Przypisy

konskrypcja (daw.) — pobór do wojska. [przypis edytorski]

konskrypcjonista (daw., z łac.) — poborowy, mężczyzna podlegający poborowi do wojska. [przypis edytorski]

konsolacja — pociechy w zn. dzieci, potomstwo. [przypis edytorski]

konsolacja — pocieszenie. [przypis edytorski]

konsolacja (z łac.) — pociecha. [przypis edytorski]

konsolacja (z łac.) — pocieszenie, pociecha. [przypis edytorski]

konsolacja (z łac.) — pocieszenie. [przypis edytorski]

konsolacja (z łac.) — ulga, pociecha. [przypis edytorski]

konsola (daw.) — tu: ozdobny stolik pod lustro. [przypis edytorski]

konsola — ozdobny stolik umieszczany zwykle pod lustrem jako podstawa pod inne przedmioty. [przypis edytorski]

konsola — ozdobny stolik umieszczany zwykle pod lustrem; także kolumienka służąca jako podstawa, do umieszczania na niej wazonu, zegara itp. [przypis edytorski]

konsola — ozdobny, wąski stolik umieszczany zwykle pod lustrem. [przypis edytorski]

konsolidacja (z łac.) — połączenie, zjednoczenie. [przypis edytorski]

konsolować (z łac.) — pocieszać. [przypis edytorski]

konsonans (muz.) — współbrzmienie, harmonijna zgodność brzmienia dwu lub więcej dźwięków. [przypis edytorski]

konstabl — posterunkowy, policjant w Wielkiej Brytanii lub USA. [przypis edytorski]

Konstancja Bednarzewska, z domu Raykowska (1866–1940) — aktorka. [przypis edytorski]

Konstancja — miasto w płd. Niemczech; w latach 1414–1418 miejsce wielkiego zjazdu biskupów katolickich (soboru) w celu zakończenia tzw. wielkiej schizmy zachodniej: równoczesnej władzy dwóch papieży, z których każdego uznawała część państw europejskich. [przypis edytorski]

Konstancjusz II (317–361) – cesarz rzymski (od 337), zwolennik arianizmu. [przypis edytorski]

Konstantemu, Mikule, Helenie — zmarłe w dzieciństwie, przedmałżeńskie dzieci Szczęsnego Potockiego i Zofii: Konstanty, Mikołaj i Helena. [przypis edytorski]

Konstantyna Iwanowego syna, sławnego hetmana — Konstantyn książę Ostrohski. [przypis edytorski]

Konstantyn I Wielki (272–337) — cesarz rzymski (od 306), po pokonaniu Maksencjusza i Licyniusza został jedynym władcą imperium; wprowadził liczne reformy, jako pierwszy z cesarzy rzymskich przeszedł na chrześcijaństwo; w 313 wydał edykt mediolański, proklamując swobodę wyznawania tej religii. [przypis edytorski]

Konstantyn I Wielki (272–337) — cesarz rzymski, reformator państwa, pierwszy z cesarzy, który porzucił tradycyjną religię rzymską i przeszedł na chrześcijaństwo; w 313 wydał edykt mediolański, proklamując swobodę wyznawania tej religii; zwołał sobór nicejski (325), pierwsze zgromadzenie biskupów chrześcijańskich z całego państwa, oczekując rozwiązania sporów doktrynalnych. [przypis edytorski]

Konstantyn I Wielki (272–337) — cesarz rzymski, reformator państwa, pierwszy z cesarzy, który przeszedł na chrześcijaństwo; w 313 wydał edykt mediolański, proklamując swobodę wyznawania tej religii; zwołał sobór nicejski (325), pierwsze zgromadzenie biskupów chrześcijańskich z całego państwa, oczekując rozwiązania sporów doktrynalnych. [przypis edytorski]

Konstantyn I Wielki (272–337) — pierwszy z cesarzy rzym., który przeszedł na chrześcijaństwo, zakończył politykę prześladowań chrześcijan swojego poprzednika Dioklecjana i w 313 wydał edykt mediolański, proklamując swobodę wyznawania tej religii; w 330 przeniósł siedzibę cesarską do daw. kolonii gr. Byzantion, nadając jej nazwę Konstantynopol. [przypis edytorski]

Konstantyn I Wielki (272–337) — pierwszy z cesarzy rzymskich, który przeszedł na chrześcijaństwo; w 313 wydał edykt mediolański, proklamując swobodę wyznawania tej religii. [przypis edytorski]

Konstantyn I Wielki — pierwszy z cesarzy rzym., który przeszedł na chrześcijaństwo, w 313 wydał edykt mediolański, proklamując swobodę wyznawania tej religii; w 330 przeniósł siedzibę cesarską do daw. kolonii gr. Byzantion, nadając jej nazwę Konstantynopol; niedzielę, ustanowioną przez Konstantyna — w roku 321 Konstantyn ogłosił „czcigodny dzień Słońca” (dies Solis, tj. niedzielę) dniem wolnym od pracy w miastach i urzędach. Jednak nie miało to wyraźnego wydźwięku chrześcijańskiego, gdyż tak jak wcześniejsi cesarze na swoich monetach używał symboliki i tytulatury oficjalnego rzym. boga solarnego: Słońca Niezwyciężonego, patronującego żołnierzom; wizerunki tego bóstwa widnieją także na łuku triumfalnym zbudowanym przez cesarza dla uczczenia jego zwycięstwa nad Maksencjuszem. [przypis edytorski]

Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) — miasto w śr.-zach. części Ukrainy, na Wołyniu, założone przez księcia Konstantego Ostrogskiego; wiódł przez nie Czarny Szlak. [przypis edytorski]

Konstantynopol a. Bizancjum — obecnie Stambuł, miasto w Turcji; dawna stolica Cesartswa Bizantyjskiego. [przypis edytorski]

Konstantynopol — dziś: Stambuł; w XIX w. stolica Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

Konstantyn XI Paleolog (1405–1453) — ostatni cesarz Bizancjum. [przypis edytorski]

Konstanty Pawłowicz Romanow (1779–1831) — wielki książę rosyjski, brat cesarza Aleksandra I, naczelny dowódca armii Królestwa Polskiego, faktyczny namiestnik cara w Królestwie; zwalczał polskie ruchy wolnościowe, rozbudował siatkę tajnej policji rosyjskiej w Polsce, surowy i nieobliczalny, doprowadził do wielu dymisji i samobójstw wśród polskich oficerów. [przypis edytorski]

konstatować — orzekać, stwierdzać. [przypis edytorski]

konstatować — stwierdzać jakiś fakt. [przypis edytorski]

konstatować — stwierdzać. [przypis edytorski]

konstelacja — gwiazdozbiór. [przypis edytorski]

konstelacja krzyża — Krzyż Południa, najmniejszy gwiazdozbiór nieba, widzialny tylko z południowych kontynentów. [przypis edytorski]

konstelacja Ryby (astr.) — właśc. konstelacja Ryby Południowej, różna od zodiakalnego gwiazdozbioru Ryb; wyróżnia się swoją najjaśniejszą gwiazdą Fomalhaut, będącą jednocześnie jedną z najjaśniejszych gwiazd półkuli południowej. [przypis edytorski]

konstelacje — układ gwiazd. [przypis edytorski]

konsternacja — zakłopotanie. [przypis edytorski]

konsternacja — zmieszanie, zakłopotanie, zagubienie. [przypis edytorski]

Konstytuanta — francuskie Zgromadzenie Narodowe, obradujące w latach 1789–1791, którego dziełem było uchwalenie „Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela” oraz konstytucji z 1791 r. [przypis edytorski]

Konstytuanta — organ powołany przez suwerena (naród), złożony z wybranych przez niego reprezentantów, którego zadaniem jest opracowanie i uchwalenie konstytucji. We Francji mianem „Konstytuanta” określano Zgromadzenie Narodowe, w które przekształciło się zebranie stanu trzeciego Stanów Generalnych w 1789 r. Konstytuanta została rozwiązana w 1791 r., po przedłożeniu królowi konstytucji. [przypis edytorski]

Konstytuanta — właśc. Zgromadzenie Narodowe Konstytucyjne, nazwa przyjęta przez Stany Generalne we Francji w 1789 w związku z podjęciem prac ustawodawczych nad ustrojem państwa. [przypis edytorski]

konstytuanta — zgromadzenie ustawodawcze powołane w celu uchwalenia konstytucji państwa. [przypis edytorski]

Konstytucja 3 maja — ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów, uchwalona 3 maja 1791 r.; pierwsza w Europie i druga na świecie spisana konstytucja. [przypis edytorski]

konstytucja Burbonów — ogłoszona przez Ludwika XVIII w 1814, gwarantowała szereg swobód obywatelskich, ale udział społeczeństwa w życiu politycznym był w niej iluzoryczny, sprowadzony do minimum, gdyż wysoki cenzus majątkowy i wieku sprawiał, że z 28 milionów Francuzów zaledwie sto tysięcy miało czynne prawo wyborcze, a piętnaście tysięcy bierne. Dekrety Karola X z 25 lipca 1830 likwidowały większość praw konstytucyjnych, co doprowadziło do wybuchu rewolucji lipcowej. [przypis edytorski]

konstytucja jej miała w sobie niezmierną trudność: wymagała po obywatelach nieustannych i niesłychanych wysileń moralnych… — Literatura słowiańska wykładana w Kolegium francuzkiem, Poznań 1865, t. 3, s. 297. [przypis edytorski]

konstytucja — tu: budowa, organizm. [przypis edytorski]

konstytucja (tu daw., z łac.) — uchwała, ustawa, rozporządzenie. [przypis edytorski]

konstytucja — tu: indywidualne cechy budowy ciała. [przypis edytorski]

konstytucja — tu: ustrój państwa określony pewnymi prawami. [przypis edytorski]

konstytucja — tu: ustrój państwa, regulowany prawami. [przypis edytorski]

konstytucja — tu: zespół indywidualnych cech budowy ciała, jego konstrukcja. [przypis edytorski]

konstytucja — tu: zespół indywidualnych cech budowy duszy, jej konstrukcja. [przypis edytorski]

konsulat — roczna kadencja konsula, najwyższego urzędnika rzymskiego, służyła do określania daty. [przypis edytorski]

konsul cezar — tu: doradca cezara; zastępca cezara. [przypis edytorski]

konsul (łac. consul; od consulere: radzić, konsultować) — urząd w staroż. Rzymie utworzony wraz z ustanowieniem republiki (509 p.n.e.); w tym początkowym okresie wybierano dwóch konsulów na roczną kadencję i sprawowali oni razem najwyższy urząd w państwie. W okresie cesarstwa (od 27 p.n.e.) znaczenie i zasięg uprawnień konsulatu zostały znacznie ograniczona, większość najistotniejszych funkcji przejął cesarz, przyznano za to konsulom prawo wydawania wyroków w cywilnych w sprawach niespornych oraz przewodniczenia obradom senatu. Z czasem tytuł konsula stał się właściwie honorowy. [przypis edytorski]

konsul — najwyższy rangą urzędnik w staroż. Rzymie w czasach republiki (509–27 p.n.e.); wybierano dwóch konsulów na roczną kadencję, początkowo tylko spośród patrycjuszy (najwyższej warstwy społecznej), od 367 p.n.e. także spośród plebejuszy (pozostałej ludności, ludu). [przypis edytorski]

konsulostwo (daw.) — urząd konsula, konsulat. [przypis edytorski]

konsul — tu: w absolutystycznej Francji, w niektórych gminach na południu kraju, sędzia miejski, wybierany w drodze głosowania wszystkich mieszkańców. [przypis edytorski]

konsumcja a. konsumpcja (daw. med.) — choroba stopniowo trawiąca, wyniszczająca organizm; suchoty, gruźlica płuc. [przypis edytorski]

konsumpcją — dziś popr. forma B. lp: konsumpcję. [przypis edytorski]

konsyderacja (daw.) — szacunek, poważanie. [przypis edytorski]

konsyderacja (daw.) — szacunek, poważanie wśród ludzi. [przypis edytorski]

konsyderacja (daw., z łac.) — szacunek, poważanie. [przypis edytorski]

konsyderacja (z łac.) — rozważanie, rozmyślanie, refleksja. [przypis edytorski]

konsyderacje (z łac.; przestarz.) — rozważania, roztrząsania. [przypis edytorski]

konsyderacje (z łac.) — rozważania. [przypis edytorski]

konsyderować (daw.) — poważać, szanować. [przypis edytorski]

konsyliarz — członek rady (por. konsylium). [przypis edytorski]

konsyliarz (daw.) — członek rady, doradca (por. konsylium); lekarz, doktor. [przypis edytorski]

konsyliarz (daw.) — lekarz, doktor; ogólnie: radca, doradca. [przypis edytorski]

konsyliarz (daw.) — lekarz, doradca. [przypis edytorski]

konsyliarzowa (daw.) — żona lekarza. [przypis edytorski]

konsyliarz (z łac.) — doradca. [przypis edytorski]

konsylium (daw., z łac.) — rada, doradzanie; narada w jakiejś ważnej sprawie. [przypis edytorski]

konsylium (łac. consilium: rada) — narada lekarzy przeprowadzana w celu rozpoznania choroby i ustalenia sposobu leczenia. [przypis edytorski]

konsylium (łac. consilium: rada) — zebranie kilku lekarzy zwoływane w celu uzgodnienia diagnozy. [przypis edytorski]

konsylium lekarskie (z łac. consilium) — narada lekarzy przeprowadzana np. w celu rozpoznania choroby i ustalenia sposobu leczenia. [przypis edytorski]

konsylium — narada kilku lekarzy w celu rozpoznania choroby i ustalenia sposobu jej leczenia. [przypis edytorski]

konsylium — narada lekarzy, mająca na celu ustalenie, co dolega pacjentowi (tj. diagnozy choroby) oraz sposobu leczenia. [przypis edytorski]

konsylium — zebranie i narada lekarzy. [przypis edytorski]

konsylium — zebranie, narada. [przypis edytorski]

konsystencja (z łac.) — tu: zakładanie obozu, obozowanie. [przypis edytorski]

konsystorz (daw.) — kuria biskupia, podległy biskupowi kościelny urząd administracyjny i sądowniczy; do kompetencji sądu konsystorskiego należało m.in. orzekanie w sprawach o unieważnienie małżeństwa. [przypis edytorski]

konsystorz (daw.) — kuria biskupia, podległy biskupowi kościelny urząd administracyjny i sądowniczy; do kompetencji sądu konsystorskiego należało np. orzekanie w sprawach o unieważnienie małżeństwa. [przypis edytorski]

konsystorz (daw.) — kuria biskupia, podległy biskupowi kościelny urząd administracyjny i sądowniczy. [przypis edytorski]

konsystorz (łac. consistorium: zgromadzenie) — daw. w kościele katolickim zgromadzenie doradców biskupa (kurii biskupiej) zbierające się pod przewodnictwem biskupa dla rozstrzygania spraw administracyjno-sądowniczych. [przypis edytorski]

konsystorz — od łac. consistorium, tj. zgromadzenie: sąd przy kurii biskupiej. [przypis edytorski]

konsystorz — urząd podległy biskupowi, kancelaria diecezjalna. [przypis edytorski]

konsystorz — w kościołach protestanckich: rada stojąca na czele diecezji lub kościoła, zajmująca się m.in. rozstrzyganiem sporów; w kościele katolickim: kuria biskupia, m.in. orzekająca unieważnienia małżeństw. [przypis edytorski]

konsystorz (z łac. consistorium: zgromadzenie) — daw. określenie kurii biskupiej zbierającej się, aby rozstrzygać sprawy administracyjno-sądownicze dotyczące kościoła katolickiego w danej diecezji (tj. terytorium podległego danemu biskupowi). [przypis edytorski]

konsystorz (z łac. consistorium: zgromadzenie) — w Kościołach protestanckich: rada diecezji lub Kościoła, stanowiąca najwyższą władzę administracyjno-sądową. [przypis edytorski]

konsystorz (z łac.) — zebranie, zgromadzenie określonego gremium w celu rozwiązania ważnych spraw. [przypis edytorski]

konsystować (daw.) — stacjonować. [przypis edytorski]

konsystować (daw.) — tu: stacjonować. [przypis edytorski]

konsystujący (z łac.) — stacjonujący, przebywający. [przypis edytorski]

konszachty — tajne, nieuczciwe układy. [przypis edytorski]

konszachty (z niem.) — spiski, nieuczciwe intrygi. [przypis edytorski]