Przypisy

ściągać się na kogo (starop.) — dotyczyć kogo. [przypis edytorski]

ślubić komu (starop.) — ślubować komu, przysięgać komu; dawać komu słowo. [przypis edytorski]

ślubyć odda (starop.) — skrót od: odda ci śluby; złoży śluby. [przypis edytorski]

śmiały na co (starop.) — mający odwagę zaatakować co (bronie śmiałe na piersi niewieście). [przypis edytorski]

śmiały na inszych (starop.) — śmielszy od innych. [przypis edytorski]

śmielszy (starop.) — dziś M.lm: śmielsi. [przypis edytorski]

śmierć podjąć (starop.) — umrzeć. [przypis edytorski]

śmiercim się bała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: śmierci się bałam. [przypis edytorski]

śrzodkiem (starop.) — dziś: środkiem. [przypis edytorski]

śrzodopoście (starop.) — połowa Wielkiego Postu poprzedzającego wiosenne święta Wielkiejnocy. [przypis edytorski]

śrzon (starop.) — szron. [przypis edytorski]

świętobliwy (starop.) — dziś: świątobliwy. [przypis edytorski]

świeci srogą przez ranę jelity (starop.) — świeci przez srogą [tj. wielką, straszną] ranę jelitami. [przypis edytorski]

świeczszczy (starop.) — (ludzie) świeccy. [przypis edytorski]

sądzić kogoś za coś (starop.) — uważać kogoś za coś. [przypis edytorski]

są jechali (starop.) — pojechali; złożona forma czasu przeszłego. [przypis edytorski]

sadno (starop.) — otarcie, odparzenie. [przypis edytorski]

sadzić się na czym (starop.) — opierać się na czym. [przypis edytorski]

sadzić się na czym (starop.) — zasadzać się na czym; opierać się na czym. [przypis edytorski]

sadzić (starop.) — opierać się. [przypis edytorski]

sadzony (starop.) — tu: wysadzany (szlachetnymi kamieniami). [przypis edytorski]

sam a sam (starop.) — sam na sam. [przypis edytorski]

sama (starop.) — tu: jedyna. [przypis edytorski]

samę (starop.) — dziś B.lp r.ż.: samą. [przypis edytorski]

samemuli (…), czyli (…) (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy samemu, czy też (…). [przypis edytorski]

samem zmierzkiem traci ślad zwierzęcy (starop.) — o zmierzchu [gdy tylko nastanie zmierzch] traci ślad (…). [przypis edytorski]

samichmy (…) posiedli (starop.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: sami posiedlichmy, dziś: sami posiedliśmy (tzn. zawłaszczyliśmy). [przypis edytorski]

samoczwart (starop.) — we cztery osoby (wraz z osobą mówiącą). [przypis edytorski]

samoczwarty (starop.) — w towarzystwie trzech osób, razem we cztery osoby. [przypis edytorski]

samojedź (starop.) — ludożerca. [przypis edytorski]

samotrzeci (starop.) — w towarzystwie dwóch osób, razem we trzy osoby. [przypis edytorski]

samowtór (daw., starop.) — we dwóch. [przypis edytorski]

Sam tu! (starop.) — wezwanie: przyjdź tu, chodź tu. [przypis edytorski]

samy (starop.) — dziś M.lm r.ż.: same. [przypis edytorski]

samy (starop.) — same (nieba). [przypis edytorski]

saphiry (starop.) — szafiry. [przypis edytorski]

sceptrum a. sceptr (starop., z łac.) — berło. [przypis edytorski]

sceptrum (starop.) — berło. [przypis edytorski]

sceptrum (starop.; z łac.) — berło. [przypis edytorski]

schód (starop. ) — zachód, schyłek; tu prawdopodobnie: pochyły strop. [przypis edytorski]

semknąć a. zemknąć (starop.) — zdjąć. [przypis edytorski]

se mną (starop.) — ze mną. [przypis edytorski]

sepet (starop.) — kufer a. skrzynia z szufladami; ozdobny mebel do przechowywania kosztowności. [przypis edytorski]

setnę (starop.) — tu: zetnę. [przypis edytorski]

się beli strudzili (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: strudzili się wcześniej (uprzednio, kiedyś itp.). [przypis edytorski]

się (…) była urodziła (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: urodziła się wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

się niczemu dobremu nie godzi (starop.) — do niczego dobrego się nie przyda. [przypis edytorski]

się precz brał (starop.) — zebrał się do drogi; ruszał w drogę. [przypis edytorski]

się przyrodzenie nasze wiele podobieństwy sprawuje (starop.) — z natury naszej często poddajemy się działaniu pozorów (prawdopodobieństw). [przypis edytorski]

siedzą przeciw południowi i ku wschodowi (starop.) — mają swoje siedziby na przeciw południa (tj. na północy) i na wschodzie. [przypis edytorski]

sie nam zwidziało (starop.) — pokazało się. [przypis edytorski]

siła ma nadeń (starop.) — wiele ma nad niego; przewyższa go o wiele. [przypis edytorski]

siła (starop.) — dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]

siła (starop.) — dużo, wiele, mnóstwo. [przypis edytorski]

siła (starop.) — dużo, wiele. [przypis edytorski]

siła (starop., gw.) — dużo, wiele. [przypis edytorski]

siła (starop.) — mnóstwo. [przypis edytorski]

siła (starop.) — mnóstwo, wiele. [przypis edytorski]

siła (starop.) — mnóstwo, wiele; siła na tym zależy: wiele od tego zależy. [przypis edytorski]

siła (starop.) — tu: wielu. [przypis edytorski]

siła (starop.) — wiele, mnóstwo. [przypis edytorski]

siła (starop.) — wiele, mnóstwo; siła ich zabiia: wielu ich zabija. [przypis edytorski]

siła (starop.) — wiele. [przypis edytorski]

silić się (starop.) — tu: nasilać się. [przypis edytorski]

silno wielka (starop.) — bardzo wielka; bardzo duża. [przypis edytorski]

sirca (starop.) — tu: serca. [przypis edytorski]

sirce (starop.) — serce. [przypis edytorski]

sirszeń (starop.) — szerszeń. [przypis edytorski]

sjąć a. zjąć (starop.) — zdjąć; sejmę: zdejmę. [przypis edytorski]

skarada (starop.) — tu: szkaradna. [przypis edytorski]

skarady (starop.) — szkaradny. [przypis edytorski]

skazać (starop.) — tu: wskazać. [przypis edytorski]

skazywać (starop.) — ukazywać; w tym skazuję swoje siły: poprzez to ukazuję swoją siłę. [przypis edytorski]

skoro (starop.) — szybko, pospiesznie. [przypis edytorski]

skosztować (starop.) — tu: spróbować; wypróbować (zmierzyć) swoje siły. [przypis edytorski]

skryślać (starop.) — przemierzać. [przypis edytorski]

skrytemi napuszczone jady (starop.) — nasączone tajemnymi truciznami. [przypis edytorski]

skrżyta zęby (starop.) — zgrzyta zębami. [przypis edytorski]

skubą (starop.) — wyrywają. [przypis edytorski]

skukłać (starop.) — zbić. [przypis edytorski]

skusić (starop.) — spróbować. [przypis edytorski]

skutki (starop.) — tu: dzieła, czyny. [przypis edytorski]

skwapliwy (starop.) — prędki, pochopny. [przypis edytorski]

skwapliwy (starop.) — (zbyt) prędki, pochopny. [przypis edytorski]

skwarna (starop.) — niestrawiony pokarm. [przypis edytorski]

skwarna (starop.) — niestrawiony pokarm; skwarnę zrzucić: zwymiotować. [przypis edytorski]

słamię (starop.) — tu: złamię. [przypis edytorski]

słożyć (starop.) — złożyć, ułożyć. [przypis edytorski]

słuchaj (…) mało (starop.) — posłuchaj trochę. [przypis edytorski]

słuchajże (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

słuchy (starop.) — tu: odgłosy. [przypis edytorski]

słusza (starop.) — przystoi, wypada; wszeko słusza starszemu tu: jak przystoi (odpowiadać) osobie starszej. [przypis edytorski]

słuszna (starop.) — słuszna to rzecz; jest słuszne. [przypis edytorski]

służba (starop.) — tu: zastawa stołowa; naczynia służące podczas posiłku. [przypis edytorski]

słychany (starop.) — słyszany; mało słychany: niesłychany, rzadko spotykany. [przypis edytorski]

słyszeć było (starop.) — było słychać. [przypis edytorski]

smarag (starop.) — szmaragd. [przypis edytorski]

smektać się (starop.) — głaskać się; aż się chłop po sircu smekce: aż się chłop gładzi po sercu (łapie za serce ze zdenerwowania). [przypis edytorski]

smienić głosy (starop.) — odmienić głos; tu przen.: zacząć inaczej śpiewać, zacząć cienko śpiewać. [przypis edytorski]

smienić głosy (starop.) — zmienić głos; przen. dziś: zacząć inaczej śpiewać. [przypis edytorski]