliwie
Duch twój z wielkimi bohatyry żywie:
I tu, dokąd Bug cichy wody swoje
Niesie do Wisły, dotąd imię twoje
Trwać będzie w ustach ludu rycerskiego.
I rzecze człowiek serca wspaniałego:
„Z lepszym ojczyzny szczęściem, wieczny Panie,
Racz mi naznaczyć tak prędkie skonanie”.
↑ Hide fragment ↑
Mikołaj Sęp Szarzyński, Pieśń I (O Fridruszu)
Honor i chwała są po naszej stronie,
Słodko jest zginąć w Ojczyzny obronie!
Stefan Witwicki, Jeszcze Polska nie zginęła...

Form: Liryka

No description.

Motif: Honor

Idea honoru szczególnie wyraziście występuje w etosie rycerskim. Szereg czynów innych może narazić honor na szwank: od powątpiewania w czyjąś odwagę, czy w bycie ,,prawdziwym" mężczyzną do uwiedzenia żony (porwania córki, obrażenia czci matki), po zawłaszczenie własności np. ziemskiej. Aby obronić honor (udowodnić, że się go ma) należy podjąć walkę — stoczyć pojedynek (jeśli w grę wchodzi zniewaga ze strony jednostki) lub urządzić wyprawę wojenną jeśli chodzi o dyshonor ze strony jakiejś zbiorowości (np. porwanie córek i żon w jasyr). Zachowanie honoru wiąże się z utrzymaniem odpowiedniej pozycji społecznej. Walka w obronie honoru przybiera formę zemsty.

Czytaj teksty współczesnych autorek i autorów wcześniej niż inni. Ty decydujesz, ile płacisz!

Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do specjalnych publikacji wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur. Kliknij, by przejść do strony płatności!

Form: Liryka,
motif: Honor

Form: Liryka

Motif: Honor

Czytaj teksty współczesnych autorek i autorów wcześniej niż inni. Ty decydujesz, ile płacisz!

Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do specjalnych publikacji wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur. Kliknij, by przejść do strony płatności!

Form: Liryka,motif: Honor

Form: Liryka

Motif: Honor

Form: Liryka,
motif: Honor