Motyw: Sztuka,
epoka: Romantyzm

Czytali wielkie dzieła, które pojawiły się od czasu pokoju na horyzoncie literackim i naukowym, dzieła Schillera, Goethego, lorda Byrona, Waltera Scotta, Jean-Paula, Berzeliusa, Davy'ego, Cuviera, Lamartine'a etc. Rozpalali się przy tych wielkich ogniskach, próbowali się w dziełach poronionych lub zaczynanych, rzucanych i znów podejmowanych z zapałem. Pracowali bez ustanku, nie nużąc niewyczerpanych skarbów młodości. Jednako biedni, ale pożerani miłością sztuki i nauki, zapominali o obecnej nędzy, pracując nad podwalinami przyszłej sławy.

Twarz młodej kobiety ma spokój, gładkość, chłód tafli jeziora. Fizjonomia kobiet zaczyna się dopiero w trzydziestym roku. Do tego wieku malarz znajduje na ich twarzy jedynie kolor biały i różany, uśmiechy i wyrazy powtarzające tę samą myśl, myśl młodości i miłości, myśl jednostajną i pozbawioną głębi. Ale na starość wszystko u kobiety przyszło do głosu; namiętności wrosły w jej twarz; była kochanką, żoną, matką; najgwałtowniejsze wyrazy szczęścia i bólu urobiły i pomięły jej rysy, odcisnęły się w nich tysiącem zmarszczek, z których każda ma swą wymowę. Wówczas głowa kobiety staje się wspaniała grozą, piękna melancholią lub wzniosła spokojem. Jeśli wolno ciągnąć to śmiałe porównanie, można by rzec, że jezioro, wyschłe wówczas, pozwala nam oglądać ślady wszystkich strumieni, które je stworzyły. Głowa starej kobiety nie należy ani do świata, który, bezmyślny z natury, z przerażeniem widzi zniweczenie wszystkich pojęć o smaku, do jakich przywykł; ani do pospolitych artystów, którzy nie odkryją w niej nic; ale do prawdziwych poetów, do tych, co mają poczucie piękna, niezależnego od konwencji, na których wspiera się tyle przesądów w sferze sztuki i piękna.

(Gilbert)

Nie, Bóg, rozbłysk, który pała w trójkącie symbolicznym, nie jest pismem, wyrytym na wargach wiedzy ludzkiej!

Nie, miłość, uczucie naiwne i dziewicze, które przesłania oczy ze wstydu i dumy w sanktuarium serca, nie jest tą czułością czelną, która szafuje łzami zalotności spoza szparek maski, małpującej niewinność!

Nie, chwała, szlachectwo, którego godłami nie kupczono nigdy, nie jest pędzlem golarskim, który po cenie wyznaczonej kupuje pierwszy lepszy w dziennikarskim sklepiku!

I ja modliłem się, i kochałem, i śpiewałem, biedny i cierpiący poeta! I oto na próżno serce moje przelewa się od wiary, miłości i natchnienia!

Gdyż urodziłem się kalekim orlątkiem! Jajo moich przeznaczeń, bynajmniej nie chronione przez gorące skrzydliska dostatku, jest równie drążone, równie puste, jak złocony orzech Egipcjanina.

Ach! człowiek, powiedz mi, jeśli wiesz, człowiek, krucha zabaweczka, skoczek, drygający na sznurkach namiętności: jestże pajacem, którego zużywa życie i wpół łamie śmierć?

Harlem, ów zachwycający obrazeczek, który streszcza szkołę flamandzką, Harlem wymalowany przez Jana Breughla, Peetera Neefa, Dawida Teniersa i Pawła Rembrandta.

I kanał, gdzie modra toń dygoce, i kościółek, gdzie gore pozłocisty witraż, i ganek kuty, gdzie schnie bielizna w słońcu, i dachówki zielone od chmielu.

I bociany, które machają skrzydłami wokół wieży zegarowej grodu, wyciągające szyje z powietrznej wysokości i przyjmujące do dziobów dżdżowe krople.

I beztroski burmistrz, który pieści dłonią podwójny podbródek, i zakochany przekupień kwiatów, który chudnie z wzrokiem wlepionym w tulipan.

I cyganka, która omdlewająco pochyla się nad mandoliną, i staruch, który dmie w obój, i dziecko, wydymające pęcherz.

I pijusy, którzy kurzą w podejrzanej karczemce, i dziewucha z zajazdu, która zawiesza w oknie nieżywego bażanta.